SOCIALEZEKERHEIDSRECHT
INHOUD
Hoofdstuk 1 : begrip soaciale zekerheid ............................................................................................................ 4
Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ................................................................................. 4
Een omschrijving van sociale zekerheid in het algemeen............................................................................ 4
Omschrijving van de sociale risico’s ........................................................................................................... 5
Solidariteitstechnieken om de sociale zekerheid vorm te geven ................................................................. 5
Opdeling sociale zekerheidsprestaties naar inhoud .................................................................................... 7
Verschillende vormen van solidariteitstechnieken ..................................................................................... 8
Beginselen toegepast op de Belgische context............................................................................................... 9
Een omschrijving van de Belgische sociale zekerheid ................................................................................. 9
Omschrijving van de sociale risico’s ........................................................................................................... 9
Solidariteitstechnieken in België .............................................................................................................. 10
Opdeling socialezekerheidsprestaties naar inhoud................................................................................... 11
Verschillende vormen van solidariteitstechnieken ................................................................................... 11
Hoofdstuk 2 : bronnen van het socialezekerheidsrecht .................................................................................... 11
Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ............................................................................... 11
Internationaal en Europees recht............................................................................................................. 11
Grondwet ................................................................................................................................................ 11
Federale staten ....................................................................................................................................... 12
Bevoegdheid om socialezekerheidsnormen te bepalen ............................................................................ 12
Rechtspraak en administratieve praktijk .................................................................................................. 12
Uitvoeringsorganen ................................................................................................................................. 13
Beginselen toegepast in Belgische rechtsorde ............................................................................................. 13
Internationaal en Europees...................................................................................................................... 13
Grondwet ................................................................................................................................................ 13
België als federale staat ........................................................................................................................... 15
Bevoegdheid om socialezekerheidsnormen te bepalen ............................................................................ 16
Rechtspraak en administratieve praktijk .................................................................................................. 16
Uitvoeringsorganen ................................................................................................................................. 16
Hoofdstuk 3: personeel toepassingsgebied van het socialezekerheidsrecht ..................................................... 17
Beginselen onderliggend in de sociale zekerheid ......................................................................................... 17
Solidariteitsuitkeringen in de sociale zekerheid ........................................................................................ 17
Bijzonderheden voor professionele socialeverzekeringsstelsels ............................................................... 18
Beginselen toegepast op de Belgische rechtsorde ....................................................................................... 19
1
, Solidariteitskring in de belgische professionele sociale verzekering .......................................................... 19
Solidariteitskring in de belgische socialebijstandsregelingen .................................................................... 22
Solidariteitskring in de regionale socialezekerheidsregelingen ................................................................. 23
Hoofdstuk 4: financiering van de sociale zekerheid.......................................................................................... 23
Beginselen onderliggend aan de socialezekerheidsstelsels........................................................................... 23
Algemeen ................................................................................................................................................ 23
Financiering van de socialeverzekeringsstelsels ....................................................................................... 24
Financiering socialezekerheidsstelsels via overheidsmiddelen ................................................................. 26
Andere financieringsbronnen .................................................................................................................. 26
Beheer van de financiering en financieringstechnieken ............................................................................ 26
Vraag naar de houdbaarheid van de financiering van socialezekerheidsstelsels ....................................... 27
Beginselen toegepast op Belgische rechtsorde ............................................................................................ 27
Algemeen ................................................................................................................................................ 27
Financiering van de socialeverzekeringsstelsels voor WN ......................................................................... 27
Financiering van de socialeverzekeringsstelsels voor zelfstandigen .......................................................... 30
Financiering van socialeverzekeringsstelsels voor ambtenaren ................................................................ 32
Financiering van socialebijstandsstelsels .................................................................................................. 32
Financiering van regionale socialezekerheidsregelingen........................................................................... 32
Hoofdstuk 5: administratie van de sociale zekerheid ....................................................................................... 33
Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsel ................................................................................. 33
Verschillende niveaus bij de administratie van de sociale zekerheid......................................................... 33
Bijzondere focus op territoriale en functionele decentralisatie ................................................................ 33
Functionele decentralisatie...................................................................................................................... 34
Medewerking van de betrokkenen .......................................................................................................... 35
Maatschappelijk belang ........................................................................................................................... 35
Beginselen toegepast op de belgische rechtsorde........................................................................................ 35
Professionele stelsels............................................................................................................................... 35
Socialebijstandsregelingen....................................................................................................................... 38
Vlaamse sociale bescherming en Vlaamse gezinsbijslag ........................................................................... 39
Maatschappelijk belang en medewerking betrokkenen............................................................................ 40
Samenwerking tussen administratie en de kruispuntbank sociale zekerheid ............................................ 40
Verplichtingen voor socialezekerheidsadministraties en het handvest van de sociaal verzekerde............. 40
Hoofdstuk 6: Sociale risico’s en prestaties ....................................................................................................... 41
Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ............................................................................... 41
Sociale risico’s ......................................................................................................................................... 41
Sociale prestaties..................................................................................................................................... 41
Beginselen toegepast op de Belgische rechtsorde ....................................................................................... 43
2
, Sociale risico’s ......................................................................................................................................... 43
Sociale prestaties..................................................................................................................................... 45
Hoofdstuk 7: Ouderdom.................................................................................................................................. 47
Beginselen onderliggend aan de socialezekerheidsstelsels........................................................................... 47
Het sociale risico ouderdom .................................................................................................................... 47
Sociale prestatie bij ouderdom ................................................................................................................ 48
Toegelaten arbeid ................................................................................................................................... 50
Beginselen toegepast op de belgische rechtsorde........................................................................................ 50
Sociale risico ouderdom en de prestatie bij ouderdom............................................................................. 50
Bescherming bij ouderdom in de wettelijk pensioenen ............................................................................ 50
Bescherming bij ouderdom in de bovenwettelijke pensioenen................................................................. 54
Bescherming bij ouderdom in sociale bijstand ......................................................................................... 54
Hoofdstuk 8: Overlijden .................................................................................................................................. 55
Overlevingspensioen: werknemer en zelfstandigen ..................................................................................... 55
Overlevingspensioen voor ambtenaar ......................................................................................................... 55
Overlijden wegens beroepsrisico, arbeidsongeval of beroepsziekte ............................................................. 55
Overlevingspensioen en echtscheiding ........................................................................................................ 55
Hoofdstuk 9: Arbeidsongeschiktheid ............................................................................................................... 56
Algemeen.................................................................................................................................................... 56
Arbeidsongeschiktheid in België .................................................................................................................. 57
Arbeidsongevallen en beroepsziekten ......................................................................................................... 59
Tegemoetkoming personen met handicap................................................................................................... 60
Hoofdstuk 10: Werkloosheid ........................................................................................................................... 60
Algemeen.................................................................................................................................................... 60
Werkloosheidsverzekering voor werknemers .............................................................................................. 61
Algemeen ................................................................................................................................................ 61
Inschakelingsuitkering (voor studenten) .................................................................................................. 64
Onderbrekingsuitkeringen / loopbaanonderbreking ................................................................................ 64
PWA ........................................................................................................................................................ 64
Werkloosheidsuitkeringen voor zelfstandigen ............................................................................................. 65
Vergelijking ................................................................................................................................................. 66
Hoofdstuk 11: Gezinslasten (gezinsbijslagen)................................................................................................... 66
Oorsprong ................................................................................................................................................... 66
Vlaamse regeling ......................................................................................................................................... 66
Hoofdstuk 12: Gezondheidszorg...................................................................................................................... 67
Algemeen.................................................................................................................................................... 67
Principes in België ....................................................................................................................................... 68
3
, Hoofdstuk 13: Zorg.......................................................................................................................................... 71
Langdurige zorg (los van gezondheidszorg) - algemeen................................................................................ 71
Vlaamse regeling bij zorg............................................................................................................................. 72
Federale tegemoetkoming voor zorg ........................................................................................................... 74
Hoofdstuk 14: Behoeftigheid ........................................................................................................................... 74
Hoofdstuk 15: Europees en Internationaal socialezekerheidsrecht .................................................................. 76
Inleiding ...................................................................................................................................................... 76
Internationaal socialezekerheidsrecht ......................................................................................................... 77
Algemeen ................................................................................................................................................ 77
Internationale organisaties ...................................................................................................................... 77
Onderlinge afspraken tussen lidstaten ..................................................................................................... 78
Europees socialezekerheidsrecht ................................................................................................................. 78
EU-recht: primair en secundair socialezekerheidsrecht ............................................................................ 78
De bevoegdheden van de EU in de sociale zekerheid: coordinatie............................................................ 78
De bevoegdheden van de EU in de sociale zekerheid: harmonisatie ......................................................... 81
HOOFDSTUK 1 : BEGRIP SOACIALE Z EKERHEID
BEGINSELEN ONDERLIGGEND AAN SOCIALEZEKERHEIDS STELSELS
EEN OMSCHRIJVING VAN SOCIALE ZEKERHEID IN HET ALGEMEEN
Geen eenduidig begrip → elke auteur hanteert een eigen definitie:
Definitie volgens de IAO-conventie nr. 102 – voorbeeld gebruik van opsomming risico’s
“dekking van de opgesomde sociale risico’s: gezondheidsverzorging, ziekte,
moederschap, invaliditeit, ouderdom, vroegtijdig overlijden , arbeidsongevallen,
werkloosheid, …”
Voordeel definitie door sociale risico’s op te sommen : geeft op duidelijke wijze de
verschillende sociale risico’s weer
Maar er zijn ook enkele gevaren :
1) Weinig ruimte voor nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen of sociale problemen
2) Laat niet toe om nationaalrechtelijke eigenheid van landen mee te nemen
Definitie II : verscheidenheid van mening nationaal en internationaal → prof van
Langendonck
“het geheel van wettelijke systemen die prestaties leveren op individueel vlak,
hetzij in geld, hetzij in natura, zonder onderscheid naar de wijze van financiering,
uitvoeringsorganisatie of aard of berekeningswijze van de uitkeringen”
4
INHOUD
Hoofdstuk 1 : begrip soaciale zekerheid ............................................................................................................ 4
Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ................................................................................. 4
Een omschrijving van sociale zekerheid in het algemeen............................................................................ 4
Omschrijving van de sociale risico’s ........................................................................................................... 5
Solidariteitstechnieken om de sociale zekerheid vorm te geven ................................................................. 5
Opdeling sociale zekerheidsprestaties naar inhoud .................................................................................... 7
Verschillende vormen van solidariteitstechnieken ..................................................................................... 8
Beginselen toegepast op de Belgische context............................................................................................... 9
Een omschrijving van de Belgische sociale zekerheid ................................................................................. 9
Omschrijving van de sociale risico’s ........................................................................................................... 9
Solidariteitstechnieken in België .............................................................................................................. 10
Opdeling socialezekerheidsprestaties naar inhoud................................................................................... 11
Verschillende vormen van solidariteitstechnieken ................................................................................... 11
Hoofdstuk 2 : bronnen van het socialezekerheidsrecht .................................................................................... 11
Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ............................................................................... 11
Internationaal en Europees recht............................................................................................................. 11
Grondwet ................................................................................................................................................ 11
Federale staten ....................................................................................................................................... 12
Bevoegdheid om socialezekerheidsnormen te bepalen ............................................................................ 12
Rechtspraak en administratieve praktijk .................................................................................................. 12
Uitvoeringsorganen ................................................................................................................................. 13
Beginselen toegepast in Belgische rechtsorde ............................................................................................. 13
Internationaal en Europees...................................................................................................................... 13
Grondwet ................................................................................................................................................ 13
België als federale staat ........................................................................................................................... 15
Bevoegdheid om socialezekerheidsnormen te bepalen ............................................................................ 16
Rechtspraak en administratieve praktijk .................................................................................................. 16
Uitvoeringsorganen ................................................................................................................................. 16
Hoofdstuk 3: personeel toepassingsgebied van het socialezekerheidsrecht ..................................................... 17
Beginselen onderliggend in de sociale zekerheid ......................................................................................... 17
Solidariteitsuitkeringen in de sociale zekerheid ........................................................................................ 17
Bijzonderheden voor professionele socialeverzekeringsstelsels ............................................................... 18
Beginselen toegepast op de Belgische rechtsorde ....................................................................................... 19
1
, Solidariteitskring in de belgische professionele sociale verzekering .......................................................... 19
Solidariteitskring in de belgische socialebijstandsregelingen .................................................................... 22
Solidariteitskring in de regionale socialezekerheidsregelingen ................................................................. 23
Hoofdstuk 4: financiering van de sociale zekerheid.......................................................................................... 23
Beginselen onderliggend aan de socialezekerheidsstelsels........................................................................... 23
Algemeen ................................................................................................................................................ 23
Financiering van de socialeverzekeringsstelsels ....................................................................................... 24
Financiering socialezekerheidsstelsels via overheidsmiddelen ................................................................. 26
Andere financieringsbronnen .................................................................................................................. 26
Beheer van de financiering en financieringstechnieken ............................................................................ 26
Vraag naar de houdbaarheid van de financiering van socialezekerheidsstelsels ....................................... 27
Beginselen toegepast op Belgische rechtsorde ............................................................................................ 27
Algemeen ................................................................................................................................................ 27
Financiering van de socialeverzekeringsstelsels voor WN ......................................................................... 27
Financiering van de socialeverzekeringsstelsels voor zelfstandigen .......................................................... 30
Financiering van socialeverzekeringsstelsels voor ambtenaren ................................................................ 32
Financiering van socialebijstandsstelsels .................................................................................................. 32
Financiering van regionale socialezekerheidsregelingen........................................................................... 32
Hoofdstuk 5: administratie van de sociale zekerheid ....................................................................................... 33
Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsel ................................................................................. 33
Verschillende niveaus bij de administratie van de sociale zekerheid......................................................... 33
Bijzondere focus op territoriale en functionele decentralisatie ................................................................ 33
Functionele decentralisatie...................................................................................................................... 34
Medewerking van de betrokkenen .......................................................................................................... 35
Maatschappelijk belang ........................................................................................................................... 35
Beginselen toegepast op de belgische rechtsorde........................................................................................ 35
Professionele stelsels............................................................................................................................... 35
Socialebijstandsregelingen....................................................................................................................... 38
Vlaamse sociale bescherming en Vlaamse gezinsbijslag ........................................................................... 39
Maatschappelijk belang en medewerking betrokkenen............................................................................ 40
Samenwerking tussen administratie en de kruispuntbank sociale zekerheid ............................................ 40
Verplichtingen voor socialezekerheidsadministraties en het handvest van de sociaal verzekerde............. 40
Hoofdstuk 6: Sociale risico’s en prestaties ....................................................................................................... 41
Beginselen onderliggend aan socialezekerheidsstelsels ............................................................................... 41
Sociale risico’s ......................................................................................................................................... 41
Sociale prestaties..................................................................................................................................... 41
Beginselen toegepast op de Belgische rechtsorde ....................................................................................... 43
2
, Sociale risico’s ......................................................................................................................................... 43
Sociale prestaties..................................................................................................................................... 45
Hoofdstuk 7: Ouderdom.................................................................................................................................. 47
Beginselen onderliggend aan de socialezekerheidsstelsels........................................................................... 47
Het sociale risico ouderdom .................................................................................................................... 47
Sociale prestatie bij ouderdom ................................................................................................................ 48
Toegelaten arbeid ................................................................................................................................... 50
Beginselen toegepast op de belgische rechtsorde........................................................................................ 50
Sociale risico ouderdom en de prestatie bij ouderdom............................................................................. 50
Bescherming bij ouderdom in de wettelijk pensioenen ............................................................................ 50
Bescherming bij ouderdom in de bovenwettelijke pensioenen................................................................. 54
Bescherming bij ouderdom in sociale bijstand ......................................................................................... 54
Hoofdstuk 8: Overlijden .................................................................................................................................. 55
Overlevingspensioen: werknemer en zelfstandigen ..................................................................................... 55
Overlevingspensioen voor ambtenaar ......................................................................................................... 55
Overlijden wegens beroepsrisico, arbeidsongeval of beroepsziekte ............................................................. 55
Overlevingspensioen en echtscheiding ........................................................................................................ 55
Hoofdstuk 9: Arbeidsongeschiktheid ............................................................................................................... 56
Algemeen.................................................................................................................................................... 56
Arbeidsongeschiktheid in België .................................................................................................................. 57
Arbeidsongevallen en beroepsziekten ......................................................................................................... 59
Tegemoetkoming personen met handicap................................................................................................... 60
Hoofdstuk 10: Werkloosheid ........................................................................................................................... 60
Algemeen.................................................................................................................................................... 60
Werkloosheidsverzekering voor werknemers .............................................................................................. 61
Algemeen ................................................................................................................................................ 61
Inschakelingsuitkering (voor studenten) .................................................................................................. 64
Onderbrekingsuitkeringen / loopbaanonderbreking ................................................................................ 64
PWA ........................................................................................................................................................ 64
Werkloosheidsuitkeringen voor zelfstandigen ............................................................................................. 65
Vergelijking ................................................................................................................................................. 66
Hoofdstuk 11: Gezinslasten (gezinsbijslagen)................................................................................................... 66
Oorsprong ................................................................................................................................................... 66
Vlaamse regeling ......................................................................................................................................... 66
Hoofdstuk 12: Gezondheidszorg...................................................................................................................... 67
Algemeen.................................................................................................................................................... 67
Principes in België ....................................................................................................................................... 68
3
, Hoofdstuk 13: Zorg.......................................................................................................................................... 71
Langdurige zorg (los van gezondheidszorg) - algemeen................................................................................ 71
Vlaamse regeling bij zorg............................................................................................................................. 72
Federale tegemoetkoming voor zorg ........................................................................................................... 74
Hoofdstuk 14: Behoeftigheid ........................................................................................................................... 74
Hoofdstuk 15: Europees en Internationaal socialezekerheidsrecht .................................................................. 76
Inleiding ...................................................................................................................................................... 76
Internationaal socialezekerheidsrecht ......................................................................................................... 77
Algemeen ................................................................................................................................................ 77
Internationale organisaties ...................................................................................................................... 77
Onderlinge afspraken tussen lidstaten ..................................................................................................... 78
Europees socialezekerheidsrecht ................................................................................................................. 78
EU-recht: primair en secundair socialezekerheidsrecht ............................................................................ 78
De bevoegdheden van de EU in de sociale zekerheid: coordinatie............................................................ 78
De bevoegdheden van de EU in de sociale zekerheid: harmonisatie ......................................................... 81
HOOFDSTUK 1 : BEGRIP SOACIALE Z EKERHEID
BEGINSELEN ONDERLIGGEND AAN SOCIALEZEKERHEIDS STELSELS
EEN OMSCHRIJVING VAN SOCIALE ZEKERHEID IN HET ALGEMEEN
Geen eenduidig begrip → elke auteur hanteert een eigen definitie:
Definitie volgens de IAO-conventie nr. 102 – voorbeeld gebruik van opsomming risico’s
“dekking van de opgesomde sociale risico’s: gezondheidsverzorging, ziekte,
moederschap, invaliditeit, ouderdom, vroegtijdig overlijden , arbeidsongevallen,
werkloosheid, …”
Voordeel definitie door sociale risico’s op te sommen : geeft op duidelijke wijze de
verschillende sociale risico’s weer
Maar er zijn ook enkele gevaren :
1) Weinig ruimte voor nieuwe maatschappelijke ontwikkelingen of sociale problemen
2) Laat niet toe om nationaalrechtelijke eigenheid van landen mee te nemen
Definitie II : verscheidenheid van mening nationaal en internationaal → prof van
Langendonck
“het geheel van wettelijke systemen die prestaties leveren op individueel vlak,
hetzij in geld, hetzij in natura, zonder onderscheid naar de wijze van financiering,
uitvoeringsorganisatie of aard of berekeningswijze van de uitkeringen”
4
