Samenvatting humane wetenschappen deel 2 - casus 1 herdenkingsarchitectuur

CASUS 1 HERDENKINGSARCHITECTUUR




ACT I | HERDENKINGSARCHITECTUUR
• Monuments are for the living, not the dead - Frank Wedekind
• Wat zijn de betekenissen van een gedenkteken/graf/ereteken
o Een memorials heeft dezelfde functie als bv. een graf
o Hetzelfde doen we met verjaardagen, begrafenissen,…  allemaal symbolische praktijken en
gaan over het betekenis geven
o Vaak ver-ruimtelijking/publiek  materialisatie (bv. cadeau’s bij verjaardagen, of een foto
van een overleden persoon) heeft tot doel dat het een bepaalde betekenis heeft
 Moeilijk om zonder materialisatie die betekenis duidelijk te maken


MONUMENT MEMORIAL
• Commemoration = com (intensifier | samen) memorare, memoria (Lat.)
o Eendachtig zijn aan…
• Wij hebben een rol te vervullen  je plaats iets in een ruimte wat je doet denken aan hetgene waar
het voor bestemd is
• Monument en memorial (gemeenschappelijke elementen)
o deel van built environment
o doelbewuste plaats en/of gedaante/vorm  hoe moeten we het gaan ontwikkelen
o wil tot besef brengen van het gebeurde en waarvoor erkenning ‘wordt afgedwongen’ (vs de
afwezigheid ervan en het ogenschijnlijk ‘niet-gebeurde’)
 van zodra materialisatie aanwezig is dringt het ook een bepaald respect af
 bv. memorial Berlijn voor holocaust  niet duidelijk aangegeven dat het een
memorial is en mensen zijn er soms onrespectvol (ongeweten) naar
 monumenten dwingen vaak een soort respect af  maar sommigen respecteren het
bewust niet

• monument (verschil)
o wil eren
o focus op verwezenlijking
o wel de kost of verlies indachtig
o accent op wat we gedaan hebben
o positief narratief
o erkenning van verwezenlijking of heldendaad
o  intentie contextueel: onderhevig aan plaats en tijd: betekenis kan veranderen (omvorming
tot memorial)
• memorial (verschil)
o wel herdenken
o focus op verlies
o narratief van wat niet had moeten gebeuren
o ‘negatief’ narratief
o Erkenning van het verlies of trauma
o  kan politiek/ideologisch gerecupereerd worden en de betekenis kan veranderen
(omvorming tot monument)

• monument/memorial
o beiden gericht op het ‘iets dat gebeurde’ ‘aanwezig te stellen’ in de ruimte (letterlijk, door
architecturale vorm)
o beiden gericht op een soort erkenning
Hoe te begrijpen? Waarom?
o suggestie: misschien niet zo verschillend van andere handelingen die heel ‘normaal’,
menselijk zijn — net zoals monumenten en memorials die deel uitmaken van menselijke
praktijk
o  te begrijpen als ‘symbolische praktijk’
o  dat begrip verbetert begrip van memorial architecture


1

, CASUS 1 HERDENKINGSARCHITECTUUR


o  beter begrip van memorial architecture kan bijdragen aan beter begrip van architectuur en
de inherent ethische natuur van architectuur (als noodzakelijk intentioneel en betrokken op
dwelling en betekenis in het leven, of nog, de symbolisch-ethische component van
architectuur)
SYMBOLISCHE PRAKTIJKEN
VOORBEELDEN
• ‘negatief voorbeeld’ omgaan met dood
o Ceremonies, ritualen
o Foto op haard, rouw  bevestigd dat het een belangrijk persoon was
o Het graf begrafenis
o Herdenkingen
o Bijwonen, bezoek hoogwaardigheidsbekleders
• Positieve voorbeelden
o Naamgeving  kindjes in vondelingschuif krijgen altijd direct een naam toegewezen
o Verjaardag  geef aan dat mensen rondom je, je appreciëren
o (trouw)geloftes, trouwringen
o Sterk belichaamde objecten  kan je altijd vervangen maar voelt niet hetzelfde aan
o Overgangsrites
• Spontane handelingen/praktijken met een symbolisch karakter
o Symbolisch karakter
 (1) fungeren als symbool (niet altijd in letterlijke zin), refereren aan iets
 (2) deel van symbolische orde (ivm betekenis en waarden)
 maken in die hoedanigheid iets mogelijk waarzonder we geen manier zouden vinden
o handelingen praktijken + symbolische orde
 jacques Lacans: de symbolische orde
• geheel van gewoontes, gebruiken, manieren van spreken, taal, enz. die
gepast zijn in een bepaalde situatie en omgaan met die situatie mogelijk
maken
 ontlenen we aan iets buiten ons, cultuur, niet opnieuw heruit te vinden, soms
veranderen of wijzigen of vernieuwen
• geheel van gewoontes, gebruiken, manieren van spreken, taal, enz. die gepast zijn in een bepaalde
situatie en omgaan met die situatie mogelijk maken
o = tegelijk arbitrair & absoluut (cf. taboe (bv. kannibalisme, necrofilie))
 Kannibalisme: Wordt niet getolereerd  vlees lijkt nut te krijgen, en wij worden niet
herleid tot nuttigheid en lijkt disrespectvol
 Necrofilie: seks met een dood persoon, mag niet volgens dezelfde rede, respect met
het lichaam
o de tweede dood | de symbolische dood (Jacques Lacans)
 sophocles antigone gaat over 2 broers die allebei willen gaan regeren, nonkel kiest
wie er ging regeren, maar uiteindelijk gingen ze strijden maar stierven allebei, eentje
werd geëerd en eentje werd verlaten (vaag verhaal, kan je ook opzoeken)
• gaat over erkenning geven aan gestorven mensen, soort continuïteit
onafhankelijk van fysiek bestaan


UITGELICHT VOORBEELD SYMBOLISCHE PRAKTIJK 1
• waarom bezweren we de dood?  rituelen en symbolische praktijken voor een houvast voor het
onbeheersbare & irrelevante
o Dood = confrontatie met fragiliteit, nietigheid, menselijkheid en eindigheid van (dit) bestaan
 Voor het universum maakt het niet uit als we sterven of niet  maar moeilijk om te
accepteren dat niemand ons herinnert later
  mogelijkheidsvoorwaarde voor een zinvol bestaan (Sein-zum-Tode) + tegelijk
absolute ophef van mijn bestaan die contrasteert met een essentiële gehechtheid
aan mezelf
o  ‘toegeven’ aan de dood ≈ erkennen van de irrelevantie van mijn bestaan


2