WERELDBREDE UITDAGINGEN
HOOFDSTUK 1: OVERZICHT WERELDBREDE UITDAGINGEN
1.1. ECONOMIE, EEN SYSTEEM IN CRISIS
WAAROM IS ECONOMIE EEN SYSTEEM IN CRISIS?
• Het (neoliberaal) economisch systeem is niet duurzaam.
• Groei is gelijk aan (en blijft gelijk aan) degradatie van ecosystemen en
ecosysteemdiensten.
• ‘lock-in’ (we zitten gevangen) enerzijds omdat:
® Groei is nodig voor welvaart.
® Groei is nodig om mensen werk en identiteit te geven.
® Groei is nodig om schuld terug te betalen.
® Groei is nodig om dit economisch systeem overeind te houden
• Maar anderzijds omdat:
® Groei kan niet verdergezet worden, groei is niet duurzaam.
® Groei ondermijnt welzijn nu al (negatieve effecten globalisering,
uitputting van grondstoffen, degradatie van ecosystemen en
ecosysteemdiensten).
® Verdere groei ondermijnt welzijn fundamenteel op lange termijn.
® Verdere groei leidde tot een verdere ontrolling van de ecologische
catastrofe en zal alle voorspelde gevolgen (van o.a.
klimaatverandering) realiseren
• Economie is een systeem in crisis
® Crisis zal blijven.
Groei wereldwijd
Vroeger had je een hoge
economische groei, nu is dat
veel lager.
Wereldbrede uitdagingen 1
,ANTWOORD ECONOMISCHE CRISIS
• Van kwantitatieve groei
® Stijging verkoop/consumptie/BBP.
® Behoud van vermogen/ ’echte vooruitgang’/ ’groene groei’
o Wat is echte vooruitgang? Windmolens, zonnepanelen, …
• Over kwalitatieve groei
® Menselijke ontwikkeling.
® Kwaliteit van leven.
• Naar bewust ontgroeien
® Arbeidsduurverkorting.
® maximuminkomen instellen.
® Energie- en grondstoffengebruik
belasten.
® Investeren/subsidiëren
wapentechnologie, oliesector en
mijnbouw stoppen.
® Beperken van marketing in publieke
ruimten.
1.2. GRONDSTOFFENCRISIS
GRONDSTOFFENCRISIS
• Fossiele energetische brandstoffen zijn eindig.
® Olie, gas en steenkool zullen op zijn in de loop van jullie leven.
• Mineralen en metalen, ook eindig maar kunnen herbruikt worden
® grote negatieve milieueffecten zoals klimaatverandering.
® problemen met mensenrechten, kinderarbeid, armoede en schending
van collectieve en culturele rechten.
• Nagroeibare grondstoffen zoals voedsel zijn niet eindig
® onder druk bij einde fossiele brandstoffen, klimaatverandering, verlies
van biodiversiteit, bodemerosie, urbanisering, verspilling en
vleesconsumptie.
• De bronnen waar we alle grondstoffen halen voor onze economie raken leeg,
drogen op, verdwijnen. Maar, deze grondstoffencrisis kan door technische
(soms schadelijke) ingrepen gemilderd worden.
® We graven dieper, boren op meer risicovolle plaatsen (zie volgende 3
slides).
• Crisis en schaarste van grondstoffen zal in de loop van jullie leven verder
toenemen.
Wereldbrede uitdagingen 2
, Les 1 : Slide 17 van 77
Les 1 : Slide 18 van 77
Les 1 : Slide 16 van 77
ANTWOORD GRONDSTOFFENCRISIS
• Circulaire economie
® Gesloten kringloop productie.
® Intensiteit van hulpbronnen en afval reduceren.
• Kwaliteit van Leven laten samengaan met weinig materialen en laag verbruik.
® SW: inzetten op strategische experimenten,
® SW: veerkracht, sociaal kapitaal en visievorming
® SW: anticiperen vanuit toekomstvisie passie en creativiteit inzetten voor
maatschappelijke innovatie
• Transitie van lineaire
economie (onderaan)
• naar meer circulaire
economie (bovenaan)Les 1 : Slide 21 van 77
Refuse zit eigenlijk nog dieper dan ‘product overbodig maken’. Hooverboarden (die
niet langer leven dan 3 maand), bladblazers (die even efficiënt werken als een
manuele rijf of bladhark) , elektrische messen, bepaalde ‘verzorgingsproducten’, …
worden/zijn in een circulaire economie “overbodig”.
De grijze tabel (R9->R0) is eerder illustratief rond hoe er in toenemende mate op
materialen kan bespaard worden.
Wereldbrede uitdagingen 3
, 1.3. ECOLOGISCHE CRISIS
ECOLOGISCHE CRISIS
• Catastrofale, onomkeerbare verstoring van het klimaat: meer rampen,
verliezen van oogsten en toename ziektes.
• Historisch ongezien verlies van biodiversiteit door ver-vuiling, industriële
landbouw, ontbossing en urbanisering.
• Verzuring oceanen, zeeleven zwaar verstoord, dode zones en verlies van
ecosystemen (zoals koraalriffen).
® ECOSYSTEMEN: dienst die je krijgt van een ecosysteem zoals bv. je krijgt
vissen van een oceaan, je krijgt appels van een appelboom, je krijgt
zuiver water van een moeras, …)
• Einde van overvloedige eco-systeemdiensten
® Mens ‘krijgt’ minder diensten van de natuur zoals water- en
luchtzuivering, voedsel zoals vis uit oceanen
• ‘De natuur’, ‘onze planeet’ redden is niet meer dan de essentie van ons
mens-zijn, ons welzijn, veilig stellen.
NATUURLIJK KAPITAAL BESCHERMEN, BEWAREN EN VERSTERKEN: EEN STAND VAN
ZAKEN IN DE EU
Ondertussen werd in mei in Mauna Loa (Hawaï) 418 ppm CO2 gemeten. De laatste
keer dat deze niveaus van CO2 voorkwamen stond de zeespiegel 10 à 20 meter
hoger stond dan nu (zie miljoenensteden bij de kust) en was de wereldwijde
gemiddelde temperatuur 2 à 4 graden warmer dan vandaag.
De voorbije 40 jaar daalde de grootte van populaties vissen, vogels, zoogdieren,
reptielen en amfibieën (kortom de biodiversiteit), over heel de wereld met
gemiddeld 68%. In Europa was het recente verlies (-24%) minder uitgesproken dan in
Zuid-Amerika (-94%) of Afrika (-65%).
Naast soortendiversiteit (cijfers hierboven, =het terugvallen van (verspreiding en
grootte van) soorten) moet er ook gekeken worden naar genetische diversiteit
(=verscheidenheid tussen soorten, we zien een trend van homogeen worden van
soorten) en ecosysteemdiversiteit (= gemeenschappen van soorten die verdwijnen,
zoals mangroven, koraalriffen en moeraslanden).
Wereldbrede uitdagingen 4
HOOFDSTUK 1: OVERZICHT WERELDBREDE UITDAGINGEN
1.1. ECONOMIE, EEN SYSTEEM IN CRISIS
WAAROM IS ECONOMIE EEN SYSTEEM IN CRISIS?
• Het (neoliberaal) economisch systeem is niet duurzaam.
• Groei is gelijk aan (en blijft gelijk aan) degradatie van ecosystemen en
ecosysteemdiensten.
• ‘lock-in’ (we zitten gevangen) enerzijds omdat:
® Groei is nodig voor welvaart.
® Groei is nodig om mensen werk en identiteit te geven.
® Groei is nodig om schuld terug te betalen.
® Groei is nodig om dit economisch systeem overeind te houden
• Maar anderzijds omdat:
® Groei kan niet verdergezet worden, groei is niet duurzaam.
® Groei ondermijnt welzijn nu al (negatieve effecten globalisering,
uitputting van grondstoffen, degradatie van ecosystemen en
ecosysteemdiensten).
® Verdere groei ondermijnt welzijn fundamenteel op lange termijn.
® Verdere groei leidde tot een verdere ontrolling van de ecologische
catastrofe en zal alle voorspelde gevolgen (van o.a.
klimaatverandering) realiseren
• Economie is een systeem in crisis
® Crisis zal blijven.
Groei wereldwijd
Vroeger had je een hoge
economische groei, nu is dat
veel lager.
Wereldbrede uitdagingen 1
,ANTWOORD ECONOMISCHE CRISIS
• Van kwantitatieve groei
® Stijging verkoop/consumptie/BBP.
® Behoud van vermogen/ ’echte vooruitgang’/ ’groene groei’
o Wat is echte vooruitgang? Windmolens, zonnepanelen, …
• Over kwalitatieve groei
® Menselijke ontwikkeling.
® Kwaliteit van leven.
• Naar bewust ontgroeien
® Arbeidsduurverkorting.
® maximuminkomen instellen.
® Energie- en grondstoffengebruik
belasten.
® Investeren/subsidiëren
wapentechnologie, oliesector en
mijnbouw stoppen.
® Beperken van marketing in publieke
ruimten.
1.2. GRONDSTOFFENCRISIS
GRONDSTOFFENCRISIS
• Fossiele energetische brandstoffen zijn eindig.
® Olie, gas en steenkool zullen op zijn in de loop van jullie leven.
• Mineralen en metalen, ook eindig maar kunnen herbruikt worden
® grote negatieve milieueffecten zoals klimaatverandering.
® problemen met mensenrechten, kinderarbeid, armoede en schending
van collectieve en culturele rechten.
• Nagroeibare grondstoffen zoals voedsel zijn niet eindig
® onder druk bij einde fossiele brandstoffen, klimaatverandering, verlies
van biodiversiteit, bodemerosie, urbanisering, verspilling en
vleesconsumptie.
• De bronnen waar we alle grondstoffen halen voor onze economie raken leeg,
drogen op, verdwijnen. Maar, deze grondstoffencrisis kan door technische
(soms schadelijke) ingrepen gemilderd worden.
® We graven dieper, boren op meer risicovolle plaatsen (zie volgende 3
slides).
• Crisis en schaarste van grondstoffen zal in de loop van jullie leven verder
toenemen.
Wereldbrede uitdagingen 2
, Les 1 : Slide 17 van 77
Les 1 : Slide 18 van 77
Les 1 : Slide 16 van 77
ANTWOORD GRONDSTOFFENCRISIS
• Circulaire economie
® Gesloten kringloop productie.
® Intensiteit van hulpbronnen en afval reduceren.
• Kwaliteit van Leven laten samengaan met weinig materialen en laag verbruik.
® SW: inzetten op strategische experimenten,
® SW: veerkracht, sociaal kapitaal en visievorming
® SW: anticiperen vanuit toekomstvisie passie en creativiteit inzetten voor
maatschappelijke innovatie
• Transitie van lineaire
economie (onderaan)
• naar meer circulaire
economie (bovenaan)Les 1 : Slide 21 van 77
Refuse zit eigenlijk nog dieper dan ‘product overbodig maken’. Hooverboarden (die
niet langer leven dan 3 maand), bladblazers (die even efficiënt werken als een
manuele rijf of bladhark) , elektrische messen, bepaalde ‘verzorgingsproducten’, …
worden/zijn in een circulaire economie “overbodig”.
De grijze tabel (R9->R0) is eerder illustratief rond hoe er in toenemende mate op
materialen kan bespaard worden.
Wereldbrede uitdagingen 3
, 1.3. ECOLOGISCHE CRISIS
ECOLOGISCHE CRISIS
• Catastrofale, onomkeerbare verstoring van het klimaat: meer rampen,
verliezen van oogsten en toename ziektes.
• Historisch ongezien verlies van biodiversiteit door ver-vuiling, industriële
landbouw, ontbossing en urbanisering.
• Verzuring oceanen, zeeleven zwaar verstoord, dode zones en verlies van
ecosystemen (zoals koraalriffen).
® ECOSYSTEMEN: dienst die je krijgt van een ecosysteem zoals bv. je krijgt
vissen van een oceaan, je krijgt appels van een appelboom, je krijgt
zuiver water van een moeras, …)
• Einde van overvloedige eco-systeemdiensten
® Mens ‘krijgt’ minder diensten van de natuur zoals water- en
luchtzuivering, voedsel zoals vis uit oceanen
• ‘De natuur’, ‘onze planeet’ redden is niet meer dan de essentie van ons
mens-zijn, ons welzijn, veilig stellen.
NATUURLIJK KAPITAAL BESCHERMEN, BEWAREN EN VERSTERKEN: EEN STAND VAN
ZAKEN IN DE EU
Ondertussen werd in mei in Mauna Loa (Hawaï) 418 ppm CO2 gemeten. De laatste
keer dat deze niveaus van CO2 voorkwamen stond de zeespiegel 10 à 20 meter
hoger stond dan nu (zie miljoenensteden bij de kust) en was de wereldwijde
gemiddelde temperatuur 2 à 4 graden warmer dan vandaag.
De voorbije 40 jaar daalde de grootte van populaties vissen, vogels, zoogdieren,
reptielen en amfibieën (kortom de biodiversiteit), over heel de wereld met
gemiddeld 68%. In Europa was het recente verlies (-24%) minder uitgesproken dan in
Zuid-Amerika (-94%) of Afrika (-65%).
Naast soortendiversiteit (cijfers hierboven, =het terugvallen van (verspreiding en
grootte van) soorten) moet er ook gekeken worden naar genetische diversiteit
(=verscheidenheid tussen soorten, we zien een trend van homogeen worden van
soorten) en ecosysteemdiversiteit (= gemeenschappen van soorten die verdwijnen,
zoals mangroven, koraalriffen en moeraslanden).
Wereldbrede uitdagingen 4
