SEMINARIE HEDENDAAGSE FILOSOFISCHE AUTEURS: HANNAH ARENDT, THE HUMAN
CONDITION
BIOGRAFIE EN VOORNAAMSTE WERKEN:
- Geboren 14 oktober 1906 in Linden (Hannover – Duitsland); het gezin verhuist in 1910 naar
Königsberg
- Vanaf 1924: studies filosofie en theologie in Berlijn, Marburg (bij Martin Heidegger), Freiburg (bij
Edmund Husserl), Heidelberg (Karl Jaspers: promotor van haar proefschrift Der Liebesbegriff bei
Augustin, 1929); huwt met Günther Stern (Günther Anders) 1929
- Vlucht uit Duitsland in 1933 na arrestatie door de Gestapo, naar Parijs; volgt colleges bij Alexandre
Kojève (1934); werkt van 1935 tot 1938 voor zionistische organisatie die kinderen van joodse
vluchtelingen helpt emigreren naar Palestina; scheidt van Günther Stern in 1937 en huwt met
Heinrich Blücher in 1940; wordt als stateloze van Duitse afkomst bij de uitbraak van de Tweede
Wereldoorlog geïnterneerd, maar weet te ontsnappen
Beslist op die moment dat haar droom niet meer is het te maken in de filosofie (interview Gaus, fragment).
Neemt duidelijk afscheid van de filosofie, ziet zichzelf niet als filosoof. Wordt aangesproken als één van de
weinige vrouwelijke filosofen, maar Arendt gaat hier niet diep op in, gaat meer in tegen het label van politieke
filosoof. Ziet zichzelf niet meer zo, ze beoefent de politieke theorie in haar eigen ogen.
Belang deze uitleg binnen de periode waar ze uit Duitsland vlucht -> In 1933 was ze het meest geschokt, niet
de overwinning van de NSDAP, niet de aard van de ideeën, zegt dat iedereen met een historisch bewustzijn
wist dat het niets goed kon betekenen, maar niet verassend, wat haar wel verbijsterd, MAAR de reactie van
haar vrienden, de intellectuelen, die lid werden van de NSDAP, gaan en masse overstag, sluiten zich aan bij die
beweging, dat is voor haar het verschieten
DAARIN ligt voor haar het afscheid van het intellectueel milieu, maar ook van de filosofie -> Door de
confrontatie met de reactie van haar vrienden
BV: Heidegger -> Sluitte zich aan, Rekorsrede, uitsluiten van Joden (zelfs eigen leermeester Husserl die joods
was)
- Emigreert naar USA/ New York in 1941; werkt voor het weekblad Aufbau en vanaf 1944 voor een
organisatie voor Joodse Europese culturele wederopbouw
- Verwerft bekendheid met de publicatie van The Origins of Totalitarianism(1951); verwerft in datzelfde
jaar het Amerikaanse staatsburgerschap; haar academische carrière komt op gang: ze geeft lezingen
aan verschillende belangrijke Amerikaanse universiteiten
- Verwerft bekendheid met de publicatie van The Origins of Totalitarianism(1951); verwerft in datzelfde
jaar het Amerikaanse staatsburgerschap; haar academische carrière komt op gang: ze geeft lezingen
aan verschillende belangrijke Amerikaanse universiteiten
- Publiceert Between Past and Future in 1961; woont in datzelfde jaar in Jeruzalem het Eichmann
proces bij voor de krant The New Yorker; publiceert in 1963 Eichmann in Jeruzalem: a Report on the
Banality of Evil (hierover de film van Margarethe von Trotta, Hannah Arendt)
- Wordt hoogleraar aan de University of Chicago (tot 1968) en aan New School of Social Research (tot
aan haar dood in 1975)
, - Wijdt zich in de laatste jaren van haar leven hoofdzakelijk aan een dialoog met de traditie van de
filosofie; The Life of the Mind verschijnt postuum (1978); eerste volume: Denken; tweede volume:
Willen; het als derde deel beschouwde Oordelen gaat terug op 13 colleges over de politieke filosofie
van Immanuel Kant (1970)
Ziet in de filosofie een vooroordeel ten aanzien van de politiek, vanaf het begin van de traditie van de politieke
filosofie (begin Plato). Arendt wil het over het politieke hebben en daarnaar kijken maar zonder een
verstoorde en beïnvloedde blik, los van die vooroordelen.
Wil politiek zien los van de wolk van filosofie -> Hoe verschijnt de filosofie los van die traditie, wil naar de
politiek kijken op een andere manier dan de filosofen dat doen
MAAR ziet bij nader inzien een typische filosofische reactie, zien een geheel, een systematische reactie, traditie
-> Arend wijst de duiding vanuit concepten, ideeën, abstracte concepten af, kijk wat er gebeurt, bekijk het
politiek, niet in een hogere filosofische sfeer (die typische reactie ziet ze in de reactie van haar mede
intellectuelen op de opkomst van de NSDAP
Vandaar haar taak die ze zelf opneemt, ze wil verstaan, maar wel duidelijk die afscheid. Filosofen maken van
historische gebeurtenissen manifestaties van ideeën, zij wil die begrijpen als gewoon politieke manier (Zoon
politikon), als samenlevingsbond van unieke wezens, pluraliteit, achtergrond van de bestaansconditie waaruit
we politiek handelen.
NIET begrijpen door een ideeënconstructie, MAAR als iets dat zich tussen mensen afspeelt (afwijzing van de
pluraliteit, afwijzing van de pluraliteit) -> Dat is hetgene dat ze wil verstaan
-> Zur Person. Im Gespräch mit Günther Gaus
PROLOOG:
Arendt opent de proloog met een verwijzing naar de lancering van Spoetnik 1(4 oktober 1957 – Spoetnik
betekent satelliet): een door mensen (stervelingen, aardbewoners) gemaakt, op de aarde geboren (earth-
born) object wordt inde ruimte (het universum) gebracht om daar voor even de eeuwige cyclische baan van
hemellichamen te volgen; HA zinspeelt op het verschil tussen aard een universum, tussen aardse tijd
(sterfelijkheid) en de tijdsdimensie van het universum (eeuwigheid) (zie ook THC § 37: Universal versus Natural
Science –citaten pp. 268-269)
Net zoals Kant naar de betekenis van de Franse Revolutie peilde door de reactie op die historische gebeurtenis
te registeren (enthousiasme), zo registreert ook Arendt de (gevoelsmatige) reactie op deze gebeurtenis
(‘relief’/ opluchting: mensen zullen zich ooit bevrijden uit ‘gevangenis aarde’): een citaat uit de New York
Times naar aanleiding van die lancering, waarin impliciet verwezen wordt naar uitspraken van de
Russische(raket)wetenschapper Konstantin Tsiolkovski (1857-1935):
“"Mankind will not forever remain on Earth, but in the pursuit of light and space will first timidly emerge from
the bounds of the atmosphere, and then advance until he has conquered the whole of circumsolar space “;
"Earth is the cradle of humanity, but one cannot remain in the cradle forever."
Arendt leest in die perceptie van de aarde als een kerker of gevangenis en in die gevoelsmatige reactie van
‘relief’ een typisch moderne houding, een illustratie van de moderne menselijke bestaansconditie die ze in THC
duidt als een conditie van wereldvervreemding (zie THC § 35: World Alienation). HA raakt in de proloog van
THC een aantal elementen van die wereldvervreemding aan
,“Fateful repudiation of an Earth who was the Mother of all living creatures under the sky”: de aarde is “the
very quintessence of the human condition”; vooral inde wetenschappen bespeurt Arendt “the wish to escape
the human condition” ,de “rebellion against human existence as it has been given” (satellieten; zoektocht naar
andere ‘woon’ plaatsen in het universum; reproductieve geneeskunde, cloning, genetische manipulatie,
human enhancement) (Pp. 2-3)
De incommensurabiliteit tussen de taal van de wetenschap en de taal van mensen als denkende en politieke
wezens// tussen de ‘wereld’ van de wetenschappers en de wereld van mensen// tussen wetenschap en het
politieke (Pp. 3-4)
“the prospect of a society of laborers without labor, that is, without the only activity left to them” (Pp. 4-5)
Het onderzoek van Arendt in THC: Arendt heeft niet de pretentie om op voormelde bezorgdheden, op die
verbijsterende en verwarrende en onzeker makende gebeurtenissen een antwoord te bieden (dat is een
politieke zaak, en dus een zaak van velen, niet van één iemand). Ze beoogt “are consideration of the human
condition from the vantage point of our newest experiences and our most recent fears”. Of nog “What I
propose (...) is nothing more than to think what we are doing” (p. 5) – en wel in een dubbele betekenis:
- Het boek handelt over “the most elementary articulations of the human condition, (...) those activities
that traditionally, as well as according to current opinion, are within the range of every human being”:
arbeiden, werken en handelen (die HA samen beschouwt als de vita activa), maar niet de
(mentale)activiteit van het denken (omwille van redenen die in hoofdstuk één van THC verder worden
verhelderd) (de menselijke conditie)
- Het boek beoogt echter ook een historische analyse, op zoek naar de bronnen van de moderne
wereldvervreemding (de vlucht weg van de aarde naar het universum én de terugtrekking uit de
wereld in het zelf), om de aard van de moderne samenleving (society) te verstaan (de moderne
menselijke conditie)
CHAPTER 1.1: FUNDAMENTELE BEGRIPPEN (PARAGRAAF 1)
§ 1 bevat een korte behandeling (stipulatieve definities) van de fundamentele begrippen van Hannah Arendts
filosofie van de menselijke bestaansconditie
Arbeiden – werken – handelen: Three fundamental human activities and three basic conditions under which
life on earth has been given to man:
- Labor (alle activiteiten die verband houden met de biologische processen van het menselijke lichaam)
staat in het teken van ‘life itself’ = in het teken van de instandhouding van mensen als levende wezens
in de biologische zin van dat woord. Zie THC-hoofdstuk 3
- Work (alle activiteiten die verband houden met de productie van een artificiële wereld van dingen die
mensen bewonen) staat in het teken van de ‘unnaturalness / wordliness of human existence’. De
‘wereld’ staattussen mens en natuur. Zie THC hoofdstuk 4
Verdere verkenning van deze twee activiteiten zal gebeuren ahv Hannah Arendt, ‘Arbeiden, werken,
handelen’, in Idem, Politiek in donkere tijden. Essays over vrijheid en vriendschap:
, - Action (alle activiteiten die zich on-middellijk tussen mensen afspelen) staat in het teken van de
pluraliteit/plurality:
“the fact that men, not Man, live on the earth and inhabit the world” = de drie fundamentele
bestaanscondities in één formulering: “het feit dat mensen (pluraliteit- handelen), niet De Mens/ de mensheid,
leven op aarde (leven - arbeiden) en de wereld bewonen (wonen – wereld - werken)
“plurality is the condition – not only the conditio sine qua non, but the conditio perquam – of all political life” =
pluraliteit is niet alleen de noodzakelijke mogelijkheidsvoorwaarde, maar ook de voornaamste bestaansreden
van het politieke leven (handelen): het politieke <-> pluraliteit
Handelen – pluraliteit - het politieke: handelen = samen zo leven op aarde en zo de wereld bewonen, dat de
aarde leefbaar en de wereld bewoonbaar is (en blijft) voor (alle) mensen (anyone else who ever lived, lives, or
will live)
“Action would be an unnecessary luxury, a capricious interference with general laws of behaviour, if men were
endlessly reproducible repetitions of the same model, whose nature or essence was the same for all and as
predictable as the nature or essence of any other thing”
= handelen – pluraliteit – uniciteit van elke mens -onvoorspelbaarheid
Nataliteit en sterfelijkheid: de meest algemene conditie van het menselijke bestaan:
- Sterfelijkheid. Arbeiden, werken en handelen leveren een gevecht tegen de vergankelijkheid, de
tijdelijkheid, de futiliteit van het menselijke bestaan (het bestaan van mensen = de tijd die hen
gegeven is): het overleven van individuen soort, het garanderen van een vaste en duurzame wereld,
het creëren van de conditie ‘in founding and preserving political bodies’ voor herinnering en
geschiedenis (remembrance, history) (tegen het vergeten)
- Nataliteit: elke geboorte van een mens is een nieuw begin. “Labor and work, as well as action, are also
rooted in natality in so far as they have the task to provide and preserve the world for, to foresee and
reckon with, the constant influx of newcomers who are born into the world as strangers”
- De bijzondere band tussen nataliteit en handelen: handelen is het vermogen om iets nieuws te
beginnen, initiatief te nemen (inire = beginnen), als die men van geboorte is te verschijnen in de
wereld. Omdat handelen de politieke activiteit par excellence is, is nataliteit (en niet sterfelijkheid) de
centrale categorie van het politieke denken (in onderscheid met het filosofisch-metafysische denken).
- Nataliteit = het vermogen om iets nieuws te beginnen = vrijheid
Reflecties over ‘de menselijke conditie’:
- De menselijke (bestaans)conditie verwijst niet alleen naar de wijze waarop het leven op aarde is
gegeven aan mensen, maar ook naar de wijze waarop mensen aan dat leven op aarde via arbeiden,
werken en handelen zelf gestalte geven
- De menselijke conditie is niet hetzelfde als de menselijke natuur. Op de vraag ‘wat is de mens’ is geen
antwoord mogelijk. In het licht van de menselijke pluraliteit/ nataliteit is de enige relevante vraag: wie
ben jij/ wie zijn wij? (Consequenties voor denken over identiteit)
CONDITION
BIOGRAFIE EN VOORNAAMSTE WERKEN:
- Geboren 14 oktober 1906 in Linden (Hannover – Duitsland); het gezin verhuist in 1910 naar
Königsberg
- Vanaf 1924: studies filosofie en theologie in Berlijn, Marburg (bij Martin Heidegger), Freiburg (bij
Edmund Husserl), Heidelberg (Karl Jaspers: promotor van haar proefschrift Der Liebesbegriff bei
Augustin, 1929); huwt met Günther Stern (Günther Anders) 1929
- Vlucht uit Duitsland in 1933 na arrestatie door de Gestapo, naar Parijs; volgt colleges bij Alexandre
Kojève (1934); werkt van 1935 tot 1938 voor zionistische organisatie die kinderen van joodse
vluchtelingen helpt emigreren naar Palestina; scheidt van Günther Stern in 1937 en huwt met
Heinrich Blücher in 1940; wordt als stateloze van Duitse afkomst bij de uitbraak van de Tweede
Wereldoorlog geïnterneerd, maar weet te ontsnappen
Beslist op die moment dat haar droom niet meer is het te maken in de filosofie (interview Gaus, fragment).
Neemt duidelijk afscheid van de filosofie, ziet zichzelf niet als filosoof. Wordt aangesproken als één van de
weinige vrouwelijke filosofen, maar Arendt gaat hier niet diep op in, gaat meer in tegen het label van politieke
filosoof. Ziet zichzelf niet meer zo, ze beoefent de politieke theorie in haar eigen ogen.
Belang deze uitleg binnen de periode waar ze uit Duitsland vlucht -> In 1933 was ze het meest geschokt, niet
de overwinning van de NSDAP, niet de aard van de ideeën, zegt dat iedereen met een historisch bewustzijn
wist dat het niets goed kon betekenen, maar niet verassend, wat haar wel verbijsterd, MAAR de reactie van
haar vrienden, de intellectuelen, die lid werden van de NSDAP, gaan en masse overstag, sluiten zich aan bij die
beweging, dat is voor haar het verschieten
DAARIN ligt voor haar het afscheid van het intellectueel milieu, maar ook van de filosofie -> Door de
confrontatie met de reactie van haar vrienden
BV: Heidegger -> Sluitte zich aan, Rekorsrede, uitsluiten van Joden (zelfs eigen leermeester Husserl die joods
was)
- Emigreert naar USA/ New York in 1941; werkt voor het weekblad Aufbau en vanaf 1944 voor een
organisatie voor Joodse Europese culturele wederopbouw
- Verwerft bekendheid met de publicatie van The Origins of Totalitarianism(1951); verwerft in datzelfde
jaar het Amerikaanse staatsburgerschap; haar academische carrière komt op gang: ze geeft lezingen
aan verschillende belangrijke Amerikaanse universiteiten
- Verwerft bekendheid met de publicatie van The Origins of Totalitarianism(1951); verwerft in datzelfde
jaar het Amerikaanse staatsburgerschap; haar academische carrière komt op gang: ze geeft lezingen
aan verschillende belangrijke Amerikaanse universiteiten
- Publiceert Between Past and Future in 1961; woont in datzelfde jaar in Jeruzalem het Eichmann
proces bij voor de krant The New Yorker; publiceert in 1963 Eichmann in Jeruzalem: a Report on the
Banality of Evil (hierover de film van Margarethe von Trotta, Hannah Arendt)
- Wordt hoogleraar aan de University of Chicago (tot 1968) en aan New School of Social Research (tot
aan haar dood in 1975)
, - Wijdt zich in de laatste jaren van haar leven hoofdzakelijk aan een dialoog met de traditie van de
filosofie; The Life of the Mind verschijnt postuum (1978); eerste volume: Denken; tweede volume:
Willen; het als derde deel beschouwde Oordelen gaat terug op 13 colleges over de politieke filosofie
van Immanuel Kant (1970)
Ziet in de filosofie een vooroordeel ten aanzien van de politiek, vanaf het begin van de traditie van de politieke
filosofie (begin Plato). Arendt wil het over het politieke hebben en daarnaar kijken maar zonder een
verstoorde en beïnvloedde blik, los van die vooroordelen.
Wil politiek zien los van de wolk van filosofie -> Hoe verschijnt de filosofie los van die traditie, wil naar de
politiek kijken op een andere manier dan de filosofen dat doen
MAAR ziet bij nader inzien een typische filosofische reactie, zien een geheel, een systematische reactie, traditie
-> Arend wijst de duiding vanuit concepten, ideeën, abstracte concepten af, kijk wat er gebeurt, bekijk het
politiek, niet in een hogere filosofische sfeer (die typische reactie ziet ze in de reactie van haar mede
intellectuelen op de opkomst van de NSDAP
Vandaar haar taak die ze zelf opneemt, ze wil verstaan, maar wel duidelijk die afscheid. Filosofen maken van
historische gebeurtenissen manifestaties van ideeën, zij wil die begrijpen als gewoon politieke manier (Zoon
politikon), als samenlevingsbond van unieke wezens, pluraliteit, achtergrond van de bestaansconditie waaruit
we politiek handelen.
NIET begrijpen door een ideeënconstructie, MAAR als iets dat zich tussen mensen afspeelt (afwijzing van de
pluraliteit, afwijzing van de pluraliteit) -> Dat is hetgene dat ze wil verstaan
-> Zur Person. Im Gespräch mit Günther Gaus
PROLOOG:
Arendt opent de proloog met een verwijzing naar de lancering van Spoetnik 1(4 oktober 1957 – Spoetnik
betekent satelliet): een door mensen (stervelingen, aardbewoners) gemaakt, op de aarde geboren (earth-
born) object wordt inde ruimte (het universum) gebracht om daar voor even de eeuwige cyclische baan van
hemellichamen te volgen; HA zinspeelt op het verschil tussen aard een universum, tussen aardse tijd
(sterfelijkheid) en de tijdsdimensie van het universum (eeuwigheid) (zie ook THC § 37: Universal versus Natural
Science –citaten pp. 268-269)
Net zoals Kant naar de betekenis van de Franse Revolutie peilde door de reactie op die historische gebeurtenis
te registeren (enthousiasme), zo registreert ook Arendt de (gevoelsmatige) reactie op deze gebeurtenis
(‘relief’/ opluchting: mensen zullen zich ooit bevrijden uit ‘gevangenis aarde’): een citaat uit de New York
Times naar aanleiding van die lancering, waarin impliciet verwezen wordt naar uitspraken van de
Russische(raket)wetenschapper Konstantin Tsiolkovski (1857-1935):
“"Mankind will not forever remain on Earth, but in the pursuit of light and space will first timidly emerge from
the bounds of the atmosphere, and then advance until he has conquered the whole of circumsolar space “;
"Earth is the cradle of humanity, but one cannot remain in the cradle forever."
Arendt leest in die perceptie van de aarde als een kerker of gevangenis en in die gevoelsmatige reactie van
‘relief’ een typisch moderne houding, een illustratie van de moderne menselijke bestaansconditie die ze in THC
duidt als een conditie van wereldvervreemding (zie THC § 35: World Alienation). HA raakt in de proloog van
THC een aantal elementen van die wereldvervreemding aan
,“Fateful repudiation of an Earth who was the Mother of all living creatures under the sky”: de aarde is “the
very quintessence of the human condition”; vooral inde wetenschappen bespeurt Arendt “the wish to escape
the human condition” ,de “rebellion against human existence as it has been given” (satellieten; zoektocht naar
andere ‘woon’ plaatsen in het universum; reproductieve geneeskunde, cloning, genetische manipulatie,
human enhancement) (Pp. 2-3)
De incommensurabiliteit tussen de taal van de wetenschap en de taal van mensen als denkende en politieke
wezens// tussen de ‘wereld’ van de wetenschappers en de wereld van mensen// tussen wetenschap en het
politieke (Pp. 3-4)
“the prospect of a society of laborers without labor, that is, without the only activity left to them” (Pp. 4-5)
Het onderzoek van Arendt in THC: Arendt heeft niet de pretentie om op voormelde bezorgdheden, op die
verbijsterende en verwarrende en onzeker makende gebeurtenissen een antwoord te bieden (dat is een
politieke zaak, en dus een zaak van velen, niet van één iemand). Ze beoogt “are consideration of the human
condition from the vantage point of our newest experiences and our most recent fears”. Of nog “What I
propose (...) is nothing more than to think what we are doing” (p. 5) – en wel in een dubbele betekenis:
- Het boek handelt over “the most elementary articulations of the human condition, (...) those activities
that traditionally, as well as according to current opinion, are within the range of every human being”:
arbeiden, werken en handelen (die HA samen beschouwt als de vita activa), maar niet de
(mentale)activiteit van het denken (omwille van redenen die in hoofdstuk één van THC verder worden
verhelderd) (de menselijke conditie)
- Het boek beoogt echter ook een historische analyse, op zoek naar de bronnen van de moderne
wereldvervreemding (de vlucht weg van de aarde naar het universum én de terugtrekking uit de
wereld in het zelf), om de aard van de moderne samenleving (society) te verstaan (de moderne
menselijke conditie)
CHAPTER 1.1: FUNDAMENTELE BEGRIPPEN (PARAGRAAF 1)
§ 1 bevat een korte behandeling (stipulatieve definities) van de fundamentele begrippen van Hannah Arendts
filosofie van de menselijke bestaansconditie
Arbeiden – werken – handelen: Three fundamental human activities and three basic conditions under which
life on earth has been given to man:
- Labor (alle activiteiten die verband houden met de biologische processen van het menselijke lichaam)
staat in het teken van ‘life itself’ = in het teken van de instandhouding van mensen als levende wezens
in de biologische zin van dat woord. Zie THC-hoofdstuk 3
- Work (alle activiteiten die verband houden met de productie van een artificiële wereld van dingen die
mensen bewonen) staat in het teken van de ‘unnaturalness / wordliness of human existence’. De
‘wereld’ staattussen mens en natuur. Zie THC hoofdstuk 4
Verdere verkenning van deze twee activiteiten zal gebeuren ahv Hannah Arendt, ‘Arbeiden, werken,
handelen’, in Idem, Politiek in donkere tijden. Essays over vrijheid en vriendschap:
, - Action (alle activiteiten die zich on-middellijk tussen mensen afspelen) staat in het teken van de
pluraliteit/plurality:
“the fact that men, not Man, live on the earth and inhabit the world” = de drie fundamentele
bestaanscondities in één formulering: “het feit dat mensen (pluraliteit- handelen), niet De Mens/ de mensheid,
leven op aarde (leven - arbeiden) en de wereld bewonen (wonen – wereld - werken)
“plurality is the condition – not only the conditio sine qua non, but the conditio perquam – of all political life” =
pluraliteit is niet alleen de noodzakelijke mogelijkheidsvoorwaarde, maar ook de voornaamste bestaansreden
van het politieke leven (handelen): het politieke <-> pluraliteit
Handelen – pluraliteit - het politieke: handelen = samen zo leven op aarde en zo de wereld bewonen, dat de
aarde leefbaar en de wereld bewoonbaar is (en blijft) voor (alle) mensen (anyone else who ever lived, lives, or
will live)
“Action would be an unnecessary luxury, a capricious interference with general laws of behaviour, if men were
endlessly reproducible repetitions of the same model, whose nature or essence was the same for all and as
predictable as the nature or essence of any other thing”
= handelen – pluraliteit – uniciteit van elke mens -onvoorspelbaarheid
Nataliteit en sterfelijkheid: de meest algemene conditie van het menselijke bestaan:
- Sterfelijkheid. Arbeiden, werken en handelen leveren een gevecht tegen de vergankelijkheid, de
tijdelijkheid, de futiliteit van het menselijke bestaan (het bestaan van mensen = de tijd die hen
gegeven is): het overleven van individuen soort, het garanderen van een vaste en duurzame wereld,
het creëren van de conditie ‘in founding and preserving political bodies’ voor herinnering en
geschiedenis (remembrance, history) (tegen het vergeten)
- Nataliteit: elke geboorte van een mens is een nieuw begin. “Labor and work, as well as action, are also
rooted in natality in so far as they have the task to provide and preserve the world for, to foresee and
reckon with, the constant influx of newcomers who are born into the world as strangers”
- De bijzondere band tussen nataliteit en handelen: handelen is het vermogen om iets nieuws te
beginnen, initiatief te nemen (inire = beginnen), als die men van geboorte is te verschijnen in de
wereld. Omdat handelen de politieke activiteit par excellence is, is nataliteit (en niet sterfelijkheid) de
centrale categorie van het politieke denken (in onderscheid met het filosofisch-metafysische denken).
- Nataliteit = het vermogen om iets nieuws te beginnen = vrijheid
Reflecties over ‘de menselijke conditie’:
- De menselijke (bestaans)conditie verwijst niet alleen naar de wijze waarop het leven op aarde is
gegeven aan mensen, maar ook naar de wijze waarop mensen aan dat leven op aarde via arbeiden,
werken en handelen zelf gestalte geven
- De menselijke conditie is niet hetzelfde als de menselijke natuur. Op de vraag ‘wat is de mens’ is geen
antwoord mogelijk. In het licht van de menselijke pluraliteit/ nataliteit is de enige relevante vraag: wie
ben jij/ wie zijn wij? (Consequenties voor denken over identiteit)
