RECHT
INLEIDING
Een definitie van het recht – Wat is recht?
Er is geen definitie van het recht.
Er zijn wel een aantal kernelementen die het recht typeren:
a) Recht is een geheel van gedragsregels.
b) Die opgesteld worden door de overheid die daartoe gemachtigd is.
c) En die door de overheid afdwingbaar zijn gemaakt door middel van sancties.
d) Tot ordening van de samenleving en bescherming van vitale belangen.
Een Eerste Verkenning in de Wereld van het Strafrecht (zie verder presentatie 2)
Vervolgens zetten we samen een eerste stap in de fascinerende wereld van
misdrijven, daders en straffen. Het strafrecht vormt de kern van hoe onze
samenleving omgaat met ongewenst gedrag en hoe we rechtvaardigheid proberen
te realiseren.
In deze sessie gaan we van feit naar veroordeling en ontrafelen we de stappen
van de strafprocedure. We duiken in vragen zoals: Wat is een misdrijf precies?
Hoe bepalen we of iemand verantwoordelijk kan worden gehouden voor zijn
daden? Dit brengt ons bij het concept van toerekeningsvatbaarheid, een
cruciaal aspect in het strafrecht dat onderzoekt of een dader bewust keuzes kon
maken.
Daarnaast ontdekken we de verschillende soorten straffen en bespreken we het
unieke systeem van internering, dat zich ric1.2ht op het beschermen van de
samenleving en het behandelen van daders met psychische problemen.
PRESENTATIE 1: WAT IS RECHT?
Recht is allesomvattend:
Recht is overal
o Mengt zich in alle aspecten van ons leven, ook al blijft het meestal
verborgen
o Kijkt steeds toe en is voor iedereen voortdurend van belang
o Je kan er niet aan ontsnappen: Want het recht is er van de wieg tot het graf
Definitie:
= Het recht is een geheel van gedragsregels die rechtsregels zijn omdat de overheid ze
heeft uitgewerkt en verplicht oplegt aan de burgers om de samenleving te ordenen en
vitale maatschappelijke belangen te beschermen
Recht is niet hetzelfde als rechtvaardigheid. Wat wettelijk is, is niet altijd als
rechtvaardig te ervaren. Rechters moeten het recht toepassen, ook als het resultaat als
onrechtvaardig aanvoelt. Vandaar de Latijnse uitdrukking: Dura lex, sed lex – "De wet is
hard, maar het is de wet."
,1.1 VIER KERNELEMENTEN / LUIKEN
1. Recht is een geheel van gedragsregels
2. Opgestelde door de overheid
3. & afdwingbaar door de overheid
4. Om de samenleving te ordenen en vitale belangen te beschermen
1.1.1 EEN GEHEEL VAN GEDRAGSREGELS
Een rechtsregel is een gedragsregel
Recht regelt uitwendig waarneembaar gedrag en verschilt daardoor van moraal
(ethiek) en religie, die zich richten op innerlijke overtuigingen
o Gericht op structuren van samenleving
Recht regelt gedrag: VB. DIA 17 notes
Ethiek: Gaat over goed/slecht, niet voor iedereen hetzelfde.
Religie: Heeft innerlijke en uiterlijke componenten, vaak met spirituele sancties.
Recht: Legt formele regels vast, met door de overheid opgelegde sancties.
A.i.:
o Alle toepassingen die mogelijk zijn
Biometrie: gezichtsherkenning (overal staan camera’s)
Moeten altijd ethische discussies aan vooraf gaan
Tendens strafrecht:
Principe:
o Reactief = gericht op gepleegd en gekend misdruif
Uitzonderlijk:
o Proactief: gericht op gepleegd maar nog niet aan het licht gekomen
misdrijven.
Quid preventief?
o Daders van “een nog te plegen” misdrijf vatten.
, o Nu hard op gefocust
o In welke maten zijn bepaalde misdrijven voorspelbaar en meer op hoogte
blijven
Rechtsregels = gedragsregels, omschrijven als plichten:
Gebodsbepaling (blauw bord):
o Je moet
Belastingen betalen
Op sommige gronden moet je een huis bouwen
Verbodsbepalingen (rood):
o Je mag niet
Stelen
Doden
Samen = normatieve regels: alle regels die in samenleving proberen te ordenen
(wat mag en niet mag, wat moet)
Heel de menselijke samenleving beheerst door een samenspel van gedragsregels
Rechtsregels gebieden of verbieden. Ze beperken de vrijheid van de persoon,
maar hij krijgt (rechts)zekerheid in de plaats.
1.1.2 OPGESTELD DOOR DE OVERHEID
Wat maakt een gedragsregel een rechtsregel?
De regel is opgesteld door de overheid/ parlement die hiertoe gemachtigd is.
Bevoegdheid wordt gegeven door de overheid
Afdwingen door de overheid
Een overheid veronderstelt in eerste instantie een vorm van georganiseerde,
gestructureerde samenleving
Volgens Belgische grondwet:
Wij leven in een democratische samenleving:
o kunnen kiezen wie ons verantwoord (parlement)
o weten maken duurt langer vanwege inspraak van
bevolking
o het gezag van de overheid om regels afdwingbaar te
maken op instemming van het volk
totalitaire samenleving:
o dictatuur: gehele politieke macht komt toe aan één enkele leider of een
kleine groep (oligarchie).
o Eigent de overheid zich deze macht toe door middel van geweld en
onderdrukking.
o Leidt tot onderdrukken = niet goed.
Opgesteld door de overheid
De regelgevende macht wordt de politieke macht genoemd, bestaat uit 3
machten:
o Wetgevende macht: parlement (verkozen door volk)
, maken van regels
o Uitvoerende macht:
koning en regering
(ministers en
staatssecretarissen)
Uit
voe
ren
van
regels
o Rechterlijke macht: rechtbanken en hoven
De beoordeling van overtredingen en geschillen
Bij het ontstaan van België keerden onze founding fathers (grondleggers) zich klaar en
duidelijk af van dergelijke totalitaire macht, zo verbonden met het verleden en
omhelsden de Trias politica van Montesquieu beschrijven in zijn boek L’esprit des Lois
(over de geest van de wet).
Montesquieu is stellig
Absolute almacht zal altijd tot misbruik leiden
Vermijd: de drie onderdelen van de politieke macht moeten uitgeoefend worden
door verschillende van elkaar gescheiden organen
niet voldoende dat de machten van elkaar gescheiden zijn, ze moeten elkaar ook
wederzijds controleren.
Recht is door de mens gemaakt en verandert voortdurend
Evolueert mee met de tijdsgeest, cultuur, opvattingen en politieke stromingen in
de samenleving….
o Slavernij was lange tijd legaal
o Huwelijk stond lange tijd enkel open voor mensen van verschillend
geslacht, idem ouderschap
o Overspel was strafbaar tot 1987
o De doodstraf werd pas afgeschaft in 1996 en verbod werd in 2005
opgenomen in de grondwet
INLEIDING
Een definitie van het recht – Wat is recht?
Er is geen definitie van het recht.
Er zijn wel een aantal kernelementen die het recht typeren:
a) Recht is een geheel van gedragsregels.
b) Die opgesteld worden door de overheid die daartoe gemachtigd is.
c) En die door de overheid afdwingbaar zijn gemaakt door middel van sancties.
d) Tot ordening van de samenleving en bescherming van vitale belangen.
Een Eerste Verkenning in de Wereld van het Strafrecht (zie verder presentatie 2)
Vervolgens zetten we samen een eerste stap in de fascinerende wereld van
misdrijven, daders en straffen. Het strafrecht vormt de kern van hoe onze
samenleving omgaat met ongewenst gedrag en hoe we rechtvaardigheid proberen
te realiseren.
In deze sessie gaan we van feit naar veroordeling en ontrafelen we de stappen
van de strafprocedure. We duiken in vragen zoals: Wat is een misdrijf precies?
Hoe bepalen we of iemand verantwoordelijk kan worden gehouden voor zijn
daden? Dit brengt ons bij het concept van toerekeningsvatbaarheid, een
cruciaal aspect in het strafrecht dat onderzoekt of een dader bewust keuzes kon
maken.
Daarnaast ontdekken we de verschillende soorten straffen en bespreken we het
unieke systeem van internering, dat zich ric1.2ht op het beschermen van de
samenleving en het behandelen van daders met psychische problemen.
PRESENTATIE 1: WAT IS RECHT?
Recht is allesomvattend:
Recht is overal
o Mengt zich in alle aspecten van ons leven, ook al blijft het meestal
verborgen
o Kijkt steeds toe en is voor iedereen voortdurend van belang
o Je kan er niet aan ontsnappen: Want het recht is er van de wieg tot het graf
Definitie:
= Het recht is een geheel van gedragsregels die rechtsregels zijn omdat de overheid ze
heeft uitgewerkt en verplicht oplegt aan de burgers om de samenleving te ordenen en
vitale maatschappelijke belangen te beschermen
Recht is niet hetzelfde als rechtvaardigheid. Wat wettelijk is, is niet altijd als
rechtvaardig te ervaren. Rechters moeten het recht toepassen, ook als het resultaat als
onrechtvaardig aanvoelt. Vandaar de Latijnse uitdrukking: Dura lex, sed lex – "De wet is
hard, maar het is de wet."
,1.1 VIER KERNELEMENTEN / LUIKEN
1. Recht is een geheel van gedragsregels
2. Opgestelde door de overheid
3. & afdwingbaar door de overheid
4. Om de samenleving te ordenen en vitale belangen te beschermen
1.1.1 EEN GEHEEL VAN GEDRAGSREGELS
Een rechtsregel is een gedragsregel
Recht regelt uitwendig waarneembaar gedrag en verschilt daardoor van moraal
(ethiek) en religie, die zich richten op innerlijke overtuigingen
o Gericht op structuren van samenleving
Recht regelt gedrag: VB. DIA 17 notes
Ethiek: Gaat over goed/slecht, niet voor iedereen hetzelfde.
Religie: Heeft innerlijke en uiterlijke componenten, vaak met spirituele sancties.
Recht: Legt formele regels vast, met door de overheid opgelegde sancties.
A.i.:
o Alle toepassingen die mogelijk zijn
Biometrie: gezichtsherkenning (overal staan camera’s)
Moeten altijd ethische discussies aan vooraf gaan
Tendens strafrecht:
Principe:
o Reactief = gericht op gepleegd en gekend misdruif
Uitzonderlijk:
o Proactief: gericht op gepleegd maar nog niet aan het licht gekomen
misdrijven.
Quid preventief?
o Daders van “een nog te plegen” misdrijf vatten.
, o Nu hard op gefocust
o In welke maten zijn bepaalde misdrijven voorspelbaar en meer op hoogte
blijven
Rechtsregels = gedragsregels, omschrijven als plichten:
Gebodsbepaling (blauw bord):
o Je moet
Belastingen betalen
Op sommige gronden moet je een huis bouwen
Verbodsbepalingen (rood):
o Je mag niet
Stelen
Doden
Samen = normatieve regels: alle regels die in samenleving proberen te ordenen
(wat mag en niet mag, wat moet)
Heel de menselijke samenleving beheerst door een samenspel van gedragsregels
Rechtsregels gebieden of verbieden. Ze beperken de vrijheid van de persoon,
maar hij krijgt (rechts)zekerheid in de plaats.
1.1.2 OPGESTELD DOOR DE OVERHEID
Wat maakt een gedragsregel een rechtsregel?
De regel is opgesteld door de overheid/ parlement die hiertoe gemachtigd is.
Bevoegdheid wordt gegeven door de overheid
Afdwingen door de overheid
Een overheid veronderstelt in eerste instantie een vorm van georganiseerde,
gestructureerde samenleving
Volgens Belgische grondwet:
Wij leven in een democratische samenleving:
o kunnen kiezen wie ons verantwoord (parlement)
o weten maken duurt langer vanwege inspraak van
bevolking
o het gezag van de overheid om regels afdwingbaar te
maken op instemming van het volk
totalitaire samenleving:
o dictatuur: gehele politieke macht komt toe aan één enkele leider of een
kleine groep (oligarchie).
o Eigent de overheid zich deze macht toe door middel van geweld en
onderdrukking.
o Leidt tot onderdrukken = niet goed.
Opgesteld door de overheid
De regelgevende macht wordt de politieke macht genoemd, bestaat uit 3
machten:
o Wetgevende macht: parlement (verkozen door volk)
, maken van regels
o Uitvoerende macht:
koning en regering
(ministers en
staatssecretarissen)
Uit
voe
ren
van
regels
o Rechterlijke macht: rechtbanken en hoven
De beoordeling van overtredingen en geschillen
Bij het ontstaan van België keerden onze founding fathers (grondleggers) zich klaar en
duidelijk af van dergelijke totalitaire macht, zo verbonden met het verleden en
omhelsden de Trias politica van Montesquieu beschrijven in zijn boek L’esprit des Lois
(over de geest van de wet).
Montesquieu is stellig
Absolute almacht zal altijd tot misbruik leiden
Vermijd: de drie onderdelen van de politieke macht moeten uitgeoefend worden
door verschillende van elkaar gescheiden organen
niet voldoende dat de machten van elkaar gescheiden zijn, ze moeten elkaar ook
wederzijds controleren.
Recht is door de mens gemaakt en verandert voortdurend
Evolueert mee met de tijdsgeest, cultuur, opvattingen en politieke stromingen in
de samenleving….
o Slavernij was lange tijd legaal
o Huwelijk stond lange tijd enkel open voor mensen van verschillend
geslacht, idem ouderschap
o Overspel was strafbaar tot 1987
o De doodstraf werd pas afgeschaft in 1996 en verbod werd in 2005
opgenomen in de grondwet
