HDB
PSYCHOMOTORISCHE
ONTWIKKELING
R. De Henau
R. De Koker
Odisee Hogeschool
Ergotherapie
Hebe De Berlangeer
1e1
1
,Inhoudstafel
H1: Psychomotorische ontwikkeling 9
1.1 Psychomotoriek 9
Motoriek 9
Cognitie 9
Sociaal-affectief (llps) 9
Psychomotorische therapie 9
1.2 Groei en ontwikkeling 10
In en uitwendige factoren 10
Beoordeling van groei 10
Groeilijn 10
Percentiel 10
Ontwikkelingsvelden Gesell 11
1.3 Ontstaan van ontwikkeling en groei 11
Nature vs nurture 11
Zelfbepaling 11
De gulden middenweg 11
1.4 Hoe omgaan met ontwikkeling 12
Mediatie of mediërend leren 12
De zone van de naaste ontwikkeling 12
Zone van de zelfstandige ontwikkeling 13
1.5 Wetmatigheden in de ontwikkeling 13
Basale wetmatigheden 13
Interindividueel gelijke volgorde (orde) 13
Interindividueel verschillende tijdstip van verwerving (chaos) 13
Afgeleide wetmatigheden 13
Cefalocaudale ontwikkeling 13
Proximo-distale ontwikkeling 13
Flexie-extensie-ontwikkeling 13
Reciproke integratie 13
Functionele asymmetrie 13
Intra-individuele variatie 14
Onomkeerbaarheid in de ontwikkeling 14
Onderlinge afhankelijkheid 14
Afnemende snelheid 14
Stootsgewijze ontwikkeling 14
Mijlpalen en sleutelleeftijden 14
H2: Grove motoriek ontwikkeling 15
A. Neuromotoriek 15
2.1 Reflex ontwikkeling 15
Reflex 15
2
, Belang van reflexen 15
Kenmerken 15
Indeling reflexen 15
Primitieve reflexen 15
MORO-reflex 16
GRIJP-reflex Hand 1
GRIJP-reflex Voet 16
ATNR schermershouding (Asymmetrische Tonische Nek Reflex) 17
STNR (Symmetrische Tonische Nek Reflex) 17
PARACHUTE-reflex 17
LABYRINTOPRICHTINGS-reflex Hoofd 18
TONISCHE LABYRINT-reflex (TLR) 18
GALANT-reflex (Wervelkolomreflex) 18
B. Grote motoriek 19
2.2 Motorisch gedrag postnataal 19
2.3 Motorische ontwikkeling 19
Prenataal 19
Postnataal 19
2.4 Grootmotorische ontwikkeling 19
Hoofdbalans 19
Oprichtingsontwikkeling 20
2.5 Grove motoriek 20
Rugligging 20
Buikligging (kruipontwikkeling) 21
Enkele vaststellingen 21
Zithouding 21
Staan / lopen 22
2.6 Bilaterale coördinatie: Bewegen in sprongen 23
Opwaartse sprong 23
Homoloog springen 23
Gecoördineerd bewegen in sprongen 23
Evenwicht 23
H3: Lateralisatie ontwikkeling 27
Lateralisatie 27
Lateraliteit 27
Dominantie 27
Inleiding 27
Rechtse lateralisatie 27
Linkse lateralisatie 27
Lateralisatieproces 27
Ontwikkeling van de lateralisatie 27
Intermanuele lateralisatie ontwikkeling 28
3
, Hoe observeren 28
Intramanuele lateralisatie ontwikkeling 28
Lateralisatie ontwikkeling in relatie tot richting 28
Nuldimensionaal contact 28
Eendimensionale organisatie 28
Contact in een 2-dimensionele organisatie 28
Kijklijn ordening 28
Rondom je lichaam 28
Links, rechts en een verwarrend midden 29
Symmetriefase 29
Vanuit bewegende hand 29
Linker- en rechterhand kruisen 29
Volledige lateralisatiefase 29
Kruisen van de middenlijn 29
Stap 1 29
Stap 2 29
Stap 3 29
Dynamische voorkeursrichting 30
Ontwikkeling van de lateralisatie volgens Mesker 30
Slurfmotoriek/ 30
Asymmetrische fase 30
Symmetrisch stadium 30
Lateralisatie 30
Dominantie 30
5 Voorwaarden van dominantie 30
Verschillende lateralisatie types 30
Volledig links of rechts gelateraliseerd 31
Ambidexter 31
Ambilateraal 31
Onmiddellijk of vertraagd gelateraliseerd 31
Gekruist gelateraliseerd 31
Gemengd handig 31
Gemengd gelateraliseerd 31
De meerderheid 31
Pathologisch links of rechts gelateraliseerd 31
Lateralisatie stoornissen 31
Ontwikkeling van de lateralisatie volgens Njiokoktjien 32
Neurologische of axiale lateraliteit 32
Distale of gebruikslateraliteit 32
Handvoorkeur / handvaardigheid 32
Onderzoek van lateralisatie (Vallaey) 32
Handdominantie bepalen 32
4
PSYCHOMOTORISCHE
ONTWIKKELING
R. De Henau
R. De Koker
Odisee Hogeschool
Ergotherapie
Hebe De Berlangeer
1e1
1
,Inhoudstafel
H1: Psychomotorische ontwikkeling 9
1.1 Psychomotoriek 9
Motoriek 9
Cognitie 9
Sociaal-affectief (llps) 9
Psychomotorische therapie 9
1.2 Groei en ontwikkeling 10
In en uitwendige factoren 10
Beoordeling van groei 10
Groeilijn 10
Percentiel 10
Ontwikkelingsvelden Gesell 11
1.3 Ontstaan van ontwikkeling en groei 11
Nature vs nurture 11
Zelfbepaling 11
De gulden middenweg 11
1.4 Hoe omgaan met ontwikkeling 12
Mediatie of mediërend leren 12
De zone van de naaste ontwikkeling 12
Zone van de zelfstandige ontwikkeling 13
1.5 Wetmatigheden in de ontwikkeling 13
Basale wetmatigheden 13
Interindividueel gelijke volgorde (orde) 13
Interindividueel verschillende tijdstip van verwerving (chaos) 13
Afgeleide wetmatigheden 13
Cefalocaudale ontwikkeling 13
Proximo-distale ontwikkeling 13
Flexie-extensie-ontwikkeling 13
Reciproke integratie 13
Functionele asymmetrie 13
Intra-individuele variatie 14
Onomkeerbaarheid in de ontwikkeling 14
Onderlinge afhankelijkheid 14
Afnemende snelheid 14
Stootsgewijze ontwikkeling 14
Mijlpalen en sleutelleeftijden 14
H2: Grove motoriek ontwikkeling 15
A. Neuromotoriek 15
2.1 Reflex ontwikkeling 15
Reflex 15
2
, Belang van reflexen 15
Kenmerken 15
Indeling reflexen 15
Primitieve reflexen 15
MORO-reflex 16
GRIJP-reflex Hand 1
GRIJP-reflex Voet 16
ATNR schermershouding (Asymmetrische Tonische Nek Reflex) 17
STNR (Symmetrische Tonische Nek Reflex) 17
PARACHUTE-reflex 17
LABYRINTOPRICHTINGS-reflex Hoofd 18
TONISCHE LABYRINT-reflex (TLR) 18
GALANT-reflex (Wervelkolomreflex) 18
B. Grote motoriek 19
2.2 Motorisch gedrag postnataal 19
2.3 Motorische ontwikkeling 19
Prenataal 19
Postnataal 19
2.4 Grootmotorische ontwikkeling 19
Hoofdbalans 19
Oprichtingsontwikkeling 20
2.5 Grove motoriek 20
Rugligging 20
Buikligging (kruipontwikkeling) 21
Enkele vaststellingen 21
Zithouding 21
Staan / lopen 22
2.6 Bilaterale coördinatie: Bewegen in sprongen 23
Opwaartse sprong 23
Homoloog springen 23
Gecoördineerd bewegen in sprongen 23
Evenwicht 23
H3: Lateralisatie ontwikkeling 27
Lateralisatie 27
Lateraliteit 27
Dominantie 27
Inleiding 27
Rechtse lateralisatie 27
Linkse lateralisatie 27
Lateralisatieproces 27
Ontwikkeling van de lateralisatie 27
Intermanuele lateralisatie ontwikkeling 28
3
, Hoe observeren 28
Intramanuele lateralisatie ontwikkeling 28
Lateralisatie ontwikkeling in relatie tot richting 28
Nuldimensionaal contact 28
Eendimensionale organisatie 28
Contact in een 2-dimensionele organisatie 28
Kijklijn ordening 28
Rondom je lichaam 28
Links, rechts en een verwarrend midden 29
Symmetriefase 29
Vanuit bewegende hand 29
Linker- en rechterhand kruisen 29
Volledige lateralisatiefase 29
Kruisen van de middenlijn 29
Stap 1 29
Stap 2 29
Stap 3 29
Dynamische voorkeursrichting 30
Ontwikkeling van de lateralisatie volgens Mesker 30
Slurfmotoriek/ 30
Asymmetrische fase 30
Symmetrisch stadium 30
Lateralisatie 30
Dominantie 30
5 Voorwaarden van dominantie 30
Verschillende lateralisatie types 30
Volledig links of rechts gelateraliseerd 31
Ambidexter 31
Ambilateraal 31
Onmiddellijk of vertraagd gelateraliseerd 31
Gekruist gelateraliseerd 31
Gemengd handig 31
Gemengd gelateraliseerd 31
De meerderheid 31
Pathologisch links of rechts gelateraliseerd 31
Lateralisatie stoornissen 31
Ontwikkeling van de lateralisatie volgens Njiokoktjien 32
Neurologische of axiale lateraliteit 32
Distale of gebruikslateraliteit 32
Handvoorkeur / handvaardigheid 32
Onderzoek van lateralisatie (Vallaey) 32
Handdominantie bepalen 32
4