MENS EN WERK 2 2024-2025
1 Introductie arbeidsrecht 1.4 Belangrijkste bronnen van het arbeidsrecht
1.1 Het belang van het arbeidsrecht
Internationaal: normen van…
Complex en belangrijk onderwerp o Verenigde Naties, Europese Unie, Raad van Europa, Internationale
o Zowel voor werkgevers als werknemers Arbeidsorganisatie
Bij uitstippelen van personeelsbeleid rekening houden met juridisch kader Nationaal (in België)
Het arbeidsrecht regelt de verhoudingen tussen werknemers en werkgevers o Wet
o Gaat over o.a. arbeidsovereenkomst, lonen, arbeidsvoorwaarden, werktijden, o Koninklijk Besluit
vakantie, ontslagrecht, …
1.4.1 Wet
1.2 Toepassingsgebied arbeidsrecht Een wet = een reglementering, uitgevaardigd door het parlement en bevat meestal een
Van toepassing op werknemers uit de particuliere sector (= privésector) algemeen kader.
o Sommige arbeidsrechtelijke wetgeving: van toepassing op al wie onder het gezg Twee belangrijke wetten:
van een werggever valt o Wet op de Arbeidsovereenkomst
Zelfstandigen vallen buiten het arbeidsrecht: hebben geen arbeidscontract Geldigheidsvoorwaarden v.d. overeenkomst
Enkel geldig t.o.v. werknemers tewerkgesteld in België Regeling afwezigheden
o Bij grensoverschrijdend (buitenlands) werk kunnen arbeidsverhoudingen door Verplichtingen bij het einde v.d. overeenkomst
vreemd recht worden beheerst o Arbeidswet
Regeling arbeidstijden en rusttijden: wanneer mogen mensen (niet)
1.3 Opdeling arbeidsrecht werken, hoeveel rust hebben medewerkers nodig
Moederschapsbescherming
Het arbeidsrecht wordt traditioneel onderverdeeld in:
Het individueel arbeidsrecht = rechtsregels die de individuele arbeidsrelatie beheersen 1.4.2 Koninklijk Besluit
Het collectief arbeidsrecht = het geheel van regels dat de collectieve verhoudingen tss
werkgevers(organisaties) & werknemersorganisaties kanaliseert Het Koninklijk Besluit = reglementering uitgevaardigd door de regering, deze bevat een
o Sluiten van collectieve arbeidsovereenkomst 1 v.d. belangrijkste toepassingen concrete uitwerking.
De arbeidsreglementering = verzamelnaam voor zeer uiteenlopende reeks Gedetailleerde beschrijving van hoe het in het bedrijf uitgevoerd moet worden, zonder
beschermende regels waarvan de niet-naleving tot strafvervolging kan leiden, bv. verbod ruimte voor interpretatie
van kinderarbeid Bv.
Het sociale handhavingsrecht = organisatie v.h. toezicht op de naleving van de o In de Wet op de feestdagen staat dat werknemers recht hebben op 10 betaalde
rechtsregels feestdagen.
o In het Koninklijk Besluit betreffende de feestdagen wordt dan verder
gepreciseerd welke de 10 betaalde feestdagen zijn.
1
, MENS EN WERK 2 2024-2025
1.4.3 Eenheidsstatuut
Naam wet: Wet over de invoering van een eenheidsstatuut 3 soorten CAO’s
Verschil in statuut o Intersectorale CAO
o Arbeiders = een werknemer die bij het uitvoeren van zijn arbeidsovereenkomst Wordt gesloten in de Nationale Arbeidsraad
handenarbeid verricht in ruil voor een loon Geldt voor alle bedrijfstakken op nationaal vlak
o Bedienden = hoofdarbeid verrichten in ruil voor een loon ipv handenarbeid Gaat over alle sectoren heen & geldt voor bepaalde groep
Wet betreffende de invoering van een eenheidsstatuut Bv. vaderschapsverlof, minimumloon over heel België
o Ongelijkheid tussen arbeiders en bedienden wegwerken o Sectorale CAO
o Gelijkschakeling opzegtermijnen Wordt gesloten in een paritair comité
o Afschaffing carensdag = geen loon ontvangen op eerste dag van ziekte Geldt voor specifieke sector
Bv. chemiesector, minimumloon binnen bepaalde sector
MAAR nog geen eenheidsstatuut toch nog veel verschillen: o Ondernemings-CAO
Arbeiders betaal je uit in een uurloon, bedienden in een maandloon Wordt gesloten tussen werkgever en zijn werknemers
Arbeiders kunnen economisch werkloos zijn, bedienden slechts onder strenge Geldt voor specifieke onderneming/bedrijf
voorwaarden Bv. Coca Cola, Nike
Arbeiders kunnen tijdelijk werkloos zijn omwille van technische redenen of Verdieping: Paritair Comité
weersomstandigheden, bedienden niet
De tussenkomst voor de werkgever bij een gewaarborgd loon bij ziekte ligt lager bij Een Paritair Comité = vergadering op sectoraal niveau die evenveel werkgevers- als
arbeiders dan bij bedienden werknemersvertegenwoordigers telt, er wordt onderhandeld over de arbeidsvoorwaarden
Arbeiders ontvangen hun vakantiegeld via de Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie van de werknemers.
Het paritair comité kan verschillen
Wordt georganiseerd volgens bedrijfsactiviteit of sector
Doel: zorgen dat de regelgeving die aangepast is aan de arbeidsvoorwaarden wordt
1.5 Overige rechtsbronnen toegepast
1.5.1 Collectieve Arbeidsovereenkomst (CAO) Voorbeelden: Betekenis nummer PC’s
o PC 124: bouwbedrijf o 1xx: arbeiders
Een CAO = een overeenkomst afgesloten binnen een paritair orgaan waarin de organisaties
o PC 200 : bedienden o 2xx: bedienden
van werkgevers en werknemers arbeidsvoorwaarden vastleggen met betrekking tot het
o PC 302: horeca o 3xx: arbeiders en bedienden
collectief van werknemers.
Elk bedrijf kan maar 1 paritair comité hebben
Gaat bv. over werktijden, loonschalen, ontslagregelingen, vakantiedagen, betaling van ≠ vakbond:
overwerk, pensioenregeling, scholing, … o Een vakbond = een vereniging van werknemers die opkomt voor de belangen
Afspraken mogen nooit minder zijn dan wat wettelijk bepaald is: mogen geen inbreuk van haar leden
doen tegen (inter)nationale wet o 3 grootste vakbonden in België:
ACV (christelijk)
2
, MENS EN WERK 2 2024-2025
ABVV (socialistisch)
ACLVB (liberaal)
o Vakbond: zelf kiezen of je lid wordt of niet, bij Paritair Comité ben je sowieso lid
1.5.2 Geschreven arbeidsovereenkomst
Een arbeidsovereenkomst = een contract tussen werknemer en werkgever, waarbij de
werknemer zich verbindt om tegen loon en onder gezag van de werkgever arbeid te Verplichtingen WERKGEVER
verrichten.
• Te doen arbeiden op de wijze, tijd & plaats zoals is overeengekomen
4 elementen moeten vervuld zijn: bv. ter beschikking stellen van de nodige hulp, hulpmiddelen en materialen
o Overeenkomst • Behoorlijke omstandigheden met betrekking tot de veiligheid & de gezondheid
o Arbeid • Het loon te betalen op de overeengekomen wijze, tijd & plaats
o Loon • De nodige tijd te geven voor geloofsplichten & burgerlijke verplichtingen
o Gezag (band van ondergeschiktheid) • Zorg en aandacht te wijden aan het onthaal van de werknemers & van de jeugdige
werknemers in het bijzonder
Er is een arbeidsovereenkomst zodra deze 4 zaken aanwezig zijn, er is GEEN • Te zorgen voor het arbeidsgereedschap evenals voor de persoonlijke voorwerpen die in
arbeidsovereenkomst als & of meer van de elementen ontbreekt bewaring moeten worden gegeven
Voorzien van juist arbeidsstatuut: arbeider, bediende, handelsvertegenwoordiger, • De werknemer behoorlijk te huisvesten en gezond en voldoende voedsel verstrekken
dienstboden, huisarbeiders, studenten ingeval verbintenis om hem kost en inwoning te verschaffen
Uitvoering van de arbeidsovereenkomst: 1.5.3 Arbeidsreglement
Verplichtingen WERKNEMER Een arbeidsreglement = de algemene arbeidsvoorwaarden en informatie over de werking en
• Zijn werk zorgvuldig, eerlijk & nauwkeurig verrichten op de tijd, plaats & wijze zoals is de organisatie van het werk.
overeengekomen Opgesteld volgens de taalwetgeving
• Handelen volgens de bevelen & de instructies die hem worden gegeven Reeks verplichte vermeldingen (o.a. uurrooster, dringende redenen tot verbreking +
• Zich ervan te onthouden fabrieksgeheimen, zakengeheimen of geheimen in verband met straffen, EHBO informatie, info m.b.t. vakantie, …)
persoonlijke of vertrouwelijke aangelegenheden, waarvan hij in de uitoefening van zijn Strikte procedure voor het opstellen en het wijzigen van het arbeidsreglement
beroep kennis kan hebben, bekend te maken of daden van oneerlijke concurrentie Belangrijkste: arbeidsduur & rusttijden
• Zich te onthouden van al wat schade (veiligheid) kan berokkenen, o Arbeidsduur (voltijds)
• Arbeidsgereedschap en de ongebruikte grondstoffen in goede staat terug te geven o Uurroosters
o Afwezigheid
o Ziekte
o Vakantie
3
, MENS EN WERK 2 2024-2025
o Feestdagen 1.5.3.2 Feestdagen
o Opzeggingstermijnen
Principe: werknemer mag tijdens 10 feestdagen per jaar niet worden tewerkgesteld &
werkgever is gehouden deze niet gepresteerde dagen te betalen
1.5.3.1 Arbeidsduur en rusttijden
Vervanging v.d. feestdag welke met een zondag of een gewone inactiviteitsdag in een
‘Normaal’: onderneming samenvallen
o De arbeidsduur beperkt is tot 8 uren per dag 38 uren per week op jaarbasis Wanneer een werknemer tijdens een feestdag werd tewerkgesteld, heeft hij recht op
o Arbeidsweek: van maandag tot zaterdag inhaalrust
o 's Nachts wordt niet gewerkt
o Feestdagen respecteren 1.6 Hiërarchie van rechtsbronnen
1.7 Naleving
In een geschil tss werkgever & werknemer kan de rechtzoekende zich wenden tot:
1. Arbeidsrechtbank: eerste aanleg
= een rechtswezen van overheidswege dat over tewerkstellings- en arbeidsgeschillen
oordeelt
2. Arbeidshoven: hoger beroep
Als 1 v.d. partijen niet akkoord gaar met een beslissing v.d. arbeidsrechtbank, kan
ze hoger beroep aantekenen bij het arbeidshof
3. Hof van Cassatie
= hoogste rechtscollege van België
Oordeelt niet over de feiten, kan wel oordelen of alle rechtsregels correct zijn
nageleefd door het arbeidshof & of het arbeidshof zijn arrest voldoende heeft
gemotiveerd
Europees Hof voor de Rechten van de Mens
4
1 Introductie arbeidsrecht 1.4 Belangrijkste bronnen van het arbeidsrecht
1.1 Het belang van het arbeidsrecht
Internationaal: normen van…
Complex en belangrijk onderwerp o Verenigde Naties, Europese Unie, Raad van Europa, Internationale
o Zowel voor werkgevers als werknemers Arbeidsorganisatie
Bij uitstippelen van personeelsbeleid rekening houden met juridisch kader Nationaal (in België)
Het arbeidsrecht regelt de verhoudingen tussen werknemers en werkgevers o Wet
o Gaat over o.a. arbeidsovereenkomst, lonen, arbeidsvoorwaarden, werktijden, o Koninklijk Besluit
vakantie, ontslagrecht, …
1.4.1 Wet
1.2 Toepassingsgebied arbeidsrecht Een wet = een reglementering, uitgevaardigd door het parlement en bevat meestal een
Van toepassing op werknemers uit de particuliere sector (= privésector) algemeen kader.
o Sommige arbeidsrechtelijke wetgeving: van toepassing op al wie onder het gezg Twee belangrijke wetten:
van een werggever valt o Wet op de Arbeidsovereenkomst
Zelfstandigen vallen buiten het arbeidsrecht: hebben geen arbeidscontract Geldigheidsvoorwaarden v.d. overeenkomst
Enkel geldig t.o.v. werknemers tewerkgesteld in België Regeling afwezigheden
o Bij grensoverschrijdend (buitenlands) werk kunnen arbeidsverhoudingen door Verplichtingen bij het einde v.d. overeenkomst
vreemd recht worden beheerst o Arbeidswet
Regeling arbeidstijden en rusttijden: wanneer mogen mensen (niet)
1.3 Opdeling arbeidsrecht werken, hoeveel rust hebben medewerkers nodig
Moederschapsbescherming
Het arbeidsrecht wordt traditioneel onderverdeeld in:
Het individueel arbeidsrecht = rechtsregels die de individuele arbeidsrelatie beheersen 1.4.2 Koninklijk Besluit
Het collectief arbeidsrecht = het geheel van regels dat de collectieve verhoudingen tss
werkgevers(organisaties) & werknemersorganisaties kanaliseert Het Koninklijk Besluit = reglementering uitgevaardigd door de regering, deze bevat een
o Sluiten van collectieve arbeidsovereenkomst 1 v.d. belangrijkste toepassingen concrete uitwerking.
De arbeidsreglementering = verzamelnaam voor zeer uiteenlopende reeks Gedetailleerde beschrijving van hoe het in het bedrijf uitgevoerd moet worden, zonder
beschermende regels waarvan de niet-naleving tot strafvervolging kan leiden, bv. verbod ruimte voor interpretatie
van kinderarbeid Bv.
Het sociale handhavingsrecht = organisatie v.h. toezicht op de naleving van de o In de Wet op de feestdagen staat dat werknemers recht hebben op 10 betaalde
rechtsregels feestdagen.
o In het Koninklijk Besluit betreffende de feestdagen wordt dan verder
gepreciseerd welke de 10 betaalde feestdagen zijn.
1
, MENS EN WERK 2 2024-2025
1.4.3 Eenheidsstatuut
Naam wet: Wet over de invoering van een eenheidsstatuut 3 soorten CAO’s
Verschil in statuut o Intersectorale CAO
o Arbeiders = een werknemer die bij het uitvoeren van zijn arbeidsovereenkomst Wordt gesloten in de Nationale Arbeidsraad
handenarbeid verricht in ruil voor een loon Geldt voor alle bedrijfstakken op nationaal vlak
o Bedienden = hoofdarbeid verrichten in ruil voor een loon ipv handenarbeid Gaat over alle sectoren heen & geldt voor bepaalde groep
Wet betreffende de invoering van een eenheidsstatuut Bv. vaderschapsverlof, minimumloon over heel België
o Ongelijkheid tussen arbeiders en bedienden wegwerken o Sectorale CAO
o Gelijkschakeling opzegtermijnen Wordt gesloten in een paritair comité
o Afschaffing carensdag = geen loon ontvangen op eerste dag van ziekte Geldt voor specifieke sector
Bv. chemiesector, minimumloon binnen bepaalde sector
MAAR nog geen eenheidsstatuut toch nog veel verschillen: o Ondernemings-CAO
Arbeiders betaal je uit in een uurloon, bedienden in een maandloon Wordt gesloten tussen werkgever en zijn werknemers
Arbeiders kunnen economisch werkloos zijn, bedienden slechts onder strenge Geldt voor specifieke onderneming/bedrijf
voorwaarden Bv. Coca Cola, Nike
Arbeiders kunnen tijdelijk werkloos zijn omwille van technische redenen of Verdieping: Paritair Comité
weersomstandigheden, bedienden niet
De tussenkomst voor de werkgever bij een gewaarborgd loon bij ziekte ligt lager bij Een Paritair Comité = vergadering op sectoraal niveau die evenveel werkgevers- als
arbeiders dan bij bedienden werknemersvertegenwoordigers telt, er wordt onderhandeld over de arbeidsvoorwaarden
Arbeiders ontvangen hun vakantiegeld via de Rijksdienst voor Jaarlijkse Vakantie van de werknemers.
Het paritair comité kan verschillen
Wordt georganiseerd volgens bedrijfsactiviteit of sector
Doel: zorgen dat de regelgeving die aangepast is aan de arbeidsvoorwaarden wordt
1.5 Overige rechtsbronnen toegepast
1.5.1 Collectieve Arbeidsovereenkomst (CAO) Voorbeelden: Betekenis nummer PC’s
o PC 124: bouwbedrijf o 1xx: arbeiders
Een CAO = een overeenkomst afgesloten binnen een paritair orgaan waarin de organisaties
o PC 200 : bedienden o 2xx: bedienden
van werkgevers en werknemers arbeidsvoorwaarden vastleggen met betrekking tot het
o PC 302: horeca o 3xx: arbeiders en bedienden
collectief van werknemers.
Elk bedrijf kan maar 1 paritair comité hebben
Gaat bv. over werktijden, loonschalen, ontslagregelingen, vakantiedagen, betaling van ≠ vakbond:
overwerk, pensioenregeling, scholing, … o Een vakbond = een vereniging van werknemers die opkomt voor de belangen
Afspraken mogen nooit minder zijn dan wat wettelijk bepaald is: mogen geen inbreuk van haar leden
doen tegen (inter)nationale wet o 3 grootste vakbonden in België:
ACV (christelijk)
2
, MENS EN WERK 2 2024-2025
ABVV (socialistisch)
ACLVB (liberaal)
o Vakbond: zelf kiezen of je lid wordt of niet, bij Paritair Comité ben je sowieso lid
1.5.2 Geschreven arbeidsovereenkomst
Een arbeidsovereenkomst = een contract tussen werknemer en werkgever, waarbij de
werknemer zich verbindt om tegen loon en onder gezag van de werkgever arbeid te Verplichtingen WERKGEVER
verrichten.
• Te doen arbeiden op de wijze, tijd & plaats zoals is overeengekomen
4 elementen moeten vervuld zijn: bv. ter beschikking stellen van de nodige hulp, hulpmiddelen en materialen
o Overeenkomst • Behoorlijke omstandigheden met betrekking tot de veiligheid & de gezondheid
o Arbeid • Het loon te betalen op de overeengekomen wijze, tijd & plaats
o Loon • De nodige tijd te geven voor geloofsplichten & burgerlijke verplichtingen
o Gezag (band van ondergeschiktheid) • Zorg en aandacht te wijden aan het onthaal van de werknemers & van de jeugdige
werknemers in het bijzonder
Er is een arbeidsovereenkomst zodra deze 4 zaken aanwezig zijn, er is GEEN • Te zorgen voor het arbeidsgereedschap evenals voor de persoonlijke voorwerpen die in
arbeidsovereenkomst als & of meer van de elementen ontbreekt bewaring moeten worden gegeven
Voorzien van juist arbeidsstatuut: arbeider, bediende, handelsvertegenwoordiger, • De werknemer behoorlijk te huisvesten en gezond en voldoende voedsel verstrekken
dienstboden, huisarbeiders, studenten ingeval verbintenis om hem kost en inwoning te verschaffen
Uitvoering van de arbeidsovereenkomst: 1.5.3 Arbeidsreglement
Verplichtingen WERKNEMER Een arbeidsreglement = de algemene arbeidsvoorwaarden en informatie over de werking en
• Zijn werk zorgvuldig, eerlijk & nauwkeurig verrichten op de tijd, plaats & wijze zoals is de organisatie van het werk.
overeengekomen Opgesteld volgens de taalwetgeving
• Handelen volgens de bevelen & de instructies die hem worden gegeven Reeks verplichte vermeldingen (o.a. uurrooster, dringende redenen tot verbreking +
• Zich ervan te onthouden fabrieksgeheimen, zakengeheimen of geheimen in verband met straffen, EHBO informatie, info m.b.t. vakantie, …)
persoonlijke of vertrouwelijke aangelegenheden, waarvan hij in de uitoefening van zijn Strikte procedure voor het opstellen en het wijzigen van het arbeidsreglement
beroep kennis kan hebben, bekend te maken of daden van oneerlijke concurrentie Belangrijkste: arbeidsduur & rusttijden
• Zich te onthouden van al wat schade (veiligheid) kan berokkenen, o Arbeidsduur (voltijds)
• Arbeidsgereedschap en de ongebruikte grondstoffen in goede staat terug te geven o Uurroosters
o Afwezigheid
o Ziekte
o Vakantie
3
, MENS EN WERK 2 2024-2025
o Feestdagen 1.5.3.2 Feestdagen
o Opzeggingstermijnen
Principe: werknemer mag tijdens 10 feestdagen per jaar niet worden tewerkgesteld &
werkgever is gehouden deze niet gepresteerde dagen te betalen
1.5.3.1 Arbeidsduur en rusttijden
Vervanging v.d. feestdag welke met een zondag of een gewone inactiviteitsdag in een
‘Normaal’: onderneming samenvallen
o De arbeidsduur beperkt is tot 8 uren per dag 38 uren per week op jaarbasis Wanneer een werknemer tijdens een feestdag werd tewerkgesteld, heeft hij recht op
o Arbeidsweek: van maandag tot zaterdag inhaalrust
o 's Nachts wordt niet gewerkt
o Feestdagen respecteren 1.6 Hiërarchie van rechtsbronnen
1.7 Naleving
In een geschil tss werkgever & werknemer kan de rechtzoekende zich wenden tot:
1. Arbeidsrechtbank: eerste aanleg
= een rechtswezen van overheidswege dat over tewerkstellings- en arbeidsgeschillen
oordeelt
2. Arbeidshoven: hoger beroep
Als 1 v.d. partijen niet akkoord gaar met een beslissing v.d. arbeidsrechtbank, kan
ze hoger beroep aantekenen bij het arbeidshof
3. Hof van Cassatie
= hoogste rechtscollege van België
Oordeelt niet over de feiten, kan wel oordelen of alle rechtsregels correct zijn
nageleefd door het arbeidshof & of het arbeidshof zijn arrest voldoende heeft
gemotiveerd
Europees Hof voor de Rechten van de Mens
4
