Samenvatting Volledige lesnotities Deontologie

DEONTOLOGIE



H1. Inleiding


Examen: vraag kan gaan over actualiteit
 Onafhankelijkheid van de rechter – wraking
Leerstof:
 Syllabus via VRG
 Per juridisch beroep is er nog afzonderlijke documentatie (RL, RP, WG)
o Wetgeving vanop Ufora mag meegenomen worden naar examen (bv. advocatencodex,
gids voor magistraten…)



1. Het begrip en belang deontologie
a) Begrip
Wanneer je kiest voor een juridisch beroep, zal je geconfronteerd worden met vragen en situaties waar je
niet weet hoe je moet reageren (bv. rechter geconfronteerd met discussie advocaten over het
achterhouden van stukken, bv. magistraat krijgt telefoon van politicus).

De deontologische regels hebben betrekking op deze situaties & hebben betrekking op hoe een juridische
dienstverlener omgaat met rechtzoekende, collega’s en de maatschappij in zijn geheel.
Deontologische regels werken op verschillende niveaus. Vroeger diende het enkel om de verhouding
onder collega’s te regelen (confraternele). Maar deontologie beperkt zich niet tot het niveau van de
beroepsgenoten, maar betreft ook het omgaan met rechtszoekenden, de buitenwereld.


b) Belang
Kerndoelstelling van de deontologie = vertrouwen
 Deontologische regels zijn erop gericht vertrouwen te creëren bij de rechtzoekenden en de
maatschappij  rechtzoekenden moeten erop vertrouwen wanneer zij beroep doen op juridische
dienstverlener, dat die zijn vak kent, maar ook dat die JD zijn ambt op een correcte wijze uitoefent
(een wijze die vertrouwen inboezemt). Dat het vertrouwen wordt gegarandeerd door
deontologische regels is zo belangrijk omdat deze juridische beroepen een monopolie hebben 
rechtzoekenden zijn verplicht bij een conflict een beroep te doen op advocaat die geschil voorlegt
aan een rechter. De rechtzoekenden hebben dus een afhankelijkheidspositie t.a.v. deze
beroepen.
 ‘De vangrails van de macht’
o Alle juridische beroepen hebben een aanzienlijke macht  die macht moet in goede
banen worden geleid. Hoe? Door regels die de macht onder controle houden & bij
overtreding van de regels sanctionering opleggen.




1

,Deontologie = Het geheel van fundamentele normen of waarden met daaruit rechtstreeks afgeleide
gedragsregels naar waar men zich moet richten
 Gedragsregels:
o Men moet bekwaam zijn en het onderhouden
o Loyaliteit
 Interessant wanneer het gaat om relaties tussen advocaten onderling
o Objectiviteit
o Discretie
 Om het vertrouwen te kunnen krijgen de rechtszoekende, moet men aan die 4
eigenschappen voldoen

Maatschappelijke evoluties en technologische ontwikkelingen hebben invloed gehad op deontologische
regels
 Bv. de globalisering en mondialisering: er zijn meer dan vroeger grensoverschrijdende geschillen
& dus ook geschillen waarin advocaten uit diverse landen communiceren
 Bv. invloed Europese regelgeving op het advocatenberoep
o Bv. regels inzake reclame te maken door advocaten
 Vroeger: totaal reclameverbod
 Gewijzigd onder invloed van EU-regelgeving, want groot verschil met advocaten
uit andere EU-LS
 Nu: reclame door advocaten wel toegelaten (mits enkele beperkingen)

2. Doelstelling van deontologische regels
1. De deontologische regels willen beletten dat een juridische dienstverlener te veel door
eigenbelang wordt meegesleept
 Bv. het verbod voor advocaten om hun ereloon uitsluitend te laten afhangen van het
resultaat
o Advocaat mag wél bij berekenen ereloon rekening houden met het behaalde
resultaat (niet uitsluitend)
 Bv. voor magistraten geldt een verbod dat de rechter niet mag zetelen in een zaak waarin
zijn eigen SE of SA partij is
 Bv. gerechtsdeurwaarders en notarissen kunnen geen zaken kopen uit een verkoop die ze
moeten organiseren
o Bv. notaris moet appartement verkopen en zijn dochter wou dat, dan kan hij het
niet zelf kopen

2. De deontologische regels willen beletten dat de juridische dienstverleners zich te veel
identificeren met het belang van de rechtzoekende & daarbij de maatschappelijke
verantwoordelijkheidszin uit het oog verliezen
 Bv. Rechter mag geen uitspraak doen in een geschil dat bijzonder gelijkend is op een
geschil waarmee hij zelf persoonlijk te maken heeft
o Bv. kind van rechter verwikkeld in conflict met architect  rechter moet zich
onthouden van beoordelen van het geschil dat van gelijkaardige aard is
 Reden: rechter kan bevooroordeeld zijn
o ↔ advocaten moeten partijdig zijn, maar waar is de grens bij hen om hun
cliënten te vertegenwoordigen?



2

, 3. De deontologische regels willen beletten dat de dienstverlener te veel rekening houdt met het
maatschappelijk belang en niet met de loyaliteit van de rechtzoekende
 Bv. magistraat mag zijn rechtspraak niet gebruiken om aan politiek te doen  vonnis
dient niet om standpunten in te nemen in een maatschappelijk debat
 Ook advocaten mogen zich niet te veel laten leiden door de idee dat men het moet
opnemen voor maatschappelijke doelstellingen (belang cliënt voorop)

3. Evoluties en invloeden
Deontologische regels zijn zeer veranderlijk door allerlei fenomenen
 Bv. Mondialisering
 Bv. Specialisering van het recht
 Bv. Commercialiseringen van vele beroepen (advocatuur en notariaat)
 Bv. Mediatisering
o Mediatisering van justitie heeft meeste invloed gehad op de invulling van deontologische
regels
 Bv. zaak Dutroux: heeft veel deontologische problemen aan het licht gebracht &
leidde tot oprichting Hoge Raad Justitie
 Hoe gaan magistraten met de media om?
 Rechter mag nooit communiceren over inhoud van een proces (daarvoor
bestaat persrechters)

4. Bestaansreden deontologische regel
Om het vertrouwen van de rechtszoekende te garanderen omdat zij overgeleverd zijn aan een JB die een
monopolie heeft.

5. Deontologie en tucht – onderscheid tucht en strafrecht
Tucht is een onderdeel van deontologie. Tucht is het sanctionerende luik van deontologie waarmee men
inbreuken op deontologische regels kan sanctioneren.
Tucht = welke instantie is bevoegd om inbreuken op deontologische regels te beoordelen en onderzoeken.

2 basisregels strafrecht gelden niet voor deontologie:
 Nullum crinem sine lege
 Nullum poenem sine lege
 Je kan nooit een misdrijf hebben zonder dat het misdrijf in de wet voorzien is  die
basisregels van het strafrecht gelden NIET voor het tuchtrecht
 Er bestaan vandaag nog steeds ongeschreven deontologische regels  er kunnen inbreuken
zijn op regels die niet beschreven staan en er kunnen ook straffen zijn die niet in regelgeving zijn
omgezet

Art. 6 EVRM geldt in strafzaken en lange tijd zei men dat het niet gold in tuchtzaken
 MAAR steeds meer wordt geopperd dat Art. 6 EVRM wel moet gelden in tuchtzaken indien de
opgelegde tuchtsanctie een invloed heeft op de burgerlijke rechten van de betrokkene
o Bv. Indien tuchtstraf ertoe leidt dat advocaat een tijd lang geschorst wordt



6. Bronnen van de deontologische regels
 Art. 6 EVRM

3

, o Basiseigenschappen voor de rechter:
 Onafhankelijkheid, uitspraak binnen redelijke termijn …
 Ger.W.
 Art. 151 Gw
o Belangrijke bepaling die onafhankelijkheid en onpartijdigheid van de rechter regelt
 Respectieve codexen van de betrokken beroepen
o Bv. gids voor magistraten (≠ codex, wel een leidraad)
 Bijzondere wetten
o Advocatencodex van de OVB heeft kracht van wet gekregen
 KB
o KB 2015 waarbij notariële deontologische code is goedgekeurd
 Zelfreglementering van een aantal beroepsorganisaties
o Reglementen afgekondigd door OVB die gelden voor advocaten verbonden aan de
Vlaamse balies

Op internationaal en Europees vlak, maar ook op nationaal vlak is er steeds meer een tendens richting
codificeren van deontologische regels
 Is bijzonder moeilijk, hoewel men mondiaal tot de vaststelling is gekomen dat er een aantal
fundamentele principes overal ter wereld interessant zijn (bv. onafhankelijkheid en
onpartijdigheid magistraat)
o The Bangalore Principles of Judicial Conduct 2002
o Advies nr. 3 van de “Conseil Consultatif des Juges Européens”



7. Evolutie van de juridische beroepen en invloed op
deontologie
Kritiek op de rechter en het wantrouwen t.a.v. justitie:
Bv 1. 46 beklaagden werden verdacht cocaïne te hebben verkocht & werden vrijgesproken. De magistraat
zei dat hij niet anders kon dan vrijspreken omdat hij de wet moest toepassen, namelijk onregelmatig
verkregen bewijs is nietig (indien bepaalde vormvoorwaarden niet gevolgd worden).
 Voorzitter rechtbank 1e aanleg Antwerpen (Korpschef) uitte zijn verontwaardiging over de
vrijspraak in de Standaard  dit deed de vraag rijzen of een korpschef zomaar kan tussenkomen
 korpschef kan niet zomaar via de media zijn verontwaardiging of inspraak laten blijken
 De rechter heeft namelijk alleen maar de wet toegepast
 Deze zaak doet vragen rijzen naar de omgang van rechters met de media

Tussenkomst van een Vlaams Parlementslid in een hangende zaak voor de Jeugdrechtbank:
Bv 2. Telefoontje van Parlementslid waarbij die jeugdrechter uitleg gaf over een hangende zaak (kende
betrokkene)  de jeugdrechter was verontwaardigd & heeft hiervan een PV opgemaakt en overgemaakt
aan zijn korpschef. De korpschef heeft dat doorgestuurd naar de eerste voorzitter van het HvB Antwerpen.
Die stuurde zaak door naar voorzitter Vlaams Parlement.
 Voorzitter Vlaams Parlement heeft 1e voorzitter laten weten dat hij uitleg kan geven bij de
deontologische commissie van het VP  eerste voorzitter heeft dat niet gedaan omdat
parlementsleden toch moeten weten dat het uit den boze is een magistraat te benaderen die een
oordeel moet vellen in een hangende zaak
 Besluit deontologische commissie van het VP: de voornoemde feiten vormen geen inbreuk op de
deontologische code van de parlementsleden: een parlementslid mag een gemotiveerde

4