Samenvatting inleiding recht

Inleiding tot het recht Marte Rommel




1

,Inleiding tot het recht Marte Rommel

D1: RECHTSFENOMEEN
HOOFDSTUK 1: CONCEPTEN VAN HET RECHT


AFDELING 1: HÉT RECHT BESTAAT NIET
1. WAT IS RECHT?

Juridisering = het verschijnsel in een maatschappij waarbij de burger maatschappelijke verhoudingen
voortdurend kwalificeert als juridisch probleem

 Niet altijd juridisering geweest: recht nam geen actie ivm sociale ongelijkheid binnen de
maatschappij
 Vroeger vaak strenge lijfstraffen, nu alternatieve vormen zoals sensibiliseringscampagnes of
werk- en leerstraffen

2. RECHTSPARADIGMA’S

Historische breuklijnen tussen verschillende benaderingen van wat het recht zou moeten zijn (=
paradigma’s)

 Bestudering ervan: rechtsgeschiedenis, rechtstheorie, rechtsfilosofie

Sterke geografische verschillen: rechtsvergelijking (vb. vergelijking tussen Belgische en Amerikaanse
contractenrecht)

3. FORMEEL EN MATERIEEL RECHTSSYSTEEM

Rechtssysteem = rechtsorde = rechtsstelsel: geen eenduidig begrip, 2 verschillende betekenissen

§ 1. Formeel rechtssysteem

4. CONCEPT

Formeel rechtssysteem = rechtssysteem waarvan het geheel van de rechtsnormen afkomstig is van
1 gezagsstructuur

 Belgische federale rechtssysteem
 Deelstatelijke rechtssysteem (Vlaamse-, Waalse-, Brusselse- en Duitstalige rechtssysteem)
 Europese rechtssysteem

5. BELGIË

Rechtssysteem door samenkomen van 4 onderscheidende rechtssystemen

 Federaal rechtssysteem: volledig grondgebied van België
 Deelstatelijk rechtssysteem: 1 bepaalde deelstaat
 Lokale normen: gemeente- en provinciereglementen
 Grensoverschrijdende rechtssysteem: invloed vh internationaal recht
o EVRM: rechten vd mens
o Europese/communautaire recht
o Internationaal privaatrecht (IPR)




2

,Inleiding tot het recht Marte Rommel
§ 2. Materieel rechtssysteem

6. CONCEPT

Materieel rechtssysteem = studie vd inhoud vh systeem en niet de organen die deze tot stand
brengen

 Belgisch rechtssysteem bestaat uit federaal, deelstatelijk, gemeentelijk/provinciaal, Europees
recht
 Kenmerken:
o Systematisch systeem: recht gebaseerd op gestructureerd geheel van regels en
principes
o Casuïstisch systeem: richt zich op afzonderlijke gevallen en rechtspraak, waarbij regels
worden afgeleid uit eerdere beslissingen

2 soorten:

 Casuïstisch opgebouwd rechtssysteem: algemene codificaties vd rechtsnormen ontbreken,
rechtspraak die case na case het systeem opbouwt is de motor vh rechtssysteem
o Vb. Common law
o Gepaard met bindende kracht van uitspraken van hogere rechters met mogelijkheid van
dissenting opinion (= rechters kunnen uitspraak geven dat ze het oneens zijn met de
meerderheid, wat toekomstige ontwikkelingen kan beïnvloeden)
 Doctrinegebonden rechtssysteem: er bestaan algemene rechtsmodellen en -theorieën, recht
is op voorhand ingedeeld
o Elke case getoetst ah begrippenrecht (= Begriffsjurisprudenz)
o Oplossen vanuit rechtsdogmatiek (= wetenschappelijke onderbouwing vh recht)

7. MEERGELAAGDHEID EN RECHTSMONISME

Materieel rechtssysteem: Belgisch recht moet als 1 geïntegreerd rechtsstelsel worden beschouwd
(= rechtsmonisme)

Juridische technieken om eenheid vh recht te garanderen

 1 federaal Hof van Cassatie
o Past federale en deelstatelijke wetten, internationale rechtsnormen toe
o Oordeelt over de correcte toepassing vh recht, niet over feiten
 Prejudiciële vragen
o Kunnen gesteld worden aan een ander rechtscollege  uniforme interpretatie
gegarandeerd
o 3 gevallen waarin deze gesteld kan worden
 Aan Belgisch Grondwettelijk Hof mbt federale/deelstatelijke formele wetten over
de bevoegdheidsregeling
 Aan het Hof van Justitie voor interpretatie vh communautaire recht
 Aan het Benelux Gerechtshof mbt Benelux-eenvormige verdragen
 Uitputting interne rechtsmiddelen
o Verplichting om interne rechtsbescherming uit te putten vooraleer de controle te kunnen
vragen ve internationale instantie




3

, Inleiding tot het recht Marte Rommel

AFDELING 2: HET KLASSIEKE RECHT

§ 1. Een piramidaal en coherent systeem

8. KLASSIEK RECHT

Klassiek rechtssysteem = logisch, hiërarchisch georganiseerd systeem dat het resultaat was van
eenvoudige, algemene principes en eindigde bij zo logisch mogelijk geordende rechtsregels

 17E eeuw – 20e eeuw
 Bouwsteen: abstracte rechtsregel (verbod/gebod en sactie)
 Vb. Napoleontische codificaties (Code civil)
 Formele benadering vd rechtsregel: bevoegde orgaan dat de regel creëert en de te volgen
procedure waren bepalend voor het bindend karakter ervan

9. BASISREGELS

 Gouden Regel: ‘doe anderen niet aan wat je niet wil dan anderen jou aandoen’
 Pacta sunt servanda: ‘gesloten contracten moeten steeds worden nagekomen’

EEN PIRAMIDAAL, LOGISCH GEORDEND SYSTEEM

Klassiek rechtssysteem = coherente en consistente structuur met piramidaal geordende
rechtsregels

 Kenmerken:
o Eenheid en stabiliteit door een beperkt aantal duidelijke, bindende en afdwingbare regels
o Gebaseerd op soevereine natiestaat (waar de staat de hoogste macht heeft)
o Ontstaan uit sociaal contract (waarin burgers afspraken om orde te scheppen en zich te
beschermen tegen de wetteloosheid vd natuurtoestand
 Doel:
o Burgers beschermen tegen elkaar
o Wetgever voorkomt chaos, maar oefent zelf zo min. mogelijk macht uit
 Internationale rechtsorde: gebaseerd op machtsevenwicht tussen soevereine staten
 Intern: ideaal vd rechtsstaat door scheiding der machten, onafhankelijke rechters en hiërarchie
van rechtsnormen

10.TAAK VAN DE RECHTER

 Wet moet waardenvrij worden toegepast
o Dura lex, sed lex = de wet is hard, maar het is de wet
o La bouche qui prononce les paroles de la loi
o Syllogisme: hij die door een fout schade heeft veroorzaakt, moet de schade vergoeden
 Gevolgen:
o Garandeert rechtszekerheid, maar liet geen ruimte voor ethische overwegingen
o Leidde tot naziregime




4