Inhoud
Deel 1: inleiding..................................................................................................... 4
Hoofdstuk 1: wat is internationaal publiekrecht..................................................4
Hoofdstuk 2: het verhaal..................................................................................... 5
Deel 2: bronnen van het internationaal recht.........................................................6
Hoofdstuk 1: algemeen....................................................................................... 6
Hoofdstuk 2: gewoonte....................................................................................... 7
Hoofdstuk 3: algemene rechtsbeginselen.........................................................11
Hoofdstuk 4: verdragen..................................................................................... 14
Hoofdstuk 5: eenzijdige rechtshandelingen.......................................................22
Hoofdstuk 6: handelingen van internationale organisaties...............................25
Hoofdstuk 7: soft law......................................................................................... 25
Hoofdstuk 8: de verhouding tussen het internationaal en intern recht.............27
Deel 3: subjecten.................................................................................................. 27
Hoofdstuk 1: algemeen..................................................................................... 27
Hoofdstuk 2: de staat........................................................................................ 28
Afdeling 1: constitutieve bestanddelen..........................................................28
Afdeling 2: het ontstaan van een staat..........................................................28
Afdeling 3: ius cogens.................................................................................... 31
Afdeling 4: statenopvolging............................................................................31
Afdeling 5: soevereiniteit............................................................................... 31
Hoofdstuk 3: internationale organisaties...........................................................33
Afdeling 1: definitie........................................................................................ 33
Afdeling 2: drie belangrijke aspecten van de werking van internationale
organisaties.................................................................................................... 33
Hoofdstuk 4: volkeren en individuen.................................................................35
Afdeling 1: volkeren........................................................................................ 35
Afdeling 2: individuen..................................................................................... 36
Hoofdstuk 5: niet-gouvernementele organisaties/bedrijven..............................37
Hoofdstuk 6: representativiteit..........................................................................37
Deel 4: aansprakelijkheid..................................................................................... 40
Hoofdstuk 1: algemeen..................................................................................... 40
Hoofdstuk 2: staatsaansprakelijkheid................................................................40
Afdeling 1: onrechtmatige daad.....................................................................40
Afdeling 2: toerekening.................................................................................. 40
Afdeling 3: schending..................................................................................... 42
1
, Afdeling 4: de verschoningsgronden..............................................................42
Afdeling 5: gevolgen...................................................................................... 44
Afdeling 6: inroepen van aansprakelijkheid....................................................45
Afdeling 7: tegenmaatregelen........................................................................45
Hoofdstuk 3: aansprakelijkheid van internationale organisaties.......................46
Deel 5: jurisdictie en immuniteiten.......................................................................54
Hoofdstuk 1: jurisdictie – algemeen..................................................................54
Hoofdstuk 2: jurisdictie – afbakening.................................................................55
Hoofdstuk 3: toepassingen................................................................................ 57
Afdeling 1: kwaliteit van de aanknopingsfactor..............................................57
Afdeling 2: afbakening van concurrerende jurisdicties...................................61
Afdeling 3: invloed van andere rechtsregimes: ‘doelgerichte’
aanknopingsfactoren...................................................................................... 62
Hoofdstuk 4: immuniteiten................................................................................ 64
Afdeling 1: algemeen..................................................................................... 64
Afdeling 2: staatsimmuniteit..........................................................................65
Afdeling 3: diplomatieke immuniteit..............................................................71
Afdeling 4: de triade....................................................................................... 77
Afdeling 5: internationale organisaties...........................................................77
Afdeling 6: immuniteiten en internationale misdaden....................................80
Deel 6: regeling van geschillen............................................................................ 81
Hoofdstuk 1: “vreedzame” regeling van geschillen...........................................81
Hoofdstuk 2: niet-jurisdictionele regeling..........................................................82
Hoofdstuk 3: jurisdictionele regeling.................................................................84
Hoofdstuk 4: casussen...................................................................................... 90
Afdeling 1: casus: ITLOS, COSIS Advisory Opinion..........................................90
Afdeling 2: casus: de internationale rechter en de vrede...............................91
Deel 7: internationale vrede en veiligheid............................................................93
Hoofdstuk 1: verbod van gebruik van gewapend geweld..................................93
Hoofdstuk 2: collectieve veiligheid....................................................................96
Afdeling 1: veiligheidsraad............................................................................. 96
Afdeling 2: algemene vergadering...............................................................101
Deel 8: bescherming van het individu................................................................102
Hoofdstuk 1: mensenrechten..........................................................................102
Afdeling 1: bronnen...................................................................................... 102
Afdeling 2: universele verklaring voor de rechten van de mens..................102
Afdeling 3: VN-verdrag burgerlijke en politieke rechten...............................102
2
, Afdeling 4: VN-verdrag economische, sociale en culturele rechten..............105
Afdeling 5: specifieke categorieën en problematieken.................................107
Afdeling 6: institutioneel.............................................................................. 108
Hoofdstuk 2: internationaal arbeidsrecht........................................................108
Hoofdstuk 3: internationaal humanitair recht (oorlogsrecht)...........................109
Afdeling 1: algemeen................................................................................... 109
Afdeling 2: fundamentele beginselen...........................................................110
Afdeling 3: internationale conflicten.............................................................110
Afdeling 4: speciale bescherming, uitzonderingen.......................................111
Afdeling 5: interne conflicten.......................................................................111
Afdeling 6: controle...................................................................................... 112
Hoofdstuk 4: internationaal strafrecht.............................................................112
Afdeling 1: algemeen................................................................................... 112
Afdeling 2: internationale misdaden.............................................................112
Afdeling 3: afdwinging.................................................................................. 119
Deel 9: internationaal economisch recht............................................................125
Hoofdstuk 1: algemeen................................................................................... 125
Hoofdstuk 2: internationaal investeringsrecht.................................................129
Hoofdstuk 3: internationaal handelsrecht........................................................134
Hoofdstuk 4: ontwikkeling en armoedebestrijding..........................................139
Afdeling 1: ontwikkeling............................................................................... 139
Afdeling 2: armoede..................................................................................... 141
Deel 10: milieubescherming............................................................................... 143
Hoofdstuk 1: internationale gewoonte............................................................143
Afdeling 1: global commons.........................................................................144
Afdeling 2: procedurele verplichtingen.........................................................144
Afdeling 3: aansprakelijkheidsrecht..............................................................145
Afdeling 4: bewijs......................................................................................... 148
Hoofdstuk 2: conventionele regimes...............................................................149
Afdeling 1: Rio Declaration on Environment and Development....................149
Afdeling 2: het internationaal klimaatrecht..................................................149
Hoofdstuk 3: institutioneel.............................................................................. 152
Hoofdstuk 4: conclusie.................................................................................... 153
Gastcollege: internationaal strafrecht................................................................154
3
, Samenvatting internationaal
publiekrecht
Deel 1: inleiding
Hoofdstuk 1: wat is internationaal publiekrecht
Wat is internationaal recht?
- Normen: indeling die de klassieke RL ziet
o Recht van samenleving = coëxistentie: soevereine staten
wantrouwen elkaar maken dan afspraken over hun vreedzaam
samenleven
Bv. verbod op gebruik van gewapend geweld
Bv. ambassadeurs mag je niet vermoorden
Wordt weer steeds relevanter vandaag de dag
o Recht van samenwerking = coöperatie: oprichting van
regionale organisaties & maken van verdragen
Bv. oprichting van VN
Bv. kaderverdrag v/d VN over de klimaatsveranderingen: alle
landen worden geacht samen te werken om de wereld te
redden v/d klimaatsveranderingen
Vandaag de dag steeds minder samenwerking &
bijgevolg dus meer nood aan het handhaven van
vreedzame betrekkingen tussen staten
Deze normen hebben vandaag de dag heel veel invloed op de
interne rechtsorde: er zijn nl. overal verdragen met normen
adhv die verdragen zal het int’l recht binnensijpelen in het
nationaal recht
- Processen: proces = een opeenvolging van handelingen die tot gevolg
hebben dat de gedraging van int’le actoren wordt beïnvloed
o Bij de ontwikkeling v/h recht
o Bij de verwerkelijking v/h recht
Bv. Palestina is nog niet erkend als staat MAAR heeft wel het statuut
van staat bij het ISH, heeft ook een waarnemend statuut bij de VN
(maar geen lid want dan is stemming van VNV nodig & daar is er altijd
veto van VS) en IGH verwijst naar ‘Palestina’ als een gebied op zichzelf:
er zijn dus positieve evoluties in de verwerkelijking v/h recht op
zelfbeschikking van Palestina = proces van int’l recht Palestina wordt
dus langzaamaan een staat
- Discours
o Taal: int’l recht is een taal in beweging
Gemeenschappelijke taal is nodig voor het recht van
samenleving: op die manier kunnen staten immers
communiceren om bepaalde essentiële dingen af te
spreken
Taal is disruptief: met een taal benoemt men de realiteit
men kwalificeert dus heel wat zaken MAAR op die
4
Deel 1: inleiding..................................................................................................... 4
Hoofdstuk 1: wat is internationaal publiekrecht..................................................4
Hoofdstuk 2: het verhaal..................................................................................... 5
Deel 2: bronnen van het internationaal recht.........................................................6
Hoofdstuk 1: algemeen....................................................................................... 6
Hoofdstuk 2: gewoonte....................................................................................... 7
Hoofdstuk 3: algemene rechtsbeginselen.........................................................11
Hoofdstuk 4: verdragen..................................................................................... 14
Hoofdstuk 5: eenzijdige rechtshandelingen.......................................................22
Hoofdstuk 6: handelingen van internationale organisaties...............................25
Hoofdstuk 7: soft law......................................................................................... 25
Hoofdstuk 8: de verhouding tussen het internationaal en intern recht.............27
Deel 3: subjecten.................................................................................................. 27
Hoofdstuk 1: algemeen..................................................................................... 27
Hoofdstuk 2: de staat........................................................................................ 28
Afdeling 1: constitutieve bestanddelen..........................................................28
Afdeling 2: het ontstaan van een staat..........................................................28
Afdeling 3: ius cogens.................................................................................... 31
Afdeling 4: statenopvolging............................................................................31
Afdeling 5: soevereiniteit............................................................................... 31
Hoofdstuk 3: internationale organisaties...........................................................33
Afdeling 1: definitie........................................................................................ 33
Afdeling 2: drie belangrijke aspecten van de werking van internationale
organisaties.................................................................................................... 33
Hoofdstuk 4: volkeren en individuen.................................................................35
Afdeling 1: volkeren........................................................................................ 35
Afdeling 2: individuen..................................................................................... 36
Hoofdstuk 5: niet-gouvernementele organisaties/bedrijven..............................37
Hoofdstuk 6: representativiteit..........................................................................37
Deel 4: aansprakelijkheid..................................................................................... 40
Hoofdstuk 1: algemeen..................................................................................... 40
Hoofdstuk 2: staatsaansprakelijkheid................................................................40
Afdeling 1: onrechtmatige daad.....................................................................40
Afdeling 2: toerekening.................................................................................. 40
Afdeling 3: schending..................................................................................... 42
1
, Afdeling 4: de verschoningsgronden..............................................................42
Afdeling 5: gevolgen...................................................................................... 44
Afdeling 6: inroepen van aansprakelijkheid....................................................45
Afdeling 7: tegenmaatregelen........................................................................45
Hoofdstuk 3: aansprakelijkheid van internationale organisaties.......................46
Deel 5: jurisdictie en immuniteiten.......................................................................54
Hoofdstuk 1: jurisdictie – algemeen..................................................................54
Hoofdstuk 2: jurisdictie – afbakening.................................................................55
Hoofdstuk 3: toepassingen................................................................................ 57
Afdeling 1: kwaliteit van de aanknopingsfactor..............................................57
Afdeling 2: afbakening van concurrerende jurisdicties...................................61
Afdeling 3: invloed van andere rechtsregimes: ‘doelgerichte’
aanknopingsfactoren...................................................................................... 62
Hoofdstuk 4: immuniteiten................................................................................ 64
Afdeling 1: algemeen..................................................................................... 64
Afdeling 2: staatsimmuniteit..........................................................................65
Afdeling 3: diplomatieke immuniteit..............................................................71
Afdeling 4: de triade....................................................................................... 77
Afdeling 5: internationale organisaties...........................................................77
Afdeling 6: immuniteiten en internationale misdaden....................................80
Deel 6: regeling van geschillen............................................................................ 81
Hoofdstuk 1: “vreedzame” regeling van geschillen...........................................81
Hoofdstuk 2: niet-jurisdictionele regeling..........................................................82
Hoofdstuk 3: jurisdictionele regeling.................................................................84
Hoofdstuk 4: casussen...................................................................................... 90
Afdeling 1: casus: ITLOS, COSIS Advisory Opinion..........................................90
Afdeling 2: casus: de internationale rechter en de vrede...............................91
Deel 7: internationale vrede en veiligheid............................................................93
Hoofdstuk 1: verbod van gebruik van gewapend geweld..................................93
Hoofdstuk 2: collectieve veiligheid....................................................................96
Afdeling 1: veiligheidsraad............................................................................. 96
Afdeling 2: algemene vergadering...............................................................101
Deel 8: bescherming van het individu................................................................102
Hoofdstuk 1: mensenrechten..........................................................................102
Afdeling 1: bronnen...................................................................................... 102
Afdeling 2: universele verklaring voor de rechten van de mens..................102
Afdeling 3: VN-verdrag burgerlijke en politieke rechten...............................102
2
, Afdeling 4: VN-verdrag economische, sociale en culturele rechten..............105
Afdeling 5: specifieke categorieën en problematieken.................................107
Afdeling 6: institutioneel.............................................................................. 108
Hoofdstuk 2: internationaal arbeidsrecht........................................................108
Hoofdstuk 3: internationaal humanitair recht (oorlogsrecht)...........................109
Afdeling 1: algemeen................................................................................... 109
Afdeling 2: fundamentele beginselen...........................................................110
Afdeling 3: internationale conflicten.............................................................110
Afdeling 4: speciale bescherming, uitzonderingen.......................................111
Afdeling 5: interne conflicten.......................................................................111
Afdeling 6: controle...................................................................................... 112
Hoofdstuk 4: internationaal strafrecht.............................................................112
Afdeling 1: algemeen................................................................................... 112
Afdeling 2: internationale misdaden.............................................................112
Afdeling 3: afdwinging.................................................................................. 119
Deel 9: internationaal economisch recht............................................................125
Hoofdstuk 1: algemeen................................................................................... 125
Hoofdstuk 2: internationaal investeringsrecht.................................................129
Hoofdstuk 3: internationaal handelsrecht........................................................134
Hoofdstuk 4: ontwikkeling en armoedebestrijding..........................................139
Afdeling 1: ontwikkeling............................................................................... 139
Afdeling 2: armoede..................................................................................... 141
Deel 10: milieubescherming............................................................................... 143
Hoofdstuk 1: internationale gewoonte............................................................143
Afdeling 1: global commons.........................................................................144
Afdeling 2: procedurele verplichtingen.........................................................144
Afdeling 3: aansprakelijkheidsrecht..............................................................145
Afdeling 4: bewijs......................................................................................... 148
Hoofdstuk 2: conventionele regimes...............................................................149
Afdeling 1: Rio Declaration on Environment and Development....................149
Afdeling 2: het internationaal klimaatrecht..................................................149
Hoofdstuk 3: institutioneel.............................................................................. 152
Hoofdstuk 4: conclusie.................................................................................... 153
Gastcollege: internationaal strafrecht................................................................154
3
, Samenvatting internationaal
publiekrecht
Deel 1: inleiding
Hoofdstuk 1: wat is internationaal publiekrecht
Wat is internationaal recht?
- Normen: indeling die de klassieke RL ziet
o Recht van samenleving = coëxistentie: soevereine staten
wantrouwen elkaar maken dan afspraken over hun vreedzaam
samenleven
Bv. verbod op gebruik van gewapend geweld
Bv. ambassadeurs mag je niet vermoorden
Wordt weer steeds relevanter vandaag de dag
o Recht van samenwerking = coöperatie: oprichting van
regionale organisaties & maken van verdragen
Bv. oprichting van VN
Bv. kaderverdrag v/d VN over de klimaatsveranderingen: alle
landen worden geacht samen te werken om de wereld te
redden v/d klimaatsveranderingen
Vandaag de dag steeds minder samenwerking &
bijgevolg dus meer nood aan het handhaven van
vreedzame betrekkingen tussen staten
Deze normen hebben vandaag de dag heel veel invloed op de
interne rechtsorde: er zijn nl. overal verdragen met normen
adhv die verdragen zal het int’l recht binnensijpelen in het
nationaal recht
- Processen: proces = een opeenvolging van handelingen die tot gevolg
hebben dat de gedraging van int’le actoren wordt beïnvloed
o Bij de ontwikkeling v/h recht
o Bij de verwerkelijking v/h recht
Bv. Palestina is nog niet erkend als staat MAAR heeft wel het statuut
van staat bij het ISH, heeft ook een waarnemend statuut bij de VN
(maar geen lid want dan is stemming van VNV nodig & daar is er altijd
veto van VS) en IGH verwijst naar ‘Palestina’ als een gebied op zichzelf:
er zijn dus positieve evoluties in de verwerkelijking v/h recht op
zelfbeschikking van Palestina = proces van int’l recht Palestina wordt
dus langzaamaan een staat
- Discours
o Taal: int’l recht is een taal in beweging
Gemeenschappelijke taal is nodig voor het recht van
samenleving: op die manier kunnen staten immers
communiceren om bepaalde essentiële dingen af te
spreken
Taal is disruptief: met een taal benoemt men de realiteit
men kwalificeert dus heel wat zaken MAAR op die
4
