Samenvatting stedelijk sociaal werk
De constructie van stedelijke sociale problemen 4
Sociaal probleem 4
Sociaal werk en problemen 4
Sociaal of sociologisch probleem 5
Zeven perspectieven op sociale problemen 5
Sociale pathologie 5
Sociale desorganisatie 6
Waardeconflict 6
Deviant gedrag 7
Labelling 8
Kritisch perspectief 8
Sociaal constructivisme 9
Sociaal werk en stedelijk (vernieuwings)beleid 9
Suburbanisatie 9
Stad op beleidsagenda (evolutie) 10
Sociale stadsplanning 11
De maakbare stad 11
Sociale stadsplanning 11
Sociaal- ruimtelijke planning 11
Sociaal- ruimtelijke kennis 12
Sociaal- ruimtelijk planproces 13
Gentrificatie, sociale mix & sociale stijging 13
Sociale mix 13
Waarom sociale mix 14
Sociale mix wetenschappelijk doorgelicht 14
Sociale mix maatschappelijk gekaderd 14
Evolutie sociale mix en opkomst 14
Gentrificatie en sociale mix 15
Gentrificatie en sociale verdringing 16
Sociale stijging: stedelijke aankomstinfrastructuur 16
1
, Integratie door segregatie? 16
Beleidsperspectief sociale stijging 16
Sociale stijging 16
Collectief Goed: wonen (gast) 17
Wonen in Antwerpen een optie? 17
Collectief Goed 18
De renovatieploeg 19
Coaching 19
Bewoners 19
Participatief model 19
Andere werelden; kloof 20
Betrokkenheid 20
Groepsvorming en onderlinge solidariteit 20
Waarom ‘schenkt’ De Ideale Woning de panden? 20
Stedelijk publieke ruimte vanuit het perspectief van meisjes 21
Waarom nood aan meisjeswerk? 21
Meisjes binnen jeugdwelzijnswerk 21
Beeld rond gender en de gevolgen 21
9 methodische principes 22
Meisjes en de publieke ruimte 23
Solidariteit en superdiversiteit 23
Omgang met diversiteit grote uitdaging voor Vlaamse samenleving 24
Solidariteit en diversiteit 24
Bronnen van solidariteit 24
Herverdeling van solidariteit 25
Solidariteit vandaag 25
Solidariteit hier en nu 26
Solidariteit kan je leren 26
Nood aan transformatie 27
Bronnen van solidariteit 27
Pedagogie van solidariteit 28
Burgerschap als praktijk 28
2
,Lokale vormen en sociale innovatie 29
Stedelijke innovatie; een nieuw paradigma? 29
Participatiesamenleving 29
Geschiedenis van sociale innovatie 29
Sociale innovatie vandaag 30
Illustraties 30
Etnisch culturele diversiteit & politiek werk in middenveld in Vlaanderen 31
Etnisch-culturele diversiteit in middenveld Vlaanderen 31
Wat zijn de uitdagingen 32
Politieke werk in middenveld in Vlaanderen 32
Casestudy: het middenveld in Borgerhout 33
Etnisch culturele diversiteit 34
Politieke rolopname 35
Documentaire Push 36
Notities documentaire 36
Nabespreking film PUSH 37
3
,De constructie van stedelijke sociale problemen
Sociaal probleem
Vertrekpunt van een sociaal probleem= specifieke situaties zijn niet inherent een probleem, maar
worden sociaal geconstrueerd als probleem. Een situatie is pas een probleem als ze geconstrueerd
worden Sociaal probleem heeft dus altijd subjectieve dimensie:
- Bepaalde situatie, al dan gepercipieerd (bv. dalende huizenprijzen door instroom van
migranten in wijk)
- Subjectieve beoordeling als problematisch door relevante actor relevant interpreteren in
termen van macht in bepaalde context
Bv als inkomen een probleem is spreekt men ook van een armoedeprobleem
Bepaalde situaties worden in een context of bepaalde tijd als problematisch beschouwd; de situatie
is nooit een probleem op zich maar wel een probleem als hier definitie aan gegeven wordt.
Social problem = an alleged situation that is incompatible with the values of a significant number
of people who agree that action is needed to alter situation.
Situatie die al dan niet gepercipieerd is wordt pas een probleem als ze incompatibel is met de
waarden van een groot aantal mensen die het er mee eens zijn dat de situatie een probleem is en
dat er actie ondernomen moet worden om het probleem tegen te gaan
!Maar impliciete ‘class bias’ in definitie: wat met situaties die niet als problematisch gezien worden
door hogere sociale klassen? (bv. armoede in Oost-Londen tijdens industrialisering) als een sociaal
probleem beschreven moet worden betekent dit dat er een subjectieve betekenis aan gegeven
wordt. → betekenisgeving kan alle vormen hebben en is afhankelijk van wie deze beoordeeld ( er is
dus sprake van macht)
Sociaal werk en problemen
Modern sociaal werk ontstond in reactie op specifiek stedelijke sociale problemen
- Ervaring van industrialisering en verstedelijking in late 19de eeuw: verpaupering
Twee types van ‘problematisering’:
- Amerikaans perspectief in termen van ‘sociale problemen’:
o Focus op individuele verantwoordelijkheid en gedrag
o Pragmatische visie (bv. therapie, trajectbegeleiding, hulpverlening, bemiddeling)
- Europees perspectief in termen van ‘sociale kwestie’
o Focus op sociale structuren en maatschappelijke verantwoordelijkheid
o Gekaderd binnen ideologie van sociale bewegingen (liberalisme, socialisme,
conservatisme)
o Ijveren voor herverdelende welvaartstaat, seculier onderwijs of gezinsbeleid
Europees antwoord: constructie van nationale welvaartstaat
- Pas na structurele ‘oplossing’, verspreiding van (Amerikaanse) term ‘sociaal probleem’ voor
overblijvende sociale uitdagingen
- Sociaal werk wordt ‘lokaal’ verlengstuk van nationaal sociaal beleid
- Welvaartstaat als ‘oplossing’ maar niet alles opgelost. Voor de resterende problemen wordt
term ‘sociaal probleem’ aangeduid. SW’er staat tussen deze problemen
Globalisering en verstedelijking
4
, - Nieuwe sociale uitdagingen: samenleven in diversiteit (migratie), langdurige werkloosheid
(tertiarisering en globalisering van economie), verbrokkeling gezinsleven (individualisering),
etc.
- Nieuwe vormen van stedelijk sociaal werk(organisaties) (of sociale bewegingen?)
Sociaal of sociologisch probleem
Sociaal probleem niet hetzelfde als sociologisch probleem sociologisch probleem is probleem in
opgebouwde sociologische kennis (zowel theoretisch, methodologisch of empirisch)
Voortdurende interactie tussen ‘sociaal probleem’ en ‘sociologisch probleem’
- Sociologie ontstond tijdens industrialisering en verstedelijking en is de wetenschap van
sociale relaties de meeste sociale problemen wortelen in sociale verhoudingen
- bv. bezorgdheid over politieke instabiliteit in industrialisering -> ontwikkeling van notie van
solidariteit door sociologen
Van oplossen sociale problemen naar ontwikkeling sociologie als wetenschappelijke discipline (na
WOI tot 1970). Na 1970s: hernieuwde aandacht voor toepassing als integraal onderdeel
wetenschappelijke praktijk
- Opkomst macro-sociologisch perspectief en betrokkenheid op ‘grote’ sociale problemen
- Na 1985: vermenigvuldiging kritische perspectieven op sociale problemen, naarmate
sociologie intern meer divers werd (bv. vrouwelijke en sociologen uit etnisch-culturele
minderheden)
Zeven perspectieven op sociale problemen
Sociale pathologie
- Dominant tot WOI
- Voorlopers van sociologie
- Maatschappelijke condities: industrialisatie en verstedelijking in 19de eeuwse V.S.
- (Proto-)sociologische invloed:
o Middenklasse hervormers: zien wetenschappelijke studie als manier om sociale
problemen op te lossen
o Menselijk gedrag gestuurd door natuurwetten, die ontdekt moesten worden om
maatschappij te hervormen
o Geworteld in ‘organicisme’: samenleving als een ‘sociaal orgaan’
o Instrumentele visie op wetenschap → wetenschap helpt problemen beter begrijpen
en ook op te lossen (moraliserend)
Since society is made up of individuals bound together in social relationships, social pathology refers to the maladjustments in social
relationships. The phrase is based on the analogy of bodily maladjustment of function in the organ. … If carefully guarded … the term
“social pathology” may be used to denote the social conditions which result (1) from failure of individuals so to adjust themselves to social
life that they function as self-supporting members of society, who contribute their fair share to its stability and progressive development;
and (2) from the lack of adjustment of social structure, including ways of doing things and institutions, to the development of social
personality.
Sociale problemen als ‘ziekte’: personen of situaties die afwijken van de morele verwachtingen en
zo normale werking van maatschappij als sociaal organisme verstoren
- Oorzaken
o Onvolkomen socialisatie van het individu
5
De constructie van stedelijke sociale problemen 4
Sociaal probleem 4
Sociaal werk en problemen 4
Sociaal of sociologisch probleem 5
Zeven perspectieven op sociale problemen 5
Sociale pathologie 5
Sociale desorganisatie 6
Waardeconflict 6
Deviant gedrag 7
Labelling 8
Kritisch perspectief 8
Sociaal constructivisme 9
Sociaal werk en stedelijk (vernieuwings)beleid 9
Suburbanisatie 9
Stad op beleidsagenda (evolutie) 10
Sociale stadsplanning 11
De maakbare stad 11
Sociale stadsplanning 11
Sociaal- ruimtelijke planning 11
Sociaal- ruimtelijke kennis 12
Sociaal- ruimtelijk planproces 13
Gentrificatie, sociale mix & sociale stijging 13
Sociale mix 13
Waarom sociale mix 14
Sociale mix wetenschappelijk doorgelicht 14
Sociale mix maatschappelijk gekaderd 14
Evolutie sociale mix en opkomst 14
Gentrificatie en sociale mix 15
Gentrificatie en sociale verdringing 16
Sociale stijging: stedelijke aankomstinfrastructuur 16
1
, Integratie door segregatie? 16
Beleidsperspectief sociale stijging 16
Sociale stijging 16
Collectief Goed: wonen (gast) 17
Wonen in Antwerpen een optie? 17
Collectief Goed 18
De renovatieploeg 19
Coaching 19
Bewoners 19
Participatief model 19
Andere werelden; kloof 20
Betrokkenheid 20
Groepsvorming en onderlinge solidariteit 20
Waarom ‘schenkt’ De Ideale Woning de panden? 20
Stedelijk publieke ruimte vanuit het perspectief van meisjes 21
Waarom nood aan meisjeswerk? 21
Meisjes binnen jeugdwelzijnswerk 21
Beeld rond gender en de gevolgen 21
9 methodische principes 22
Meisjes en de publieke ruimte 23
Solidariteit en superdiversiteit 23
Omgang met diversiteit grote uitdaging voor Vlaamse samenleving 24
Solidariteit en diversiteit 24
Bronnen van solidariteit 24
Herverdeling van solidariteit 25
Solidariteit vandaag 25
Solidariteit hier en nu 26
Solidariteit kan je leren 26
Nood aan transformatie 27
Bronnen van solidariteit 27
Pedagogie van solidariteit 28
Burgerschap als praktijk 28
2
,Lokale vormen en sociale innovatie 29
Stedelijke innovatie; een nieuw paradigma? 29
Participatiesamenleving 29
Geschiedenis van sociale innovatie 29
Sociale innovatie vandaag 30
Illustraties 30
Etnisch culturele diversiteit & politiek werk in middenveld in Vlaanderen 31
Etnisch-culturele diversiteit in middenveld Vlaanderen 31
Wat zijn de uitdagingen 32
Politieke werk in middenveld in Vlaanderen 32
Casestudy: het middenveld in Borgerhout 33
Etnisch culturele diversiteit 34
Politieke rolopname 35
Documentaire Push 36
Notities documentaire 36
Nabespreking film PUSH 37
3
,De constructie van stedelijke sociale problemen
Sociaal probleem
Vertrekpunt van een sociaal probleem= specifieke situaties zijn niet inherent een probleem, maar
worden sociaal geconstrueerd als probleem. Een situatie is pas een probleem als ze geconstrueerd
worden Sociaal probleem heeft dus altijd subjectieve dimensie:
- Bepaalde situatie, al dan gepercipieerd (bv. dalende huizenprijzen door instroom van
migranten in wijk)
- Subjectieve beoordeling als problematisch door relevante actor relevant interpreteren in
termen van macht in bepaalde context
Bv als inkomen een probleem is spreekt men ook van een armoedeprobleem
Bepaalde situaties worden in een context of bepaalde tijd als problematisch beschouwd; de situatie
is nooit een probleem op zich maar wel een probleem als hier definitie aan gegeven wordt.
Social problem = an alleged situation that is incompatible with the values of a significant number
of people who agree that action is needed to alter situation.
Situatie die al dan niet gepercipieerd is wordt pas een probleem als ze incompatibel is met de
waarden van een groot aantal mensen die het er mee eens zijn dat de situatie een probleem is en
dat er actie ondernomen moet worden om het probleem tegen te gaan
!Maar impliciete ‘class bias’ in definitie: wat met situaties die niet als problematisch gezien worden
door hogere sociale klassen? (bv. armoede in Oost-Londen tijdens industrialisering) als een sociaal
probleem beschreven moet worden betekent dit dat er een subjectieve betekenis aan gegeven
wordt. → betekenisgeving kan alle vormen hebben en is afhankelijk van wie deze beoordeeld ( er is
dus sprake van macht)
Sociaal werk en problemen
Modern sociaal werk ontstond in reactie op specifiek stedelijke sociale problemen
- Ervaring van industrialisering en verstedelijking in late 19de eeuw: verpaupering
Twee types van ‘problematisering’:
- Amerikaans perspectief in termen van ‘sociale problemen’:
o Focus op individuele verantwoordelijkheid en gedrag
o Pragmatische visie (bv. therapie, trajectbegeleiding, hulpverlening, bemiddeling)
- Europees perspectief in termen van ‘sociale kwestie’
o Focus op sociale structuren en maatschappelijke verantwoordelijkheid
o Gekaderd binnen ideologie van sociale bewegingen (liberalisme, socialisme,
conservatisme)
o Ijveren voor herverdelende welvaartstaat, seculier onderwijs of gezinsbeleid
Europees antwoord: constructie van nationale welvaartstaat
- Pas na structurele ‘oplossing’, verspreiding van (Amerikaanse) term ‘sociaal probleem’ voor
overblijvende sociale uitdagingen
- Sociaal werk wordt ‘lokaal’ verlengstuk van nationaal sociaal beleid
- Welvaartstaat als ‘oplossing’ maar niet alles opgelost. Voor de resterende problemen wordt
term ‘sociaal probleem’ aangeduid. SW’er staat tussen deze problemen
Globalisering en verstedelijking
4
, - Nieuwe sociale uitdagingen: samenleven in diversiteit (migratie), langdurige werkloosheid
(tertiarisering en globalisering van economie), verbrokkeling gezinsleven (individualisering),
etc.
- Nieuwe vormen van stedelijk sociaal werk(organisaties) (of sociale bewegingen?)
Sociaal of sociologisch probleem
Sociaal probleem niet hetzelfde als sociologisch probleem sociologisch probleem is probleem in
opgebouwde sociologische kennis (zowel theoretisch, methodologisch of empirisch)
Voortdurende interactie tussen ‘sociaal probleem’ en ‘sociologisch probleem’
- Sociologie ontstond tijdens industrialisering en verstedelijking en is de wetenschap van
sociale relaties de meeste sociale problemen wortelen in sociale verhoudingen
- bv. bezorgdheid over politieke instabiliteit in industrialisering -> ontwikkeling van notie van
solidariteit door sociologen
Van oplossen sociale problemen naar ontwikkeling sociologie als wetenschappelijke discipline (na
WOI tot 1970). Na 1970s: hernieuwde aandacht voor toepassing als integraal onderdeel
wetenschappelijke praktijk
- Opkomst macro-sociologisch perspectief en betrokkenheid op ‘grote’ sociale problemen
- Na 1985: vermenigvuldiging kritische perspectieven op sociale problemen, naarmate
sociologie intern meer divers werd (bv. vrouwelijke en sociologen uit etnisch-culturele
minderheden)
Zeven perspectieven op sociale problemen
Sociale pathologie
- Dominant tot WOI
- Voorlopers van sociologie
- Maatschappelijke condities: industrialisatie en verstedelijking in 19de eeuwse V.S.
- (Proto-)sociologische invloed:
o Middenklasse hervormers: zien wetenschappelijke studie als manier om sociale
problemen op te lossen
o Menselijk gedrag gestuurd door natuurwetten, die ontdekt moesten worden om
maatschappij te hervormen
o Geworteld in ‘organicisme’: samenleving als een ‘sociaal orgaan’
o Instrumentele visie op wetenschap → wetenschap helpt problemen beter begrijpen
en ook op te lossen (moraliserend)
Since society is made up of individuals bound together in social relationships, social pathology refers to the maladjustments in social
relationships. The phrase is based on the analogy of bodily maladjustment of function in the organ. … If carefully guarded … the term
“social pathology” may be used to denote the social conditions which result (1) from failure of individuals so to adjust themselves to social
life that they function as self-supporting members of society, who contribute their fair share to its stability and progressive development;
and (2) from the lack of adjustment of social structure, including ways of doing things and institutions, to the development of social
personality.
Sociale problemen als ‘ziekte’: personen of situaties die afwijken van de morele verwachtingen en
zo normale werking van maatschappij als sociaal organisme verstoren
- Oorzaken
o Onvolkomen socialisatie van het individu
5
