H7 Samenlevingsvormen en scheiding
7.1 Personen en familierecht algemeen
Gaat over personen en de relatie tussen personen en hun familie en niet over
relaties die op geld waardeerbaar zijn.
Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de
fundamentele vrijheden (EVRM) en het Internationaal Verdrag inzake
burgerrechten en politieke rechten (IVBPR) = bevatten mensenrechten die in de
samenleving voor burgers van groot belang zijn. Het is de basis geweest voor een
aantal veranderingen in wetgeving in het Nederlandse personen- en familierecht.
7.2 Algemene begrippen
7.2.1 Persoonlijkheid
Persoon = iemand die rechten en plichten heeft. Hij heeft een persoonlijkheid.
Een andere formulering is ‘rechtssubject zijn’.
- Persoonlijkheid ontstaat door geboorte.
Uitzondering: een ongeboren kind wordt als geboren beschouwd als dat
in het belang is van een kind.
- Baby is een rechtssubject.
- Indien een ongeboren kind moet worden beschermd tegen
kindermishandeling kan er een kinderbeschermingsmaatregel in de vorm
van prenatale ondertoezichtstelling.
- Bij een kind dat dood wordt geboren, is er geen persoonlijkheid ontstaan.
- Persoonlijkheid eindigt door de dood.
7.2.2 Bloedverwantschap en aanverwantschap
Bloedverwantschap = de betrekking die bestaat tussen personen die rechtstreeks
van elkaar afstammen of die een gemeenschappelijke stamvader of stammoeder
hebben.
- Juridisch = ontstaat ten gevolge van een juridische relatie die tot stand is
gekomen. Het is niet altijd nodig dat de ouder ook biologisch
bloedverwant is.
VB: wanneer je een vriend krijgt en je erkent zijn kind.
- Bloedverwanten in rechte lijn = ouder en grootouder van
een kind zijn elkaars bloedverwanten in rechte lijn. De
mate waarin iemand bloedverwant is wordt
uitgedrukt in graden. Elk kind is
tweedegraadbloedverwant van de
grootouder en
eerstegraadsbloedverwant van de ouder in de
rechte lijn.
- Bloedverwanten in de zijlijn= personen die
van een gemeenschappelijke stamvader of -
moeder afstammen. Voor het vaststellen van
aantal graden moet worden teruggegaan
naar de gemeenschappelijke ouder: stamouder.
Aanverwantenschap = ontstaat alleen door het huwelijk of geregistreerd
partnerschap. Het is de relatie tussen de echtgenoot en de bloedverwanten van
diens partner (koude kant). Dit blijft bestaan ondanks de beëindiging van het
huwelijk of het geregistreerd partnerschap.
7.2.3 Naamrecht
,In de keuze van de voornaam van hun kind zijn ouders vrij, als ze maar geen
ongepaste voornaam kiezen of een voornaam die hetzelfde is als een bestaande
achternaam (stelt ambtenaar van de burgerlijke stand vast). Dit laatste kan weer
wel als de achternaam ook een gebruikelijke voornaam is.
Ouders kunnen hun kinderen de achternaam van beiden geven. Sinds 1 januari
2024 is het mogelijk dat kinderen die na deze datum zijn geboren, ook de
achternamen van beide ouders krijgen. De keuze moet bij het eerste kind worden
gemaakt. Ouders hebben na deze datum een jaar de tijd om al hun kinderen
alsnog beide achternamen te geven als het oudste kind na 1 januari 2016 is
geboren.
De wijziging van de achternaam door een meerderjarige is mogelijk als er onder
andere sprake is van onwelvoeglijke, bespottelijke of veelvoorkomende namen.
De achternaam van de minderjarige kan worden veranderd in die van de
verzorgende ouder indien een kind en de verzorgende ouder niet meer willen dat
het kind de achternaam van de niet-verzorgende ouder houdt. De
verzorgingstermijn van de verzorgende ouder is een voorwaarde voor
toekenning.
Op dezelfde manier kan de geslachtsnaam worden gewijzigd in de achternaam
van de levenspartner.
Er is een terughoudendheid in het toepassen van deze regels.
- Als de ouders gezamenlijk gezag hebben dan moet het verzoek door
beiden worden gedaan. Dit geldt niet als de andere ouder maar ¼ deel van
het leven van de minderjarige met hem in gezinsverband heeft geleefd of
is veroordeeld voor het plegen van strafbare feiten tegen de minderjarige.
- Indien een kind ouder dan 12 jaar niet instemt met de naamswijziging dan
gaat het niet door. Mocht de verzorgende ouder tot de achternaamstelling
willen, kan dit alleen via een vervangende toestemming van de rechter. Dit
wordt met regelmaat in het belang van het kind afgewezen.
- Als een kind ouder dan 12 jaar de naamswijziging wel wil maar een van de
ouders niet instemt, dan gaat het wel door.
Het verzoek tot geslachtswijziging wordt ingediend bij de minister van Justitie en
Veiligheid. De beslissing tot wijziging is een koninklijk besluit.
7.2.4 Geslachtsaanduiding in de geboorteakte.
Een pasgeborene wordt ingeschreven in het geboorteregister van de gemeente
en in de Basisregistratie Personen (BRP), waarbij ook het geslacht wordt
geregistreerd.
Sinds de transgenderwet van 2014 is het eenvoudiger geworden om het
geregistreerde geslacht in de geboorteakte te wijzigen. Hiervoor gelden
voorwaarden:
- 16 jaar of ouder zijn.
- Voorgelicht zijn over de juridische gevolgen
- Deskundigheidsverklaring die door arts of psycholoog is afgegeven en niet
ouder is dan 6 maanden.
- Uit de verklaring moet duidelijk blijken dat er bij de betrokkene een
duurzame overtuiging is tot een ander geslacht te behoren.
Het is mogelijk om een geslachtsvermelding X in een paspoort te krijgen door
een verzoek te doen aan de rechter die hierover beslist.
,7.2.5 Woonplaats
Woonstede = de plaats waar iemand werkelijk of naar maatschappelijke
opvattingen woont met zijn gezin, zijn zaken behartigt, of zijn goederen en zijn
eigendom beheert. Het gaat om het huis waar iemand woont.
Heeft iemand geen huis, dan wordt de woonplaats het huis waar iemand werkelijk
verblijft of een directe relatie mee heeft.
Iemand die onder curatele staat, heeft de woonplaats van de curator.
Het is van belang te weten welke woonplaats iemand heeft omdat deze:
- De relatieve competentie van de rechter bepaalt
- Bepaalt welke gemeente verantwoordelijk is voor jeugdhulp aan ouders en
jeugdigen
- Bepaalt waar een dagvaarding moet worden uitgebracht
7.2.6 Ambtenaar van de burgerlijke stand
Belangrijke gebeurtenissen in het persoonlijke leven van mensen worden
vastgelegd in akten die zijn ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand:
geboorte, huwelijk, geregistreerd partnerschap en overlijden.
De ambtenaar heeft de bevoegdheid om de overgelegde gegevens te verifiëren.
Hij kan weigeren een akte op de laten maken als hij onvoldoende gegevens van
partijen heeft gekregen of als de gegevens niet kloppen.
7.3 Samenlevingsvormen
Per 1 april 201 is het huwelijk mogelijk voor partners van gelijk geslacht.
3 samenlevingsverbanden:
1. Huwelijk
- Trouwen met 1 man of vrouw tegelijkertijd.
- Familierechtelijke overeenkomst tussen 2 personen
- De manier waarop het huwelijk tot stand komt en de inhoud van het
huwelijk staan vast.
- Kerkelijk huwelijk niet van belang.
Huwelijksvereisten:
- 18 jaar of ouder
- Geestvermogens van een partner mogen niet zodanig gestoord zijn dat
deze niet in staat is zijn wil te bepalen of de betekenis van zijn verklaring
te begrijpen.
- Partners moeten ongehuwd zijn.
- Toestemming van curator als dit nodig is.
- Geen bloedverwanten van elkaar zijn.
Sinds 2015 is het mogelijk om het onvrijwillig sluiten van een huwelijk
(uithuwelijken) te voorkomen. Stuiting voorkomt dat het huwelijk wordt gesloten.
Een bestaand huwelijk wordt nietig verklaard als er sprake is van een
dwangsituatie. Deze mogelijkheid vervalt als de echtgenoten 3 jaar zonder
‘dwang tot instandhouding’ ervan hebben samengewoond.
Sinds 1 juli 2023 wordt het als strafbaar feit gezien als een partner tegen diens
wil in een (religieus) huwelijk leeft op grond van de wet Huwelijkse
gevangenschap.
Melding van huwelijk
Voordat partners kunnen trouwen, moet de ambtenaar van de burgelijke stand
controleren of aan de huwelijksvereisten is voldaan. De melding van het
voorgenomen huwelijk moet uiterlijk 2 weken voorafgaand aan het huwelijk
, plaatsvinden. Het huwelijk moet binnen een jaar na de toestemming om te
trouwen worden gesloten, anders moeten de trouwplannen opnieuw worden
gemeld.
Huwelijksbescheiden = geboortegegevens, bewijs van een echtscheiding van een
eerder huwelijk en indien vereist toestemming van bijv. curator. De ambtenaar
onderzoekt deze na de melding van het huwelijk.
Formaliteiten bij het sluiten van het huwelijk
Van het huwelijk wordt een akte opgemaaktm die door de ambtenaar, de
echtgenoten en de getuigen wordt ondertekend. De akte wordt door de
ambtenaat van de burgerlijke stand ingeschreven in het huwelijksregister van de
burgerlijke stand bij de gemeente. Dit is het bewijs.
Rechtsgevolgen van het huwelijk
Echtgenoten kunnen niet afwijken van de regels voor het huwelijk. Belangrijke
rechtsgevolgen zijn:
- Bij de wens kunnen ze elkaars achternaam gebruiken.
- Ze zijn elkaar getrouwheid, hulp en bijstand verschuldigd.
- Verplicht om te zorgen voor minderjarige kinderen + kosten te dragen.
- Ze zijn de juridische ouders van de kinderen die zijn geboren in het
huwelijk.
Bij 2 vrouwen moet het een onbekende donor zijn. Wanneer donor wel
bekend is, moet de duomoeder het kind erkennen of adopteren. Bij 2
mannen geldt dit rechtsgevolg niet.
7.3.2 Geregistreerd partnerschap
Per 1 januari 1988 is dit in de wet geregeld. De voorwaarden zijn hetzelfde als die
voor het huwelijk.
Formaliteiten bij de totstandkoming van het geregistreerd partnerschap
De registratie gebeurt door het opmaken van de akte door de ambtenaar van de
burgerlijke stand. De verklaring hoeft niet in een vaste vorm plaats te vinden,
zoals bij het huwelijk. Ze mogen dus zelf een tekst bedenken. Er moeten ook
minimaal 2 en max 4 getuigen aanwezig zijn. Ook is het mogelijk eerst voor de
kerk hun partnerschap te sluiten en zich later wettelijk te registreren.
Goederengemeenschap huwelijk en geregistreerd partnerschap
Sinds januari 2018 geldt er automatisch beperkte gemeenschap van goederen.
Dit betekent:
- Privegoederen en schulden van voor het huwelijk blijven prive.
- Goederen en schulden ontstaan tijdens het huwelijk behoren meestal tot
de gemeenschap.
- Erfenissen en giften blijven prive.
Als het huwelijk of partnerschap voor 1 januari 2018 is gesloten, ontstaat er een
volledige gemeenschap van goederen, tenzij anders geregeld.
Toekomstige partners kunnen bij de notaris afspraken maken over de verdeling
van vermogen en goederen, via huwelijkse voorwaarden of
partnerschapsvoorwaarden.
Koppels die toch na 1 januari 2018 volledige gemeenschap van goederen willen,
moeten dit ook bij de notaris regelen.
7.3.3 Samenwonen
7.1 Personen en familierecht algemeen
Gaat over personen en de relatie tussen personen en hun familie en niet over
relaties die op geld waardeerbaar zijn.
Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de
fundamentele vrijheden (EVRM) en het Internationaal Verdrag inzake
burgerrechten en politieke rechten (IVBPR) = bevatten mensenrechten die in de
samenleving voor burgers van groot belang zijn. Het is de basis geweest voor een
aantal veranderingen in wetgeving in het Nederlandse personen- en familierecht.
7.2 Algemene begrippen
7.2.1 Persoonlijkheid
Persoon = iemand die rechten en plichten heeft. Hij heeft een persoonlijkheid.
Een andere formulering is ‘rechtssubject zijn’.
- Persoonlijkheid ontstaat door geboorte.
Uitzondering: een ongeboren kind wordt als geboren beschouwd als dat
in het belang is van een kind.
- Baby is een rechtssubject.
- Indien een ongeboren kind moet worden beschermd tegen
kindermishandeling kan er een kinderbeschermingsmaatregel in de vorm
van prenatale ondertoezichtstelling.
- Bij een kind dat dood wordt geboren, is er geen persoonlijkheid ontstaan.
- Persoonlijkheid eindigt door de dood.
7.2.2 Bloedverwantschap en aanverwantschap
Bloedverwantschap = de betrekking die bestaat tussen personen die rechtstreeks
van elkaar afstammen of die een gemeenschappelijke stamvader of stammoeder
hebben.
- Juridisch = ontstaat ten gevolge van een juridische relatie die tot stand is
gekomen. Het is niet altijd nodig dat de ouder ook biologisch
bloedverwant is.
VB: wanneer je een vriend krijgt en je erkent zijn kind.
- Bloedverwanten in rechte lijn = ouder en grootouder van
een kind zijn elkaars bloedverwanten in rechte lijn. De
mate waarin iemand bloedverwant is wordt
uitgedrukt in graden. Elk kind is
tweedegraadbloedverwant van de
grootouder en
eerstegraadsbloedverwant van de ouder in de
rechte lijn.
- Bloedverwanten in de zijlijn= personen die
van een gemeenschappelijke stamvader of -
moeder afstammen. Voor het vaststellen van
aantal graden moet worden teruggegaan
naar de gemeenschappelijke ouder: stamouder.
Aanverwantenschap = ontstaat alleen door het huwelijk of geregistreerd
partnerschap. Het is de relatie tussen de echtgenoot en de bloedverwanten van
diens partner (koude kant). Dit blijft bestaan ondanks de beëindiging van het
huwelijk of het geregistreerd partnerschap.
7.2.3 Naamrecht
,In de keuze van de voornaam van hun kind zijn ouders vrij, als ze maar geen
ongepaste voornaam kiezen of een voornaam die hetzelfde is als een bestaande
achternaam (stelt ambtenaar van de burgerlijke stand vast). Dit laatste kan weer
wel als de achternaam ook een gebruikelijke voornaam is.
Ouders kunnen hun kinderen de achternaam van beiden geven. Sinds 1 januari
2024 is het mogelijk dat kinderen die na deze datum zijn geboren, ook de
achternamen van beide ouders krijgen. De keuze moet bij het eerste kind worden
gemaakt. Ouders hebben na deze datum een jaar de tijd om al hun kinderen
alsnog beide achternamen te geven als het oudste kind na 1 januari 2016 is
geboren.
De wijziging van de achternaam door een meerderjarige is mogelijk als er onder
andere sprake is van onwelvoeglijke, bespottelijke of veelvoorkomende namen.
De achternaam van de minderjarige kan worden veranderd in die van de
verzorgende ouder indien een kind en de verzorgende ouder niet meer willen dat
het kind de achternaam van de niet-verzorgende ouder houdt. De
verzorgingstermijn van de verzorgende ouder is een voorwaarde voor
toekenning.
Op dezelfde manier kan de geslachtsnaam worden gewijzigd in de achternaam
van de levenspartner.
Er is een terughoudendheid in het toepassen van deze regels.
- Als de ouders gezamenlijk gezag hebben dan moet het verzoek door
beiden worden gedaan. Dit geldt niet als de andere ouder maar ¼ deel van
het leven van de minderjarige met hem in gezinsverband heeft geleefd of
is veroordeeld voor het plegen van strafbare feiten tegen de minderjarige.
- Indien een kind ouder dan 12 jaar niet instemt met de naamswijziging dan
gaat het niet door. Mocht de verzorgende ouder tot de achternaamstelling
willen, kan dit alleen via een vervangende toestemming van de rechter. Dit
wordt met regelmaat in het belang van het kind afgewezen.
- Als een kind ouder dan 12 jaar de naamswijziging wel wil maar een van de
ouders niet instemt, dan gaat het wel door.
Het verzoek tot geslachtswijziging wordt ingediend bij de minister van Justitie en
Veiligheid. De beslissing tot wijziging is een koninklijk besluit.
7.2.4 Geslachtsaanduiding in de geboorteakte.
Een pasgeborene wordt ingeschreven in het geboorteregister van de gemeente
en in de Basisregistratie Personen (BRP), waarbij ook het geslacht wordt
geregistreerd.
Sinds de transgenderwet van 2014 is het eenvoudiger geworden om het
geregistreerde geslacht in de geboorteakte te wijzigen. Hiervoor gelden
voorwaarden:
- 16 jaar of ouder zijn.
- Voorgelicht zijn over de juridische gevolgen
- Deskundigheidsverklaring die door arts of psycholoog is afgegeven en niet
ouder is dan 6 maanden.
- Uit de verklaring moet duidelijk blijken dat er bij de betrokkene een
duurzame overtuiging is tot een ander geslacht te behoren.
Het is mogelijk om een geslachtsvermelding X in een paspoort te krijgen door
een verzoek te doen aan de rechter die hierover beslist.
,7.2.5 Woonplaats
Woonstede = de plaats waar iemand werkelijk of naar maatschappelijke
opvattingen woont met zijn gezin, zijn zaken behartigt, of zijn goederen en zijn
eigendom beheert. Het gaat om het huis waar iemand woont.
Heeft iemand geen huis, dan wordt de woonplaats het huis waar iemand werkelijk
verblijft of een directe relatie mee heeft.
Iemand die onder curatele staat, heeft de woonplaats van de curator.
Het is van belang te weten welke woonplaats iemand heeft omdat deze:
- De relatieve competentie van de rechter bepaalt
- Bepaalt welke gemeente verantwoordelijk is voor jeugdhulp aan ouders en
jeugdigen
- Bepaalt waar een dagvaarding moet worden uitgebracht
7.2.6 Ambtenaar van de burgerlijke stand
Belangrijke gebeurtenissen in het persoonlijke leven van mensen worden
vastgelegd in akten die zijn ingeschreven in de registers van de burgerlijke stand:
geboorte, huwelijk, geregistreerd partnerschap en overlijden.
De ambtenaar heeft de bevoegdheid om de overgelegde gegevens te verifiëren.
Hij kan weigeren een akte op de laten maken als hij onvoldoende gegevens van
partijen heeft gekregen of als de gegevens niet kloppen.
7.3 Samenlevingsvormen
Per 1 april 201 is het huwelijk mogelijk voor partners van gelijk geslacht.
3 samenlevingsverbanden:
1. Huwelijk
- Trouwen met 1 man of vrouw tegelijkertijd.
- Familierechtelijke overeenkomst tussen 2 personen
- De manier waarop het huwelijk tot stand komt en de inhoud van het
huwelijk staan vast.
- Kerkelijk huwelijk niet van belang.
Huwelijksvereisten:
- 18 jaar of ouder
- Geestvermogens van een partner mogen niet zodanig gestoord zijn dat
deze niet in staat is zijn wil te bepalen of de betekenis van zijn verklaring
te begrijpen.
- Partners moeten ongehuwd zijn.
- Toestemming van curator als dit nodig is.
- Geen bloedverwanten van elkaar zijn.
Sinds 2015 is het mogelijk om het onvrijwillig sluiten van een huwelijk
(uithuwelijken) te voorkomen. Stuiting voorkomt dat het huwelijk wordt gesloten.
Een bestaand huwelijk wordt nietig verklaard als er sprake is van een
dwangsituatie. Deze mogelijkheid vervalt als de echtgenoten 3 jaar zonder
‘dwang tot instandhouding’ ervan hebben samengewoond.
Sinds 1 juli 2023 wordt het als strafbaar feit gezien als een partner tegen diens
wil in een (religieus) huwelijk leeft op grond van de wet Huwelijkse
gevangenschap.
Melding van huwelijk
Voordat partners kunnen trouwen, moet de ambtenaar van de burgelijke stand
controleren of aan de huwelijksvereisten is voldaan. De melding van het
voorgenomen huwelijk moet uiterlijk 2 weken voorafgaand aan het huwelijk
, plaatsvinden. Het huwelijk moet binnen een jaar na de toestemming om te
trouwen worden gesloten, anders moeten de trouwplannen opnieuw worden
gemeld.
Huwelijksbescheiden = geboortegegevens, bewijs van een echtscheiding van een
eerder huwelijk en indien vereist toestemming van bijv. curator. De ambtenaar
onderzoekt deze na de melding van het huwelijk.
Formaliteiten bij het sluiten van het huwelijk
Van het huwelijk wordt een akte opgemaaktm die door de ambtenaar, de
echtgenoten en de getuigen wordt ondertekend. De akte wordt door de
ambtenaat van de burgerlijke stand ingeschreven in het huwelijksregister van de
burgerlijke stand bij de gemeente. Dit is het bewijs.
Rechtsgevolgen van het huwelijk
Echtgenoten kunnen niet afwijken van de regels voor het huwelijk. Belangrijke
rechtsgevolgen zijn:
- Bij de wens kunnen ze elkaars achternaam gebruiken.
- Ze zijn elkaar getrouwheid, hulp en bijstand verschuldigd.
- Verplicht om te zorgen voor minderjarige kinderen + kosten te dragen.
- Ze zijn de juridische ouders van de kinderen die zijn geboren in het
huwelijk.
Bij 2 vrouwen moet het een onbekende donor zijn. Wanneer donor wel
bekend is, moet de duomoeder het kind erkennen of adopteren. Bij 2
mannen geldt dit rechtsgevolg niet.
7.3.2 Geregistreerd partnerschap
Per 1 januari 1988 is dit in de wet geregeld. De voorwaarden zijn hetzelfde als die
voor het huwelijk.
Formaliteiten bij de totstandkoming van het geregistreerd partnerschap
De registratie gebeurt door het opmaken van de akte door de ambtenaar van de
burgerlijke stand. De verklaring hoeft niet in een vaste vorm plaats te vinden,
zoals bij het huwelijk. Ze mogen dus zelf een tekst bedenken. Er moeten ook
minimaal 2 en max 4 getuigen aanwezig zijn. Ook is het mogelijk eerst voor de
kerk hun partnerschap te sluiten en zich later wettelijk te registreren.
Goederengemeenschap huwelijk en geregistreerd partnerschap
Sinds januari 2018 geldt er automatisch beperkte gemeenschap van goederen.
Dit betekent:
- Privegoederen en schulden van voor het huwelijk blijven prive.
- Goederen en schulden ontstaan tijdens het huwelijk behoren meestal tot
de gemeenschap.
- Erfenissen en giften blijven prive.
Als het huwelijk of partnerschap voor 1 januari 2018 is gesloten, ontstaat er een
volledige gemeenschap van goederen, tenzij anders geregeld.
Toekomstige partners kunnen bij de notaris afspraken maken over de verdeling
van vermogen en goederen, via huwelijkse voorwaarden of
partnerschapsvoorwaarden.
Koppels die toch na 1 januari 2018 volledige gemeenschap van goederen willen,
moeten dit ook bij de notaris regelen.
7.3.3 Samenwonen
