Observeren en rapporteren
Hoofdstuk 1: Observeren, eenvoudig of toch niet?
1.1 Wat is observeren in het dagelijks leven?
- We observeren continu
- Alledaags observeren: het voortdurend en ongemerkt waarnemen, verwerken en
interpreteren van zintuiglijke prikkels.
1.1.1 Wat observeer je dagelijks?
- Ongemerkt observeren we eerst alle uiterlijke eigenschappen van een persoon (kledij, fysiek
voorkomen, …). Hier maakt men dan een oordeel over de persoon.
- Bewust spits je je toe op het verbale gedrag van een persoon: alles wat men in woorden
uitdrukt.
- Onbewust: non-verbale gedrag waarnemen, omvat alle signalen die we niet in woorden
uitdrukken.
- Paraverbaal gedrag: stemhoogte, ritme en toon die je observeert.
1.1.2 Waarom observeer je in het leven van alledag?
Bij een ontmoeting met onbekende maak je een eerste indruk (= uit de allereerste
waarneming van de persoon bouw je direct gedachten en gevoelens op. Observeren doe je
om snel je sociaal te plaatsentgo de ander.
Observeren heeft meerdere doelen:
Informatie krijgen over anderen
Informatie krijgen over relaties en situaties
Informatie krijgen over jezelf, vooral door zelfobservatie en ‘afgeleide’ observatie.
- Zelfobservatie: de waarneming van je eigen gedrag en innerlijke prikkels.
- Afgeleide observatie: jouw waarneming van hoe anderen zich ten opzichte van jou
verhouden, waaruit jij afleidt wat ij over jou denken en voelen.
1.1.3 Hoe loopt het dagelijkse observeren?
- We nemen voortdurend en ongemerkt waar en deze informatiestroom gebruik je meteen
onbewust.
- Spiegelneuronen: zijn hersencellen die actief worden wanneer je observeert wat iemand
doet. Ze ‘spiegelen’ dus de handelingen van anderen alleen maar door observatie, ook al
handel je niet.
, - Attributie proces is het proces waarbij je automatisch betekenis geeft aan en verklaringen
zoekt voor het gedrag van anderen en jezelf.
1.2 Hoe verschillen alledaags en professioneel observeren?
- Waarnemen: het opnemen van prikkels via de zintuigen. Ook innerlijke gewaarwordingen
horen tot de waarneming.
Alledaags observeren heeft beperkingen omdat je er niet bewust bij stilstaat:
Selectiviteit van de alledaagse waarneming: ons brein kan maar een deel van de
beschikbare zintuiglijke informatie verwerken.
Subjectiviteit van de alledaagse waarneming: de ongemerkte verwerking van je
waarnemingen ondergaat heel wat vertekeningen.
Professioneel handelen vereist dat je vakkundig handelt. Eerst objectief waarnemen, nadien
betekenissen geven en beargumenteren.
Observeren in het dagelijks leven is een subjectief, continu en impliciet persoons-, situatie- en
momentgebonden proces van waarneming en interpretatie.
1.3 Hoe leer je professioneel observeren? Vier kwaliteitseisen
Professioneel observeren is bewusten met doelgerichteaandacht door de zintuigen
waarnemingsprikkels in je opnemen en verwerken.
Vier kwaliteitseisen van observeren:
- Bewust informatie opnemen.
- Doelgerichte aandacht.
- Observeer je met je zintuigen.
- Observaties registreren en communiceren.
Samengevat, om je observaties en handelingen te verantwoorden, moet je stilstaan bij iedere
stap van de waarneming en deze doelmatig begeleiden.
,Hoofdstuk 2: WWW/H professioneel observeren: waarom, wanneer, wat en
hoe?
2.1 Waarom observeren?
- om een zicht te krijgen op het gedrag van anderen en jezelf.
- het is een wetenschappelijke methode om gedragsinformatie te verzamelen, met als einddoel
het voorspellen van gedrag.
- Professioneel observeren= het verzamelen en ordenen van waarneembaar gedrag, vooral door
de visuele en aanvullend de auditieve waarneming. De observatie gebeurt in de natuurlijke
omgeving van de persoon zonder of met minimale controle op het gedrag door de observator.
Hoofddoelen van observeren:
- Beschrijvend, een beeld schetsen van samenhangen tussen gedragingen
- Toetsend, hypotheses opstellen. Hypothese= een toetsbare verwachting of voorspelling van
hoe het gedrag zich zal voordoen in een situatie.
2.2 Wanneer en wat observeren?
- Soms is het niet mogelijk om te observeren (gedrag uit verleden of toekomstig gedrag). Je kan
gedrag niet altijd tevoorschijn roepen, en als observator kan je er niet altijd bij zijn wanneer het
gedrag er is.
- Observatie is minder geschikt wanneer je informatie wilt over een groot aantal personen. Het
vergt veel tijd en werk want je kunt slechts 1 persoon of interactie tegelijk waarnemen.
- Observatie is ook minder geschikt voor weinig toegankelijke onderwerpen.
- Observatie wordt dus moeilijker wanneer de afstand groter is tussen het waarneembare gedrag
en het innerlijke proces waarover je informatie zoekt.
- Observeren is NUTTIG wanneer je informatie wilt over gedag waar mensen NIET bij STILSTAAN
of maar DEELS ZICHT op hebben.
- Observatie is zinvol bij personen die verbaal beperkt zijn.
2.3 Hoe maak je gedrag meetbaar? Van psychologische eigenschappen tot observatie.
- psychologisch construct: verzamelt innerlijke en uiterlijke eigenschappen onder 1 term (bv.
agressie is een psychologisch construct: agressie omvat een samenhangend geheel van
gedachten en gevoelens (innerlijk) en gedragingen (uiterlijk).
, - In de praktijk moet je de meeste observatievragen eerst operationaliseren, meetbaar maken.
De 2 belangrijkste manieren waarop je een observatievraag meetbaar maakt is, de inductieve
denkweg en de deductieve denkweg.
- Inductieve denkweg: je observeert een gedrag en vraagt je af welke betekenis dit heeft. Uit
het concrete gedrag leidt je de onderliggende eigenschap af.
- Deductieve denkweg: je kiest vooraf welke gedragingen de eigenschap weerspiegelen die je
wilt observeren, en registreert dan of deze gedragingen zich voordoen. Wanneer je
systematisch observeert gebruik je meestal de deductieve denkweg.
2.3.1 Observatie op macroniveau
- Macro-observatie of molaire observatie: de waarneming van ruime betekenisvolle
gedragingen bij individuen of groepen.
Het startpunt van observatie op macroniveau is weinig concreet.
Samengevat: observatie op macroniveau gaat over meerdere gedragingen die samen een
betekenisvol geheel van cognitief –emotionele processen weerspiegelen. Om deze
processen meetbaar te maken, moet je eerst begrijpen in welk gedrag ze zich uiten en ze
afbakenen zodat je ze concreet kunt waarnemen.
2.3.2 Observatie op microniveau
- Micro-observatie of moleculaire observatie: de waarneming van eenvoudige, direct
zichtbare gedragingen.
- Microgedrag dat afzonderlijk nog betekenis heeft, noemt men een event.
Samengevat: observatie op microniveau omvat enkelvoudige, direct zichtbare gedragingen
of events. Om aan micro-observaties betekenis te kunnen geven, moet je achteraf uitzoeken
welke denk- en voelprocessen ze weerspiegelen.
2.4 Welke rol heb je als observator: participeren of niet, vrij of systematisch observeren.
- Participatie: de mate waarin je als observator zelf actief deelneemt aan het geobserveerd
gedrag.
- Systematiek geeft aan in hoeverre de observatie op vooraf vastgelegde wijze loopt.
2.4.1 Participeren of niet?
- Participerend observeren: je neemt zelf deel aan het gebeuren of de interacties en
tegelijk observeert.
Hoofdstuk 1: Observeren, eenvoudig of toch niet?
1.1 Wat is observeren in het dagelijks leven?
- We observeren continu
- Alledaags observeren: het voortdurend en ongemerkt waarnemen, verwerken en
interpreteren van zintuiglijke prikkels.
1.1.1 Wat observeer je dagelijks?
- Ongemerkt observeren we eerst alle uiterlijke eigenschappen van een persoon (kledij, fysiek
voorkomen, …). Hier maakt men dan een oordeel over de persoon.
- Bewust spits je je toe op het verbale gedrag van een persoon: alles wat men in woorden
uitdrukt.
- Onbewust: non-verbale gedrag waarnemen, omvat alle signalen die we niet in woorden
uitdrukken.
- Paraverbaal gedrag: stemhoogte, ritme en toon die je observeert.
1.1.2 Waarom observeer je in het leven van alledag?
Bij een ontmoeting met onbekende maak je een eerste indruk (= uit de allereerste
waarneming van de persoon bouw je direct gedachten en gevoelens op. Observeren doe je
om snel je sociaal te plaatsentgo de ander.
Observeren heeft meerdere doelen:
Informatie krijgen over anderen
Informatie krijgen over relaties en situaties
Informatie krijgen over jezelf, vooral door zelfobservatie en ‘afgeleide’ observatie.
- Zelfobservatie: de waarneming van je eigen gedrag en innerlijke prikkels.
- Afgeleide observatie: jouw waarneming van hoe anderen zich ten opzichte van jou
verhouden, waaruit jij afleidt wat ij over jou denken en voelen.
1.1.3 Hoe loopt het dagelijkse observeren?
- We nemen voortdurend en ongemerkt waar en deze informatiestroom gebruik je meteen
onbewust.
- Spiegelneuronen: zijn hersencellen die actief worden wanneer je observeert wat iemand
doet. Ze ‘spiegelen’ dus de handelingen van anderen alleen maar door observatie, ook al
handel je niet.
, - Attributie proces is het proces waarbij je automatisch betekenis geeft aan en verklaringen
zoekt voor het gedrag van anderen en jezelf.
1.2 Hoe verschillen alledaags en professioneel observeren?
- Waarnemen: het opnemen van prikkels via de zintuigen. Ook innerlijke gewaarwordingen
horen tot de waarneming.
Alledaags observeren heeft beperkingen omdat je er niet bewust bij stilstaat:
Selectiviteit van de alledaagse waarneming: ons brein kan maar een deel van de
beschikbare zintuiglijke informatie verwerken.
Subjectiviteit van de alledaagse waarneming: de ongemerkte verwerking van je
waarnemingen ondergaat heel wat vertekeningen.
Professioneel handelen vereist dat je vakkundig handelt. Eerst objectief waarnemen, nadien
betekenissen geven en beargumenteren.
Observeren in het dagelijks leven is een subjectief, continu en impliciet persoons-, situatie- en
momentgebonden proces van waarneming en interpretatie.
1.3 Hoe leer je professioneel observeren? Vier kwaliteitseisen
Professioneel observeren is bewusten met doelgerichteaandacht door de zintuigen
waarnemingsprikkels in je opnemen en verwerken.
Vier kwaliteitseisen van observeren:
- Bewust informatie opnemen.
- Doelgerichte aandacht.
- Observeer je met je zintuigen.
- Observaties registreren en communiceren.
Samengevat, om je observaties en handelingen te verantwoorden, moet je stilstaan bij iedere
stap van de waarneming en deze doelmatig begeleiden.
,Hoofdstuk 2: WWW/H professioneel observeren: waarom, wanneer, wat en
hoe?
2.1 Waarom observeren?
- om een zicht te krijgen op het gedrag van anderen en jezelf.
- het is een wetenschappelijke methode om gedragsinformatie te verzamelen, met als einddoel
het voorspellen van gedrag.
- Professioneel observeren= het verzamelen en ordenen van waarneembaar gedrag, vooral door
de visuele en aanvullend de auditieve waarneming. De observatie gebeurt in de natuurlijke
omgeving van de persoon zonder of met minimale controle op het gedrag door de observator.
Hoofddoelen van observeren:
- Beschrijvend, een beeld schetsen van samenhangen tussen gedragingen
- Toetsend, hypotheses opstellen. Hypothese= een toetsbare verwachting of voorspelling van
hoe het gedrag zich zal voordoen in een situatie.
2.2 Wanneer en wat observeren?
- Soms is het niet mogelijk om te observeren (gedrag uit verleden of toekomstig gedrag). Je kan
gedrag niet altijd tevoorschijn roepen, en als observator kan je er niet altijd bij zijn wanneer het
gedrag er is.
- Observatie is minder geschikt wanneer je informatie wilt over een groot aantal personen. Het
vergt veel tijd en werk want je kunt slechts 1 persoon of interactie tegelijk waarnemen.
- Observatie is ook minder geschikt voor weinig toegankelijke onderwerpen.
- Observatie wordt dus moeilijker wanneer de afstand groter is tussen het waarneembare gedrag
en het innerlijke proces waarover je informatie zoekt.
- Observeren is NUTTIG wanneer je informatie wilt over gedag waar mensen NIET bij STILSTAAN
of maar DEELS ZICHT op hebben.
- Observatie is zinvol bij personen die verbaal beperkt zijn.
2.3 Hoe maak je gedrag meetbaar? Van psychologische eigenschappen tot observatie.
- psychologisch construct: verzamelt innerlijke en uiterlijke eigenschappen onder 1 term (bv.
agressie is een psychologisch construct: agressie omvat een samenhangend geheel van
gedachten en gevoelens (innerlijk) en gedragingen (uiterlijk).
, - In de praktijk moet je de meeste observatievragen eerst operationaliseren, meetbaar maken.
De 2 belangrijkste manieren waarop je een observatievraag meetbaar maakt is, de inductieve
denkweg en de deductieve denkweg.
- Inductieve denkweg: je observeert een gedrag en vraagt je af welke betekenis dit heeft. Uit
het concrete gedrag leidt je de onderliggende eigenschap af.
- Deductieve denkweg: je kiest vooraf welke gedragingen de eigenschap weerspiegelen die je
wilt observeren, en registreert dan of deze gedragingen zich voordoen. Wanneer je
systematisch observeert gebruik je meestal de deductieve denkweg.
2.3.1 Observatie op macroniveau
- Macro-observatie of molaire observatie: de waarneming van ruime betekenisvolle
gedragingen bij individuen of groepen.
Het startpunt van observatie op macroniveau is weinig concreet.
Samengevat: observatie op macroniveau gaat over meerdere gedragingen die samen een
betekenisvol geheel van cognitief –emotionele processen weerspiegelen. Om deze
processen meetbaar te maken, moet je eerst begrijpen in welk gedrag ze zich uiten en ze
afbakenen zodat je ze concreet kunt waarnemen.
2.3.2 Observatie op microniveau
- Micro-observatie of moleculaire observatie: de waarneming van eenvoudige, direct
zichtbare gedragingen.
- Microgedrag dat afzonderlijk nog betekenis heeft, noemt men een event.
Samengevat: observatie op microniveau omvat enkelvoudige, direct zichtbare gedragingen
of events. Om aan micro-observaties betekenis te kunnen geven, moet je achteraf uitzoeken
welke denk- en voelprocessen ze weerspiegelen.
2.4 Welke rol heb je als observator: participeren of niet, vrij of systematisch observeren.
- Participatie: de mate waarin je als observator zelf actief deelneemt aan het geobserveerd
gedrag.
- Systematiek geeft aan in hoeverre de observatie op vooraf vastgelegde wijze loopt.
2.4.1 Participeren of niet?
- Participerend observeren: je neemt zelf deel aan het gebeuren of de interacties en
tegelijk observeert.
