SAMENVATTING ONTWERPMETHODIEK 1.2
DEEL 1: DE IMPACT VAN ONTWERPER
à het analyseren van functies en doelgroepen en het duurzaam ontwerpen
De behoeftepiramide van de ontwerper
Voor ontwerp à gemaakt door William Lidwell
1. Functionaliteit
- heeft te maken met elementaire eisen
bv. een gsm moet minstens een gesprek kunnen ontvangen en beantwoorden.
2. Betrouwbaarheid
- heeft te maken met de stabiele en consistente prestaties
bv. een GSM moet met voldoende kwaliteit gesprekken kunnen weergeven.
3. Gebruiksgemak
- gaat over de eenvoud van bediening, gebruiksgemak en fouttolerantie
bv. het programmeren en downloaden van apps, fouten makkelijk aan kunnen passen.
4. Vakkundigheid (bekwaamheid)
- mensen in staat te stellen dingen beter te doen dan voorheen
5. Creativiteit
- = niveau van hiërarchie waar alle behoeften worden bevredigd, interactie tussen mens en ontwerp
- ontwerpen op dit niveau worden het meest gewaardeerd en het langst gebruikt.
à het boek universele ontwerpprincipes
à gebaseerd op die van Maslow
à eerst lagere behoeften, voordat een hogere aan bod komt
Tip Ton stoel
- ontworpen vanuit hoe mensen werkelijk een stoel gebruiken in klas, eten, …
- als je luistert, leest, ontspant leun je naar achter
- als je schrijft, eet leun je voorover
- ontworpen in 2011: door Edward Barber en Jay Osgerby
- de naam Tip Ton verwijst naar twee standen van de stoel, kan als klassieke stoel staan en enkele
graden voorwaarts gekanteld worden om dan in die stand te blijven staan.
- stoel eigenlijk niet ontworpen vanuit de perfecte ergonomische zithouding, maar gebaseerd op het
feit dat de mens regelmatig beweegt op een stoel.
- voorbehouden aan dure verstelbare kantoorstoelen
- gemaakt van polypropyleen
- bevat geen mechanische onderdelen, uit 1 gietvorm vervaardigd
- duurzaam en volledig recycleerbaar
Een lade
- basismateriaal van TA’OR BOX is niet plooibaar, waardoor elk lade minimum aan plaats bevat
- ontwerper is enige die zicht heeft op heel het proces van productie (duurzaam)
, Over de invloed van ontwerpen
- ontwerper geeft ons de mogelijkheid om mensen te helpen of te beïnvloeden
- ontwerper kan zelfs voor gedragsverandering zorgen van gebruiker
o Design with intention
- met een vuilbak gedrag beïnvloedden: schuine vuilbak voor sigaretten zo kunnen mensen er
geen blikjes meer opzetten = ontwerpen met bedoeling mensen mee te sturen.
- midden op de weg staan snelheidsremmers voor de schoolpoort.
Deze staan niet in de weg deze zijn bedoeld zodat de kinderen in direct op straat lopen.
o Affordance van Gibson: fysieke kenmerken beïnvloeden het gebruik
- affordance = voorkomen
- objecten en omgevingen zijn voor sommige functies beter geschikt dan voor anderen
bv. ronde wielen zijn geschikt voor te rollen idp vierkante wielen, daarom zegt men ronde
wielen nodigen uit om te rollen.
bv. trappen beter om te klimmen dan schuttingen, die zijn er niet voor gemaakt
- ontwerp zal maar goed gebruikt worden als het niet lastig is in gebruik, maar duidelijk en
gemakkelijk kan bediend worden.
bv. een deur met handvat nodigt uit om te trekken, als er dan een bordje boven hangt waar
enkel staat dat je mag duwen is het verwarrend.
bv. een stapelstoel kan best op een manier kunnen gestapeld worden anders is het niet
duidelijk voor de gebruiker en gaan ze vlugger stuk.
bv. legostenen nodigt op natuurlijke wijze uit om aan elkaar te worden bevestigd, dus ze
zouden het inrichten van leefomgevingen en het ontwerpen van objecten zoveel mogelijk
moeten aansluiten bij de beoogde functie. Anders gaat het ontwerp fout gebruikt worden,
daarom is het handig een prototype te maken van een meubel of goede reder voor
leefruimte.
o Non intentional design
- soms worden objecten gebruikt zoals het eigenlijk niet de bedoeling
is van de ontwerper geweest
bv. een wijnfles als vaas gebruiken, wijnfles als kaarshouder gebruiken
Ergonomie à lezen
= ergon = werk, nomos = wet, regel: dus de wetten die de menselijke arbeid beheersen
= de discipline die zich bezighoudt met de interactie van de mens met zijn omgeving
- geen mens is hetzelfde dus is het moeilijk een standaardmeubel te maken die geschikt is voor de
juiste ergonomische verhouding dit is belangrijk bij het ontwerpproces
- de ergonomie bestudeerd de mens aan het werk (slapen, zitten, eten, werken,…)
- richt zich ook op hoe mensen functioneren op de plek waar ze zijn, comfortabel zijn volgens de
bestemming van de plek
- uitgangspunten zijn de beperkingen van de mens (anatomisch, fysische, psychische beperkingen)
ergonomie maakt de omgeving van de mens gebruiksvriendelijker, veiliger, gezonder, comfortabeler
Kennis van de ergonomie à lezen
- ontstaan: uit de humane wetenschappen & psychologie
- verschillende disciplines bv. ergotherapie, productdesigne, architectuur,…
- verschillende onderdelen die vaak met elkaar verbonden worden
, o Sensorische ergonomie à verschillen kennen
In welke mate de sensorische informatie die wordt gegeven over een plek het gebruik ervan
beïnvloedt is de focus van deze studie.
Bijvoorbeeld het zonlicht dat op een computerscherm valt kan het gebruik er van hinderen.
Wanneer het beeldscherm anders gedraaid wordt, zal er geen hinder meer zijn van de zon,
ook al is die er nog…
o Fysieke ergonomie
Focust zich op de motorische en fysiologische aspecten van het menselijk lichaam en de
omgeving. Bijvoorbeeld de houding en de beweging van de mens, maar ook temperatuur,
geluid en licht in een ruimte. Dit zijn meetbare gegevens.
o Cognitieve ergonomie
Deze discipline legt zich toe op de mentale processen en hoe je die positief kan beïnvloeden.
Het start bij hoe we de dingen waarnemen en ervaren, met onze zintuigen. Daarnaast is ook
het begrijpen en verwerken van informatie belangrijk, hoe we emotioneel reageren op onze
omgeving. Bijvoorbeeld layout, tekstkleur en gebruik van pictogrammen kan belangrijk zijn bij
het veilig gebruik van een omgeving, maar ook om een omgeving toegankelijk te maken voor
iedereen, ook voor mensen met beperkingen.
o Organisatie-ergonomie
Dit is de subdiscipline die dieper ingaat op de manier waarop werktaken, een bedrijf of de
samenleving georganiseerd is. Het kan gaan om uurroosters die de werk organiseren of
schema’s die het werk structureren.
o Concept ergonomie
Ergonomie kan vanuit de beginsituatie bekeken worden, bij de start van een ontwerp kunnen
we de afmetingen en organisatie van de functies onderzoeken. ergonomie kan toegepast
worden vanaf de ontwerpfase van voorwerpen en omgeving. Men spreekt dan van ontwerp
ergonomie of concept ergonomie.
o Correctie-ergonomie
Ergonomie wordt ook toegepast in de bestaande omgeving met als doel deze te verbeteren.
Productiefouten of lichamelijke klachten ontstaan vaak door verkeerd gebruik van de
omgeving, of wanneer meubels niet afgestemd zijn op de gebruiker. Vele bedrijven hebben
een ergonoom in dienst om te bekijken hoe hun werknemers door betere
werkomstandigheden (beter zitten, ergonomisch werken, lichtinval,…) ook minder afwezig
zijn.
o Revalidatie-ergonomie
De ergonomische discipline die zich bezig houdt met curatieve en preventieve ergonomie,
voor mensen die herstellen van bijvoorbeeld een arbeidsongeval en hiervoor een aangepaste
werkomgeving nodig hebben. Mensen met een rugletsel zouden een verstelbaar bureau
kunnen gebruiken om af en toe ook rechtstaand te werken.
- Als ontwerpers zullen we het meeste bezig zijn met de Concept-ergonomie en de correctie-
ergonomie.
Een bureau inrichten à lezen
- Als ontwerper ga je niet alleen de functie analyseren, heel de context speelt een rol bij je ontwerp.
Doelgroep, oriëntatie, lucht, licht, ruimte en organisatie zijn een onderdeel van het onderzoekend
ontwerpen. In onderstaande tekeningen van een kantoorruimte zien we het bureau langs het raam. De
gebruiker met de rug naar het raam, zonlicht valt op het laptopscherm, het licht op het werkvlak wordt
afgeblokt. Interessante dingen die men door het raam zou kunnen zien kan de persoon niet zien. Wie
binnenkomt wordt meteen recht voor geconfronteerd met het bureau.
- Onderstaande tekening van hetzelfde kantoor toont dan een eenvoudige ingreep: het bureau wordt
langs de muur geplaatst. De werknemer heeft zicht op het raam, op de ruimte, op de deur. Wie
binnenkomt komt zijdelings naar het bureau, wat psychologisch beter is. Dezelfde ergonomische
maten geven hier een aangenamere ervaring.
DEEL 1: DE IMPACT VAN ONTWERPER
à het analyseren van functies en doelgroepen en het duurzaam ontwerpen
De behoeftepiramide van de ontwerper
Voor ontwerp à gemaakt door William Lidwell
1. Functionaliteit
- heeft te maken met elementaire eisen
bv. een gsm moet minstens een gesprek kunnen ontvangen en beantwoorden.
2. Betrouwbaarheid
- heeft te maken met de stabiele en consistente prestaties
bv. een GSM moet met voldoende kwaliteit gesprekken kunnen weergeven.
3. Gebruiksgemak
- gaat over de eenvoud van bediening, gebruiksgemak en fouttolerantie
bv. het programmeren en downloaden van apps, fouten makkelijk aan kunnen passen.
4. Vakkundigheid (bekwaamheid)
- mensen in staat te stellen dingen beter te doen dan voorheen
5. Creativiteit
- = niveau van hiërarchie waar alle behoeften worden bevredigd, interactie tussen mens en ontwerp
- ontwerpen op dit niveau worden het meest gewaardeerd en het langst gebruikt.
à het boek universele ontwerpprincipes
à gebaseerd op die van Maslow
à eerst lagere behoeften, voordat een hogere aan bod komt
Tip Ton stoel
- ontworpen vanuit hoe mensen werkelijk een stoel gebruiken in klas, eten, …
- als je luistert, leest, ontspant leun je naar achter
- als je schrijft, eet leun je voorover
- ontworpen in 2011: door Edward Barber en Jay Osgerby
- de naam Tip Ton verwijst naar twee standen van de stoel, kan als klassieke stoel staan en enkele
graden voorwaarts gekanteld worden om dan in die stand te blijven staan.
- stoel eigenlijk niet ontworpen vanuit de perfecte ergonomische zithouding, maar gebaseerd op het
feit dat de mens regelmatig beweegt op een stoel.
- voorbehouden aan dure verstelbare kantoorstoelen
- gemaakt van polypropyleen
- bevat geen mechanische onderdelen, uit 1 gietvorm vervaardigd
- duurzaam en volledig recycleerbaar
Een lade
- basismateriaal van TA’OR BOX is niet plooibaar, waardoor elk lade minimum aan plaats bevat
- ontwerper is enige die zicht heeft op heel het proces van productie (duurzaam)
, Over de invloed van ontwerpen
- ontwerper geeft ons de mogelijkheid om mensen te helpen of te beïnvloeden
- ontwerper kan zelfs voor gedragsverandering zorgen van gebruiker
o Design with intention
- met een vuilbak gedrag beïnvloedden: schuine vuilbak voor sigaretten zo kunnen mensen er
geen blikjes meer opzetten = ontwerpen met bedoeling mensen mee te sturen.
- midden op de weg staan snelheidsremmers voor de schoolpoort.
Deze staan niet in de weg deze zijn bedoeld zodat de kinderen in direct op straat lopen.
o Affordance van Gibson: fysieke kenmerken beïnvloeden het gebruik
- affordance = voorkomen
- objecten en omgevingen zijn voor sommige functies beter geschikt dan voor anderen
bv. ronde wielen zijn geschikt voor te rollen idp vierkante wielen, daarom zegt men ronde
wielen nodigen uit om te rollen.
bv. trappen beter om te klimmen dan schuttingen, die zijn er niet voor gemaakt
- ontwerp zal maar goed gebruikt worden als het niet lastig is in gebruik, maar duidelijk en
gemakkelijk kan bediend worden.
bv. een deur met handvat nodigt uit om te trekken, als er dan een bordje boven hangt waar
enkel staat dat je mag duwen is het verwarrend.
bv. een stapelstoel kan best op een manier kunnen gestapeld worden anders is het niet
duidelijk voor de gebruiker en gaan ze vlugger stuk.
bv. legostenen nodigt op natuurlijke wijze uit om aan elkaar te worden bevestigd, dus ze
zouden het inrichten van leefomgevingen en het ontwerpen van objecten zoveel mogelijk
moeten aansluiten bij de beoogde functie. Anders gaat het ontwerp fout gebruikt worden,
daarom is het handig een prototype te maken van een meubel of goede reder voor
leefruimte.
o Non intentional design
- soms worden objecten gebruikt zoals het eigenlijk niet de bedoeling
is van de ontwerper geweest
bv. een wijnfles als vaas gebruiken, wijnfles als kaarshouder gebruiken
Ergonomie à lezen
= ergon = werk, nomos = wet, regel: dus de wetten die de menselijke arbeid beheersen
= de discipline die zich bezighoudt met de interactie van de mens met zijn omgeving
- geen mens is hetzelfde dus is het moeilijk een standaardmeubel te maken die geschikt is voor de
juiste ergonomische verhouding dit is belangrijk bij het ontwerpproces
- de ergonomie bestudeerd de mens aan het werk (slapen, zitten, eten, werken,…)
- richt zich ook op hoe mensen functioneren op de plek waar ze zijn, comfortabel zijn volgens de
bestemming van de plek
- uitgangspunten zijn de beperkingen van de mens (anatomisch, fysische, psychische beperkingen)
ergonomie maakt de omgeving van de mens gebruiksvriendelijker, veiliger, gezonder, comfortabeler
Kennis van de ergonomie à lezen
- ontstaan: uit de humane wetenschappen & psychologie
- verschillende disciplines bv. ergotherapie, productdesigne, architectuur,…
- verschillende onderdelen die vaak met elkaar verbonden worden
, o Sensorische ergonomie à verschillen kennen
In welke mate de sensorische informatie die wordt gegeven over een plek het gebruik ervan
beïnvloedt is de focus van deze studie.
Bijvoorbeeld het zonlicht dat op een computerscherm valt kan het gebruik er van hinderen.
Wanneer het beeldscherm anders gedraaid wordt, zal er geen hinder meer zijn van de zon,
ook al is die er nog…
o Fysieke ergonomie
Focust zich op de motorische en fysiologische aspecten van het menselijk lichaam en de
omgeving. Bijvoorbeeld de houding en de beweging van de mens, maar ook temperatuur,
geluid en licht in een ruimte. Dit zijn meetbare gegevens.
o Cognitieve ergonomie
Deze discipline legt zich toe op de mentale processen en hoe je die positief kan beïnvloeden.
Het start bij hoe we de dingen waarnemen en ervaren, met onze zintuigen. Daarnaast is ook
het begrijpen en verwerken van informatie belangrijk, hoe we emotioneel reageren op onze
omgeving. Bijvoorbeeld layout, tekstkleur en gebruik van pictogrammen kan belangrijk zijn bij
het veilig gebruik van een omgeving, maar ook om een omgeving toegankelijk te maken voor
iedereen, ook voor mensen met beperkingen.
o Organisatie-ergonomie
Dit is de subdiscipline die dieper ingaat op de manier waarop werktaken, een bedrijf of de
samenleving georganiseerd is. Het kan gaan om uurroosters die de werk organiseren of
schema’s die het werk structureren.
o Concept ergonomie
Ergonomie kan vanuit de beginsituatie bekeken worden, bij de start van een ontwerp kunnen
we de afmetingen en organisatie van de functies onderzoeken. ergonomie kan toegepast
worden vanaf de ontwerpfase van voorwerpen en omgeving. Men spreekt dan van ontwerp
ergonomie of concept ergonomie.
o Correctie-ergonomie
Ergonomie wordt ook toegepast in de bestaande omgeving met als doel deze te verbeteren.
Productiefouten of lichamelijke klachten ontstaan vaak door verkeerd gebruik van de
omgeving, of wanneer meubels niet afgestemd zijn op de gebruiker. Vele bedrijven hebben
een ergonoom in dienst om te bekijken hoe hun werknemers door betere
werkomstandigheden (beter zitten, ergonomisch werken, lichtinval,…) ook minder afwezig
zijn.
o Revalidatie-ergonomie
De ergonomische discipline die zich bezig houdt met curatieve en preventieve ergonomie,
voor mensen die herstellen van bijvoorbeeld een arbeidsongeval en hiervoor een aangepaste
werkomgeving nodig hebben. Mensen met een rugletsel zouden een verstelbaar bureau
kunnen gebruiken om af en toe ook rechtstaand te werken.
- Als ontwerpers zullen we het meeste bezig zijn met de Concept-ergonomie en de correctie-
ergonomie.
Een bureau inrichten à lezen
- Als ontwerper ga je niet alleen de functie analyseren, heel de context speelt een rol bij je ontwerp.
Doelgroep, oriëntatie, lucht, licht, ruimte en organisatie zijn een onderdeel van het onderzoekend
ontwerpen. In onderstaande tekeningen van een kantoorruimte zien we het bureau langs het raam. De
gebruiker met de rug naar het raam, zonlicht valt op het laptopscherm, het licht op het werkvlak wordt
afgeblokt. Interessante dingen die men door het raam zou kunnen zien kan de persoon niet zien. Wie
binnenkomt wordt meteen recht voor geconfronteerd met het bureau.
- Onderstaande tekening van hetzelfde kantoor toont dan een eenvoudige ingreep: het bureau wordt
langs de muur geplaatst. De werknemer heeft zicht op het raam, op de ruimte, op de deur. Wie
binnenkomt komt zijdelings naar het bureau, wat psychologisch beter is. Dezelfde ergonomische
maten geven hier een aangenamere ervaring.
