Building social business models: Lessons from the Grameen experience
Grameen bank = opgericht in 1976 (Muhammad Yunus), voortrekker van micro-financiering en
creëerde ongeveer 30 bedrijven die opgezet zijn om armoede te verminderen in Bangladesh
Dit artikel: graduele ontwikkeling van Grameen’s expertise in het formuleren van sociale business
modellen
5 geleerde lessen: 3 gelijkend aan conventionele business model-innovatie en 2 specifiek voor
sociale business modellen
deze nieuwe business modellen kunnen kapitalisme in staat stellen om te reageren op
overweldigende globale bezorgdheden (die momenteel buiten het ‘bedrijfsdenken’ blijven)
+ kunnen een belangrijke factor zijn in het veranderen van het kapitalistisch systeem, door zowel
academici als praktijkbeoefenaars te helpen om het huidige dominante aandeelhouder-paradigma
uit te dagen (nu: waarde aandeelhouders maximaliseren, beter: waarde van ALLE stakeholders
maximaliseren)
I. Introductie
Wonnen Nobelprijs voor vrede in 2006
Bevinding: ondernemerschap zeldzame kwaliteit onder armen, maar grote banken weigeren
hen geld te lenen
Grameen bank: leningen aan arme mensen (97% van hen zijn vrouwen) om zichzelf uit de
armoede te trekken
Sociale bedrijven in Grameen Group (doel bedrijven = armoede verminderen) variëren van
het grootste telefoonbedrijf tot een aanbieder van betaalbare gezondheidszorg
oprijzen van term ‘social businesses’, een term die nog in constructie is
vele bedrijven tonen hun interesse en voorstanders van CSR stellen dat bedrijven gemeten
zouden moeten worden door een ‘triple bottom line’ van financiële, sociale en milieuvoordelen,
MAAR vaak telt uiteindelijk één uitkomst: financiële winst
Onderzoek: CSR projecten blijken toch te kunnen werken, zowel sociaal, als financieel (als
strategisch gemanaged)
Financiële en huidige crisis bedrijven stellen zich vragen bij hun rol en besteden meer
aandacht aan sociale problemen toename aantal sociale ondernemingen
velen deden hiervoor beroep op Grameen’s ervaring om hen te helpen doelen te
bereiken, en werkten ermee samen in verschillende sociale bedrijven:
Grameen Phone: samenwerking met Telenor (Noorwegen - telecommunicatiebedrijf) –
succes gebaseerd op de ‘Grameen telephone ladies’ die een telefoondienst aanbieden in hun
dorp waarbij gebruikers een telefoon voor enkele minuten kunnen lenen (geen kosten van
eigen toestel)
Grameen Veolia: samenwerking met Veolia Water (één van de wereldleiders in leveren van
waterdiensten) – ontworpen om eenvoudige grondwater-behandelingssystemen te
gebruiken om landelijke populaties te kunnen voorzien van betaalbare toegang tot drinkbaar
water, verdeeld aan waterfonteintjes in de steden via kannen, door gebruik van prepaid-
kaartsystemen
Grameen Danone: samenwerking met Danone (één van de wereldleiders in gezonde
voeding) – betaalbare en makkelijk verkrijgbare zuivelproducten om aan de
voedingsbehoeftes van Bangladese kinderen te voldoen. (lokaal geproduceerd en verspreid
door ‘Grameen ladies’)
‘Social businesses’: een zelfvoorzienend bedrijf dat goederen/diensten verkoopt en de
investeringen van de eigenaars terugbetaald, maar wiens primaire doelstelling is om een
maatschappelijke bijdrage te leveren en het lot van de armen te verbeteren
, Dit artikel: Kan het business model – concept (vnl. business model innovatie – literatuur)
ons helpen om een kader voor te stellen voor het opzetten van een sociale onderneming?
II. Wat is een ‘social business’?
Financial profit maximization
N/A Profit-maximizing businesses
No recovery Repayment of
of invested invested
capital capital (zelf-
Not-for-profit organization Social businesses voorzienend)
Social profit maximization
Twee uitersten: traditionele ondernemingen die winstmaximalisatie nastreven ↔ non-
profitorganisaties die sociale doelstellingen nastreven (dekken eigen kosten niet, dus moeten
ook tijd en energie steken in het inzamelen van geld)
een ‘social business’ zit ertussen: primaire doelstelling is maatschappelijke waarde
creëren, maar men dekt wel de gemaakte kosten (en eigenaars krijgen geïnvesteerd geld
terug)
Kan functioneren als een ‘change agent voor de wereld’ en ‘voldoende business-
karakteristieken’ om te verzekeren dat het bedrijf blijft bestaan (dus geen
liefdadigheidsproject), zijn enkel afhankelijk van investeringen bij het begin van een project
(erna niet meer, want zelfvoorzienend)
Winsten worden opnieuw geïnvesteerd in de business (gaan niet naar investeerders) en
komen zo indirect bij de targetgroep terecht (in de vorm van lagere prijzen, betere
dienstverlening of grotere toegang)
~ dicht bij concept ‘sociaal ondernemerschap’: een proces dat bestaat uit het innovatief
gebruik en de combinatie van hulpbronnen voor het najagen van opportuniteiten om sociale
verandering te bewerkstelligen en/of aan sociale behoeften te voldoen (primaire doelstelling
= maatschappelijke bijdrage, ookal heeft dit een negatief effect op winstgevendheid)
Sociale bedrijven (‘social businesses’) = een subset van sociaal ondernemerschap, wat
zowel initiatieven met als zonder winstoogmerk omvat, en die onderscheiden kunnen
worden van conventionele ondernemingen door de ‘relatieve focus op sociale doelstellingen
(eerder dan economische doelstellingen)
Al wie een ‘social business’ opzet en runt = een sociale ondernemer, MAAR niet alle
sociale ondernemers zijn betrokken bij een social business (sommige modellen bevatten
nog steeds betalingen van dividenden aan aandeelhouders (bij sociale bedrijven gaat dit geld
enkel terug naar het bedrijf zelf))
Waarom geld investeren in een social business?
Mensen willen hun geld uitgeven aan zaken die goed zijn voor andere mensen
Investeerders krijgen hun geld terug
Blijft de eigenaar van het bedrijf, dus bepaalt mee de toekomstige activiteiten
DUS biedt zakenmensen de mogelijkheid om hun eigen businessvaardigheden te
gebruiken en vergroten en biedt creativiteit om sociale problemen op te lossen
Grameen bank = opgericht in 1976 (Muhammad Yunus), voortrekker van micro-financiering en
creëerde ongeveer 30 bedrijven die opgezet zijn om armoede te verminderen in Bangladesh
Dit artikel: graduele ontwikkeling van Grameen’s expertise in het formuleren van sociale business
modellen
5 geleerde lessen: 3 gelijkend aan conventionele business model-innovatie en 2 specifiek voor
sociale business modellen
deze nieuwe business modellen kunnen kapitalisme in staat stellen om te reageren op
overweldigende globale bezorgdheden (die momenteel buiten het ‘bedrijfsdenken’ blijven)
+ kunnen een belangrijke factor zijn in het veranderen van het kapitalistisch systeem, door zowel
academici als praktijkbeoefenaars te helpen om het huidige dominante aandeelhouder-paradigma
uit te dagen (nu: waarde aandeelhouders maximaliseren, beter: waarde van ALLE stakeholders
maximaliseren)
I. Introductie
Wonnen Nobelprijs voor vrede in 2006
Bevinding: ondernemerschap zeldzame kwaliteit onder armen, maar grote banken weigeren
hen geld te lenen
Grameen bank: leningen aan arme mensen (97% van hen zijn vrouwen) om zichzelf uit de
armoede te trekken
Sociale bedrijven in Grameen Group (doel bedrijven = armoede verminderen) variëren van
het grootste telefoonbedrijf tot een aanbieder van betaalbare gezondheidszorg
oprijzen van term ‘social businesses’, een term die nog in constructie is
vele bedrijven tonen hun interesse en voorstanders van CSR stellen dat bedrijven gemeten
zouden moeten worden door een ‘triple bottom line’ van financiële, sociale en milieuvoordelen,
MAAR vaak telt uiteindelijk één uitkomst: financiële winst
Onderzoek: CSR projecten blijken toch te kunnen werken, zowel sociaal, als financieel (als
strategisch gemanaged)
Financiële en huidige crisis bedrijven stellen zich vragen bij hun rol en besteden meer
aandacht aan sociale problemen toename aantal sociale ondernemingen
velen deden hiervoor beroep op Grameen’s ervaring om hen te helpen doelen te
bereiken, en werkten ermee samen in verschillende sociale bedrijven:
Grameen Phone: samenwerking met Telenor (Noorwegen - telecommunicatiebedrijf) –
succes gebaseerd op de ‘Grameen telephone ladies’ die een telefoondienst aanbieden in hun
dorp waarbij gebruikers een telefoon voor enkele minuten kunnen lenen (geen kosten van
eigen toestel)
Grameen Veolia: samenwerking met Veolia Water (één van de wereldleiders in leveren van
waterdiensten) – ontworpen om eenvoudige grondwater-behandelingssystemen te
gebruiken om landelijke populaties te kunnen voorzien van betaalbare toegang tot drinkbaar
water, verdeeld aan waterfonteintjes in de steden via kannen, door gebruik van prepaid-
kaartsystemen
Grameen Danone: samenwerking met Danone (één van de wereldleiders in gezonde
voeding) – betaalbare en makkelijk verkrijgbare zuivelproducten om aan de
voedingsbehoeftes van Bangladese kinderen te voldoen. (lokaal geproduceerd en verspreid
door ‘Grameen ladies’)
‘Social businesses’: een zelfvoorzienend bedrijf dat goederen/diensten verkoopt en de
investeringen van de eigenaars terugbetaald, maar wiens primaire doelstelling is om een
maatschappelijke bijdrage te leveren en het lot van de armen te verbeteren
, Dit artikel: Kan het business model – concept (vnl. business model innovatie – literatuur)
ons helpen om een kader voor te stellen voor het opzetten van een sociale onderneming?
II. Wat is een ‘social business’?
Financial profit maximization
N/A Profit-maximizing businesses
No recovery Repayment of
of invested invested
capital capital (zelf-
Not-for-profit organization Social businesses voorzienend)
Social profit maximization
Twee uitersten: traditionele ondernemingen die winstmaximalisatie nastreven ↔ non-
profitorganisaties die sociale doelstellingen nastreven (dekken eigen kosten niet, dus moeten
ook tijd en energie steken in het inzamelen van geld)
een ‘social business’ zit ertussen: primaire doelstelling is maatschappelijke waarde
creëren, maar men dekt wel de gemaakte kosten (en eigenaars krijgen geïnvesteerd geld
terug)
Kan functioneren als een ‘change agent voor de wereld’ en ‘voldoende business-
karakteristieken’ om te verzekeren dat het bedrijf blijft bestaan (dus geen
liefdadigheidsproject), zijn enkel afhankelijk van investeringen bij het begin van een project
(erna niet meer, want zelfvoorzienend)
Winsten worden opnieuw geïnvesteerd in de business (gaan niet naar investeerders) en
komen zo indirect bij de targetgroep terecht (in de vorm van lagere prijzen, betere
dienstverlening of grotere toegang)
~ dicht bij concept ‘sociaal ondernemerschap’: een proces dat bestaat uit het innovatief
gebruik en de combinatie van hulpbronnen voor het najagen van opportuniteiten om sociale
verandering te bewerkstelligen en/of aan sociale behoeften te voldoen (primaire doelstelling
= maatschappelijke bijdrage, ookal heeft dit een negatief effect op winstgevendheid)
Sociale bedrijven (‘social businesses’) = een subset van sociaal ondernemerschap, wat
zowel initiatieven met als zonder winstoogmerk omvat, en die onderscheiden kunnen
worden van conventionele ondernemingen door de ‘relatieve focus op sociale doelstellingen
(eerder dan economische doelstellingen)
Al wie een ‘social business’ opzet en runt = een sociale ondernemer, MAAR niet alle
sociale ondernemers zijn betrokken bij een social business (sommige modellen bevatten
nog steeds betalingen van dividenden aan aandeelhouders (bij sociale bedrijven gaat dit geld
enkel terug naar het bedrijf zelf))
Waarom geld investeren in een social business?
Mensen willen hun geld uitgeven aan zaken die goed zijn voor andere mensen
Investeerders krijgen hun geld terug
Blijft de eigenaar van het bedrijf, dus bepaalt mee de toekomstige activiteiten
DUS biedt zakenmensen de mogelijkheid om hun eigen businessvaardigheden te
gebruiken en vergroten en biedt creativiteit om sociale problemen op te lossen
