Samenvatting sv RZL

SAMENVATTING RELIGIE

Les 1: Inleiding: nieuwe tijden, oude noden
Wetenschappelijke benadering

 “wetenschappelijk”: kritische reflectie, wetenschappelijke methodologie
o Kritisch denken over alle aspecten in je leven DUS ook over religie: niet alles
aannemen/verwerpen
 “vraagstukken”: geen gefixeerde noch definitieve antwoorden
o  “dogmatisme” = de systematische verwerping van twijfel of de weigering van
bevraging van dogma’s
 Uitgangspunt: huidige situatie – joods-christelijke traditie
 Oudtestamentische ‘wijsheidsliteratuur’
o OT = wat we delen met de joden = Hebreeuwse Bijbel = TeNaK
o NT = verhalen over Jezus

Bijbelse insteek

 Bijbel = existentiële literatuur, gelovige reflectie
o NIET uit de hemel gevallen
o Bestaan 100den versies van, elk boek heeft een hele geschiedenis van aanpassingen
DUS = gegroeide literatuur
o Mensen hebben dit geschreven op een zoekende manier, al nadenkend over zichzelf,
NIET dogmatisch
 De Bijbel < biblia < grieks: ‘de boeken’ => grieks: ‘de heilige boeken’
o Meervoud: OT en NT
o OT = reflectie over dagdagelijkse ervaringen, zin van het leven = wijsheidsliteratuur

TeNaK en OT

 TeNaK = 3 delen van de Joodse/Hebreeuwse Bijbel:
o Torah – de Wet = 5 grote boeken over de wet
o Nebi’im – de Profeten = opgedeeld in de vroege (= boeken/verhalen over profeten)
en de late (boeken van een profeet)
o Ketouvîm – de Geschriften = psalmen, spreuken waarin wijsheid centraal staat
 Al deze boeken zitten in het OT (wel andere volgorde), MAAR ook extra delen in het OT
afkomstig vd Oude Grieken
 4 delen van het OT:
o De Pentateuch (de vijf rollen) = Torah
o De ‘historische’ boeken = vroege profeten
o De ‘poëtische’ boeken = K
o De ‘profetische’ boeken = late profeten

Inhoud vd cursus

 Deze tijd: mensen zijn op zoek naar wat ‘echt telt’, ‘geluk’, ‘zingeving’, ‘wijsheid’ 
toenemend succes van ‘mindfulness’, existentiële en wetenschappelijke reflectie op ‘geluk’,
aandacht voor het hier en nu, yoga, meditatie, heelheid en harmonie, existentiële filosofie,
wijsheid



1

,  = nieuwe ‘religiositeit’ brengt stukken van het eeuwenoud joods-christelijk gedachtegoed
terug, hoewel ze vaak vergeten zijn  deze terug onder de aandacht brengen

Nieuwe tijden, oude noden

 Premoderniteit
o Één overkoepelend christelijk baldakijn
o Cultuur en religie zijn onlosmakelijk verbonden
o Religie heeft een antwoord op alle vragen (politiek, medisch, sociaal)
o Kerk staat in het centrum (en evt klooster), daarrond staan huizen, daarrond de
stadswallen
o Stadhuis van bv. Leuven (= politiek gebouw): Bijbelse taferelen in de nissen
 Moderniteit (vanaf 18e eeuw)
o Gefragmenteerde, onderscheiden domeinen met eigen grenzen  religie wordt 1
domein, naast het domein van bv. geneeskunde
o Eigen discours, particuliere logica, specifieke rationaliteit
 Structurele differentiëring = elk domein wordt gedifferentieerd, eigen
discours en logica
 Bv. tandpijn  tandarts (ipv bidden tot de heilige Apollonia)
 Functionele rationalisering = we willen de werkelijkheid begrijpen
 Nieuwe antwoorden op vragen  nieuwe vragen worden opgewekt
 meer onzekerheid ( postmoderniteit)
o Ook invloed op het denken van de mens/persoon  compartimenten met specifieke
benadering bij:
 Lichamelijke deelgebieden  aparte specialismes, bv. endocrinoloog,
uroloog, neuroloog
 Mentale geestelijke vermogens
o DUS fragmentering op zowel samenlevings- als op menselijk niveau
 VOORDEEL: goede specialisatie
 NADEEL: globaalbeeld gaat verloren, bv. cardioloog weet niets over nieren
 Postmoderniteit
o Paradox:
 Christendom is minder evident (trouwen voor de kerk, naar de mis gaan,
communie) = conventioneel, traditioneel
 Wel zoeken mensen naar geluk, zingeving, iets wat ons leven draagt
o Ervaring van menselijke onmacht en ontoereikendheid, transcendente
werkelijkheidsfactoren, ‘religie zonder God’
 Er zijn, ondanks moderniteit, toch onoplosbare vragen
 Bv. wat is liefde?
 Transcendent = overstijgend  is er toch iets meer?
 Iets dat onze analyseerbare, beschrijfbare werkelijkheid overstijgt
 Heropleving zoeken naar diepgang = religie zonder God
o Op zoek naar diepgang en authenticiteit
 Attitude van aandachtig-heid ~ mindfulness
 ‘heid’: blijft bestaan  zoeken naar bewuste levenshouding,
stilstaan ipv steeds blijven doorgaan
 Verzuchting naar verbondenheid in harmonie met de gehele werkelijkheid ~
connectedness


2

,  Fragmentatie  verbondenheid, wij als deel vd werkelijkheid, één
met jezelf/de werkelijkheid, omringend + overstijgend
 Verlangen naar ‘heelheid’, ‘eenwording’

Terug naar samenhang?

 Geneeskunde: terug samenhang tussen lichamelijke en mentale problemen
 Groeiend besef van samenhang en onderlinge connectie
o Lichamelijke klachten
 ~ psychologische, sociale of mentale problemen
 Bv. niet kunnen eten  geen lichamelijk probleem (gastroscopie oké), wel
mentaal
o Mentaal onbehagen
 ~ lichamelijke oorzaken
 Bv. heel prikkelbaar  niet mentaal, wel lichamelijk: hyperthyreoïdie
 Strikt onderscheid rede-emotie
o Emotie bepaalt denken, gedachten bepalen emoties
o Fysieke reactie vs. fictieve gedachte
 Bv. denken aan citroen  speekselproductie
o Auto-educatie van onze gedachten

Groeiende aandacht naar zingeving

 Groeiende aandacht voor zingeving
o Bv. Libelle: 2 pagina’s DUS mensen zijn ermee bezig
o Bv. Rituals
 Ritual of ayurveda = traditie van het Boeddhisme ~ tot rust komen
 Vrouw in zenhouding  meditatie
 Namaste = harmonie met jezelf, je naaste en God
 ‘slow down’, naar wat echt telt, “soul”  op het niveau van zingeving
 Tsuru = Japanse kraanvogel = brenger van wijsheid
 Advent ~ Christelijk kerstfeest
o DUS religie zit overal, ookal niet in de strikte religieuze betekenis
o Bv. lobby hotel: niet over God, wel diepere waarden van het mens zijn
o Bv. theezakjes met nadenkboodschappen
 Yogathee: expliciet gelinkt aan religiositeit: diepere grondlaag
 Meditatie = bewustzijnsvorm maar OOK religieus
 Wat is de kern van het mens-zijn?
 ‘Tekenen van de tijd’ (Vaticanum II)
 Diepste existentiële niveau: zoektocht naar harmonie met en in de werkelijkheid, naar
heelheid en transcendentie
 Voorbij concrete invulling, naar het diepste niveau van religieus aanvoelen, ‘beyond’
o Voorbij concrete godsdiensten  zijn die niet allemaal voortgekomen uit hetzelfde
allerdiepste niveau van harmonie, heelheid en transcendentie
 Nieuw vertrekpunt?
 Ook in Joods-Christelijke traditie analoog, maar bedolven onder het stof vd tijd
 Herontdekken en situeren in nieuwe actuele context
o Hersitueren, bv.: meditatie niet direct linken aan het oosten: kwam ook al veel
vroeger in het christendom voor

3