DEEL 1: INLEIDING
H1: DE EVOLUTIE VAN HET KINDBEELD
“Onze jeugd heeft tegenwoordig een sterke hang naar luxe, heeft slechte manieren, minachting voor het
gezag en geen eerbied voor ouderen. Ze geven de voorkeur aan kletspraatjes in plaats van training... Jonge
mensen staan niet meer op als een oudere de kamer binnenkomt. Zij spreken hun ouders tegen, houden hun
mond niet in gezelschap...en tiranniseren hun leraren.”
Er zijn 3 fases:
1. De ontdekking van het kind (Oudheid – Middeleeuwen – Renaissance en gouden eeuw)
2. De kinderbeschermingsbeweging (verlichting – industrialisatie – vroege 20e eeuw)
3. De kinderrechtenbeweging (late 20e en 21e eeuw)
1.1 De ontdekking van het kind
Aanvankelijk was er GEEN afzonderlijke kindfase, wel veel aandacht voor de specifieke fenomenen die vooral
door kinderen gepleegd worden.
- Belangrijke regelgeving:
o Codex Hammurabi (1750 v.Chr.):
§ If a son of a paramour or a prostitute say to his adoptive father or mother: "You are not my
father, or my mother," his tongue shall be cut off.
§ If the son of a paramour or a prostitute desire his father's house, and desert his adoptive father
and adoptive mother, and goes to his father's house, then shall his eye be put out.
§ If a son strike his father, his hands shall be hewn off
o De twaalftafelenwet (451 v. Chr.)
o Stubborn Children law: Als een man een koppige en opstandige zoon heeft, die ondanks
strafmaatregelen weigert zijn ouders te gehoorzamen, moeten zijn ouders hem bij de leiders van de
stad brengen en zeggen: “Deze zoon van ons is koppig en opstandig. Hij wil ons niet gehoorzamen, hij
gooit met geld en drinkt te veel!” Dan zullen de mannen van zijn stad hem door steniging ter dood
1
, brengen. Op die manier moet u dit kwaad uit uw midden wegdoen en heel Israël zal horen wat is
gebeurd en diep ontzag hebben voor de HERE”
Kindbeeld in de oudheid - Kinderen gezien als fysiek zwakker
- Mening van een kind had dezelfde waarde als de mening van een dier
- Kinderen werden achtergelaten (ten voordele van andere kinderen in
het gezin)
- Er waren andere omgangsvormen ten aanzien van kinderen
Kindbeeld in de middeleeuwen - Geen afzonderlijke referentie aan kinderen in de kunstwereld
- Geen afzonderlijke literatuur toegespitst op kinderen
- Onverschilligheid ten aanzien van kinderen omwille van hoge
kindersterfte
- Kindermoord en kinderen achterlaten waren niet ongebruikelijk
Kindbeeld in de renaissance en - Kinderen worden gezien als familiaal kapitaal
gouden eeuw - Groei pedagogische ruimte door de idealen van de renaissance en het
humanisme
- Aandacht voor het belang van opvoediing
- Groter aanbod speelgoed
- Stijgend belang onderwijs
1.2 Kinderbeschermingsbeweging
De ontdekking van de beschermingsnood van het kind:
- Afzonderlijke kindfase:
o Het anders-zijn van kinderen wordt ontdekt
o Bewustwording van de ontwikkelingsstadia
o Nog-niet-mensen = sociale constructie à ze worden uit het maatschappelijk leven gehouden
- Verschillende visies over de betekenis:
o Moralisten = inherent slecht = blanco blad (Locke)
§ Kinderen zijn slecht, ze kunnen nog niet functioneren en missen competenties om
waardig te zijn
§ Vertrekken van witte blad, iedereen kan nog alle kanten uit
§ “Let us then suppose the mind to be, as we say, white paper [tabula rasa] void of all
characters, without any ideas. How comes it to be furnished? Whence comes it by that
vast store which the busy and boundless fancy of man has painted on it with an almost
endless variety? Whence has it all the materials of reason and knowledge? To this I
answer, in one word, from experience.
o Romanticisten = inherent goed (Rousseau)
§ Kinderen zijn goed maar moeten beschermd worden voor negatieve invloeden, die
een invloed kunnen hebben op de ontwikkeling.
• Niet sterk genoeg om aan bepaalde invloeden te weerstaan à zo kom je op
slechte pad terecht
• Opvoeding is cruciaa
2
, § “Savage man, left by Nature to bare instinct alone ... will then begin with purely animal
functions .... His desires do not exceed his physical needs; the only goods he knows in
the Universe are food, a female, and rest”
- Industriële revolutie als katalysator
o Armoede als bedreiging voor de goede zeden en de goede moraal – enige manier om ze te
redden is om ze er uit te halen
§ Opkomst stedelijke context en verpaupering
§ Opkomst van kinderarbeid
§ Invoering van de wet op landloperij
o Ontstaan sociale enquetes, wetenschappelijke onderzoek naar de levensomstandigheden van
kinderen en arbeiders
Er is nood aan maatschappelijke en juridische aandacht voor de kindfase
- Afscherming in het belang van het kind:
o Interesse in gegoede burgerij
o Ontstaan van jeugdinstellingen, landloperkolonies, weeshuizen, ..
§ Nieuwe gevangenissen
§ Militaire discipline: uniformen, lijfstraffen, marcheren
§ Geen controle op leermeester: slavernij
§ Overbevolkingsproblematiek
§ Mix van arme en deviante jongeren
o Adultocentrisme = volwassene die over bepaalde capaciteiten bezit staat centraal, diegene
die hier niet aan kan voldoen wordt weggehouden.
o Jeugdmoratorium = soort van quarantaine waar jongeren zitten en moeten blijven tot ze groot
genoeg zijn om mee te doen met de volwassenen (afscherming)
- Maar kan je enkel beschermen door af te schermen?
Kindbeeld in de verlichting - Kinderen krijgen de stempel ‘nog-niet’ mensen te zijn en worden in
quarantaine geplaatst
- Opvoeding is belangrijker
- Romanticisme vs moralisme
Kindbeeld in de industrialisatie - Daling kindersterfte door opkomst medische wetenschap
- Groeiende aandacht voor kinderverzorging door schaalvergroting in
leefgemeenschappen
- ontstaan wortels kinderbeschermingsbeweging
- kinderen zijn niet competent om over materiële laat staan formele
rechten te beschikken
Kindbeeld in de vroege 20e - Hoogdagen voor kinderbeschermingsbeweging
eeuw - Kinderen zijn incompetent en moeten beschermd worden tegen
negatieve invloeden
- Jeugdmoratorium
3
, 1.3 Kinderrechtenbeweging
Verschillende wetenschappelijke inzichten uit de cognitieve ontwikkelingspsychologie (vb Jean Piaget)
Verandering van perspectief:
- Terugwinnen van de materiële rechten door de kinderrrechtenbeweging
o Zelfde rechten als volwassenen (maar bescherming bij kwetsbaarheden)
o Aangevuld met bijkomende rechten
- Competentiediscussie formele rechten (het kunnen uitoefenen van de rechten)
o Geldigheid = bv volwassenen à als er bij hen bepaalde bekwaamheid ontbreekt, wordt er
veronderstelt dat bekwaamheid potentieel aanwezig is
o Relevantie = officiële erkenning van mens als persoon valt niet samen met het bereiken van
volle rijpheid
o Juistheid = als kinderen onbekwaam worden geacht om hun rechten uit te oefenen, dan is het
toch oke om de rechten te erkennen en behouden? Want ze worden toch nooit uitgeoefend.
- Verschillende stromingen:
o Reformisme = kijken naar situatie, bekwaamheid moet gradueel verworven worden
§ Erkent het onbekwaamheidsargument als geldig
o Radicalisme = onderscheid in minder- en meerderjarigheid en verschil in rechten moet weg
§ Discriminatie is moreel verwerpelijk
o Pragmatisme = kinderen krijgen alle burgerrechten tenzij hun incompetentie bewezen kan
worden bij de uitoefening van specifieke rechten
- Huidige rechtspositie:
o Minderjarigheid is een beschermingsstatuut
o Dus men is rechtsbekwaam maar handelingsonbekwaam
o Men heeft dus materiële rechten en is er drager van maar kan
ze formeel niet uitoefenen
Kindbeeld in de late 20e en 21e - Opkomst van de kinderrechtenbewegig onder invloed van
eeuw wetenschappelijke inzichten uit de cognitieve
ontwikkelingspsychologie
4
H1: DE EVOLUTIE VAN HET KINDBEELD
“Onze jeugd heeft tegenwoordig een sterke hang naar luxe, heeft slechte manieren, minachting voor het
gezag en geen eerbied voor ouderen. Ze geven de voorkeur aan kletspraatjes in plaats van training... Jonge
mensen staan niet meer op als een oudere de kamer binnenkomt. Zij spreken hun ouders tegen, houden hun
mond niet in gezelschap...en tiranniseren hun leraren.”
Er zijn 3 fases:
1. De ontdekking van het kind (Oudheid – Middeleeuwen – Renaissance en gouden eeuw)
2. De kinderbeschermingsbeweging (verlichting – industrialisatie – vroege 20e eeuw)
3. De kinderrechtenbeweging (late 20e en 21e eeuw)
1.1 De ontdekking van het kind
Aanvankelijk was er GEEN afzonderlijke kindfase, wel veel aandacht voor de specifieke fenomenen die vooral
door kinderen gepleegd worden.
- Belangrijke regelgeving:
o Codex Hammurabi (1750 v.Chr.):
§ If a son of a paramour or a prostitute say to his adoptive father or mother: "You are not my
father, or my mother," his tongue shall be cut off.
§ If the son of a paramour or a prostitute desire his father's house, and desert his adoptive father
and adoptive mother, and goes to his father's house, then shall his eye be put out.
§ If a son strike his father, his hands shall be hewn off
o De twaalftafelenwet (451 v. Chr.)
o Stubborn Children law: Als een man een koppige en opstandige zoon heeft, die ondanks
strafmaatregelen weigert zijn ouders te gehoorzamen, moeten zijn ouders hem bij de leiders van de
stad brengen en zeggen: “Deze zoon van ons is koppig en opstandig. Hij wil ons niet gehoorzamen, hij
gooit met geld en drinkt te veel!” Dan zullen de mannen van zijn stad hem door steniging ter dood
1
, brengen. Op die manier moet u dit kwaad uit uw midden wegdoen en heel Israël zal horen wat is
gebeurd en diep ontzag hebben voor de HERE”
Kindbeeld in de oudheid - Kinderen gezien als fysiek zwakker
- Mening van een kind had dezelfde waarde als de mening van een dier
- Kinderen werden achtergelaten (ten voordele van andere kinderen in
het gezin)
- Er waren andere omgangsvormen ten aanzien van kinderen
Kindbeeld in de middeleeuwen - Geen afzonderlijke referentie aan kinderen in de kunstwereld
- Geen afzonderlijke literatuur toegespitst op kinderen
- Onverschilligheid ten aanzien van kinderen omwille van hoge
kindersterfte
- Kindermoord en kinderen achterlaten waren niet ongebruikelijk
Kindbeeld in de renaissance en - Kinderen worden gezien als familiaal kapitaal
gouden eeuw - Groei pedagogische ruimte door de idealen van de renaissance en het
humanisme
- Aandacht voor het belang van opvoediing
- Groter aanbod speelgoed
- Stijgend belang onderwijs
1.2 Kinderbeschermingsbeweging
De ontdekking van de beschermingsnood van het kind:
- Afzonderlijke kindfase:
o Het anders-zijn van kinderen wordt ontdekt
o Bewustwording van de ontwikkelingsstadia
o Nog-niet-mensen = sociale constructie à ze worden uit het maatschappelijk leven gehouden
- Verschillende visies over de betekenis:
o Moralisten = inherent slecht = blanco blad (Locke)
§ Kinderen zijn slecht, ze kunnen nog niet functioneren en missen competenties om
waardig te zijn
§ Vertrekken van witte blad, iedereen kan nog alle kanten uit
§ “Let us then suppose the mind to be, as we say, white paper [tabula rasa] void of all
characters, without any ideas. How comes it to be furnished? Whence comes it by that
vast store which the busy and boundless fancy of man has painted on it with an almost
endless variety? Whence has it all the materials of reason and knowledge? To this I
answer, in one word, from experience.
o Romanticisten = inherent goed (Rousseau)
§ Kinderen zijn goed maar moeten beschermd worden voor negatieve invloeden, die
een invloed kunnen hebben op de ontwikkeling.
• Niet sterk genoeg om aan bepaalde invloeden te weerstaan à zo kom je op
slechte pad terecht
• Opvoeding is cruciaa
2
, § “Savage man, left by Nature to bare instinct alone ... will then begin with purely animal
functions .... His desires do not exceed his physical needs; the only goods he knows in
the Universe are food, a female, and rest”
- Industriële revolutie als katalysator
o Armoede als bedreiging voor de goede zeden en de goede moraal – enige manier om ze te
redden is om ze er uit te halen
§ Opkomst stedelijke context en verpaupering
§ Opkomst van kinderarbeid
§ Invoering van de wet op landloperij
o Ontstaan sociale enquetes, wetenschappelijke onderzoek naar de levensomstandigheden van
kinderen en arbeiders
Er is nood aan maatschappelijke en juridische aandacht voor de kindfase
- Afscherming in het belang van het kind:
o Interesse in gegoede burgerij
o Ontstaan van jeugdinstellingen, landloperkolonies, weeshuizen, ..
§ Nieuwe gevangenissen
§ Militaire discipline: uniformen, lijfstraffen, marcheren
§ Geen controle op leermeester: slavernij
§ Overbevolkingsproblematiek
§ Mix van arme en deviante jongeren
o Adultocentrisme = volwassene die over bepaalde capaciteiten bezit staat centraal, diegene
die hier niet aan kan voldoen wordt weggehouden.
o Jeugdmoratorium = soort van quarantaine waar jongeren zitten en moeten blijven tot ze groot
genoeg zijn om mee te doen met de volwassenen (afscherming)
- Maar kan je enkel beschermen door af te schermen?
Kindbeeld in de verlichting - Kinderen krijgen de stempel ‘nog-niet’ mensen te zijn en worden in
quarantaine geplaatst
- Opvoeding is belangrijker
- Romanticisme vs moralisme
Kindbeeld in de industrialisatie - Daling kindersterfte door opkomst medische wetenschap
- Groeiende aandacht voor kinderverzorging door schaalvergroting in
leefgemeenschappen
- ontstaan wortels kinderbeschermingsbeweging
- kinderen zijn niet competent om over materiële laat staan formele
rechten te beschikken
Kindbeeld in de vroege 20e - Hoogdagen voor kinderbeschermingsbeweging
eeuw - Kinderen zijn incompetent en moeten beschermd worden tegen
negatieve invloeden
- Jeugdmoratorium
3
, 1.3 Kinderrechtenbeweging
Verschillende wetenschappelijke inzichten uit de cognitieve ontwikkelingspsychologie (vb Jean Piaget)
Verandering van perspectief:
- Terugwinnen van de materiële rechten door de kinderrrechtenbeweging
o Zelfde rechten als volwassenen (maar bescherming bij kwetsbaarheden)
o Aangevuld met bijkomende rechten
- Competentiediscussie formele rechten (het kunnen uitoefenen van de rechten)
o Geldigheid = bv volwassenen à als er bij hen bepaalde bekwaamheid ontbreekt, wordt er
veronderstelt dat bekwaamheid potentieel aanwezig is
o Relevantie = officiële erkenning van mens als persoon valt niet samen met het bereiken van
volle rijpheid
o Juistheid = als kinderen onbekwaam worden geacht om hun rechten uit te oefenen, dan is het
toch oke om de rechten te erkennen en behouden? Want ze worden toch nooit uitgeoefend.
- Verschillende stromingen:
o Reformisme = kijken naar situatie, bekwaamheid moet gradueel verworven worden
§ Erkent het onbekwaamheidsargument als geldig
o Radicalisme = onderscheid in minder- en meerderjarigheid en verschil in rechten moet weg
§ Discriminatie is moreel verwerpelijk
o Pragmatisme = kinderen krijgen alle burgerrechten tenzij hun incompetentie bewezen kan
worden bij de uitoefening van specifieke rechten
- Huidige rechtspositie:
o Minderjarigheid is een beschermingsstatuut
o Dus men is rechtsbekwaam maar handelingsonbekwaam
o Men heeft dus materiële rechten en is er drager van maar kan
ze formeel niet uitoefenen
Kindbeeld in de late 20e en 21e - Opkomst van de kinderrechtenbewegig onder invloed van
eeuw wetenschappelijke inzichten uit de cognitieve
ontwikkelingspsychologie
4
