Burgerlijk procesrecht
Deel 1: Inleiding tot het burgerlijk procesrecht
Wat is recht?
• Het recht omvat een geheel van gedragsregels en normen
ü Verbodsbepalingen – gebodsbepalingen – normen die toelating bevatten
– organieke regels
ü Dwingend recht – aanvullend recht
ü Algemene normen – individuele normen
• Deze gedragsregels en normen hebben tot doel het maatschappelijk leven te ordenen
• De regels worden opgelegd door de overheid
• De regels zijn afdwingbaar
Definities
Verbodsbepaling = Een juridische regel die een bepaalde handeling verbiedt. (Iets wat je niet
mag doen)
Gebodsbepaling = Een juridische regel die een bepaalde handeling verplicht stelt. (Iets wat je
moet doen)
Normen die toelating bevatten = Rechtsregels die bepaalde handelingen toestaan zonder
verplichting. (Iets wat je mag doen)
Organieke regels = Rechtsregels die de inrichting en bevoegdheden van overheidsorganen
bepalen.
Dwingend recht = Rechtsregels waarvan niet mag worden afgeweken.
Openbare orde = bescherming van het algemene belang / de maatschappij.
à Dwingend recht van openbare orde – goede zeden – ter bescherming van de zwakke
Aanvullend recht = Rechtsregels waarvan mag worden afgeweken.
Algemene normen = Rechtsregels die van toepassing zijn op een onbepaald aantal personen
en situaties, op iedereen.
Individuele normen = Rechtsregels die specifiek gericht zijn op één bepaalde persoon of
situatie.
1
,Hoofdstuk 2: gerechtelijk recht
1 Gerechtelijk recht – formeel recht – handhavingsrecht
1.1 materieel recht
Het materieel recht = het geheel van rechtsregels waarbij de maatschappelijke gedragingen
naar inhoud worden bepaald.
1.2 Gerechtelijk recht
Het formeel recht = het gerechtelijk recht = het handhavingsrecht
= Het geheel van rechtsregels waarbij wordt bepaald hoe de handhaving van dat
materiële recht structureel wordt georganiseerd en hoe recht wordt hersteld als het
wordt geschonden.
2 Doel van het gerechtelijk recht
2.1 Uitsluiten van eigenrichting
Eigenrichting = het recht in eigen handen nemen.
à Verbod om eigen rechter te zijn in eigen zaak.
2.2 Restanten van eigenrichting
In het privaatrecht bestaan er nog een aantal restanten van eigenrichting.
à In die omstandigheden kan de rechtsonderhorige zichzelf recht doen zonder
tussenkomst van de rechter.
!! MAAR die uitzonderen zijn onderhevig aan strenge voorwaarden.
- Exceptie van niet-nakoming:
Het recht van een partij om haar verplichtingen op te schorten als de andere partij haar
eigen verplichtingen niet nakomt.
Bijvoorbeeld: als jij een product bestelt maar niet betaalt, mag de verkoper weigeren om
het product te leveren.
- Retentierecht:
Het recht van een schuldeiser om een zaak van de schuldenaar vast te houden totdat de
schuldenaar aan zijn verplichtingen voldoet.
Bijvoorbeeld: een garage mag een auto pas teruggeven nadat de reparatiekosten zijn
betaald.
2
,3 Indeling van het gerechtelijk recht
• Gerechtelijk privaatrecht / burgerlijk procesrecht
• Strafprocesrecht
• Administratief procesrecht
• Fiscaal procesrecht
• Tuchtprocesrecht
Hoofdstuk 3: Burgerlijk procesrecht
1 Begrip
Burgerlijk procesrecht = gerechtelijk privaatrecht
= Bevat alle regelen van gerechtelijk recht die betrekking hebben op het privaatrecht.
(à Privaatrecht = het recht dat de verhouding tussen burgers onderling regelt.)
2 Takken van het burgerlijk procesrecht
Onder het privaatrecht vallen het burgerlijk recht en grote delen van het sociaal recht en het
ondernemingsrecht.
Hoofdstuk 4: Bronnen van het burgerlijk procesrecht
• Internationale verdragen
• Grondwet
• Gerechtelijk wetboek
• Bijzondere wetten en decreten
• Rechtsbeginselen
• Rechtspraak
• Rechtsleer
• Rechtspraktijk
3
, Hoofdstuk 5: kenmerken van het burgerlijk procesrecht
Nationaal karakter
Belgische rechter past nationale procedureregels toe
Publiekrecht en privaatrecht
Het burgerlijk procesrecht is deels publiekrecht en deels privaatrecht:
• Publiekrecht: regelen die de inrichting van de openbare dienst van het gerecht tot
voorwerp hebben
• Privaatrecht: regelen die betrekking hebben op de belangen van de partijen zelf.
Dynamisch karakter
Het burgerlijk procesrecht wordt dagelijks in procedures voor de rechtbanken en hoven
toegepast.
=> Staat daardoor onder invloed van evoluties.
Het ondergaat, zoals andere rechtstakken, de invloed van een wijzigende maatschappij.
Dienende functie
Het burgerlijk procesrecht is bedoeld om partijen te helpen hun rechten af te dwingen.
à De rechter speelt een ondersteunende rol en zorgt ervoor dat het proces
eerlijk en ordelijk verloopt, maar de partijen zelf moeten hun zaak aandragen en
bewijzen.
Formalistisch karakter
Het burgerlijk procesrecht volgt strikte regels en procedures.
à Deze formele en reglementaire bepalingen zorgen ervoor dat het proces eerlijk
en efficiënt verloopt, zodat beide partijen gelijke kansen krijgen.
Gebiedende aard en gradaties
• Regels van openbare orde
> Afwijking van deze regels is niet toegestaan.
> Als een regel wordt geschonden, kan de rechter dit zelf (ambtshalve)
opmerken en ingrijpen, ongeacht het stadium van de procedure.
> Elke partij mag de schending op elk moment in het proces aanvoeren.
4
Deel 1: Inleiding tot het burgerlijk procesrecht
Wat is recht?
• Het recht omvat een geheel van gedragsregels en normen
ü Verbodsbepalingen – gebodsbepalingen – normen die toelating bevatten
– organieke regels
ü Dwingend recht – aanvullend recht
ü Algemene normen – individuele normen
• Deze gedragsregels en normen hebben tot doel het maatschappelijk leven te ordenen
• De regels worden opgelegd door de overheid
• De regels zijn afdwingbaar
Definities
Verbodsbepaling = Een juridische regel die een bepaalde handeling verbiedt. (Iets wat je niet
mag doen)
Gebodsbepaling = Een juridische regel die een bepaalde handeling verplicht stelt. (Iets wat je
moet doen)
Normen die toelating bevatten = Rechtsregels die bepaalde handelingen toestaan zonder
verplichting. (Iets wat je mag doen)
Organieke regels = Rechtsregels die de inrichting en bevoegdheden van overheidsorganen
bepalen.
Dwingend recht = Rechtsregels waarvan niet mag worden afgeweken.
Openbare orde = bescherming van het algemene belang / de maatschappij.
à Dwingend recht van openbare orde – goede zeden – ter bescherming van de zwakke
Aanvullend recht = Rechtsregels waarvan mag worden afgeweken.
Algemene normen = Rechtsregels die van toepassing zijn op een onbepaald aantal personen
en situaties, op iedereen.
Individuele normen = Rechtsregels die specifiek gericht zijn op één bepaalde persoon of
situatie.
1
,Hoofdstuk 2: gerechtelijk recht
1 Gerechtelijk recht – formeel recht – handhavingsrecht
1.1 materieel recht
Het materieel recht = het geheel van rechtsregels waarbij de maatschappelijke gedragingen
naar inhoud worden bepaald.
1.2 Gerechtelijk recht
Het formeel recht = het gerechtelijk recht = het handhavingsrecht
= Het geheel van rechtsregels waarbij wordt bepaald hoe de handhaving van dat
materiële recht structureel wordt georganiseerd en hoe recht wordt hersteld als het
wordt geschonden.
2 Doel van het gerechtelijk recht
2.1 Uitsluiten van eigenrichting
Eigenrichting = het recht in eigen handen nemen.
à Verbod om eigen rechter te zijn in eigen zaak.
2.2 Restanten van eigenrichting
In het privaatrecht bestaan er nog een aantal restanten van eigenrichting.
à In die omstandigheden kan de rechtsonderhorige zichzelf recht doen zonder
tussenkomst van de rechter.
!! MAAR die uitzonderen zijn onderhevig aan strenge voorwaarden.
- Exceptie van niet-nakoming:
Het recht van een partij om haar verplichtingen op te schorten als de andere partij haar
eigen verplichtingen niet nakomt.
Bijvoorbeeld: als jij een product bestelt maar niet betaalt, mag de verkoper weigeren om
het product te leveren.
- Retentierecht:
Het recht van een schuldeiser om een zaak van de schuldenaar vast te houden totdat de
schuldenaar aan zijn verplichtingen voldoet.
Bijvoorbeeld: een garage mag een auto pas teruggeven nadat de reparatiekosten zijn
betaald.
2
,3 Indeling van het gerechtelijk recht
• Gerechtelijk privaatrecht / burgerlijk procesrecht
• Strafprocesrecht
• Administratief procesrecht
• Fiscaal procesrecht
• Tuchtprocesrecht
Hoofdstuk 3: Burgerlijk procesrecht
1 Begrip
Burgerlijk procesrecht = gerechtelijk privaatrecht
= Bevat alle regelen van gerechtelijk recht die betrekking hebben op het privaatrecht.
(à Privaatrecht = het recht dat de verhouding tussen burgers onderling regelt.)
2 Takken van het burgerlijk procesrecht
Onder het privaatrecht vallen het burgerlijk recht en grote delen van het sociaal recht en het
ondernemingsrecht.
Hoofdstuk 4: Bronnen van het burgerlijk procesrecht
• Internationale verdragen
• Grondwet
• Gerechtelijk wetboek
• Bijzondere wetten en decreten
• Rechtsbeginselen
• Rechtspraak
• Rechtsleer
• Rechtspraktijk
3
, Hoofdstuk 5: kenmerken van het burgerlijk procesrecht
Nationaal karakter
Belgische rechter past nationale procedureregels toe
Publiekrecht en privaatrecht
Het burgerlijk procesrecht is deels publiekrecht en deels privaatrecht:
• Publiekrecht: regelen die de inrichting van de openbare dienst van het gerecht tot
voorwerp hebben
• Privaatrecht: regelen die betrekking hebben op de belangen van de partijen zelf.
Dynamisch karakter
Het burgerlijk procesrecht wordt dagelijks in procedures voor de rechtbanken en hoven
toegepast.
=> Staat daardoor onder invloed van evoluties.
Het ondergaat, zoals andere rechtstakken, de invloed van een wijzigende maatschappij.
Dienende functie
Het burgerlijk procesrecht is bedoeld om partijen te helpen hun rechten af te dwingen.
à De rechter speelt een ondersteunende rol en zorgt ervoor dat het proces
eerlijk en ordelijk verloopt, maar de partijen zelf moeten hun zaak aandragen en
bewijzen.
Formalistisch karakter
Het burgerlijk procesrecht volgt strikte regels en procedures.
à Deze formele en reglementaire bepalingen zorgen ervoor dat het proces eerlijk
en efficiënt verloopt, zodat beide partijen gelijke kansen krijgen.
Gebiedende aard en gradaties
• Regels van openbare orde
> Afwijking van deze regels is niet toegestaan.
> Als een regel wordt geschonden, kan de rechter dit zelf (ambtshalve)
opmerken en ingrijpen, ongeacht het stadium van de procedure.
> Elke partij mag de schending op elk moment in het proces aanvoeren.
4
