Samenvatting Farmacologie - jaar 1 blok 1

Farmacologie
Hoofdstuk 1 – Cellen en hoe ze werken
§1.1 Organisatieniveaus: van cel tot orgaansysteem
Geneesmiddelen = chemische stoffen die worden toegediend aan of in het menselijk lichaam om ziekten te
behandelen of te voorkomen of om symptomen van ziekten of aandoeningen te bestrijden
- Symptomen zoals pijn en zwelling, indigestie en angst

Geneesmiddel Aangrijpingspunt Mechanism Therapeutisch effect
e
Bètablokkers Hartcellen  Voorkomen een toename van de hartfrequentie
Lokale anesthetica Zenuwcellen  Voorkomen pijn bij kleine ingrepen
Analgetica Immuuncellen  Verminderen ontstekingspijn
Antidepressiva Zenuwcellen  Verlichten depressie
Statinen Levercellen  Verlagen het cholesterolgehalte van bloed

Celchemie  Celorganellen  Cellen  Weefsels  Organen  Orgaansystemen  Het lichaam
Grijpen in dit gebied aan Effecten worden hier
waargenomen

Bv de organisatie van het hart en de bloedsomloop:
Celreceptoren  Celmembraan  Spiercellen  Hartspier  Hart  Hartvaatstelsel  Het lichaam

Nitroglycerine  grijpt aan op de cellen van uiteenlopende bloedvaten  uitwerking is een vermindering van
pijn op de borst
Nifedipine  effect op het celmembraan van de spiercellen in de wand van de (slag)aders  uitwerking is een
daling van de bloeddruk

§1.2 Een korte inleiding over cellen
Meeste geneesmiddelen binden aan eiwitten  proteïnen  meeste van deze eiwitten zitten in en op cellen

Cellen:
- Bouwstenen waaruit de meeste weefsels zijn opgebouwd
- Complexe en dynamische structuren waarin het bruist de biochemische activiteit
- Gespecialiseerd in een bepaalde taak

Celonderdelen:
- Organellen
o Kleine organen
o Kleine onderdelen van een cel
o Komen in alle cellen voor
o Elke heeft en specifieke functie
- Verscheidene organellen werken als team samen aan de synthese van eiwitten  proteïnesynthese
o Celkern
o Endoplasmatisch reticulum
o Golgi-apparaat
o Ribosomen
- Mitochondriën = kleine, boonvormige organellen die vrijwel alle energie voor de cel produceren
o Gebruiken de energie uit brandstof als glucose en vet om ATP te produceren (adenosinetrifosfaat)
o ATP = een kleine pakketje energie dat de meeste biochemische processen van de cel mogelijk
maakt
o Celademhaling = het proces van cellulaire energieproductie
- Cytoplasma
o Inhoud van de cel
o Bestaat uit de organellen en het cytosol  halfdoorzichtige oplossing van enzymen,
voedingsstoffen en elektrolyten
- Celmembraan
o Dunne membraan die de inhoud van onze cellen omsluit en deze scheidt van
het extracellulaire vocht

, o Regelt wat de cel in- en uitgaat
o Bestaat uit een dubbele laag fosfolipiden met verspreid daartussen cholesterol
o Ongelofelijk dun
o Fosfaatkoppen hydrofiel
o Lipidestaarten hydrofoob
o Cholesterolmoleculen maken de laag stabieler
o Eiwitten met uiteenlopende functies zitten verankerd in het celmembraan
 Receptoren
 Ionkanalen
 Enzymen
 Transporteiwitten

Intracellulair = binnenin de cel
Extracellulair = buiten de cel

Cellen handhaven een gering potentiaalverschil over hun membraan die de membraanpotentiaal wordt
genoemd. Dankzij dit potentiaalverschil tussen de binnen- en de buitenkant van de cel kunnen zenuwen impulsen
geleiden, kunnen spieren zich samentrekken, kan het hart kloppen en kunnen vele andere lichaamsfuncties
worden uitgeoefend.

De rustpotentiaal ligt meestal rond de -80 mV. De potentiaal is negatief, omdat deze volgens afspraak wordt
bepaald vanaf de binnenkant van de cel die negatief geladen is ten opzichte van de buitenkant van de cel.

Veel geneesmiddelen maken gebruik van de membraanpotentiaal om hun therapeutisch effect te realiseren  bv
middelen voor lokale anesthesie  lidocaïne, anti-aritmica zoals amiodaron en veel psychofarmaca

§1.3 Een korte inleiding in de biochemie
Biochemie = de wetenschap die, op het snijvlak van biologie en chemie, de samenstelling van en de
samenwerking onderzoekt tussen de verschillende moleculen die bijdragen tot de structuur en stofwisseling van
organismen

Eiwitten = belangrijke groep biologische moleculen
- Veel verschillende functies op de volgende gebieden
o Structuur: eiwitten vormen pezen en ligamenten
o Beweging: eiwitten in spieren zorgen voor spiercontractie
o Communicatie: veel hormonen zijn eiwitten
o Afweer: antilichamen die bacteriën aanvallen en vernietigen zijn eiwitten
o Zuurstoftransport: hemoglobine (Hb) in rode bloedcellen is een eiwit
- Ketens van aminozuren, kleine, stikstof bevattende moleculen
- Twintig verschillende soorten aminozuren in menselijk eiwit
- Spijsverteringsstelsel breekt het eiwit in voedsel af, zodat we de aminozuren kunnen opnemen in ons
lichaam
- Cellen gebruiken de aminozuren weer om er andere, menselijke eiwitten uit te maken
- Lengte vd keten en de volgorde vd aminozuren bepalen voor een groot gedeelte de natuurlijke
eigenschappen van het eiwit
- Ander kenmerk van elk eiwit is de manier waarop de keten van aminozuren zich plooit tot zijn
uiteindelijke ruimtelijke structuur
- Collageen  zit in pezen  lang en dun  filamenteuze eiwitten
- Hemoglobine  ronder en boller van vorm  globulaire eiwitten

Binnenin elke cel is een code nodig om ervoor te zorgen dat de aminozuren in de juiste volgorde
aaneengeschakeld worden en de keten de juiste lengte krijgt  code zin in DNA  dun, langgerekt molecuul
dat in de kern van elke cel aanwezig is

Alle menselijke cellen bevatten 46 DNA-strengen, sperma- en eicellen 23. Elke DNA-streng heeft een
chromosoom

Gen = het stukje DNA met de code voor één aminozuurketen of eiwit

, - Meer genen dan eiwitten, omdat sommige eiwitten uit meer dan één aminozuurketen bestaan en dus
meer dan één gen nodig hebben voor de complete code  bv hemoglobine

Enzymen behoren tot de meest talrijke soort eiwitten  complexe structuren die betrokken zijn bij de meeste
biochemische reacties in het lichaam

Eiwitten worden gevormd aan de hand van informatie die in de chromosomen is opgeslagen. Bij het proces van
de eiwitsynthese wordt de informatie die in elk van de genen is gecodeerd, naar de juiste aminozuurvolgorde
vertaald.

Hoe cellen eiwitten maken:
- Het juiste gen moet worden gevonden en de code in dat gen moeten worden omgezet in een eiwit met
de juiste volgorde van aminozuren: een keten van de juiste lengte met de juiste ruimtelijke structuur
- Verschillende organellen in de cel moeten samenwerken
- Celkern  hierin zitten de chromosomen waarvan de genen de code bevatten
- Ribosomen  zijn verantwoordelijk voor het aaneenschakelen van de aminozuren tot een keten die het
eiwit zal vormen
- ER + golgi-apparaat  plooien het eiwit in zijn uiteindelijke vorm

Lipiden:
- Belangrijke groep moleculen
- Goede energiebron
- Beschermen het lichaam tegen kou
- Bouwstenen van celmembranen
- Oliën  vloeibaar bij kamertemperatuur
- Vetten  vast bij kamertemperatuur

Oliën  komen over het algemeen uit planten en vis
Vetten  komen over het algemeen uit vlees

Triglyceriden  de meeste lipiden die we eten en in ons lichaam opslaan
- Drie lange vetzuurketens, met elkaar verbonden door een glycerolmolecuul

Vetzuren:
- Verzadigde vetzuren  vooral in dierlijke vetten en bewerkt voedsel
- Enkelvoudig onverzadigde vetzuren  alleen van plantaardige oorsprong, bv olijfolie
- Meervoudig onverzadigde vetzuren  alleen van plantaardige oorsprong, bv zonnebloemolie

Cholesterol:
- Lipide dat vooral in de lever wordt gemaakt
- Zit ook in dierlijke producten, zoals eieren
- Belangrijke stof, omdat hij onze celmembranen stabiliseert
- Bestanddeel van gal  belangrijke stof voor de spijsvertering die in de lever wordt gemaakt en via de
galgang in de twaalfvingerige darm (duodenum) terechtkomt
- Grondstof voor steroïdhormonen, waaronder oestrogeen, testosteron en vitamine D
- Cholesterolconcentratie in het bloed te hoog  risico op hart- en vaatziekten neemt toe

We halen energie voor ons lichaam voornamelijk uit koolhydraten in de vorm van zetmeel en suikers, maar
lipiden dragen ook voor een belangrijk deel bij aan onze energiebehoefte.

Koolhydraten:
 Monosachariden
 Disachariden
 Polysachariden

Sacharide = suiker  enkelvoudige, tweevoudige en meervoudige suikermoleculen

Monosachariden:
- Enkelvoudige suikers