Communicatievaardigheden
1. Inleiding
1.1 Communicatie
Communicatie is een proces waarbij een zender een boodschap doorgeeft aan een ontvanger. De reactie van
de ontvanger op de boodschap van de zender wordt feedback genoemd. Door feedback te geven, wordt de
ontvanger dus op zijn beurt zender.
1.2 Soorten communicatie
Criterium Communicatiesoort
Verbaal: Communicatie met behulp van taal
Gesprek
Vorm
Non-verbaal: Communicatie met behulp van niet-talige elementen
Pictogram
Mondeling: Communicatie met gesproken taal
Toespraak
Kanaal
Schriftelijk: Communicatie met grafische tekens
Logo
Formeel-zakelijk: Communicatie in een professionele situatie
Beleidsnota
Conventionaliteit
Informeel-vrijblijvend: Non-professioneel en ongedwongen
Smiley
Intern: Communicatie binnen een organisatie of omgeving
Dienstmededeling
Situatie
Extern: Communicatie van een organisatie met de buitenwereld
Persbericht
Intrapersoonlijk communicatie: Zender = ontvanger
Aantekening in agenda
Interpersoonlijke communicatie: Er is een kleine groep ontvangers,
Ontvanger zender en ontvanger kennen elkaar
Brief
Massacommunicatie: Er is een grote groep ontvangers
Radiobericht
Bedrijfscommunicatie
Productpresentatie
Milieu of veld Bestuurlijke communicatie
Gemeentelijk informatieblad
Andere: Gezin, vriendengroep, school
1.3 Formeel - Zakelijke communicatie
Eis Toelichting
Correct Geen taalfouten (Spelling, Zinsstructuur, …)
Duidelijk Misverstanden vermijden
Aantrekkelijk Boodschap wordt aangenaam en gemakkelijk gepresenteerd
Gepast Volgens sociale conventies, afgestemd op de communicatiesituatie
Effectief: Je wil de opdracht doeltreffend uitvoeren.
1.4 De communicatieprocedure
Stap 1 Communicatie plannen
Stap 2 De tekst ontwerpen
Stap 3 De tekst uitschrijven
Stap 4 De tekst reviseren
Efficiënt: Je moet een minimale investering van tijd, moeite en geld in je opdracht steken.
, 2. Communicatie plannen
2.1 Probleemstelling
Als je een communicatieopdracht efficiënt wilt uitvoeren, doe je er goed aan in eerste instantie de
opdracht te analyseren.
2.2 De opdrachtanalyse
2.2.1 Wat wil je precies bereiken
Doelstelling Tekstsoort Gewenst effect
Informeren Informatieve tekst Beschikt over informatie
Ontroeren Emotieve tekst Heeft een gevoel
Overtuigen Persuasieve tekst Neemt mening of houden over
Overhalen Activerende tekst Verricht een activiteit
Amuseren Diverterende tekst Beleeft plezier
2.2.2 Voor wie spreek/schrijf je?
Zowel de inhoud als de presentatie en de formulering van je boodschap moet je op je doelgroep
afstemmen. Als zender heb je een ander referentiekader dan de doelgroep en daarom moet je je
proberen inleven in het referentiekader van de doelgroep. Dat referentiekader is een geheel van
factoren (Leeftijd, nationaliteit, opleiding, culturele achtergrond, …) die de identiteit van een persoon
of een groep bepalen.
Doelgebonden vragen
Informatief doel Welke (voor)kennis heeft de doelgroep over het onderwerp?
Emotief doel Welke gevoelens heeft de doelgroep over het onderwerp?
Persuasief doel Welke mening heeft de doelgroep m.b.t. het onderwerp?
Activerend doel Welke voornemens heeft de doelgroep m.b.t. het onderwerp?
Diverterend doel Welk gevoel voor humor heeft de doelgroep m.b.t. het onderwerp?
Doelgroepgebonden vragen
Welke belangstelling heeft de doelgroep voor het onderwerp?
Welk beeld van de zender heeft de doelgroep?
Welke verwachting heeft de doelgroep over de houding van de zender?
Welke graad van ontvankelijkheid heeft de doelgroep voor de boodschap?
Wat is de gemiddelde leeftijd van de doelgroep?
Wat is het percentage mannen en vrouwen in de doelgroep?
Wat is het beroep van de leden van de doelgroep?
2.2.3 Hoe breng je de boodschap het best over?
Zodra je de kenmerken van je doelgroep kent, kun je kiezen voor een geschikt communicatiekanaal.
Criteria Kenmerken
Mondeling Schriftelijk
Nuttig voor een doelgroep met Nuttig voor een doelgroep met
Doelgroep
beperkte leesvaardigheid voldoende leesvaardigheid
Geschikt als de zender de Geschikt als de zender de
Betrokkenheid doelgroep persoonlijk wil doelgroep wat afstandelijker
benaderen wil benaderen
Interpersoonlijke Respons kan pas op termijn
Feedbackmogelijkheid communicatie: mogelijkheid
tot directe respons
Controleerbaarheid Moeilijk controleerbaar Optimaal controleerbaar
De spreker kan naderhand zijn De schrijver kan niets wijzigen
Toelichting
boodschap nuanceren
Non-verbale middelen De spreker beschikt over een De schrijver beschikt over een
uitgebreid arsenaal: gebaren, beperkt arsenaal:
1. Inleiding
1.1 Communicatie
Communicatie is een proces waarbij een zender een boodschap doorgeeft aan een ontvanger. De reactie van
de ontvanger op de boodschap van de zender wordt feedback genoemd. Door feedback te geven, wordt de
ontvanger dus op zijn beurt zender.
1.2 Soorten communicatie
Criterium Communicatiesoort
Verbaal: Communicatie met behulp van taal
Gesprek
Vorm
Non-verbaal: Communicatie met behulp van niet-talige elementen
Pictogram
Mondeling: Communicatie met gesproken taal
Toespraak
Kanaal
Schriftelijk: Communicatie met grafische tekens
Logo
Formeel-zakelijk: Communicatie in een professionele situatie
Beleidsnota
Conventionaliteit
Informeel-vrijblijvend: Non-professioneel en ongedwongen
Smiley
Intern: Communicatie binnen een organisatie of omgeving
Dienstmededeling
Situatie
Extern: Communicatie van een organisatie met de buitenwereld
Persbericht
Intrapersoonlijk communicatie: Zender = ontvanger
Aantekening in agenda
Interpersoonlijke communicatie: Er is een kleine groep ontvangers,
Ontvanger zender en ontvanger kennen elkaar
Brief
Massacommunicatie: Er is een grote groep ontvangers
Radiobericht
Bedrijfscommunicatie
Productpresentatie
Milieu of veld Bestuurlijke communicatie
Gemeentelijk informatieblad
Andere: Gezin, vriendengroep, school
1.3 Formeel - Zakelijke communicatie
Eis Toelichting
Correct Geen taalfouten (Spelling, Zinsstructuur, …)
Duidelijk Misverstanden vermijden
Aantrekkelijk Boodschap wordt aangenaam en gemakkelijk gepresenteerd
Gepast Volgens sociale conventies, afgestemd op de communicatiesituatie
Effectief: Je wil de opdracht doeltreffend uitvoeren.
1.4 De communicatieprocedure
Stap 1 Communicatie plannen
Stap 2 De tekst ontwerpen
Stap 3 De tekst uitschrijven
Stap 4 De tekst reviseren
Efficiënt: Je moet een minimale investering van tijd, moeite en geld in je opdracht steken.
, 2. Communicatie plannen
2.1 Probleemstelling
Als je een communicatieopdracht efficiënt wilt uitvoeren, doe je er goed aan in eerste instantie de
opdracht te analyseren.
2.2 De opdrachtanalyse
2.2.1 Wat wil je precies bereiken
Doelstelling Tekstsoort Gewenst effect
Informeren Informatieve tekst Beschikt over informatie
Ontroeren Emotieve tekst Heeft een gevoel
Overtuigen Persuasieve tekst Neemt mening of houden over
Overhalen Activerende tekst Verricht een activiteit
Amuseren Diverterende tekst Beleeft plezier
2.2.2 Voor wie spreek/schrijf je?
Zowel de inhoud als de presentatie en de formulering van je boodschap moet je op je doelgroep
afstemmen. Als zender heb je een ander referentiekader dan de doelgroep en daarom moet je je
proberen inleven in het referentiekader van de doelgroep. Dat referentiekader is een geheel van
factoren (Leeftijd, nationaliteit, opleiding, culturele achtergrond, …) die de identiteit van een persoon
of een groep bepalen.
Doelgebonden vragen
Informatief doel Welke (voor)kennis heeft de doelgroep over het onderwerp?
Emotief doel Welke gevoelens heeft de doelgroep over het onderwerp?
Persuasief doel Welke mening heeft de doelgroep m.b.t. het onderwerp?
Activerend doel Welke voornemens heeft de doelgroep m.b.t. het onderwerp?
Diverterend doel Welk gevoel voor humor heeft de doelgroep m.b.t. het onderwerp?
Doelgroepgebonden vragen
Welke belangstelling heeft de doelgroep voor het onderwerp?
Welk beeld van de zender heeft de doelgroep?
Welke verwachting heeft de doelgroep over de houding van de zender?
Welke graad van ontvankelijkheid heeft de doelgroep voor de boodschap?
Wat is de gemiddelde leeftijd van de doelgroep?
Wat is het percentage mannen en vrouwen in de doelgroep?
Wat is het beroep van de leden van de doelgroep?
2.2.3 Hoe breng je de boodschap het best over?
Zodra je de kenmerken van je doelgroep kent, kun je kiezen voor een geschikt communicatiekanaal.
Criteria Kenmerken
Mondeling Schriftelijk
Nuttig voor een doelgroep met Nuttig voor een doelgroep met
Doelgroep
beperkte leesvaardigheid voldoende leesvaardigheid
Geschikt als de zender de Geschikt als de zender de
Betrokkenheid doelgroep persoonlijk wil doelgroep wat afstandelijker
benaderen wil benaderen
Interpersoonlijke Respons kan pas op termijn
Feedbackmogelijkheid communicatie: mogelijkheid
tot directe respons
Controleerbaarheid Moeilijk controleerbaar Optimaal controleerbaar
De spreker kan naderhand zijn De schrijver kan niets wijzigen
Toelichting
boodschap nuanceren
Non-verbale middelen De spreker beschikt over een De schrijver beschikt over een
uitgebreid arsenaal: gebaren, beperkt arsenaal:
