HOOFDSTUK 1. INLEIDING TOT IMMUUNSYSTEEM........................................................5
1. Niet-specifieke immuunsysteem............................................................................5
2. Specifiek immuunsysteem..................................................................................... 5
2.1. Start specifiek immuunsysteem......................................................................5
2.2. Humorale immuunrespons..............................................................................5
2.3. Cellulaire immuunrespons...............................................................................5
2.4. Kenmerken specifieke immuunrespons...........................................................5
3. Immuunrespons met niet-specifieke en specifieke componenten.........................6
HOOFDSTUK 2. NIET-SPECIFIEKE IMMUUNSYSTEEM IN DETAIL......................................7
1. De onmiddellijke en vroeg-geïnduceerde respons.................................................7
1.1. Complementsysteem...................................................................................... 7
1.1.1. FASE 1 : Herkenningsfase..........................................................................7
1.1.2. FASE 2 : Enzymatische activatie................................................................7
1.1.3. FASE 3 : Aanval pathogeen op 3 manieren door complementsysteem.....9
1.1.4. Controlemechanismen.............................................................................. 9
1.2. Cellulaire respons............................................................................................ 9
1.2.1. Herkennen gevaar, start v immuunrespons..............................................9
1.2.2. Rol van neutrofiele granulocyt................................................................10
1.2.3. Rol van eosinofiele granulocyt................................................................10
1.2.4. Rol van basofiele granulocyt...................................................................10
1.2.5. Rol van Natural Killer cellen....................................................................10
1.2.6. Rol van trombocyten (bloedplaatjes)......................................................10
2. Rol cytokines / signaalmoleculen.........................................................................10
2.1. Begrip ‘cytokines’.......................................................................................... 11
2.2. ! cytokines in nt-specifiek immuunsysteem..................................................11
2.3. Signaaloverdracht via binding v cytokine op zijn receptor............................12
2.4. GF voor aanmaak meer WBC tijdens acute infectie......................................12
2.4.1. Algemene schema hematopoëse............................................................13
2.4.2. GF bepalen welke WBC w aangemaakt...................................................13
2.4.3. Plaats hematopoëse................................................................................ 14
3. Stamcellen.......................................................................................................... 15
3.1. Begrip stamcellen’........................................................................................ 15
3.2. Pluripotente embryonale SC..........................................................................15
3.2.1. Bronnen pluripotente SC.........................................................................15
3.2.2. Toepassingen........................................................................................... 15
3.2.3. Problemen met gebruik...........................................................................15
3.3. Adulte multipotente SC.................................................................................15
3.3.1. Begrip...................................................................................................... 15
3.3.2. Problemen met gebruik...........................................................................16
3.4. IPS : geïnduceerde pluripotente SC...............................................................16
1
, 1.1.1. Begrip...................................................................................................... 16
1.1.2. Problemen met gebruik...........................................................................16
HOOFDSTUK 3. ANTIGEENPRESENTATIE ALS START VAN SPECIFIEK IMMUUNSYSTEEM
................................................................................................................................... 17
1. MHC..................................................................................................................... 17
1.1. Moleculaire structuur van MHC.....................................................................17
1.2. Functie MHC moleculen.................................................................................17
1.1.1. Antigeenopname uit extracellulaire milieu – MHC II................................17
1.1.2. Antigeenopname uit intracellulaire milieu – MHC I..................................17
1.3. Genetische organisatie MHC / HLA................................................................19
HOOFDSTUK 4. LYMFOCYTEN EN HUN ROL IN SPECIFIEK IMMUUNSYSTEEM...............20
1. Ontwikkeling lymfocyten..................................................................................... 20
2. T-lymfocyten........................................................................................................ 20
2.1. Verschillende soorten T-lymfocyten...............................................................20
2.2. Antigeenherkenning via TCR.........................................................................21
2.3. Ontwikkeling van T-lymfocyt + rol van de thymus........................................21
2.4. Moleculaire mechanismen van T-lymfocytenactivatie...................................23
2.4.1. Activatie CD4-lymfocyten........................................................................23
2.4.2. Activatie CD8-lymfocyten........................................................................24
2.4.3. Gevolgen T-cel activatie..........................................................................24
3. B-lymfocyten....................................................................................................... 24
3.1. Antigeenherkenning door B-lymfocyt............................................................24
3.2. Ontwikkeling van B-lymfocyt.........................................................................24
3.2.1. Genetische codering Al-molecule............................................................25
3.2.2. Ontwikkelingsfase B-lymfocyt in beenmerg............................................25
3.3. Antigeenstimulatie van naïeve B-lymfocyten................................................25
3.3.1. Activatie B-cellen door thymus-afhankelijke Ag......................................25
3.3.2. Activatie B-cellen door thymus onafhankelijke Ag...................................25
3.4. T-cel afhankelijke activatie van B-cel resulteert in …....................................26
3.5. Humorale immuunrespons : geproduceerde antilichamen oefenen functie uit
............................................................................................................................. 26
3.6. Verloop van antilichaamproductie ifv tijd......................................................26
3.6.1. Kenmerken primaire respons, IgM...........................................................26
3.6.2. Kenmerken secundaire respons, IgG.......................................................26
3.7. Persistentie van Al in bloedbaan...................................................................27
4. Cellulaire assays.................................................................................................. 27
4.1. Proliferatie assay........................................................................................... 27
4.1.1. 3H-Thymidine incorporatie assay.............................................................27
4.1.2. Proliferatie assay met fluorescente merker.............................................27
4.2. ELISpot (Enzyme Linked ImmunoSpot)..........................................................27
2
,HOOFDSTUK 5. GEBRUIK IMMUUNPRODUCTEN EN HET STUREN VAN
IMMUUNRESPONS....................................................................................................... 28
1. Productie polyklonale en monoklonale Al............................................................28
1.1. Algemeen...................................................................................................... 28
1.2. Productie mAl................................................................................................ 28
1.3. Voordelen mAl............................................................................................... 28
1.4. Nadelen mAl.................................................................................................. 28
1.5. Toepassingen mAl.......................................................................................... 28
2. Actieve en Passieve immunisatie........................................................................29
2.1. Passieve immunisatie.................................................................................... 29
2.2. Actieve immunisatie...................................................................................... 29
3. GASTLES 1 : CEVAC UZGENT...............................................................................30
4. GASTLES 2 : LEGEND BIOTECH............................................................................30
HOOFDSTUK 6. AFWIJKENDE REACTIES VAN IMMUUNSYSTEEM..................................31
1. Auto-immuunziekten........................................................................................... 31
1.1. Mechanismen van ontstaan auto-immuunziektes.........................................31
1.1.1. Onderscheid tssn lichaamseigen en lichaamsvreemde Ag......................31
1.1.2. Activatie ‘ignorante’ auto-reactieve T-lymfocyten...................................31
1.2. Genetische voorbestemdheid voor AIZ.........................................................32
1.3. Mechanismen van weefselbeschadiging.......................................................32
2. Overgevoeligheidsreacties / allergie....................................................................33
2.1. Algemeen...................................................................................................... 33
2.2. Reacties van type 1 : overgevoeligheidsreacties van het onmiddellijke type33
2.2.1. Mechanisme type 1 overgevoeligheidsreactie........................................33
3
, 4
1. Niet-specifieke immuunsysteem............................................................................5
2. Specifiek immuunsysteem..................................................................................... 5
2.1. Start specifiek immuunsysteem......................................................................5
2.2. Humorale immuunrespons..............................................................................5
2.3. Cellulaire immuunrespons...............................................................................5
2.4. Kenmerken specifieke immuunrespons...........................................................5
3. Immuunrespons met niet-specifieke en specifieke componenten.........................6
HOOFDSTUK 2. NIET-SPECIFIEKE IMMUUNSYSTEEM IN DETAIL......................................7
1. De onmiddellijke en vroeg-geïnduceerde respons.................................................7
1.1. Complementsysteem...................................................................................... 7
1.1.1. FASE 1 : Herkenningsfase..........................................................................7
1.1.2. FASE 2 : Enzymatische activatie................................................................7
1.1.3. FASE 3 : Aanval pathogeen op 3 manieren door complementsysteem.....9
1.1.4. Controlemechanismen.............................................................................. 9
1.2. Cellulaire respons............................................................................................ 9
1.2.1. Herkennen gevaar, start v immuunrespons..............................................9
1.2.2. Rol van neutrofiele granulocyt................................................................10
1.2.3. Rol van eosinofiele granulocyt................................................................10
1.2.4. Rol van basofiele granulocyt...................................................................10
1.2.5. Rol van Natural Killer cellen....................................................................10
1.2.6. Rol van trombocyten (bloedplaatjes)......................................................10
2. Rol cytokines / signaalmoleculen.........................................................................10
2.1. Begrip ‘cytokines’.......................................................................................... 11
2.2. ! cytokines in nt-specifiek immuunsysteem..................................................11
2.3. Signaaloverdracht via binding v cytokine op zijn receptor............................12
2.4. GF voor aanmaak meer WBC tijdens acute infectie......................................12
2.4.1. Algemene schema hematopoëse............................................................13
2.4.2. GF bepalen welke WBC w aangemaakt...................................................13
2.4.3. Plaats hematopoëse................................................................................ 14
3. Stamcellen.......................................................................................................... 15
3.1. Begrip stamcellen’........................................................................................ 15
3.2. Pluripotente embryonale SC..........................................................................15
3.2.1. Bronnen pluripotente SC.........................................................................15
3.2.2. Toepassingen........................................................................................... 15
3.2.3. Problemen met gebruik...........................................................................15
3.3. Adulte multipotente SC.................................................................................15
3.3.1. Begrip...................................................................................................... 15
3.3.2. Problemen met gebruik...........................................................................16
3.4. IPS : geïnduceerde pluripotente SC...............................................................16
1
, 1.1.1. Begrip...................................................................................................... 16
1.1.2. Problemen met gebruik...........................................................................16
HOOFDSTUK 3. ANTIGEENPRESENTATIE ALS START VAN SPECIFIEK IMMUUNSYSTEEM
................................................................................................................................... 17
1. MHC..................................................................................................................... 17
1.1. Moleculaire structuur van MHC.....................................................................17
1.2. Functie MHC moleculen.................................................................................17
1.1.1. Antigeenopname uit extracellulaire milieu – MHC II................................17
1.1.2. Antigeenopname uit intracellulaire milieu – MHC I..................................17
1.3. Genetische organisatie MHC / HLA................................................................19
HOOFDSTUK 4. LYMFOCYTEN EN HUN ROL IN SPECIFIEK IMMUUNSYSTEEM...............20
1. Ontwikkeling lymfocyten..................................................................................... 20
2. T-lymfocyten........................................................................................................ 20
2.1. Verschillende soorten T-lymfocyten...............................................................20
2.2. Antigeenherkenning via TCR.........................................................................21
2.3. Ontwikkeling van T-lymfocyt + rol van de thymus........................................21
2.4. Moleculaire mechanismen van T-lymfocytenactivatie...................................23
2.4.1. Activatie CD4-lymfocyten........................................................................23
2.4.2. Activatie CD8-lymfocyten........................................................................24
2.4.3. Gevolgen T-cel activatie..........................................................................24
3. B-lymfocyten....................................................................................................... 24
3.1. Antigeenherkenning door B-lymfocyt............................................................24
3.2. Ontwikkeling van B-lymfocyt.........................................................................24
3.2.1. Genetische codering Al-molecule............................................................25
3.2.2. Ontwikkelingsfase B-lymfocyt in beenmerg............................................25
3.3. Antigeenstimulatie van naïeve B-lymfocyten................................................25
3.3.1. Activatie B-cellen door thymus-afhankelijke Ag......................................25
3.3.2. Activatie B-cellen door thymus onafhankelijke Ag...................................25
3.4. T-cel afhankelijke activatie van B-cel resulteert in …....................................26
3.5. Humorale immuunrespons : geproduceerde antilichamen oefenen functie uit
............................................................................................................................. 26
3.6. Verloop van antilichaamproductie ifv tijd......................................................26
3.6.1. Kenmerken primaire respons, IgM...........................................................26
3.6.2. Kenmerken secundaire respons, IgG.......................................................26
3.7. Persistentie van Al in bloedbaan...................................................................27
4. Cellulaire assays.................................................................................................. 27
4.1. Proliferatie assay........................................................................................... 27
4.1.1. 3H-Thymidine incorporatie assay.............................................................27
4.1.2. Proliferatie assay met fluorescente merker.............................................27
4.2. ELISpot (Enzyme Linked ImmunoSpot)..........................................................27
2
,HOOFDSTUK 5. GEBRUIK IMMUUNPRODUCTEN EN HET STUREN VAN
IMMUUNRESPONS....................................................................................................... 28
1. Productie polyklonale en monoklonale Al............................................................28
1.1. Algemeen...................................................................................................... 28
1.2. Productie mAl................................................................................................ 28
1.3. Voordelen mAl............................................................................................... 28
1.4. Nadelen mAl.................................................................................................. 28
1.5. Toepassingen mAl.......................................................................................... 28
2. Actieve en Passieve immunisatie........................................................................29
2.1. Passieve immunisatie.................................................................................... 29
2.2. Actieve immunisatie...................................................................................... 29
3. GASTLES 1 : CEVAC UZGENT...............................................................................30
4. GASTLES 2 : LEGEND BIOTECH............................................................................30
HOOFDSTUK 6. AFWIJKENDE REACTIES VAN IMMUUNSYSTEEM..................................31
1. Auto-immuunziekten........................................................................................... 31
1.1. Mechanismen van ontstaan auto-immuunziektes.........................................31
1.1.1. Onderscheid tssn lichaamseigen en lichaamsvreemde Ag......................31
1.1.2. Activatie ‘ignorante’ auto-reactieve T-lymfocyten...................................31
1.2. Genetische voorbestemdheid voor AIZ.........................................................32
1.3. Mechanismen van weefselbeschadiging.......................................................32
2. Overgevoeligheidsreacties / allergie....................................................................33
2.1. Algemeen...................................................................................................... 33
2.2. Reacties van type 1 : overgevoeligheidsreacties van het onmiddellijke type33
2.2.1. Mechanisme type 1 overgevoeligheidsreactie........................................33
3
, 4