Deel 1: Wetgeving
Hoofdstuk 1: Normenhiërarchie
-> casus normenhiërarchie
0. Herhaling
Overzicht objectieve recht: SUMMA DIVISO
• Publiek recht: relatie tussen OH en burger – verticaal
o Grondwettelijk
o Administratief: burger – UM => bouwvergunning
o Strafrecht: dader vervolgd door OH, niet slachtoffer
o Strafprocesrecht: concrete procedure voor de rechtbank
o Fiscaal recht: OH legt belastingen op
<->Arbeidsrecht: individueel (arbeidsove. privaat) en collectief (vakbonden publiek)
<-> Socialezekerheidsrecht
<-> Financieel recht
• Privaatrecht: relaties tussen burgers onderling – horizontaal
o Burgerlijk
o Ondernemingsrecht: ondernemingen, raad van bestuur..
o Privaatrechtelijk procesrecht AKA gerechtelijk recht
o Internationaal privaatrecht
➔ Bij opzoekwerk vaak structuur: recht is er om de maatschappij te structureren en
rechtsmethodiek is er om het recht te structureren
➔ Bij opzoekwerk: EERST kijken is het publiek of privaat en onderdeel er van
• Normenhiërarchie
o Basisbeginsel: lagere rechtsnorm moet iom hogere rechtsnorm =
wettigheidsbeginsel -> Hans Kelsen “Stufenbau”
▪ Toch strijdigheid: hogere rechtsnorm voor -> lagere norm geen rechtskracht
• Wie kan de strijdigheid vaststellen en sanctioneren?
▪ Zoals een waterval: vanboven hogere kracht
o Coronaperiode: ministerieel besluit
▪ Maar niet in overeenstemming met hogere rechtsnorm?
▪ Wie heeft minister bevoegdheid gegeven? Niet in overeenstemming met
grondrechten? -> “niet naleven” of bij boete niet naleven “lagere rechtsnorm
buiten toepassing laten”
,• Grondwet, bijzonder wetten, bijzonder decreten
o Grondwet 7 februari 1831 (Gw.)
▪ In 1994 gecoördineerd en hernummerd -> let op teksten voor én na 1994
▪ Herziening: 3 stappen
• Verklaring tot herziening
• Nieuwe verkiezingen
• Nieuw parlement kan als constituante wijzigen mits 2/3 leden
aanwezig EN 2/3 in elke kamer meerderheid
▪ Recente wijziging: art 7bis dierenrechten
• Wel veel onthoudingen, relatief krappe meerderheid:
• 10 dagen later: HvC uitspraak waar ze aan slag gingen met artikel
o Bijzondere meerderheidswetten (Bijz. wet)
▪ Aangenomen door federale wetgever met bijzondere meerderheid
• Meerderheid per taalgroep in K/S én 2/3 in geheel
• Enkel wijzigbaar met die meerderheid
▪ Wezenlijke regels met betrekking tot de federale staatsvorm
• Bevatten bevoegdheidsverdeling, bijzondere financieringswet, bijz.
wet van grondwettelijk hof
▪ VOORRANG op gewone wetten
▪ Uitzonderlijk aspecten van staatshervorming geregeld bij gewone wetten
o Bijzonder decreet
▪ Regelt constitutieve autonomie van gemeenschap en gewest (deelstaten)
▪ 2/3 stemmen vereist
• Wetten, decreten en ordonnanties -> ZELFDE NIVEAU, VERSCHIL BEVOEGDHEID
o Wetten in formele zin
▪ Federale staat: wetten
▪ Gemeenschappen en gewesten:
• Decreten: stikstofdecreet
• Ordonnanties: in geval van Brussels Hoofdstedelijk Gewest of GGC
(Gemeenschappelijke gemeenschapscommissie)
Overzicht: bevoegdheidsniveau
, o Indien aangenomen binnen de respectieve bevoegdheden van die wetgevers, staan
wetten, decreten en ordonnanties op dezelfde hoogte
▪ Wetten, decreten en ordonnanties op zelfde niveau kunnen worden gewijzigd
door w,d,o of bestaande w,d,o wijzigen
▪ In aan gewesten en gemeenschappen overgehevelde materies kunnen
decreten en ordonnanties de voorheen bestaande unitaire nationale
wetgeving wijzigen
• → verschillende versies van oude unitaire wetgeving kunnen bestaan
in de gemeenschappen en gewesten
• Centrifugale staat: bevoegdheden gaan weg van het centrum
(federaal niveau)
o Herhaalde wijzigingen kunnen de leesbaarheid en coherentie van wetteksten
beïnvloeden
▪ Bv. complexe nummering (bis, ter, subnummering…) , veelvuldige
kruisverwijzingen van ene artikel naar andere
▪ Een bepaalde bepaling wordt bijvoorbeeld gewijzigd en niet de hele wet ->
gevolg: langere complexe nummeringen
▪ Coördinatie van wetgeving (door UM)
= lange wetten die veel zijn aangepast en waarvan ze een nieuwe wet gaan
maken -> bv. scheepvaartwetboek
• Structuur, nummering en bewoordingen aanpassen
• Geen inhoudelijke wijzigingen (UM heeft niet die bevoegdheid)
• Leidt tot gecoördineerde wet of gecoördineerd decreet
• Uitvoeringsbepalingen/besluiten op niveau van UM
o Uitvoerende macht (Koning, regering) heeft door de grondwet en door de wetgever
opgedragen bevoegdheden
o Mogelijkheid om aanvullende regelgeving uit te vaardigen
▪ Deze besluiten zijn verordeningen met regelgevende besluiten
▪ Naam afhankelijk van de auteur
• Koninklijk besluit (KB), ministerieel besluit (MB), besluit van de
Vlaamse, Waalse,.. regering (B.Vl.Reg.) -> !! KB voorrang > MB
• Ook besluit van ondergeschikt bestuur: bv. gemeenteraad met
gemeentereglement -> bv. zwembad
o Uitvoering van een wet behelst eveneens de concrete toepassing ervan in specifieke,
individuele gevallen -> deze besluiten = beschikkingen
▪ Bv. huisarrest jongeren, bouwvergunning, omgevingsvergunning
▪ Niet in hiërarchie, maar beschikkingen moeten wel nog steeds iom zijn met
hogere rechtsnorm
, o In bestuurlijke prakrijk ook gebruik van instructies vastgelegd in ministeriële
rondzendbrieven (omzendbrieven, circulaires)
▪ Minister zegt wat de manier is waarop de administratie zich moet gedragen
▪ In principe enkel verbindend binnen het bestuur zelf
▪ Interpretatieve: zo moet je interpreteren, geen norm dus niet aanvechten
▪ Wat als je zo’n omzendbrief misbruikt om nieuwe regelgeving aan te nemen?
• Verschil: nieuwe regelgeving aannemen en bepaalde interpretatie
opleggen hoe ze het moeten lezen
• Indien de interpretatie iets toevoegt aan nieuwe regelgeving = norm =
verordende kracht = pseudowetgeving -> wel aanvechten
• Voorbeeld: stikstof en juridische drijfzand
1. Een juridische vraag of rechtsvraag beantwoorden
Cliënt komt nooit met duidelijke rechtsvraag -> als advocaat 3 stappen:
1. De rechtsvraag of rechtsvragen formuleren
o Relevante feiten identificeren: na gesprek het probleem samenvatten
o De feiten juridisch kwalificeren: onder welk artikel ze vallen
2. Relevante rechtsbronnen raadplegen
o Oorspronkelijk (primair en secundair), pertinent (ruim), volledig en actueel (de 3
bronnen + op geldende recht)
o Recht van vroeger en nu: toepassing in de tijd
3. Rechtsvraag beantwoorden
o Analyse en interpretatie van de rechtsregel
o Toepassen op de feiten
o Beantwoorden van de vraag: advies geven op beknopte wijze -> naar duidelijke
woorden (essentie van functie als jurist)
Een rechtsvraag formuleren (stap 1)
• Uit een feitenconstellatie of probleemsituatie de relevante juridische vragen afleiden
o Soms duidelijke vraag: Mag ik op 17 jaar huwen? -> leeftijd vaak al bijvraag als jurist
o Juridische vraag: Wat is de minimumleeftijd om in België in het huwelijke te treden?
▪ Categoriseren: Privaatrecht -> burgerlijk recht -> personen- en familierecht
▪ Art. 144 oud BW: niemand mag een huwelijk aangaan voor leeftijd van 18 jaar
Eenvoudige vraag kan nieuwe vragen oproepen: is er een afwijkingsmogelijkheid bij 17 jaar?
▪ Art. 145 oud BW: om gewichtige redenen kan de familierechtbank de in het
vorige artikel vervatte verbodsbepaling opheffen. De vordering wordt bij
verzoekschrift ingediend, ofwel door beide ouders, ofwel door een van hen,
ofwel door de voogd, ofwel door de minderjarige indien de ouders of de voogd
niet in het huwelijk toestemmen. […]
• Verschillende voorwaarden: cumulatieve of alternatieve voorwaarden
➔ Begint bij wetgeving en vindt vaak basisantwoord én dan voortbouwen met andere
rechtsbronnen: bv. gewichtige redenen (ruim begrip -> in rechtspraak zien en rechtsleer +
bijkomende procedurele vragen -> gerechtelijk wetboek
,• Meestal een complexere feitensituatie of casus, die noopt tot afbakening en situering
van de rechtsvraag/vragen
o Identificatie van de relevante feiten: Laura en Thomas buitenlands kind adopteren
o Juridische kwalificatie van de feiten
▪ Feitelijke vraagstelling vertalen in een juridische vraagstelling door de vraag te
kaderen in de relevante rechtstak en juridische trefwoorden > hoe regelt het
recht d.m.v. normatieve regels de positie van de partijen
▪ Standpunt van de partijen heeft ook invloed op de kwalificatie
▪ Bv. Verborgen gebrek bij aangekochte woning door gebrek aan bouw
Voorbeeld (zie ook syllabus)
▪ 1994: bouw van woning in opdracht van Janssens door Peeters
▪ 2018: verkoop door Janssens aan Ivanov
▪ 2021: vaststelling vocht
-> Kan koper Ivanov iets bekomen van verkoper Janssens?
▪ In eerste instantie gaat Ivanov naar Janssens omwille van contractuele relatie
• Schadevergoeding vragen want niet gekregen wat gevraagd (huis)
• Peeters is strikt gezien niet van belang
▪ Later zal Janssens zich wenden tot Peeters -> 10-jarige aansprakelijkheid
• Wat als Janssens failliet is gegaan?
• Kan je Peeters dan nog aanspreken?
• Sommige rechtsregels vinden cumulatief toepassing -> verschillende domeinen
o Bv. schadegeval in het buitenland: IPR en aansprakelijkheidsrecht
▪ Onzorgvuldigheid, schade, oorzakelijk verband
o Bv. verkeersongeval door werknemer: strafecht (wegcode), burgerlijk recht
(vergoeding slachtoffer) en sociaal recht (indien arbeidsongeval)
• Soms zijn rechtsregels confligerend -> oplossen met voorrangsregels
o Lex superior derogat legi inferioroi (superioriteitsregel): hogere voor op lagere
o Lex posterior derogat legi priori (posterioriteitsregel)
▪ De nieuwste voor op de oudste
o Lex specialis derogat legi generali (specialiteitsregel)
▪ Bijzonder regel voor op de meer algemene
▪ Economisch recht gaat voor op burgerlijk recht (ook al is het ouder)
Beantwoording van de rechtsvraag (stap 3)
• Analyse (wat regel? welke voorwaarden? draagwijdte?) en interpretatie van rechtsregel
• Toepassing op feiten en beantwoorden van rechtsvraag
o papers als student: meerderheids- en minderheidsstrekkingen weergeven en
verantwoorde keuze maken
o als advocaat/bedrijfsjurist: aandacht voor haalbare interpretatie in belang van cliënt
o als rechter: best mogelijke toepassing van het recht
o !! gebruik van verwijzings- en afkortingsregels
,Juridische publicaties en verwijzingen – extra via syllabus
Publicaties
• Van traditioneel gedrukte publicatie (Belgisch Staatsblad)
o -> digitalisering (ook OH: wetgeving in Belgielex, rechtspraak in Juportal en rechtsleer
o -> beperking: google + voor 1990 niet alles
• Overzicht aan gedrukt materiaal bijhouden: referentiewerken of repertoria = werken die niet
de tekst zelf bevatten maar hun vindplaats in andere juridische publicaties
• Belangrijkste databanken: Jura (Kluwer), Stradalex (Larcier) en LexNow (La Charte)
o Verschillende zoekmogelijkheden
▪ woorden zoeken, trefwoorden (door beheerder aangeduid)
▪ classificatie in rechtstak (boomstructuur zoals Jura)
o DOI: Digital Object Identifer -> bij URL toevoegen en zo steeds pagina bereikbaar
• Buitenlandse rechtsstelsel p.30-31
Verwijzingen
• Auteur: objectief, betrouwbaar, precisie
• Primaire bronnen = bronnen met de tekst zelf
• Secundaire bronnen = bronnen die commentaren geven op of de primaire bronnen
bespreken
• Leidraad: V&A = verwijzingen en afkortingen
o Indien op papier: cursiverende vervangen door onderstreepte !!
o Referentiemanagers = software die toelaat om verwijzingen naar bronnen op
te slaan in een databank -> 3 soorten: Endnote, Mendeley, Zotera/Juris-M
,Hoofdstuk 2: Hoe vind ik WG? (wetgeving zoeken)
-> casus vinden WG
1. WG: 2 types van publicaties
• Doorlopende en systematische
o Systematisch: bevatten de actueel geldende geconsolideerde versie van wetteksten,
die doorgaans worden gerangschikt per rechtstak
▪ Papier: BaMaCodex Online: Lancer
▪ Systematiek in gebracht: o.b.v. rechtstak, publiekrecht of privaatrecht
▪ Zijn altijd actuele versies: weinig nut om de oorspronkelijke te zien
▪ Bij raadpleging en gebruik opletten op de datum van laatste bijwerking: voor
de periode erna Belgisch Staatsblad nazien
o Doorlopend: wetteksten zoals ze verschijnen in het Belgisch staatsblad
-> doorlopend (chronologisch) publiceren
▪ Wet moet in Belgisch staatsblad gepubliceerd -> anders niet gebonden
▪ Soms volledige wettekst in BS: basisversie van wettekst
▪ In meeste gevallen: wetten die bestaande wettekst (basisversies) aanpassen
• Specifiek artikel aanpassen in plaats van de hele wet weg en nieuwe
• Reden: papierwerk of als er een nieuwe wet wordt aangenomen kan
die binnen 6Od bij GWH kan worden aangevochten
▪ Voorbeeld: Art. 19 wet 18 maart 2018 houdende wijzigingen van diverse
bepalingen van het strafrecht, de strafvordering en het gerechtelijk recht
• Aanpassingen van verschillende wetten gebundeld
• Artikel 43, eerste lid, van het Strafwetboek, gewijzigd bij de wet van 17
juli 1990, wordt aangevuld met de volgende zin: zie blauwe zin kader
o Zegt heel weinig -> moeten de actueel geldende tekst kennen
o Oorspronkelijke tekst samenlezen met wijzigingstekst
o Inhoud: verbeurdverklaring = straf in beslag nemen van zaken
o Stel: rijdt met auto en vriend vraagt om mee te mogen rijden
-> zet vriend af en die pleegt bankoverval -> auto in beslag?
o Wet aangepast: wetgever voelt aan dat de rechter gebonden
was aan de tekst dus passen ze het nu een beetje aan
, ▪ Voorbeeld
• Opheffen = wet die al in werking is, geldt niet langer voor de toekomst
• Intrekken = regeling wordt afgeschaft voordat deze in werking is
getreden of voordat deze effectief is geworden
• Originele wet in BS: staat opgeheven bepaling nog in -> als jurist de
verantwoordelijkheid om de meest actuele versie te gebruiken
▪ Ook doorlopende publicaties met geactualiseerde teksten -> de meesten
• Doorlopend (hele Belgische recht) én geactualiseerd (hele puzzel)
• Officiële en officieuze
o Officiële = publicatie van overheidswege die de wetgeving tegenstelbaar maakt
= kan je op beroepen en enige echte officiële tekst
▪ Belgisch niveau: Belgisch staatsblad
• Vaak werken met errata = eens gepubliceerd niet zomaar toedekken
▪ Europees niveau: Publicatieblad van de EU
▪ Stel verkeerd gekopieerd: recept van kookboek in wetboek -> wel bindend
o Officieuze
= kan je NIET op beroepen, juridisch niet finaal bindend
▪ Publicatie van wetteksten in diverse vromen
▪ Kan zowel door de overheid (Belgielex, EUR-lex…) als door private burgers
(commerciële databanken) (BaMa of VRG Codex)
• Kan dus OOK door de staat worden uitgewezen -> kan je niet op
beroepen, maar biedt een geconsolideerde versie aan
▪ Stel verkeerd gekopieerd: recept van kookboek in wetboek -> niet zo’n
probleem, niet bindend
o Geconsolideerde versies van de wetgeving = oorspronkelijke tekst met alle latere
wijzigingen daarin geïncorporeerd
▪ Verschijnen niet in de officiële publicaties
• niet in Belgisch Staatsblad
• niet in Publicatieblad EU
▪ Zijn wel terug te vinden in
• officieuze geconsolideerde versies op overheidssites
• wetboeken (bijv. VRG-Codex, BaMa-Codex) of databanken (Jura,
Strada lex) van uitgevers
Hoofdstuk 1: Normenhiërarchie
-> casus normenhiërarchie
0. Herhaling
Overzicht objectieve recht: SUMMA DIVISO
• Publiek recht: relatie tussen OH en burger – verticaal
o Grondwettelijk
o Administratief: burger – UM => bouwvergunning
o Strafrecht: dader vervolgd door OH, niet slachtoffer
o Strafprocesrecht: concrete procedure voor de rechtbank
o Fiscaal recht: OH legt belastingen op
<->Arbeidsrecht: individueel (arbeidsove. privaat) en collectief (vakbonden publiek)
<-> Socialezekerheidsrecht
<-> Financieel recht
• Privaatrecht: relaties tussen burgers onderling – horizontaal
o Burgerlijk
o Ondernemingsrecht: ondernemingen, raad van bestuur..
o Privaatrechtelijk procesrecht AKA gerechtelijk recht
o Internationaal privaatrecht
➔ Bij opzoekwerk vaak structuur: recht is er om de maatschappij te structureren en
rechtsmethodiek is er om het recht te structureren
➔ Bij opzoekwerk: EERST kijken is het publiek of privaat en onderdeel er van
• Normenhiërarchie
o Basisbeginsel: lagere rechtsnorm moet iom hogere rechtsnorm =
wettigheidsbeginsel -> Hans Kelsen “Stufenbau”
▪ Toch strijdigheid: hogere rechtsnorm voor -> lagere norm geen rechtskracht
• Wie kan de strijdigheid vaststellen en sanctioneren?
▪ Zoals een waterval: vanboven hogere kracht
o Coronaperiode: ministerieel besluit
▪ Maar niet in overeenstemming met hogere rechtsnorm?
▪ Wie heeft minister bevoegdheid gegeven? Niet in overeenstemming met
grondrechten? -> “niet naleven” of bij boete niet naleven “lagere rechtsnorm
buiten toepassing laten”
,• Grondwet, bijzonder wetten, bijzonder decreten
o Grondwet 7 februari 1831 (Gw.)
▪ In 1994 gecoördineerd en hernummerd -> let op teksten voor én na 1994
▪ Herziening: 3 stappen
• Verklaring tot herziening
• Nieuwe verkiezingen
• Nieuw parlement kan als constituante wijzigen mits 2/3 leden
aanwezig EN 2/3 in elke kamer meerderheid
▪ Recente wijziging: art 7bis dierenrechten
• Wel veel onthoudingen, relatief krappe meerderheid:
• 10 dagen later: HvC uitspraak waar ze aan slag gingen met artikel
o Bijzondere meerderheidswetten (Bijz. wet)
▪ Aangenomen door federale wetgever met bijzondere meerderheid
• Meerderheid per taalgroep in K/S én 2/3 in geheel
• Enkel wijzigbaar met die meerderheid
▪ Wezenlijke regels met betrekking tot de federale staatsvorm
• Bevatten bevoegdheidsverdeling, bijzondere financieringswet, bijz.
wet van grondwettelijk hof
▪ VOORRANG op gewone wetten
▪ Uitzonderlijk aspecten van staatshervorming geregeld bij gewone wetten
o Bijzonder decreet
▪ Regelt constitutieve autonomie van gemeenschap en gewest (deelstaten)
▪ 2/3 stemmen vereist
• Wetten, decreten en ordonnanties -> ZELFDE NIVEAU, VERSCHIL BEVOEGDHEID
o Wetten in formele zin
▪ Federale staat: wetten
▪ Gemeenschappen en gewesten:
• Decreten: stikstofdecreet
• Ordonnanties: in geval van Brussels Hoofdstedelijk Gewest of GGC
(Gemeenschappelijke gemeenschapscommissie)
Overzicht: bevoegdheidsniveau
, o Indien aangenomen binnen de respectieve bevoegdheden van die wetgevers, staan
wetten, decreten en ordonnanties op dezelfde hoogte
▪ Wetten, decreten en ordonnanties op zelfde niveau kunnen worden gewijzigd
door w,d,o of bestaande w,d,o wijzigen
▪ In aan gewesten en gemeenschappen overgehevelde materies kunnen
decreten en ordonnanties de voorheen bestaande unitaire nationale
wetgeving wijzigen
• → verschillende versies van oude unitaire wetgeving kunnen bestaan
in de gemeenschappen en gewesten
• Centrifugale staat: bevoegdheden gaan weg van het centrum
(federaal niveau)
o Herhaalde wijzigingen kunnen de leesbaarheid en coherentie van wetteksten
beïnvloeden
▪ Bv. complexe nummering (bis, ter, subnummering…) , veelvuldige
kruisverwijzingen van ene artikel naar andere
▪ Een bepaalde bepaling wordt bijvoorbeeld gewijzigd en niet de hele wet ->
gevolg: langere complexe nummeringen
▪ Coördinatie van wetgeving (door UM)
= lange wetten die veel zijn aangepast en waarvan ze een nieuwe wet gaan
maken -> bv. scheepvaartwetboek
• Structuur, nummering en bewoordingen aanpassen
• Geen inhoudelijke wijzigingen (UM heeft niet die bevoegdheid)
• Leidt tot gecoördineerde wet of gecoördineerd decreet
• Uitvoeringsbepalingen/besluiten op niveau van UM
o Uitvoerende macht (Koning, regering) heeft door de grondwet en door de wetgever
opgedragen bevoegdheden
o Mogelijkheid om aanvullende regelgeving uit te vaardigen
▪ Deze besluiten zijn verordeningen met regelgevende besluiten
▪ Naam afhankelijk van de auteur
• Koninklijk besluit (KB), ministerieel besluit (MB), besluit van de
Vlaamse, Waalse,.. regering (B.Vl.Reg.) -> !! KB voorrang > MB
• Ook besluit van ondergeschikt bestuur: bv. gemeenteraad met
gemeentereglement -> bv. zwembad
o Uitvoering van een wet behelst eveneens de concrete toepassing ervan in specifieke,
individuele gevallen -> deze besluiten = beschikkingen
▪ Bv. huisarrest jongeren, bouwvergunning, omgevingsvergunning
▪ Niet in hiërarchie, maar beschikkingen moeten wel nog steeds iom zijn met
hogere rechtsnorm
, o In bestuurlijke prakrijk ook gebruik van instructies vastgelegd in ministeriële
rondzendbrieven (omzendbrieven, circulaires)
▪ Minister zegt wat de manier is waarop de administratie zich moet gedragen
▪ In principe enkel verbindend binnen het bestuur zelf
▪ Interpretatieve: zo moet je interpreteren, geen norm dus niet aanvechten
▪ Wat als je zo’n omzendbrief misbruikt om nieuwe regelgeving aan te nemen?
• Verschil: nieuwe regelgeving aannemen en bepaalde interpretatie
opleggen hoe ze het moeten lezen
• Indien de interpretatie iets toevoegt aan nieuwe regelgeving = norm =
verordende kracht = pseudowetgeving -> wel aanvechten
• Voorbeeld: stikstof en juridische drijfzand
1. Een juridische vraag of rechtsvraag beantwoorden
Cliënt komt nooit met duidelijke rechtsvraag -> als advocaat 3 stappen:
1. De rechtsvraag of rechtsvragen formuleren
o Relevante feiten identificeren: na gesprek het probleem samenvatten
o De feiten juridisch kwalificeren: onder welk artikel ze vallen
2. Relevante rechtsbronnen raadplegen
o Oorspronkelijk (primair en secundair), pertinent (ruim), volledig en actueel (de 3
bronnen + op geldende recht)
o Recht van vroeger en nu: toepassing in de tijd
3. Rechtsvraag beantwoorden
o Analyse en interpretatie van de rechtsregel
o Toepassen op de feiten
o Beantwoorden van de vraag: advies geven op beknopte wijze -> naar duidelijke
woorden (essentie van functie als jurist)
Een rechtsvraag formuleren (stap 1)
• Uit een feitenconstellatie of probleemsituatie de relevante juridische vragen afleiden
o Soms duidelijke vraag: Mag ik op 17 jaar huwen? -> leeftijd vaak al bijvraag als jurist
o Juridische vraag: Wat is de minimumleeftijd om in België in het huwelijke te treden?
▪ Categoriseren: Privaatrecht -> burgerlijk recht -> personen- en familierecht
▪ Art. 144 oud BW: niemand mag een huwelijk aangaan voor leeftijd van 18 jaar
Eenvoudige vraag kan nieuwe vragen oproepen: is er een afwijkingsmogelijkheid bij 17 jaar?
▪ Art. 145 oud BW: om gewichtige redenen kan de familierechtbank de in het
vorige artikel vervatte verbodsbepaling opheffen. De vordering wordt bij
verzoekschrift ingediend, ofwel door beide ouders, ofwel door een van hen,
ofwel door de voogd, ofwel door de minderjarige indien de ouders of de voogd
niet in het huwelijk toestemmen. […]
• Verschillende voorwaarden: cumulatieve of alternatieve voorwaarden
➔ Begint bij wetgeving en vindt vaak basisantwoord én dan voortbouwen met andere
rechtsbronnen: bv. gewichtige redenen (ruim begrip -> in rechtspraak zien en rechtsleer +
bijkomende procedurele vragen -> gerechtelijk wetboek
,• Meestal een complexere feitensituatie of casus, die noopt tot afbakening en situering
van de rechtsvraag/vragen
o Identificatie van de relevante feiten: Laura en Thomas buitenlands kind adopteren
o Juridische kwalificatie van de feiten
▪ Feitelijke vraagstelling vertalen in een juridische vraagstelling door de vraag te
kaderen in de relevante rechtstak en juridische trefwoorden > hoe regelt het
recht d.m.v. normatieve regels de positie van de partijen
▪ Standpunt van de partijen heeft ook invloed op de kwalificatie
▪ Bv. Verborgen gebrek bij aangekochte woning door gebrek aan bouw
Voorbeeld (zie ook syllabus)
▪ 1994: bouw van woning in opdracht van Janssens door Peeters
▪ 2018: verkoop door Janssens aan Ivanov
▪ 2021: vaststelling vocht
-> Kan koper Ivanov iets bekomen van verkoper Janssens?
▪ In eerste instantie gaat Ivanov naar Janssens omwille van contractuele relatie
• Schadevergoeding vragen want niet gekregen wat gevraagd (huis)
• Peeters is strikt gezien niet van belang
▪ Later zal Janssens zich wenden tot Peeters -> 10-jarige aansprakelijkheid
• Wat als Janssens failliet is gegaan?
• Kan je Peeters dan nog aanspreken?
• Sommige rechtsregels vinden cumulatief toepassing -> verschillende domeinen
o Bv. schadegeval in het buitenland: IPR en aansprakelijkheidsrecht
▪ Onzorgvuldigheid, schade, oorzakelijk verband
o Bv. verkeersongeval door werknemer: strafecht (wegcode), burgerlijk recht
(vergoeding slachtoffer) en sociaal recht (indien arbeidsongeval)
• Soms zijn rechtsregels confligerend -> oplossen met voorrangsregels
o Lex superior derogat legi inferioroi (superioriteitsregel): hogere voor op lagere
o Lex posterior derogat legi priori (posterioriteitsregel)
▪ De nieuwste voor op de oudste
o Lex specialis derogat legi generali (specialiteitsregel)
▪ Bijzonder regel voor op de meer algemene
▪ Economisch recht gaat voor op burgerlijk recht (ook al is het ouder)
Beantwoording van de rechtsvraag (stap 3)
• Analyse (wat regel? welke voorwaarden? draagwijdte?) en interpretatie van rechtsregel
• Toepassing op feiten en beantwoorden van rechtsvraag
o papers als student: meerderheids- en minderheidsstrekkingen weergeven en
verantwoorde keuze maken
o als advocaat/bedrijfsjurist: aandacht voor haalbare interpretatie in belang van cliënt
o als rechter: best mogelijke toepassing van het recht
o !! gebruik van verwijzings- en afkortingsregels
,Juridische publicaties en verwijzingen – extra via syllabus
Publicaties
• Van traditioneel gedrukte publicatie (Belgisch Staatsblad)
o -> digitalisering (ook OH: wetgeving in Belgielex, rechtspraak in Juportal en rechtsleer
o -> beperking: google + voor 1990 niet alles
• Overzicht aan gedrukt materiaal bijhouden: referentiewerken of repertoria = werken die niet
de tekst zelf bevatten maar hun vindplaats in andere juridische publicaties
• Belangrijkste databanken: Jura (Kluwer), Stradalex (Larcier) en LexNow (La Charte)
o Verschillende zoekmogelijkheden
▪ woorden zoeken, trefwoorden (door beheerder aangeduid)
▪ classificatie in rechtstak (boomstructuur zoals Jura)
o DOI: Digital Object Identifer -> bij URL toevoegen en zo steeds pagina bereikbaar
• Buitenlandse rechtsstelsel p.30-31
Verwijzingen
• Auteur: objectief, betrouwbaar, precisie
• Primaire bronnen = bronnen met de tekst zelf
• Secundaire bronnen = bronnen die commentaren geven op of de primaire bronnen
bespreken
• Leidraad: V&A = verwijzingen en afkortingen
o Indien op papier: cursiverende vervangen door onderstreepte !!
o Referentiemanagers = software die toelaat om verwijzingen naar bronnen op
te slaan in een databank -> 3 soorten: Endnote, Mendeley, Zotera/Juris-M
,Hoofdstuk 2: Hoe vind ik WG? (wetgeving zoeken)
-> casus vinden WG
1. WG: 2 types van publicaties
• Doorlopende en systematische
o Systematisch: bevatten de actueel geldende geconsolideerde versie van wetteksten,
die doorgaans worden gerangschikt per rechtstak
▪ Papier: BaMaCodex Online: Lancer
▪ Systematiek in gebracht: o.b.v. rechtstak, publiekrecht of privaatrecht
▪ Zijn altijd actuele versies: weinig nut om de oorspronkelijke te zien
▪ Bij raadpleging en gebruik opletten op de datum van laatste bijwerking: voor
de periode erna Belgisch Staatsblad nazien
o Doorlopend: wetteksten zoals ze verschijnen in het Belgisch staatsblad
-> doorlopend (chronologisch) publiceren
▪ Wet moet in Belgisch staatsblad gepubliceerd -> anders niet gebonden
▪ Soms volledige wettekst in BS: basisversie van wettekst
▪ In meeste gevallen: wetten die bestaande wettekst (basisversies) aanpassen
• Specifiek artikel aanpassen in plaats van de hele wet weg en nieuwe
• Reden: papierwerk of als er een nieuwe wet wordt aangenomen kan
die binnen 6Od bij GWH kan worden aangevochten
▪ Voorbeeld: Art. 19 wet 18 maart 2018 houdende wijzigingen van diverse
bepalingen van het strafrecht, de strafvordering en het gerechtelijk recht
• Aanpassingen van verschillende wetten gebundeld
• Artikel 43, eerste lid, van het Strafwetboek, gewijzigd bij de wet van 17
juli 1990, wordt aangevuld met de volgende zin: zie blauwe zin kader
o Zegt heel weinig -> moeten de actueel geldende tekst kennen
o Oorspronkelijke tekst samenlezen met wijzigingstekst
o Inhoud: verbeurdverklaring = straf in beslag nemen van zaken
o Stel: rijdt met auto en vriend vraagt om mee te mogen rijden
-> zet vriend af en die pleegt bankoverval -> auto in beslag?
o Wet aangepast: wetgever voelt aan dat de rechter gebonden
was aan de tekst dus passen ze het nu een beetje aan
, ▪ Voorbeeld
• Opheffen = wet die al in werking is, geldt niet langer voor de toekomst
• Intrekken = regeling wordt afgeschaft voordat deze in werking is
getreden of voordat deze effectief is geworden
• Originele wet in BS: staat opgeheven bepaling nog in -> als jurist de
verantwoordelijkheid om de meest actuele versie te gebruiken
▪ Ook doorlopende publicaties met geactualiseerde teksten -> de meesten
• Doorlopend (hele Belgische recht) én geactualiseerd (hele puzzel)
• Officiële en officieuze
o Officiële = publicatie van overheidswege die de wetgeving tegenstelbaar maakt
= kan je op beroepen en enige echte officiële tekst
▪ Belgisch niveau: Belgisch staatsblad
• Vaak werken met errata = eens gepubliceerd niet zomaar toedekken
▪ Europees niveau: Publicatieblad van de EU
▪ Stel verkeerd gekopieerd: recept van kookboek in wetboek -> wel bindend
o Officieuze
= kan je NIET op beroepen, juridisch niet finaal bindend
▪ Publicatie van wetteksten in diverse vromen
▪ Kan zowel door de overheid (Belgielex, EUR-lex…) als door private burgers
(commerciële databanken) (BaMa of VRG Codex)
• Kan dus OOK door de staat worden uitgewezen -> kan je niet op
beroepen, maar biedt een geconsolideerde versie aan
▪ Stel verkeerd gekopieerd: recept van kookboek in wetboek -> niet zo’n
probleem, niet bindend
o Geconsolideerde versies van de wetgeving = oorspronkelijke tekst met alle latere
wijzigingen daarin geïncorporeerd
▪ Verschijnen niet in de officiële publicaties
• niet in Belgisch Staatsblad
• niet in Publicatieblad EU
▪ Zijn wel terug te vinden in
• officieuze geconsolideerde versies op overheidssites
• wetboeken (bijv. VRG-Codex, BaMa-Codex) of databanken (Jura,
Strada lex) van uitgevers
