Religie, zingeving en levensbeschouwing
Inhoudsopgave
ALGEMENE INFO............................................................................................................................................... 3
H1: COGNITIEVE, MANIPULATIEVE EN ZINGEVENDE INTERESSE ....................................................................... 4
AFD1: LEEFWERELD, WETENSCHAP, REDELIJKHEID ........................................................................................ 4
AFD2: DE ‘ZINGEVENDE’, ‘COGNITIEVE’ en ‘MANIPULATIEVE’ INTERESSE VAN DE MENS................................. 6
AFD3: CONCLUSIE: ZINGEVING EN DE ANDERE INTERESSES ......................................................................... 11
H2: RELIGIE, ZINGEVING EN WETENSCHAP ..................................................................................................... 12
AFD1: HISTORISCH? .................................................................................................................................... 12
Het Oude en Middeleeuwse Westen ...................................................................................................... 13
Vanaf 16e-17e E (stap 1 in het totstand komen van het conflict) .............................................................. 14
De 19e E ................................................................................................................................................. 16
De (on)mogelijkheid van het conflict ...................................................................................................... 17
AFD2: WAT IS RELIGIE? ............................................................................................................................... 18
AFD3: HOE STAAT HET MET DE RELIGIE? ..................................................................................................... 24
Religie en secularisatie: .......................................................................................................................... 26
Complicaties in het Westen .................................................................................................................... 28
Insitutionele en difusse religie? .............................................................................................................. 28
De secularisatiethese revisited ............................................................................................................... 29
AFD4: RELIGIE EN REDELIJKHEID ................................................................................................................. 30
Wetenschap en genuine options ............................................................................................................ 32
Genuine options in de leefwereld ........................................................................................................... 33
Religie als genuine option....................................................................................................................... 33
H3: WOEDE EN STRAF..................................................................................................................................... 34
AFD1: INLEIDING ........................................................................................................................................ 34
AFD2: DEEL 1 (prof Zuijdtwegt) ................................................................................................................... 34
Woede en straf in antiek Athene ............................................................................................................ 35
Rede en emotie in de woede.................................................................................................................. 38
Dynamiek van woede:............................................................................................................................ 38
Verschil tussen woede en haat volgens Aristoteles: ................................................................................ 39
AFD3: DEEL 2 (Professor De Witte) .............................................................................................................. 40
Emotie en misdaad: ............................................................................................................................... 40
De waarde van woede in de filosofie: ..................................................................................................... 40
Martha Nussbaum (“Anger and forgiveness”) (EXAMEN) ....................................................................... 41
Conclusie: .............................................................................................................................................. 44
H4: DE GODDELIJKE EN MENSELIJKE WET ....................................................................................................... 45
Thema “De goddelijke wet”:................................................................................................................... 45
AFD1: DE ‘GODDELIJKE WET’ IN DE BIJBEL .................................................................................................. 46
De wet in de Hebreeuwse Bijbel: ............................................................................................................ 46
Het nieuwe Testament (geschreven nav Jezus); ...................................................................................... 48
AFD2: THOMAS VAN AQUINO OVER DE GODDELIJKE EN DE MENSELIJKE WET ............................................. 52
1
, De vierdeling van de wet (complex);....................................................................................................... 52
De synthese van Aquino: besluit (EXAMEN) ........................................................................................... 54
AFD3: KORTE HISTORISCHE NOOT ............................................................................................................... 55
Was het premoderne christelijke Europa toch geen “theocratie”? .......................................................... 55
AFD4: DE MODERNE PROBLEMATIEK VAN DE RELATIE TUSSEN MENSELIJKE EN GODDELIJKE WET ................ 56
De Moderne Tijd: ................................................................................................................................... 56
Kan de Moderne Tijd nog iets leren van het christendom?...................................................................... 57
....................................................................................................................................................................... 58
H5: EUTHANASIE: ZINGEVING, LEVENSBESCHOUWING, RECHT EN POLITIEK .................................................. 59
Vorige les: wat is politiek? .......................................................................................................................... 59
De verleiding van het ‘principiële’ denken ................................................................................................... 60
Communisme en liberalisme (Michael Sandal): ........................................................................................... 62
Het traject van de eurthanasiewetgeving .................................................................................................... 65
‘Politiek liberalisme’ over euthanasie .......................................................................................................... 66
Politiek, tragedie en incommensurabele waarden ....................................................................................... 70
2
,=vroeger; “vraagstukken uit de godsdienstwetenschappen”
- Niet bedoeling dat het iets religieus is
- Veel breder dan enkel godsdienst; gaat ook over het gevangenisleven
Zingeving; eerste les gaat over de zingeving
Concept zal leidende concept van de hele cursus worden
- Visie rond religie heeft negatieve connotatie bij hoogopgeleiden >< id gevangenis
hebben meer mensen een religieuze gevoeligheid
- Doelstelling van dit vak;
Universiteit en “persoonsvorming”= je wordt een specialist in een bepaalde
tak van het recht; mensbeeld dat wij als mensen meer zijn dan gewoon
personen
o Elke opleiding moet een aspect inhouden van persoonsvorming;
filosofie, ethiek en dit vak
“Disciplinary future self”= opleiding moet in functie staan van beroepsleven
o In het beroepsleven zal je te maken hebben met vragen en kwesties
die vallen onder ‘zingeving’
o Bv; criminologen en strafpleiters komen in contact met de menselijke
kant van detentie en dit roept zingevingsvragen op
o “Is hetgeen wat ik nu aan het doen ben, staat dat in functie van
rechtvaardigheid?”; zingevende vraag
ALGEMENE INFO
- Cursusmateriaal; alles wat gezegd wordt id les + teksten op toledo
- Lesopnames
- Examen; 3 open essay vragen (verbanden tussen stukken in de cursus) + 6
meerkeuzevragen (18/20) + deelname aan discussieforum (2/20)
- Twee keer een opdracht; vraag die je zelf moet beantwoorden in korte tekst van 250
woorden; discussiegroep van 10 personen waarbij je twee keer moet reageren op
iemand anders in een discussiegroep
Belangrijk; als je één deadline vergeet, heb je 0/2
- Deadlines
Opdracht; 6/11; discussielijn 13/11; deadline discussie 27/11
Opdracht 27/11; discussielijn 4/12; deadline discussie 11/12
3
, H1: COGNITIEVE, MANIPULATIEVE EN ZINGEVENDE INTERESSE
AFD1: LEEFWERELD, WETENSCHAP, REDELIJKHEID
Edmund Husserl (1859-1938):
- Biografie:
Oostenrijks-Duits filosoof
Jood schrik dat zijn geschriften vernietigd gingen worden; archief verhuisd
naar Leuven vanuit Duitsland
Stroming = fenomenologie
- Leefwereld = intersubjectief, persoonlijk, betekenisvol,…
Om beter te begrijpen wat de wetenschap doet moet je vertrekken vanuit het
begrip ‘leefwereld’; dit is de wereld waarin wij leven volgens Edmund; deze
leefwereld heeft bepaalde karakteristieken:
o Intersubjectief: het is niet alleen mijn wereld, het is onze wereld – er zijn
relaties binnen onze leefwereld
o Persoonlijk
o Betekenisvol: dingen die wij tegenkomen in onze leefwereld hebben
betekenis, zo kan ik een stoel tegenkomen en weet ik dat dit een nut
heeft, het is betekenisvol, het is niet zomaar een object/dood voorwerp
- Wetenschap:
Vertrekt van de leefwereld; alle domeinen van de wetenschap zijn geworteld
in dingen uit de leefwereld die betekenisvol zijn
o Bv; biologie is een wetenschap en geworteld in het feit dat wij levende
wezens zijn en omgeven worden door andere levende wezens – zo zijn
dieren betekenisvolle wezens die rondlopen in onze leefwereld
o Bv. rechtswetenschap is een wetenschap die vertrekt vanuit de wetten
en deze gaat bestuderen
o Bv; astronomie is geworteld in het feit dat wij sterren zien bij nacht;
sterren verwijzen naar iets betekenisvol want we kunnen dit mooi
vinden en is iets persoonlijk
o Bv; psychologie vertrekt vanuit het feit dat wij een mentaal leven,
gedachten en gedragingen hebben
Maakt abstractie van de leefwereld (subject-object, afstandelijkheid,
onpersoonlijk)
o Objecten bestuderen vanuit onpersoonlijke wetten die gelden en
waardoor dingen functioneren zoals ze functioneren
o >< meestal zijn wij betrokken bij mensen en dingen rondom ons
bv: in de anatomie gaan we lichamen opensnijden en herleiden naar
een louter object dat we afstandelijk en onpersoonlijk gaan bestuderen
o >< In de leefwereld is een dood lichaam nochtans betekenisvol
(bv. begrafenissen, open kist)
4
Inhoudsopgave
ALGEMENE INFO............................................................................................................................................... 3
H1: COGNITIEVE, MANIPULATIEVE EN ZINGEVENDE INTERESSE ....................................................................... 4
AFD1: LEEFWERELD, WETENSCHAP, REDELIJKHEID ........................................................................................ 4
AFD2: DE ‘ZINGEVENDE’, ‘COGNITIEVE’ en ‘MANIPULATIEVE’ INTERESSE VAN DE MENS................................. 6
AFD3: CONCLUSIE: ZINGEVING EN DE ANDERE INTERESSES ......................................................................... 11
H2: RELIGIE, ZINGEVING EN WETENSCHAP ..................................................................................................... 12
AFD1: HISTORISCH? .................................................................................................................................... 12
Het Oude en Middeleeuwse Westen ...................................................................................................... 13
Vanaf 16e-17e E (stap 1 in het totstand komen van het conflict) .............................................................. 14
De 19e E ................................................................................................................................................. 16
De (on)mogelijkheid van het conflict ...................................................................................................... 17
AFD2: WAT IS RELIGIE? ............................................................................................................................... 18
AFD3: HOE STAAT HET MET DE RELIGIE? ..................................................................................................... 24
Religie en secularisatie: .......................................................................................................................... 26
Complicaties in het Westen .................................................................................................................... 28
Insitutionele en difusse religie? .............................................................................................................. 28
De secularisatiethese revisited ............................................................................................................... 29
AFD4: RELIGIE EN REDELIJKHEID ................................................................................................................. 30
Wetenschap en genuine options ............................................................................................................ 32
Genuine options in de leefwereld ........................................................................................................... 33
Religie als genuine option....................................................................................................................... 33
H3: WOEDE EN STRAF..................................................................................................................................... 34
AFD1: INLEIDING ........................................................................................................................................ 34
AFD2: DEEL 1 (prof Zuijdtwegt) ................................................................................................................... 34
Woede en straf in antiek Athene ............................................................................................................ 35
Rede en emotie in de woede.................................................................................................................. 38
Dynamiek van woede:............................................................................................................................ 38
Verschil tussen woede en haat volgens Aristoteles: ................................................................................ 39
AFD3: DEEL 2 (Professor De Witte) .............................................................................................................. 40
Emotie en misdaad: ............................................................................................................................... 40
De waarde van woede in de filosofie: ..................................................................................................... 40
Martha Nussbaum (“Anger and forgiveness”) (EXAMEN) ....................................................................... 41
Conclusie: .............................................................................................................................................. 44
H4: DE GODDELIJKE EN MENSELIJKE WET ....................................................................................................... 45
Thema “De goddelijke wet”:................................................................................................................... 45
AFD1: DE ‘GODDELIJKE WET’ IN DE BIJBEL .................................................................................................. 46
De wet in de Hebreeuwse Bijbel: ............................................................................................................ 46
Het nieuwe Testament (geschreven nav Jezus); ...................................................................................... 48
AFD2: THOMAS VAN AQUINO OVER DE GODDELIJKE EN DE MENSELIJKE WET ............................................. 52
1
, De vierdeling van de wet (complex);....................................................................................................... 52
De synthese van Aquino: besluit (EXAMEN) ........................................................................................... 54
AFD3: KORTE HISTORISCHE NOOT ............................................................................................................... 55
Was het premoderne christelijke Europa toch geen “theocratie”? .......................................................... 55
AFD4: DE MODERNE PROBLEMATIEK VAN DE RELATIE TUSSEN MENSELIJKE EN GODDELIJKE WET ................ 56
De Moderne Tijd: ................................................................................................................................... 56
Kan de Moderne Tijd nog iets leren van het christendom?...................................................................... 57
....................................................................................................................................................................... 58
H5: EUTHANASIE: ZINGEVING, LEVENSBESCHOUWING, RECHT EN POLITIEK .................................................. 59
Vorige les: wat is politiek? .......................................................................................................................... 59
De verleiding van het ‘principiële’ denken ................................................................................................... 60
Communisme en liberalisme (Michael Sandal): ........................................................................................... 62
Het traject van de eurthanasiewetgeving .................................................................................................... 65
‘Politiek liberalisme’ over euthanasie .......................................................................................................... 66
Politiek, tragedie en incommensurabele waarden ....................................................................................... 70
2
,=vroeger; “vraagstukken uit de godsdienstwetenschappen”
- Niet bedoeling dat het iets religieus is
- Veel breder dan enkel godsdienst; gaat ook over het gevangenisleven
Zingeving; eerste les gaat over de zingeving
Concept zal leidende concept van de hele cursus worden
- Visie rond religie heeft negatieve connotatie bij hoogopgeleiden >< id gevangenis
hebben meer mensen een religieuze gevoeligheid
- Doelstelling van dit vak;
Universiteit en “persoonsvorming”= je wordt een specialist in een bepaalde
tak van het recht; mensbeeld dat wij als mensen meer zijn dan gewoon
personen
o Elke opleiding moet een aspect inhouden van persoonsvorming;
filosofie, ethiek en dit vak
“Disciplinary future self”= opleiding moet in functie staan van beroepsleven
o In het beroepsleven zal je te maken hebben met vragen en kwesties
die vallen onder ‘zingeving’
o Bv; criminologen en strafpleiters komen in contact met de menselijke
kant van detentie en dit roept zingevingsvragen op
o “Is hetgeen wat ik nu aan het doen ben, staat dat in functie van
rechtvaardigheid?”; zingevende vraag
ALGEMENE INFO
- Cursusmateriaal; alles wat gezegd wordt id les + teksten op toledo
- Lesopnames
- Examen; 3 open essay vragen (verbanden tussen stukken in de cursus) + 6
meerkeuzevragen (18/20) + deelname aan discussieforum (2/20)
- Twee keer een opdracht; vraag die je zelf moet beantwoorden in korte tekst van 250
woorden; discussiegroep van 10 personen waarbij je twee keer moet reageren op
iemand anders in een discussiegroep
Belangrijk; als je één deadline vergeet, heb je 0/2
- Deadlines
Opdracht; 6/11; discussielijn 13/11; deadline discussie 27/11
Opdracht 27/11; discussielijn 4/12; deadline discussie 11/12
3
, H1: COGNITIEVE, MANIPULATIEVE EN ZINGEVENDE INTERESSE
AFD1: LEEFWERELD, WETENSCHAP, REDELIJKHEID
Edmund Husserl (1859-1938):
- Biografie:
Oostenrijks-Duits filosoof
Jood schrik dat zijn geschriften vernietigd gingen worden; archief verhuisd
naar Leuven vanuit Duitsland
Stroming = fenomenologie
- Leefwereld = intersubjectief, persoonlijk, betekenisvol,…
Om beter te begrijpen wat de wetenschap doet moet je vertrekken vanuit het
begrip ‘leefwereld’; dit is de wereld waarin wij leven volgens Edmund; deze
leefwereld heeft bepaalde karakteristieken:
o Intersubjectief: het is niet alleen mijn wereld, het is onze wereld – er zijn
relaties binnen onze leefwereld
o Persoonlijk
o Betekenisvol: dingen die wij tegenkomen in onze leefwereld hebben
betekenis, zo kan ik een stoel tegenkomen en weet ik dat dit een nut
heeft, het is betekenisvol, het is niet zomaar een object/dood voorwerp
- Wetenschap:
Vertrekt van de leefwereld; alle domeinen van de wetenschap zijn geworteld
in dingen uit de leefwereld die betekenisvol zijn
o Bv; biologie is een wetenschap en geworteld in het feit dat wij levende
wezens zijn en omgeven worden door andere levende wezens – zo zijn
dieren betekenisvolle wezens die rondlopen in onze leefwereld
o Bv. rechtswetenschap is een wetenschap die vertrekt vanuit de wetten
en deze gaat bestuderen
o Bv; astronomie is geworteld in het feit dat wij sterren zien bij nacht;
sterren verwijzen naar iets betekenisvol want we kunnen dit mooi
vinden en is iets persoonlijk
o Bv; psychologie vertrekt vanuit het feit dat wij een mentaal leven,
gedachten en gedragingen hebben
Maakt abstractie van de leefwereld (subject-object, afstandelijkheid,
onpersoonlijk)
o Objecten bestuderen vanuit onpersoonlijke wetten die gelden en
waardoor dingen functioneren zoals ze functioneren
o >< meestal zijn wij betrokken bij mensen en dingen rondom ons
bv: in de anatomie gaan we lichamen opensnijden en herleiden naar
een louter object dat we afstandelijk en onpersoonlijk gaan bestuderen
o >< In de leefwereld is een dood lichaam nochtans betekenisvol
(bv. begrafenissen, open kist)
4
