1
Les 2: Voor de Renaissance; oorsprong van het landschapsontwerp
2.1. Inleiding:
2.1.1. De omsloten tuin:
2 archetypes:
➢ De opening in het bos
➢ De ommuurde tuin
○ Symbolisch/religieuze dimensies
■ connotatie met de Tuin van Eden in verschillende culturen
○ Maatschappelijke betekenis
■ ruimte voor de elite
○ Gestileerde vorm van natuur, selectie van planten vaak exotisch
○ Technologisch hoogstandje; capteren en optimaal benutten van water
Landschap markeert een plek, een binnen en een buiten
Verschillende dimensies:
➢ Materieel
○ Bescherming
○ Voedselopslag
○ Uitwisselen van kennis
○ …
➢ Symbolisch
➢ Esthetisch
➢ Spiritueel
Rituele betekenis: verbonden met de natuur, de seizoenen, het leven en de dood, vruchtbaarheid,..
et maken van een binnen en een buiten, het creëren van een centrum is een
H
elementaire ontwerpdaad die doorheen de geschiedenis terugkomt.
Chriswick House, Engeland, 18e eeuw
Carl Theodor Sorensen, amfitheater, Denemarken, jaren 1930
De ommuurde tuin in relatie tot het landschap; gevoed door ondergrondse kanalen.
Nabije Oosten:
➢ Archetype van paradijstuin
➢ 4delig (de 4 rivieren van het leven)
➢ Geometrische vorm hangt samen met organisatie van irrigatiekanalen
➢ Paviljoen in het centrum van de tuin op het kruispunt van kanalen (verkoeling)
, 2
Bagh-i Fin, Iran
2.1.2. Tuin en territorium:
Plaatsing van tuinen in relatie tot het territorium:
➢ Aan de rand van woestijn
➢ Belangrijke routes
Uitbreiding van de techniek van kanalen tot grote delen van het territorium; basisvoorwaarde voor landbouw en
sedentaire levensstijl.
Basis voor hydraulische beschavingen.
Inrichting van het territorium bepaald door de structuur van de waterkanalen.
Samenhang tussen stedelijke nederzetting en landbouw ⇒ grootschalige landbouw leidt tot grootschalige
nederzettingen.
De stad als plaats van opslag, verhandeling en consumptie van voedsel. De relatie water en macht; wie heeft
toegang tot water?
Sedentaire levenswijze en ontstaan van de stad gaat gepaard met andere ontwikkelingen:
➢ hydraulica, het schrift,...
2.2. De Perzische tuinen:
De eerste tuinen zouden reeds ontwikkeld zijn tot 4000 v. Chr.
De gekende voorbeelden in Perzië (nu Iran) dateren van ca 6de eeuw v. Chr.
Water speelt steeds een zeer belangrijke rol in deze tuinen:
➢ irrigeren
➢ verkoelen
➢ ruimtelijk element
In deze tuinen gesofisticeerde technieken van irrigatie. Het zijn formele tuinen, vaak een opdeling in 4 aan de hand
van waterkanalen.
Omsloten tuin in het Iraans is "pairi daiza", waarvan het woord paradijs uit de Christelijke mythologie is afgeleid.
7de - 8ste eeuw:
➢ Islamisering van het Middellandse Zeegebied
○ import van technieken op het gebied van irrigatie en cultivatie in Noord-Afrika en Andalusië vanuit
het Midden-Oosten
➢ Verbod op afbeelding in combinatie met ontwikkelde kennis van geometrie en wiskunde
○ landschapsarchitectuur gekenmerkt door abstractie en mathematische precisie → streven naar
balans tussen mens en natuur
➢ Bloeiende cultuur op gebied van wetenschap, kunst, architectuur, literatuur, filosofie,...
○ grote invloed in heel Europa
, 3
Alhambra, Granada, 13e eeuw
en complex van gebouwen en tuinen, gebouwd door de Moorse heersers.
E
Alhambra is een paleis, fort en residentie. Door de eeuwen heen is het complex steeds uitgebreid.
Sterk beïnvloed door de Perzische tuinen uit het Oosten. Aangelegd als tuinen ter verkoeling en ontspanning.
Een aaneenschakeling van tuinen en koeren met een zeer verschillend karakter, elk op zich sterk afgebakend
door de gebouwen. Water is veelvuldig aanwezig, dit in combinatie met exotische beplanting (bv.
appelsienbomen), dit om verschillende zintuiglijke waarnemingen te verkrijgen.
2.3. Het Griekse en Romeinse landschap:
2.3.1. Griekse landschappen:
Klassiek Oudheid: ca 800 v.Chr. tot 476 n.Chr.
Overgang van een vrouwelijke cultus gebaseerd op Moeder Natuur, naar mannelijke goden, en een maatschappij
meer gedomineerd door mannen.
Overgang van de idee van de mens als onderdeel van de natuur, naar een maatschappij gebaseerd op menselijke
intentie (mens staat buiten de natuur).
De natuur is arcadia, maar tevens iets dat men kan beheersen: kennis op gebied van bijvoorbeeld wiskunde uit het
Nabije Oosten wordt ingezet in idee van rationele waarneming.
Griekse beschaving gelinkt aan de opkomst van de Westerse democratie (amfitheater, agora), tegelijk dominantie
van bepaalde groepen (mannen, niet-slaven).
Griekse Tempelcomplex Delphi
riekse tempelcomplex Delphi, ter ere van Apollo: verheft zich boven de landbouwvallei en maximaliseert het
G
zicht op de natuur, die spirituele dimensies krijgt.
Geen reproductie van de natuur in een ommuurde tuin maar een enscenering van een site in relatie tot het
landschap.
Geloof in de natuurlijke kracht van het gegeven landschap.
De relatieve asymmetrie in de lay out van de site, de lange trajecten, de terrassen op verschillende niveaus zijn
een respons op specifieke rituelen.
, 4
2.3.2. Romeinse landschappen:
Romeinse landschapsontwerp incorporeert Griekse en
Oosterse invloeden in wat de basis vormt van Westerse
traditie: graduele overheersing van de mens over de natuur.
Verdere ontwikkeling van een sterke civiele traditie: groei van
de stad en publieke ruimte binnen de stad: amfitheater,
palaestra (publieke sport voorzieningen), forum.
Verdere ontwikkeling van technologie op het gebied van
hydrografie en het bewerken van het land.
Technieken geïmporteerd uit andere culturen worden
geperfectioneerd, bijvoorbeeld instrumenten om lijnen en
hoeken uit te zetten (groma).
Territoriale strategie die samengaat met de politiek om een
uitgestrekt imperium te realiseren.
Technieken (weginfrastructuur, aquaducten, …) inzetten in de
uitbouw van een wereldrijk: kolonialisme en expansie.
Ontwikkeling van surveys om terreinkennis op grote schaal
te ontwikkelen die sturend werd voor de realisatie van het
netwerk van infrastructuur
Villa Hadriana, Trivoli, 2e eeuw
e Villa Hadriana (2de eeuw) in Tivoli.
D
De tuin creëert een heel eigen wereld volledig losgekoppeld van zijn context.
Eén van de eerste landschappen in Europa die volledig uit de verbeelding is ontwikkeld.
Wanneer de tuin wordt betreden ontstaat er een volledige verandering van de omgeving, van het landschap.
De tuin is een collage van verschillende elementen.
De tuin is een voorstelling van al de kennis, cultuur en techniek van de Romeinen. Elementen waarmee ze zich
onderscheiden van de “barbaren” uit het noorden van Europa (o.a. Germania).
Hedonistische cultuur → baden en de hortus conclusus als pleasure garden, met mythologische elementen →
combinatie van het mythologische en het profane.
Les 2: Voor de Renaissance; oorsprong van het landschapsontwerp
2.1. Inleiding:
2.1.1. De omsloten tuin:
2 archetypes:
➢ De opening in het bos
➢ De ommuurde tuin
○ Symbolisch/religieuze dimensies
■ connotatie met de Tuin van Eden in verschillende culturen
○ Maatschappelijke betekenis
■ ruimte voor de elite
○ Gestileerde vorm van natuur, selectie van planten vaak exotisch
○ Technologisch hoogstandje; capteren en optimaal benutten van water
Landschap markeert een plek, een binnen en een buiten
Verschillende dimensies:
➢ Materieel
○ Bescherming
○ Voedselopslag
○ Uitwisselen van kennis
○ …
➢ Symbolisch
➢ Esthetisch
➢ Spiritueel
Rituele betekenis: verbonden met de natuur, de seizoenen, het leven en de dood, vruchtbaarheid,..
et maken van een binnen en een buiten, het creëren van een centrum is een
H
elementaire ontwerpdaad die doorheen de geschiedenis terugkomt.
Chriswick House, Engeland, 18e eeuw
Carl Theodor Sorensen, amfitheater, Denemarken, jaren 1930
De ommuurde tuin in relatie tot het landschap; gevoed door ondergrondse kanalen.
Nabije Oosten:
➢ Archetype van paradijstuin
➢ 4delig (de 4 rivieren van het leven)
➢ Geometrische vorm hangt samen met organisatie van irrigatiekanalen
➢ Paviljoen in het centrum van de tuin op het kruispunt van kanalen (verkoeling)
, 2
Bagh-i Fin, Iran
2.1.2. Tuin en territorium:
Plaatsing van tuinen in relatie tot het territorium:
➢ Aan de rand van woestijn
➢ Belangrijke routes
Uitbreiding van de techniek van kanalen tot grote delen van het territorium; basisvoorwaarde voor landbouw en
sedentaire levensstijl.
Basis voor hydraulische beschavingen.
Inrichting van het territorium bepaald door de structuur van de waterkanalen.
Samenhang tussen stedelijke nederzetting en landbouw ⇒ grootschalige landbouw leidt tot grootschalige
nederzettingen.
De stad als plaats van opslag, verhandeling en consumptie van voedsel. De relatie water en macht; wie heeft
toegang tot water?
Sedentaire levenswijze en ontstaan van de stad gaat gepaard met andere ontwikkelingen:
➢ hydraulica, het schrift,...
2.2. De Perzische tuinen:
De eerste tuinen zouden reeds ontwikkeld zijn tot 4000 v. Chr.
De gekende voorbeelden in Perzië (nu Iran) dateren van ca 6de eeuw v. Chr.
Water speelt steeds een zeer belangrijke rol in deze tuinen:
➢ irrigeren
➢ verkoelen
➢ ruimtelijk element
In deze tuinen gesofisticeerde technieken van irrigatie. Het zijn formele tuinen, vaak een opdeling in 4 aan de hand
van waterkanalen.
Omsloten tuin in het Iraans is "pairi daiza", waarvan het woord paradijs uit de Christelijke mythologie is afgeleid.
7de - 8ste eeuw:
➢ Islamisering van het Middellandse Zeegebied
○ import van technieken op het gebied van irrigatie en cultivatie in Noord-Afrika en Andalusië vanuit
het Midden-Oosten
➢ Verbod op afbeelding in combinatie met ontwikkelde kennis van geometrie en wiskunde
○ landschapsarchitectuur gekenmerkt door abstractie en mathematische precisie → streven naar
balans tussen mens en natuur
➢ Bloeiende cultuur op gebied van wetenschap, kunst, architectuur, literatuur, filosofie,...
○ grote invloed in heel Europa
, 3
Alhambra, Granada, 13e eeuw
en complex van gebouwen en tuinen, gebouwd door de Moorse heersers.
E
Alhambra is een paleis, fort en residentie. Door de eeuwen heen is het complex steeds uitgebreid.
Sterk beïnvloed door de Perzische tuinen uit het Oosten. Aangelegd als tuinen ter verkoeling en ontspanning.
Een aaneenschakeling van tuinen en koeren met een zeer verschillend karakter, elk op zich sterk afgebakend
door de gebouwen. Water is veelvuldig aanwezig, dit in combinatie met exotische beplanting (bv.
appelsienbomen), dit om verschillende zintuiglijke waarnemingen te verkrijgen.
2.3. Het Griekse en Romeinse landschap:
2.3.1. Griekse landschappen:
Klassiek Oudheid: ca 800 v.Chr. tot 476 n.Chr.
Overgang van een vrouwelijke cultus gebaseerd op Moeder Natuur, naar mannelijke goden, en een maatschappij
meer gedomineerd door mannen.
Overgang van de idee van de mens als onderdeel van de natuur, naar een maatschappij gebaseerd op menselijke
intentie (mens staat buiten de natuur).
De natuur is arcadia, maar tevens iets dat men kan beheersen: kennis op gebied van bijvoorbeeld wiskunde uit het
Nabije Oosten wordt ingezet in idee van rationele waarneming.
Griekse beschaving gelinkt aan de opkomst van de Westerse democratie (amfitheater, agora), tegelijk dominantie
van bepaalde groepen (mannen, niet-slaven).
Griekse Tempelcomplex Delphi
riekse tempelcomplex Delphi, ter ere van Apollo: verheft zich boven de landbouwvallei en maximaliseert het
G
zicht op de natuur, die spirituele dimensies krijgt.
Geen reproductie van de natuur in een ommuurde tuin maar een enscenering van een site in relatie tot het
landschap.
Geloof in de natuurlijke kracht van het gegeven landschap.
De relatieve asymmetrie in de lay out van de site, de lange trajecten, de terrassen op verschillende niveaus zijn
een respons op specifieke rituelen.
, 4
2.3.2. Romeinse landschappen:
Romeinse landschapsontwerp incorporeert Griekse en
Oosterse invloeden in wat de basis vormt van Westerse
traditie: graduele overheersing van de mens over de natuur.
Verdere ontwikkeling van een sterke civiele traditie: groei van
de stad en publieke ruimte binnen de stad: amfitheater,
palaestra (publieke sport voorzieningen), forum.
Verdere ontwikkeling van technologie op het gebied van
hydrografie en het bewerken van het land.
Technieken geïmporteerd uit andere culturen worden
geperfectioneerd, bijvoorbeeld instrumenten om lijnen en
hoeken uit te zetten (groma).
Territoriale strategie die samengaat met de politiek om een
uitgestrekt imperium te realiseren.
Technieken (weginfrastructuur, aquaducten, …) inzetten in de
uitbouw van een wereldrijk: kolonialisme en expansie.
Ontwikkeling van surveys om terreinkennis op grote schaal
te ontwikkelen die sturend werd voor de realisatie van het
netwerk van infrastructuur
Villa Hadriana, Trivoli, 2e eeuw
e Villa Hadriana (2de eeuw) in Tivoli.
D
De tuin creëert een heel eigen wereld volledig losgekoppeld van zijn context.
Eén van de eerste landschappen in Europa die volledig uit de verbeelding is ontwikkeld.
Wanneer de tuin wordt betreden ontstaat er een volledige verandering van de omgeving, van het landschap.
De tuin is een collage van verschillende elementen.
De tuin is een voorstelling van al de kennis, cultuur en techniek van de Romeinen. Elementen waarmee ze zich
onderscheiden van de “barbaren” uit het noorden van Europa (o.a. Germania).
Hedonistische cultuur → baden en de hortus conclusus als pleasure garden, met mythologische elementen →
combinatie van het mythologische en het profane.
