2020-2021 Jasmien Baus
Samenvatting Beginselen van het Recht
1. Wat is recht?
1.1 Basisbegrippen doorheen het hele vak
Objectief vs subjectief recht:
- Objectief = geheel aan abstracte normen
- Subjectief = al de vorderingen, bevoegdheden, macht die we kunnen
vorderen van objectief recht
- Bv. Art 544 garandeert eigendom = objectief, en mijn mama heeft het
eigendom van dat huis in die straat = subjectief
Formeel vs materieel:
Formele wet Materiële wet
Iets wordt zo genoemd omdat het uitgaat van de Wordt niet bepaald door degene die de wet
wetgevende macht = organiek criterium maakt, iets is een materiële wet als het een
algemeen verbindende rechtsregel is
uitgevaardigd door de bevoegde overheid
Formeel recht Materieel recht
Procedureregels Alle inhoudelijke regels, staan al onze rechten en
Nota: het kan zijn dat een cliënt gelijk heeft op plichten in zeggen wat je mag en wat niet
materieel vlak, maar niet op formeel vlak
procedurefout
procedureregels die nodig zijn om materieel
recht te laten gelden
Formele rechtsbron Materiële rechtsbron
Rechtsleer, rechtspraak = gezaghebbend Bepalen hoe formele rechtsbronnen eruit zien
Materiële wet, gewoonterecht, algemene bv. Gebeurtenissen in de maatschappij die ervoor
rechtsbeginselen = bindend zorgen dat ons recht herzien, aangepast,
moet een materiële wet zijn om een formele vernieuwd moet worden zoals
bron te zijn, want als het individueel geldt, wordt internetontwikkeling, discriminatie,…
het niet gezien als een formele rechtsbron
Hiërarchie der normen:
1. Internationale normen
2. Grondwet
3. Bijzondere wetten 2-4: Wetgevende Macht
4. Formele wetten/decreten/ordonnanties
5. Koninklijke besluiten + regeringsbesluiten
6. Ministeriële besluiten
7. Provinciale vorderingen 5-8: Uitvoerende macht
8. Gemeentelijke vorderingen
- 3 Latijnse adagia: 3 manieren om oplossing te geven voor 2 normen die
elkaar tegenspreken
1. lex superior derogat lex inferiori (normen zijn van verschillend niveau)
2. lex specialis derogat legi generali (zelfde niveau: altijd eerst kijken in
bijzondere regel en als we het dan niet terug vinden omhoog gaan)
bv. Gemeen verbintenissen recht > gemeen huurrecht > woninghuur
3. lex posterior derogat anterior (latere wet primeert op eerdere wet)
1
Uitleg gemarkeerd staat in codex
,2020-2021 Jasmien Baus
Controlerende instellingen:
bescherming wetgever:
Grondwettelijk hof: curatief
- toets over wetgevende normen (2-4)
- verklaart normen ongrondwettig op basis van titel 2 GW + art 171,172, 191 GW
- manieren waarop Grondwettelijk Hof aanspreken:
1. Beroep tot vernietiging: ex tunc + erga omnes
2. prejudiciële vraag: vraag stellen of wet in strijd is procedure binnen
rechtbank stilgelegd tot rechter antwoord krijgt van grondwettelijk hof
indien wet in strijd geldt inter partes
Raad Van State: afdeling wetgeving = preventief
- advies is niet altijd verplicht: verplicht als normen van de regering afkomstig
zijn, niet verplicht indien afkomstig van 1 parlementslid
- advies is niet bindend (gaat ook over 2-4)
Bescherming bestuur:
Raad van State: bestuursrechtspraak: curatief
- Toezicht over elke norm die lager is dan de wet (5-8)
- Toets aan art 14: iets vernietiging op basis van 3 annulatiegronden gevolg =
nietigverklaring erga omnes
- Ook schorsingsbevoegdheid: tijdelijk norm schorsen tot beslissing er is over
norm
- Tegenhanger: art 159: ook bij rechtbanken en hoven kunnen we inroepen
controleert elke norm lager dan de wet (5-8) toetsen aan alles dat hoger
staat dan 5
- Verschil art 14 en 159: als 159 slaagt geen vernietiging, maar tot buiten
toepassing lating ervan art 4 moet ook binnen bepaalde termijn, 159 kan
altijd
Raad van state: wetgeving:
- Advies over 5-8, gaat enkel over reglementaire besluiten, geen individuele
(algemeen geldend)
- Niet bindend
- In de loop der tijd meer colleges die deze taak over nemen voor specifieke
onderwerpen zoals vergunningen
Rechtshandeling vs rechtsfeit:
- Rechtsfeit sensu lato
1. Rechtsfeit buiten menselijk handelen bv. Blikseminslag
2. Rechtshandeling waarmee gevolgen worden beoogd bv. Huwelijk
3. Menselijke handeling met ongewilde rechtsgevolgen bv. Aanrijding
2
Uitleg gemarkeerd staat in codex
,2020-2021 Jasmien Baus
Aanvullend vs dwingend recht:
aanvullend Louter dwingend Dwingend van
openbare orde
belangen Opvullen leemtes in Particuliere belangen Openbare belangen
partijafspraken (pas in van zwakkere partij
werking wanneer niet
gezegd hoe iets
geregeld wordt)
afwijking Ja, voorafgaand In principe niet (van NOOIT
wanneer de
bescherming vervelt
dan mag wel
afgeweken worden
bv ontslag)
sanctie / Relatieve nietigheid Absolute nietigheid
hoe herkennen:
- Rechtsregel bepaalt het zelf
- Formuleringen: indien de partijen niet afwijken = aanvullend
Ongeacht elk anders sluiten beding + wordt voor niet geschreven
geschonden + op straffe van nietigheid = dwingend
- Dwingend: kijken privaat of algemeen belang
Relatieve vs absolute nietigheid: alleen rechter kan nietigheid uitspreken
relatieve absolute
Sanctie voor Louter dwingend recht Dwingend van openbare orde
wie Beschermende partij Elke belanghebbende + rechter
ambtshalve
wanneer In limine litis Elke stand geldig
bevestiging ja nee
in limine litis = begin van de zaak
bevestiging: kan er afstand gedaan worden van de nietigverklaring (zeggen van
ik laat het toch niet nietig verklaren)
3
Uitleg gemarkeerd staat in codex
, 2020-2021 Jasmien Baus
1.2 Hoorcollege 1: Wat is Recht
Recht = een rationeel opgebouwd geheel van begrippen en normen, opgelegd en
gesanctioneerd door de overheid, met als doel de samenleving te ordenen
1. Rationeel opgebouwd geheel: alle deeltjes zijn met elkaar op een logische
wijze verbonden in een systeem, recht is gebaseerd op de ratio, maar er kan
ook plaats zijn voor gevoel zolang dit omschreven staat in een rationele regel
zelf voordeel van de ratio: we kunnen het menselijk gedrag voorspellen
2. Begrippen en normen: het is belangrijk om de juiste terminologie toe te
passen, elke term heeft een specifieke juridische betekenis, termen worden
gebruikt in normen. Normen/gedragsregels hebben een algemeen karakter
en zijn abstract, van toepassing op een onbepaald aantal personen/situaties
zodat 1 rechtsregel talloze keren gebruikt kan worden.
3. Doel = maatschappij ordenen: het recht is een middel om een doel te
bereiken en het doel is waar een maatschappij naartoe wil. Een bepaald
recht geldt in 1 enkele maatschappij
doel = rechtszekerheid bieden, maar beperkt beleid blijft mogelijk
(waardenkeuzes maken)
recht= afdwingbaar en heeft dus de mogelijkheid om te sanctioneren in
tegenstelling tot moraal en godsdienst
4. Verband recht – overheid: de overheid bestaat uit recht vormende organen
en maakt dus het recht, het recht bepaalt ook wie het recht kan maken. De
naleving van het recht wordt gegarandeerd door de overheid via
sanctionering. Geweldmonopolie ligt dus bij de overheid. Er zijn verschillende
soorten sancties afhankelijk van het concrete rechtsprobleem. De overheid
wordt vertegenwoordigd door het openbaar ministerie.
er geldt een verbod op eigenrichting: men mag zelf niet aan
geweldmonopolie doen
objectief en subjectief recht:
- Objectief recht = geheel van abstracte normen, dat aan het individu
- Subjectief recht = een claim op de objectieve norm, iets/een standpunt uit de
norm halen = een op het objectieve recht gesteunde, en er door
beschermde aanspraak/bevoegdheid/middel/heerschappij van een persoon
rechtsobjecten en rechtssubjecten:
- Rechtsobject = leidend voorwerp van een concrete rechtstoepassing/
rechtssubject = goederen, dingen, dieren
- Rechtssubject = drager van subjectieve rechten = natuurlijke persoon of
rechtspersoon
positief en natuurrecht:
- Positief recht = recht opgelegd door de overheid = recht dat bestaat in een
bepaalde samenleving, op een bepaald ogenblik
- Natuurrecht = idee dat er rechtsregels zijn die kunnen worden afgeleid uit de
natuur of uit de natuur van de mens (idee om regels te maken = natuurrecht)
4
Uitleg gemarkeerd staat in codex
Samenvatting Beginselen van het Recht
1. Wat is recht?
1.1 Basisbegrippen doorheen het hele vak
Objectief vs subjectief recht:
- Objectief = geheel aan abstracte normen
- Subjectief = al de vorderingen, bevoegdheden, macht die we kunnen
vorderen van objectief recht
- Bv. Art 544 garandeert eigendom = objectief, en mijn mama heeft het
eigendom van dat huis in die straat = subjectief
Formeel vs materieel:
Formele wet Materiële wet
Iets wordt zo genoemd omdat het uitgaat van de Wordt niet bepaald door degene die de wet
wetgevende macht = organiek criterium maakt, iets is een materiële wet als het een
algemeen verbindende rechtsregel is
uitgevaardigd door de bevoegde overheid
Formeel recht Materieel recht
Procedureregels Alle inhoudelijke regels, staan al onze rechten en
Nota: het kan zijn dat een cliënt gelijk heeft op plichten in zeggen wat je mag en wat niet
materieel vlak, maar niet op formeel vlak
procedurefout
procedureregels die nodig zijn om materieel
recht te laten gelden
Formele rechtsbron Materiële rechtsbron
Rechtsleer, rechtspraak = gezaghebbend Bepalen hoe formele rechtsbronnen eruit zien
Materiële wet, gewoonterecht, algemene bv. Gebeurtenissen in de maatschappij die ervoor
rechtsbeginselen = bindend zorgen dat ons recht herzien, aangepast,
moet een materiële wet zijn om een formele vernieuwd moet worden zoals
bron te zijn, want als het individueel geldt, wordt internetontwikkeling, discriminatie,…
het niet gezien als een formele rechtsbron
Hiërarchie der normen:
1. Internationale normen
2. Grondwet
3. Bijzondere wetten 2-4: Wetgevende Macht
4. Formele wetten/decreten/ordonnanties
5. Koninklijke besluiten + regeringsbesluiten
6. Ministeriële besluiten
7. Provinciale vorderingen 5-8: Uitvoerende macht
8. Gemeentelijke vorderingen
- 3 Latijnse adagia: 3 manieren om oplossing te geven voor 2 normen die
elkaar tegenspreken
1. lex superior derogat lex inferiori (normen zijn van verschillend niveau)
2. lex specialis derogat legi generali (zelfde niveau: altijd eerst kijken in
bijzondere regel en als we het dan niet terug vinden omhoog gaan)
bv. Gemeen verbintenissen recht > gemeen huurrecht > woninghuur
3. lex posterior derogat anterior (latere wet primeert op eerdere wet)
1
Uitleg gemarkeerd staat in codex
,2020-2021 Jasmien Baus
Controlerende instellingen:
bescherming wetgever:
Grondwettelijk hof: curatief
- toets over wetgevende normen (2-4)
- verklaart normen ongrondwettig op basis van titel 2 GW + art 171,172, 191 GW
- manieren waarop Grondwettelijk Hof aanspreken:
1. Beroep tot vernietiging: ex tunc + erga omnes
2. prejudiciële vraag: vraag stellen of wet in strijd is procedure binnen
rechtbank stilgelegd tot rechter antwoord krijgt van grondwettelijk hof
indien wet in strijd geldt inter partes
Raad Van State: afdeling wetgeving = preventief
- advies is niet altijd verplicht: verplicht als normen van de regering afkomstig
zijn, niet verplicht indien afkomstig van 1 parlementslid
- advies is niet bindend (gaat ook over 2-4)
Bescherming bestuur:
Raad van State: bestuursrechtspraak: curatief
- Toezicht over elke norm die lager is dan de wet (5-8)
- Toets aan art 14: iets vernietiging op basis van 3 annulatiegronden gevolg =
nietigverklaring erga omnes
- Ook schorsingsbevoegdheid: tijdelijk norm schorsen tot beslissing er is over
norm
- Tegenhanger: art 159: ook bij rechtbanken en hoven kunnen we inroepen
controleert elke norm lager dan de wet (5-8) toetsen aan alles dat hoger
staat dan 5
- Verschil art 14 en 159: als 159 slaagt geen vernietiging, maar tot buiten
toepassing lating ervan art 4 moet ook binnen bepaalde termijn, 159 kan
altijd
Raad van state: wetgeving:
- Advies over 5-8, gaat enkel over reglementaire besluiten, geen individuele
(algemeen geldend)
- Niet bindend
- In de loop der tijd meer colleges die deze taak over nemen voor specifieke
onderwerpen zoals vergunningen
Rechtshandeling vs rechtsfeit:
- Rechtsfeit sensu lato
1. Rechtsfeit buiten menselijk handelen bv. Blikseminslag
2. Rechtshandeling waarmee gevolgen worden beoogd bv. Huwelijk
3. Menselijke handeling met ongewilde rechtsgevolgen bv. Aanrijding
2
Uitleg gemarkeerd staat in codex
,2020-2021 Jasmien Baus
Aanvullend vs dwingend recht:
aanvullend Louter dwingend Dwingend van
openbare orde
belangen Opvullen leemtes in Particuliere belangen Openbare belangen
partijafspraken (pas in van zwakkere partij
werking wanneer niet
gezegd hoe iets
geregeld wordt)
afwijking Ja, voorafgaand In principe niet (van NOOIT
wanneer de
bescherming vervelt
dan mag wel
afgeweken worden
bv ontslag)
sanctie / Relatieve nietigheid Absolute nietigheid
hoe herkennen:
- Rechtsregel bepaalt het zelf
- Formuleringen: indien de partijen niet afwijken = aanvullend
Ongeacht elk anders sluiten beding + wordt voor niet geschreven
geschonden + op straffe van nietigheid = dwingend
- Dwingend: kijken privaat of algemeen belang
Relatieve vs absolute nietigheid: alleen rechter kan nietigheid uitspreken
relatieve absolute
Sanctie voor Louter dwingend recht Dwingend van openbare orde
wie Beschermende partij Elke belanghebbende + rechter
ambtshalve
wanneer In limine litis Elke stand geldig
bevestiging ja nee
in limine litis = begin van de zaak
bevestiging: kan er afstand gedaan worden van de nietigverklaring (zeggen van
ik laat het toch niet nietig verklaren)
3
Uitleg gemarkeerd staat in codex
, 2020-2021 Jasmien Baus
1.2 Hoorcollege 1: Wat is Recht
Recht = een rationeel opgebouwd geheel van begrippen en normen, opgelegd en
gesanctioneerd door de overheid, met als doel de samenleving te ordenen
1. Rationeel opgebouwd geheel: alle deeltjes zijn met elkaar op een logische
wijze verbonden in een systeem, recht is gebaseerd op de ratio, maar er kan
ook plaats zijn voor gevoel zolang dit omschreven staat in een rationele regel
zelf voordeel van de ratio: we kunnen het menselijk gedrag voorspellen
2. Begrippen en normen: het is belangrijk om de juiste terminologie toe te
passen, elke term heeft een specifieke juridische betekenis, termen worden
gebruikt in normen. Normen/gedragsregels hebben een algemeen karakter
en zijn abstract, van toepassing op een onbepaald aantal personen/situaties
zodat 1 rechtsregel talloze keren gebruikt kan worden.
3. Doel = maatschappij ordenen: het recht is een middel om een doel te
bereiken en het doel is waar een maatschappij naartoe wil. Een bepaald
recht geldt in 1 enkele maatschappij
doel = rechtszekerheid bieden, maar beperkt beleid blijft mogelijk
(waardenkeuzes maken)
recht= afdwingbaar en heeft dus de mogelijkheid om te sanctioneren in
tegenstelling tot moraal en godsdienst
4. Verband recht – overheid: de overheid bestaat uit recht vormende organen
en maakt dus het recht, het recht bepaalt ook wie het recht kan maken. De
naleving van het recht wordt gegarandeerd door de overheid via
sanctionering. Geweldmonopolie ligt dus bij de overheid. Er zijn verschillende
soorten sancties afhankelijk van het concrete rechtsprobleem. De overheid
wordt vertegenwoordigd door het openbaar ministerie.
er geldt een verbod op eigenrichting: men mag zelf niet aan
geweldmonopolie doen
objectief en subjectief recht:
- Objectief recht = geheel van abstracte normen, dat aan het individu
- Subjectief recht = een claim op de objectieve norm, iets/een standpunt uit de
norm halen = een op het objectieve recht gesteunde, en er door
beschermde aanspraak/bevoegdheid/middel/heerschappij van een persoon
rechtsobjecten en rechtssubjecten:
- Rechtsobject = leidend voorwerp van een concrete rechtstoepassing/
rechtssubject = goederen, dingen, dieren
- Rechtssubject = drager van subjectieve rechten = natuurlijke persoon of
rechtspersoon
positief en natuurrecht:
- Positief recht = recht opgelegd door de overheid = recht dat bestaat in een
bepaalde samenleving, op een bepaald ogenblik
- Natuurrecht = idee dat er rechtsregels zijn die kunnen worden afgeleid uit de
natuur of uit de natuur van de mens (idee om regels te maken = natuurrecht)
4
Uitleg gemarkeerd staat in codex
