Les 1: 14/2
Geschiedenis, mythes, casuïstiek (Prof. Dr. Henry Otgaar)
Onderzoek uit “criminological and experimental legal psychology lab”
- Onderzoek
- Onderwijs
- Training bv. hoe moet je een getuigen verhoren
- Zaakonderzoek voor rechtbank bv. getuigendeskundige ingeschakeld door advocaat
Criminologische psychologie ≈ rechtspsychologie, forensische psychologie (actueel)
Onderzoek naar psychologische fenomenen die relevant zijn in de criminologie, rechtbank,
forensische context → zeer divers (ongelukkige term: wordt niet vaak buiten België gebruikt)
Psychologie Recht
Wetenschappelijke methode (experimenten) A priori methode (logica, redeneren)
Prospectief (opzoek naar nieuwe bevindingen) Retrospectief
Nomothetisch (algemene principes bv. hoe geheugen werkt) Idiografisch (specifieke zaak)
Rechtspsychologie Forensische psychologie
Op basis van experimentele psychologie bv. geheugen Op basis van klinische psychologie bv. psychopathie
Op basis van empirisch en veldonderzoek Op basis van empirisch en veldonderzoek
Bv. geheugen, ooggetuigenidentificatie, leugendetectie Bv. persoonlijkheid van verdachte, PTSS, recidivisme
Steve Titus 12/10/1980
- Nancy was verkracht, dader aanduiden via suggestieve line-up
- Edward Lee King was echte verkrachter op basis van DNA-onderzoek
Experimenteel onderzoek
Onafhankelijke variabele: dat wat je manipuleert bv. politie die suggestie geeft of niet
Afhankelijke variabele: dat wat je meet bv. prestatie op de line-up
Verschillende designs: between (2 verschillende groepen) vs. within (dezelfde stappen)
Geen 1 duidelijke geschiedenis van de criminologische psychologie (overlap)
Vaak begonnen als psychologie van verklaringen (herinneringen, partijdig, …)
Hans Gross met “KriminalPsychologie” over ooggetuigenverklaringen (Europa)
Münsterberg met “On the Withness Stand” over psychologie en recht (Amerika)
→ Veel kritiek bv. vrouwen niet geschikt als juryleden
Stern met “Psychologie der Aussage” over verklaringen, geheugen, suggestibiliteit
→ Drama experiment/reality experiment (vaak experimenteel bv. vertrouwen)
Fout: kinderen maar 1 keer interviewen want anders wordt het traumatisch <-> details
Binet (Frankrijk) met “La Suggestibilité” gelinkt aan Stern (Duitsland)
Stern = Joods → minder goed lesgeven/onderzoek doen
Pas vanaf 1970-1980 toename van onderzoek bv. Pionier Elizabeth Loftus
1
,Hans met “Legal and Criminal Psychologie” = handboek (Amerika)
Eysenck met “Crime and Personality” over link tussen beiden (Brit)
Cleckley over psychopathie (nu Robert Hare bv. instrument wanneer psychopathisch zijn)
België en Nederland spelen belangrijke rol
- Varendonck benoemde de gevaren van suggestie op verklaringen v. kinderen (‘11)
- Van Geuns verdedigde welke factoren verklaringen kunnen aantasten bv. drugs (‘14)
Mythes:
1. Memory is capable of unconsciously ‘blocking out’ memories of traumatic events.
2. Dissociative amnesia is caused by an overwhelming amount of stress.
3. Memory is like a video recording, accurately recording events as they actually occurred.
4. Very vivid memories are more likely to be accurate than vague memories.
5. Dissociative amnesia is an essential human response to traumatic events.
6. It is possible that most of the time memories that were previously blocked resurface
after recovering from dissociative amnesia.
7. Early memories, from the first year of life, are accurately stored and retrievable.
8. Memory is not influenced by suggestion.
9. People suffering from dissociative amnesia can develop one or more new identities.
10. It is possible for a client/patient to distinguish between ‘true’ and ‘false’ memories.
11. Repressed memories of events that did happen can be retrieved in therapy accurately.
12. Hypnosis can accurately retrieve memories of events that did happen but were
previously not known to the client/patient.
13. People suffering from dissociative amnesia forget how to use common objects.
14. People who commit violent crimes can develop dissociative amnesia for those events.
15. People suffering from dissociative amnesia are unaware of their amnesia.
16. People suffering from dissociative amnesia cannot recall their own birthday.
17. Memory of everything experienced is stored permanently in the brain.
18. Growing up in an emotionally abusive environment → developing dissociative amnesia.
19. People with dissociative amnesia do not remember most of their life.
20. People with dissociative amnesia usually have impairment in all aspects of functioning.
21. A poor memory for childhood events is indicative of a traumatic childhood.
22. Therapy helps people with dissociative amnesia to recover their buried memories.
23. Some people have true ‘photographic memories’.
24. Dissociative amnesia to expel traumatic memories from consciousness.
25. The suggestibility of memory is a problem for young children.
26. Dissociative amnesia can be viewed as a blocking mechanism.
27. Amnesia is a natural phenomenon that has been documented throughout history.
28. When someone has a memory of a trauma while in hypnosis, it must have occurred.
29. Liars can be detected by focusing on non-verbal signals such as sweating.
30. Unconscious memories of trauma such as abuse can lead to depressive symptoms.
31. Memories of traumatic events can be inaccessible for years waiting to be recovered.
32. While talking, liars look away more than truth teller.
33. Memories of emotion that you felt in childhood will be accurate or not change over time.
34. It’s possible to not feel any distress during an event, later misremember being distressed.
2
,Feiten:
1. Memory can be inaccurate.
2. It is possible for an individual to develop ‘false’ memories of non-traumatic events.
3. Previous memories can change if your appraisal of the past situation changes.
Central Park Joggers Zaak 19/4/1989
5 jongeren bekennen Trisha Meili hebben aangerand en verkracht, later blijkt dit fout
“Moeder zien als je bekend, je vriend heeft al bekend dat je ermee betrokken bent, …”
5-15 jaar gevangenis, maar vrijgesproken door DNA (Matias Reyes bekende in 2002)
Stefan Kiszko (mentaal labiel) met moord op Lesley Molseed
Bekende na suggestieve ondervraging (wou moeder zien)
1992 vrijgesproken, kon Lesley niet hebben vermoord → stierf in 1993
Innocence Project: op zoek naar onterechte veroordelingen bv. Amanda Knox
Geen gerechtelijke dwalingen in België (nog niet aan het licht gekomen)
Voordeel v.d. twijfel Leuven: op zoek naar zaken waar gedetineerde claimt onschuldig te zijn
Workshop: Hoe lees je wetenschappelijke artikelen? (Paul Riesthuis)
Origineel onderzoek artikel: nieuw onderzoek
Review artikel (vaakst): samenvatting van al het onderzoek op een specifiek vlak (niet nieuw)
Meta-analyse (minder): effect size (15 vs. 17/20 in studie 1 → gemiddelde nemen v. studies)
Opbouw:
- Titel: wat ze gaan doen
- Samenvatting: hoofdpunten als hulpmiddel (minder nuance → kritisch zijn)
- Introductie: achtergrondinformatie, onderzoeksvragen, hypotheses → 5 zinnen
- Methode: hoe hypotheses testen, soorten analyses, hoeveel deelnemers, factoren
- Resultaten
- Discussie, conclusie: belangrijkste bevindingen, interpretatie, zwaktes, volgonderzoek
- Referenties
3
, Les 2: 21/2
Onderzoeksmethoden in de criminologische psychologie (methodologisch)
Bv. Verdachte moordzaak Kaatsheuvel vrijgesproken vanwege ‘Mr. Big-methode’
= politieagenten infiltreren in criminele organisatie, ze doen zich dan voor als criminelen
Willen werken voor ons? Alles op je kerfstof bekennen → kan tot valse bekentenis leiden
omdat ze zooooo graag tot deze criminele bende willen horen
Waarom zijn onderzoeksmethoden in de criminologische psychologie zo belangrijk?
Onderzoekers proberen eerdere studies opnieuw uit te voeren
Bv. Hoe moet je een verdachte ondervragen? (moet juiste informatie zijn/deugd het wel?)
≈ Replicatiecrisis
Goed onderzoek is belangrijk:
1. Bij assisteren (bv. therapie, ondervraging) willen teruggrijpen op artikelen/onderzoek
2. Hoe weet je wanneer een artikel goed onderzoek beschrijft?
3. Vandaag worden verschillende onderzoeksmethoden besproken
Cees B/Schiedammer parkmoord = grootste gerechtelijke dwaling in Nederland
Meisje werd vermoord in parkje
Verdachte kreeg weinig slaap tijdens het overhoren → heeft (vals) bekent = slaap als invloed
Maar DNA kwam niet overeen → wel met Wik H. (heeft zichzelf later aangegeven)
Experiment met alt-toets:
Manipulatie: slaap
Meting: valse bekentenissen
Waarom is onderzoeksmethodologie relevant?
1. Effectiviteit interventie
2. Werkt een interventie?
Brian Wansink: Hoe kunnen kinderen beter eten? Bv. bord met tekening
Tim van der Zee: Brian Wansink deed alsof hij allemaal verschillende studies had gedaan
→ 15 al gepubliceerde artikelen teruggetrokken, betrouwbaarheid niet kunnen garanderen
Sternberg: zelfcitaties
Een korte geschiedenis v.d. replicatiecrisis:
Vaak vorige studie overdoen en niet meer hetzelfde resultaat vinden bv. slaap-deprivatie
2005: John Ioannidis: grootste deel klopt niet (niet moedwillig fout, maar door de vrijheid)
Afgelopen 10 jaar bewuster geworden → transparanter willen worden
2011: Daryl Bem met 9 studies: mensen in de toekomst kunnen kijken a.d.h.v. kaartspel
→ Niemand kon dit onderzoek repliceren/zelfde resultaat bekomen
4
Geschiedenis, mythes, casuïstiek (Prof. Dr. Henry Otgaar)
Onderzoek uit “criminological and experimental legal psychology lab”
- Onderzoek
- Onderwijs
- Training bv. hoe moet je een getuigen verhoren
- Zaakonderzoek voor rechtbank bv. getuigendeskundige ingeschakeld door advocaat
Criminologische psychologie ≈ rechtspsychologie, forensische psychologie (actueel)
Onderzoek naar psychologische fenomenen die relevant zijn in de criminologie, rechtbank,
forensische context → zeer divers (ongelukkige term: wordt niet vaak buiten België gebruikt)
Psychologie Recht
Wetenschappelijke methode (experimenten) A priori methode (logica, redeneren)
Prospectief (opzoek naar nieuwe bevindingen) Retrospectief
Nomothetisch (algemene principes bv. hoe geheugen werkt) Idiografisch (specifieke zaak)
Rechtspsychologie Forensische psychologie
Op basis van experimentele psychologie bv. geheugen Op basis van klinische psychologie bv. psychopathie
Op basis van empirisch en veldonderzoek Op basis van empirisch en veldonderzoek
Bv. geheugen, ooggetuigenidentificatie, leugendetectie Bv. persoonlijkheid van verdachte, PTSS, recidivisme
Steve Titus 12/10/1980
- Nancy was verkracht, dader aanduiden via suggestieve line-up
- Edward Lee King was echte verkrachter op basis van DNA-onderzoek
Experimenteel onderzoek
Onafhankelijke variabele: dat wat je manipuleert bv. politie die suggestie geeft of niet
Afhankelijke variabele: dat wat je meet bv. prestatie op de line-up
Verschillende designs: between (2 verschillende groepen) vs. within (dezelfde stappen)
Geen 1 duidelijke geschiedenis van de criminologische psychologie (overlap)
Vaak begonnen als psychologie van verklaringen (herinneringen, partijdig, …)
Hans Gross met “KriminalPsychologie” over ooggetuigenverklaringen (Europa)
Münsterberg met “On the Withness Stand” over psychologie en recht (Amerika)
→ Veel kritiek bv. vrouwen niet geschikt als juryleden
Stern met “Psychologie der Aussage” over verklaringen, geheugen, suggestibiliteit
→ Drama experiment/reality experiment (vaak experimenteel bv. vertrouwen)
Fout: kinderen maar 1 keer interviewen want anders wordt het traumatisch <-> details
Binet (Frankrijk) met “La Suggestibilité” gelinkt aan Stern (Duitsland)
Stern = Joods → minder goed lesgeven/onderzoek doen
Pas vanaf 1970-1980 toename van onderzoek bv. Pionier Elizabeth Loftus
1
,Hans met “Legal and Criminal Psychologie” = handboek (Amerika)
Eysenck met “Crime and Personality” over link tussen beiden (Brit)
Cleckley over psychopathie (nu Robert Hare bv. instrument wanneer psychopathisch zijn)
België en Nederland spelen belangrijke rol
- Varendonck benoemde de gevaren van suggestie op verklaringen v. kinderen (‘11)
- Van Geuns verdedigde welke factoren verklaringen kunnen aantasten bv. drugs (‘14)
Mythes:
1. Memory is capable of unconsciously ‘blocking out’ memories of traumatic events.
2. Dissociative amnesia is caused by an overwhelming amount of stress.
3. Memory is like a video recording, accurately recording events as they actually occurred.
4. Very vivid memories are more likely to be accurate than vague memories.
5. Dissociative amnesia is an essential human response to traumatic events.
6. It is possible that most of the time memories that were previously blocked resurface
after recovering from dissociative amnesia.
7. Early memories, from the first year of life, are accurately stored and retrievable.
8. Memory is not influenced by suggestion.
9. People suffering from dissociative amnesia can develop one or more new identities.
10. It is possible for a client/patient to distinguish between ‘true’ and ‘false’ memories.
11. Repressed memories of events that did happen can be retrieved in therapy accurately.
12. Hypnosis can accurately retrieve memories of events that did happen but were
previously not known to the client/patient.
13. People suffering from dissociative amnesia forget how to use common objects.
14. People who commit violent crimes can develop dissociative amnesia for those events.
15. People suffering from dissociative amnesia are unaware of their amnesia.
16. People suffering from dissociative amnesia cannot recall their own birthday.
17. Memory of everything experienced is stored permanently in the brain.
18. Growing up in an emotionally abusive environment → developing dissociative amnesia.
19. People with dissociative amnesia do not remember most of their life.
20. People with dissociative amnesia usually have impairment in all aspects of functioning.
21. A poor memory for childhood events is indicative of a traumatic childhood.
22. Therapy helps people with dissociative amnesia to recover their buried memories.
23. Some people have true ‘photographic memories’.
24. Dissociative amnesia to expel traumatic memories from consciousness.
25. The suggestibility of memory is a problem for young children.
26. Dissociative amnesia can be viewed as a blocking mechanism.
27. Amnesia is a natural phenomenon that has been documented throughout history.
28. When someone has a memory of a trauma while in hypnosis, it must have occurred.
29. Liars can be detected by focusing on non-verbal signals such as sweating.
30. Unconscious memories of trauma such as abuse can lead to depressive symptoms.
31. Memories of traumatic events can be inaccessible for years waiting to be recovered.
32. While talking, liars look away more than truth teller.
33. Memories of emotion that you felt in childhood will be accurate or not change over time.
34. It’s possible to not feel any distress during an event, later misremember being distressed.
2
,Feiten:
1. Memory can be inaccurate.
2. It is possible for an individual to develop ‘false’ memories of non-traumatic events.
3. Previous memories can change if your appraisal of the past situation changes.
Central Park Joggers Zaak 19/4/1989
5 jongeren bekennen Trisha Meili hebben aangerand en verkracht, later blijkt dit fout
“Moeder zien als je bekend, je vriend heeft al bekend dat je ermee betrokken bent, …”
5-15 jaar gevangenis, maar vrijgesproken door DNA (Matias Reyes bekende in 2002)
Stefan Kiszko (mentaal labiel) met moord op Lesley Molseed
Bekende na suggestieve ondervraging (wou moeder zien)
1992 vrijgesproken, kon Lesley niet hebben vermoord → stierf in 1993
Innocence Project: op zoek naar onterechte veroordelingen bv. Amanda Knox
Geen gerechtelijke dwalingen in België (nog niet aan het licht gekomen)
Voordeel v.d. twijfel Leuven: op zoek naar zaken waar gedetineerde claimt onschuldig te zijn
Workshop: Hoe lees je wetenschappelijke artikelen? (Paul Riesthuis)
Origineel onderzoek artikel: nieuw onderzoek
Review artikel (vaakst): samenvatting van al het onderzoek op een specifiek vlak (niet nieuw)
Meta-analyse (minder): effect size (15 vs. 17/20 in studie 1 → gemiddelde nemen v. studies)
Opbouw:
- Titel: wat ze gaan doen
- Samenvatting: hoofdpunten als hulpmiddel (minder nuance → kritisch zijn)
- Introductie: achtergrondinformatie, onderzoeksvragen, hypotheses → 5 zinnen
- Methode: hoe hypotheses testen, soorten analyses, hoeveel deelnemers, factoren
- Resultaten
- Discussie, conclusie: belangrijkste bevindingen, interpretatie, zwaktes, volgonderzoek
- Referenties
3
, Les 2: 21/2
Onderzoeksmethoden in de criminologische psychologie (methodologisch)
Bv. Verdachte moordzaak Kaatsheuvel vrijgesproken vanwege ‘Mr. Big-methode’
= politieagenten infiltreren in criminele organisatie, ze doen zich dan voor als criminelen
Willen werken voor ons? Alles op je kerfstof bekennen → kan tot valse bekentenis leiden
omdat ze zooooo graag tot deze criminele bende willen horen
Waarom zijn onderzoeksmethoden in de criminologische psychologie zo belangrijk?
Onderzoekers proberen eerdere studies opnieuw uit te voeren
Bv. Hoe moet je een verdachte ondervragen? (moet juiste informatie zijn/deugd het wel?)
≈ Replicatiecrisis
Goed onderzoek is belangrijk:
1. Bij assisteren (bv. therapie, ondervraging) willen teruggrijpen op artikelen/onderzoek
2. Hoe weet je wanneer een artikel goed onderzoek beschrijft?
3. Vandaag worden verschillende onderzoeksmethoden besproken
Cees B/Schiedammer parkmoord = grootste gerechtelijke dwaling in Nederland
Meisje werd vermoord in parkje
Verdachte kreeg weinig slaap tijdens het overhoren → heeft (vals) bekent = slaap als invloed
Maar DNA kwam niet overeen → wel met Wik H. (heeft zichzelf later aangegeven)
Experiment met alt-toets:
Manipulatie: slaap
Meting: valse bekentenissen
Waarom is onderzoeksmethodologie relevant?
1. Effectiviteit interventie
2. Werkt een interventie?
Brian Wansink: Hoe kunnen kinderen beter eten? Bv. bord met tekening
Tim van der Zee: Brian Wansink deed alsof hij allemaal verschillende studies had gedaan
→ 15 al gepubliceerde artikelen teruggetrokken, betrouwbaarheid niet kunnen garanderen
Sternberg: zelfcitaties
Een korte geschiedenis v.d. replicatiecrisis:
Vaak vorige studie overdoen en niet meer hetzelfde resultaat vinden bv. slaap-deprivatie
2005: John Ioannidis: grootste deel klopt niet (niet moedwillig fout, maar door de vrijheid)
Afgelopen 10 jaar bewuster geworden → transparanter willen worden
2011: Daryl Bem met 9 studies: mensen in de toekomst kunnen kijken a.d.h.v. kaartspel
→ Niemand kon dit onderzoek repliceren/zelfde resultaat bekomen
4
