RUSTSTAND: 30° FL, 30° ABD, 10° EXO
ONDERSTE LIDMAAT CPP: EXT – ENDO – ABD
CP: ENDO > FL = ABD = HYPEREXT
HEUP PROJECTIE ACETABULUM: LAT – CAUD – VENTR
PROJECTIE CAPUT FEMORIS: MED – CRAN - VENTR
FRACTUREN
A: Proximale femur (intracapsulair/ femurhals, extra-capsulair/ intertrochantere)
frequent op oudere leeftijd
RED FLAGS: infectie, trombose (oedeem, pijn in kuit, ook tijdens wandelen), AVN (stijf
gevoel in been bij opstaan, pijn in lies, gedaalde rotaties/ROM), perifeer zenuwletsel
(sensibiliteit, F), heupluxatie (evt door AVN, veel pijn, kan niet steunen)
B: operatief zo snel mogelijk mobiel, rekening houden met fasen weefselherstel
DOEL: F, balans, gangrevalidatie ↗ ADL, autonomie, functie totaal lidmaat,
beperken complicaties
goede voorlichting
onmiddellijk postop: normale kniemob.!! KniE isom activeren (neuromusc)!!
1) NWB + OK : heupFL, heupEXT, heupABD ↗ met theraband
2) progressie naar WB door ‘weight shift-oefeningen’, kleine squat met vasthouden +
core
3) GK wanneer P >50% steun, zwelling minimaal, normale ROM
4) balanstraining: wandelen in trampoline, staan op bosu, gooien met bal, DT,
bobathbal
+ spierkracht (3x 15 x 70%): squat, lunge in stand, knieEXT zit, heupEXT stand,
knieFL zit, leg press,
tenenstand
5) waarde > 4 QUADR en HAMM: unipodale oef, act. en participatieniveau
6) RTA in overleg met arts + spierkracht meten niet meer dan 15% verschil, geen
trendlenburg
stressfractuur A: pijn bij inspanning in de heup, lies, dij of uitstralig tot knie dat snachts slechter
wordt
, Coxartrose/
A: meest voorkomende oorzaak pijn; pijn na gebruik gewricht, neemt af bij rusten,
heupprothese zeurend karakter, thv lies,
trochanter major, gluteusstreek met uitstraling naar dij; ochtendstijfheid, startpijn
risicofactoren zie blz. 71
complicaties: corpus liberum, psoasirritatie, meralgia paresthetica
KO: bewbep. ENDO en EXT in later stadium verstoring gangpatroon
primaire heuptractie weinig/ geen elasticiteit
CP aanwezig TO geen meerwaarde (pre-operatief)
post-op: BFO = pijnlijk en beperkt maar niet volgens CP, geen TO (evt wel
weerstand)
CRITERIA: - pijn heup EN ENDO < 15° EN FL heup </= 115°
- ENDO < 15° EN pijn ENDO EN ochtendstijfheid </= 60 min EN leeftijd >
50j
B: ernstige radiologische afwijkingen + veel pijn operatie
TERTIAIRE PREVENTIE! : gevolgen aandoening in act, participatie, verminderde
inspanningstolerantie of F
CONSERVATIEF: analgetica, anti-inflamm med, intra-art inflamm
DOEL: F en mob bewaren en verbeteren(+aerobe capaciteit en functioneel)
- geven leefstijladviezen (↘gewicht), aanleren correct gebruik stok/krukken
- oefentherapie met F-versterkend element
- graded activity-programma
- tractie, mobilisatie, oscillatie, stretching
PRE-OPERATIEF: zoveel mogelijk ROM, motor control, vebeteren fysieke conditie,
cognitieve training,
Gangrevalidatie
POSTOPERATIEF: herstellen activiteit en functie
CI NA PROTHESE ALGEMEEN: - INT ROT vanuit HEUPFL = belastend
- impactact. vermijden tot 6w postop (12w bij labrumletsel)
To 6w: geen rotaties - SLR vermijden tot 4w
tot 6w: geen tracties, translaties - artritische heup niet door-mobiliseren
tot 6w: niet overkruisen middelijn (overmatige ADD) - cardiovasc training!!!
tot 6w: geen FL > 90° - herwinnen functionaliteit GEEN TRACTIES!
luxatie prothese voorkomen - patient centered approach (realistische doelen)
4 DAGEN POSOTP: herstel mob (GEEN endrange) en motor control, begeleiden
, transfers, wandelen met
krukken, traplopen
4 DAGEN – 8W: voorkomen verkorting heupFL!!! SMART (geen endrange)
anterolat. benadering vermijden > 90° heupFL en ENDO/ADD
hoog zitten P! niet kruisen benen en gestrekt been heffen!
snel mobiliseren!
stappen met krukken
motor control met opbouw naar F: !! isom contracties glutei, ADD,
ABD, Q, H en bridging
2 – 5 MAANDEN: activiteit en participatieherstel
↗ heupFL; F FL, EXT, ABD; ev- en stab-.oef; gangrevalidatie en
reconditionering, RTA
INTRA-ARTICULAIR A: liespijn versterkt door flexie en/of rotatie; nachtelijke pijn door inflammatie,
C-teken
ALGEMENE REVALIDATIEPRINCIPES:
- Enkele dagen krukken met volledige steunname
- volledige mobiliteit actief geassisteerd
- bij hechting 4 tot 6 weken krukken, mobiliseren tot 90° FL, vermijden van
rotaties in endrange
Femoro-Acetabulair A: evt labrumscheur of kraakbeenletstel als gevolg, vaak gerelateerd aan
krachtige sportact. (voetbal, gymnastiek,…), CAM: jonge actieve mannen,
Impingement (FAI) eerder liespijn, sport met FL-ENDO, PINCER:
actieve vrouwen van middelbare leeftijd, gerelateerd aan sportactiviteiten,
wisselende klachten van liespijn die fors kan toenemen bij fysieke activiteiten
en langdurig zitten; evt lagerugpijn, pubalgie en recidiverende spierblessures
hammstrings
triade moet aanwezig zijn!
- symptomen: heuppijn, klikken, stijfheid, blokkeren of “giving way”
- MBV !
- klinische tekens: verminderde ROM, + impingement tests
, 3 fasen: (1) stijfheid, pinching, geen pijn (2) sitting intolerance (3) stop training
KO: C-sign (vrouw) , wegroteren bekken bij mobiliseren heup in buiklig, squat =
minder diep
heupFL en IR beperkt, zwakte heupFL, EXT, ABD, ADD, EXO
CAM: impingementtest
(1) VERMIJDEN: SLR (irritatie PINCER: FABER; buiklig, passieve hyperEXT, EXO
kapsel), H stretch in compressie gerefereerde pijn myofasc mogelijk (anterieur deel dij, bilpijn, lage rugpijn)
positie, yoga, clam (irritatie ant. anterieure heuppijn -> sway back posture -> verminderde heupF gluteaal
Kapsel) bilat.
B:
(1) ROM
passieve eindstandige tractie, mobilisatie: alle richtingen + circumductie,
doorgedreven mobilisaties,
MWM, actieve mobilisatie: fietsen (hoog zadel), pendelbeweging (op step met
gewicht ANTE/RETRO), heupROT (vw en aw over lage horden stappen met
voldoende
circumductie), aangedane heup eerst, < 90° heupFL
spierspanning: MF release
losmaken lage rug + eventueel pijninhibitie: harmonics, tracties
losmaken gluteus medius (vaak hypertoon verzwakt)
stretching piriformis, hamstrings, Qceps, ilipsoas (triggerpunt-spierlengte)
proprioceptie core corset: fysiologische lordose, stab 4puntshouding
educatie
aanpassen ADL: minder zitten of hoger zitten ifv sitting intolerance, voldoende
bew
aanpassen sport (conditioneel, pijnvrij): crawl zwemmen, pijnvrij lopen, fietsen
(zonder
klikpedalen), NIET schoolslag, hockey, fietsen met klikpedalen
hip core: trainen extensoren en abductoren met aandacht voor neutraliseren
hamstring als EXT
(2) Progressie in mob en stab: loaden in stand
actieve OT: optrainen glut med
ONDERSTE LIDMAAT CPP: EXT – ENDO – ABD
CP: ENDO > FL = ABD = HYPEREXT
HEUP PROJECTIE ACETABULUM: LAT – CAUD – VENTR
PROJECTIE CAPUT FEMORIS: MED – CRAN - VENTR
FRACTUREN
A: Proximale femur (intracapsulair/ femurhals, extra-capsulair/ intertrochantere)
frequent op oudere leeftijd
RED FLAGS: infectie, trombose (oedeem, pijn in kuit, ook tijdens wandelen), AVN (stijf
gevoel in been bij opstaan, pijn in lies, gedaalde rotaties/ROM), perifeer zenuwletsel
(sensibiliteit, F), heupluxatie (evt door AVN, veel pijn, kan niet steunen)
B: operatief zo snel mogelijk mobiel, rekening houden met fasen weefselherstel
DOEL: F, balans, gangrevalidatie ↗ ADL, autonomie, functie totaal lidmaat,
beperken complicaties
goede voorlichting
onmiddellijk postop: normale kniemob.!! KniE isom activeren (neuromusc)!!
1) NWB + OK : heupFL, heupEXT, heupABD ↗ met theraband
2) progressie naar WB door ‘weight shift-oefeningen’, kleine squat met vasthouden +
core
3) GK wanneer P >50% steun, zwelling minimaal, normale ROM
4) balanstraining: wandelen in trampoline, staan op bosu, gooien met bal, DT,
bobathbal
+ spierkracht (3x 15 x 70%): squat, lunge in stand, knieEXT zit, heupEXT stand,
knieFL zit, leg press,
tenenstand
5) waarde > 4 QUADR en HAMM: unipodale oef, act. en participatieniveau
6) RTA in overleg met arts + spierkracht meten niet meer dan 15% verschil, geen
trendlenburg
stressfractuur A: pijn bij inspanning in de heup, lies, dij of uitstralig tot knie dat snachts slechter
wordt
, Coxartrose/
A: meest voorkomende oorzaak pijn; pijn na gebruik gewricht, neemt af bij rusten,
heupprothese zeurend karakter, thv lies,
trochanter major, gluteusstreek met uitstraling naar dij; ochtendstijfheid, startpijn
risicofactoren zie blz. 71
complicaties: corpus liberum, psoasirritatie, meralgia paresthetica
KO: bewbep. ENDO en EXT in later stadium verstoring gangpatroon
primaire heuptractie weinig/ geen elasticiteit
CP aanwezig TO geen meerwaarde (pre-operatief)
post-op: BFO = pijnlijk en beperkt maar niet volgens CP, geen TO (evt wel
weerstand)
CRITERIA: - pijn heup EN ENDO < 15° EN FL heup </= 115°
- ENDO < 15° EN pijn ENDO EN ochtendstijfheid </= 60 min EN leeftijd >
50j
B: ernstige radiologische afwijkingen + veel pijn operatie
TERTIAIRE PREVENTIE! : gevolgen aandoening in act, participatie, verminderde
inspanningstolerantie of F
CONSERVATIEF: analgetica, anti-inflamm med, intra-art inflamm
DOEL: F en mob bewaren en verbeteren(+aerobe capaciteit en functioneel)
- geven leefstijladviezen (↘gewicht), aanleren correct gebruik stok/krukken
- oefentherapie met F-versterkend element
- graded activity-programma
- tractie, mobilisatie, oscillatie, stretching
PRE-OPERATIEF: zoveel mogelijk ROM, motor control, vebeteren fysieke conditie,
cognitieve training,
Gangrevalidatie
POSTOPERATIEF: herstellen activiteit en functie
CI NA PROTHESE ALGEMEEN: - INT ROT vanuit HEUPFL = belastend
- impactact. vermijden tot 6w postop (12w bij labrumletsel)
To 6w: geen rotaties - SLR vermijden tot 4w
tot 6w: geen tracties, translaties - artritische heup niet door-mobiliseren
tot 6w: niet overkruisen middelijn (overmatige ADD) - cardiovasc training!!!
tot 6w: geen FL > 90° - herwinnen functionaliteit GEEN TRACTIES!
luxatie prothese voorkomen - patient centered approach (realistische doelen)
4 DAGEN POSOTP: herstel mob (GEEN endrange) en motor control, begeleiden
, transfers, wandelen met
krukken, traplopen
4 DAGEN – 8W: voorkomen verkorting heupFL!!! SMART (geen endrange)
anterolat. benadering vermijden > 90° heupFL en ENDO/ADD
hoog zitten P! niet kruisen benen en gestrekt been heffen!
snel mobiliseren!
stappen met krukken
motor control met opbouw naar F: !! isom contracties glutei, ADD,
ABD, Q, H en bridging
2 – 5 MAANDEN: activiteit en participatieherstel
↗ heupFL; F FL, EXT, ABD; ev- en stab-.oef; gangrevalidatie en
reconditionering, RTA
INTRA-ARTICULAIR A: liespijn versterkt door flexie en/of rotatie; nachtelijke pijn door inflammatie,
C-teken
ALGEMENE REVALIDATIEPRINCIPES:
- Enkele dagen krukken met volledige steunname
- volledige mobiliteit actief geassisteerd
- bij hechting 4 tot 6 weken krukken, mobiliseren tot 90° FL, vermijden van
rotaties in endrange
Femoro-Acetabulair A: evt labrumscheur of kraakbeenletstel als gevolg, vaak gerelateerd aan
krachtige sportact. (voetbal, gymnastiek,…), CAM: jonge actieve mannen,
Impingement (FAI) eerder liespijn, sport met FL-ENDO, PINCER:
actieve vrouwen van middelbare leeftijd, gerelateerd aan sportactiviteiten,
wisselende klachten van liespijn die fors kan toenemen bij fysieke activiteiten
en langdurig zitten; evt lagerugpijn, pubalgie en recidiverende spierblessures
hammstrings
triade moet aanwezig zijn!
- symptomen: heuppijn, klikken, stijfheid, blokkeren of “giving way”
- MBV !
- klinische tekens: verminderde ROM, + impingement tests
, 3 fasen: (1) stijfheid, pinching, geen pijn (2) sitting intolerance (3) stop training
KO: C-sign (vrouw) , wegroteren bekken bij mobiliseren heup in buiklig, squat =
minder diep
heupFL en IR beperkt, zwakte heupFL, EXT, ABD, ADD, EXO
CAM: impingementtest
(1) VERMIJDEN: SLR (irritatie PINCER: FABER; buiklig, passieve hyperEXT, EXO
kapsel), H stretch in compressie gerefereerde pijn myofasc mogelijk (anterieur deel dij, bilpijn, lage rugpijn)
positie, yoga, clam (irritatie ant. anterieure heuppijn -> sway back posture -> verminderde heupF gluteaal
Kapsel) bilat.
B:
(1) ROM
passieve eindstandige tractie, mobilisatie: alle richtingen + circumductie,
doorgedreven mobilisaties,
MWM, actieve mobilisatie: fietsen (hoog zadel), pendelbeweging (op step met
gewicht ANTE/RETRO), heupROT (vw en aw over lage horden stappen met
voldoende
circumductie), aangedane heup eerst, < 90° heupFL
spierspanning: MF release
losmaken lage rug + eventueel pijninhibitie: harmonics, tracties
losmaken gluteus medius (vaak hypertoon verzwakt)
stretching piriformis, hamstrings, Qceps, ilipsoas (triggerpunt-spierlengte)
proprioceptie core corset: fysiologische lordose, stab 4puntshouding
educatie
aanpassen ADL: minder zitten of hoger zitten ifv sitting intolerance, voldoende
bew
aanpassen sport (conditioneel, pijnvrij): crawl zwemmen, pijnvrij lopen, fietsen
(zonder
klikpedalen), NIET schoolslag, hockey, fietsen met klikpedalen
hip core: trainen extensoren en abductoren met aandacht voor neutraliseren
hamstring als EXT
(2) Progressie in mob en stab: loaden in stand
actieve OT: optrainen glut med
