Blok 5 – week 3 – casus 5 – samenvatting
Huidkanker
- De 3 meest voorkomende soorten van huidkanker zijn:
1. Basaalcelcarcinoom (BCC)
2. Plaveiselcelcarcinoom (PCC)
3. Melanoom (10%)
- 900 patiënten overlijden per jaar aan huidkanker, waarvan 800 aan een
melanoom
- Risicofactoren voor huidkanker:
1. Leeftijd en geslacht
2. UV-expositie
3. Dermato-oncologische voorgeschiedenis
4. Iatrogene factoren (immuunsuppressie, radiotherapie, fototherapie)
5. Leefstijl (roken, BMI, alcohol)
6. Chronische ulcera
7. Fenotype (huidtype 1)
8. Virusinfectie (HPV, HHV6)
9. Genetica (pigment (on)afhankelijke genen)
- Preventie richt zich op:
1. Weren: schaduw opzoeken
2. Kleren: beschermende kleding dragen
3. Smeren: zonnebrandcrème gebruiken
Verdachte huidafwijkingen
- Verdachte huidafwijkingen: huidafwijkingen waarbij, volgens de
huisarts, sprake zou kunnen zijn van een premaligne of maligne
huidafwijkingen
- Premaligne huidafwijkingen: huidafwijkingen waarbij het risico op
maligne ontaarding vermoedelijk verhoogd is
o Basaalcelcarcinoom heeft geen voorloper
o Plaveiselcelcarcinoom
Actinische keratose
Morbus Bowen
o Melanoom:
Melanoma in situ
Lentigo maligna
Giant congenitale naevus
- Maligne huidafwijkingen: BCC, PCC (inclusief kerato-acanthoom) en
melanoom
- Moedervlek/naevus: melanocytaire naevus (naevus naevocellularis), een
goedaardige huidafwijking opgebouwd uit pigmentcellen (melanocyten)
- Huidkleurig: dezelfde kleur als de huid van de patiënt
- Niet-huidkleurig: donkerder/lichter dan de huid van de patiënt of met
een andere kleur (blauw of rood). Bij het bepalen van de kleur wordt
roodheid door erytheem (dat berust op lokale vaatverwijding, en dus bij
druk verdwijnt) buiten beschouwing gelaten
,Actinische keratose
- Cutane maligniteit, met dysplasie in de onderste laag van het
basaalmembraan
- Verstoorde verhoorning die zich soms ontwikkelt tot een
plaveiselcelcarcinoom
- Vaak spontane regressie, maar recidiveert vaak
- Behandelopties:
1. Expectatief: geen directe oncologische noodzaak tot behandelen
2. Cryotherapie: geschikt voor solitaire AK’s snel en effectief maar kans
op littekens
3. 5-FU crème: behandelt ook niet-zichtbare AK’s, goede cosmetiek, maar
langdurig
4. Fotodynamische therapie: effectief, maar kostbaar en minder praktisch
(dagbehandeling nodig)
5. Radiotherapie, excisie en Mohs chirurgie zijn niet geïndiceerd
- Belangrijk bij LO:
1. Voorkeursplekken (aangezicht, oren, handruggen, onderarmen. Bij
mannen schele en bij vrouwen decolleté en onderbenen)
2. Palperen
3. Let op wondjes, zwelling en pijn
4. Totale huidinspectie
Basaalcelcarcinoom
- Ontstaat in keratinocyten van de epidermis
- 4 histologische groeitypen: nodulair, superficieel, sprieterig en
micronodulair
- Meest voorkomende vorm van huidkanker
- Vooral > 30 jaar toegenomen incidentie
- Aanwezigheid van een BCC verhoogt het risico op andere vormen van
huidkanker x 3
- metastaseert bijna nooit, maar kan door invasieve groei grote lokale
destructie van aangrenzende weefsels veroorzaken
- Hoogrisicokenmerken bij basaalcelcarcinoom:
1. Lokalisatie: H-zone: ogen, oren, lippen, neus, nasolabiale plooi
2. Grootte: > 2 cm
3. Eerdere therapie: recidieftumor (op dezelfde plaats)
4. Groeitype bij histopathologisch onderzoek: sprieterig, nodulair
- Bij aanwezigheid van > 1 hoogrisicokenmerken moet een
basaalcelcarcinoom agressiever behandeld worden
Ziekte van Bowen
- Solitair, ziet er op het eerste gezicht uit als eczeem
- De hele epidermis van de huid is aangedaan met dysplastische cellen
(grotere kans op kanker omdat meerdere cellen zijn aangedaan)
- Plaveiselcelcarcinoom in situ
- Kan ook op de slijmvliezen voorkomen
- Hoogrisicokenmerken: diameter > 2 cm en recidief
- Omdat het een echte premaligniteit is, is expectatief beleid niet gewenst
, - De behandeling is vergelijkbaar met die van AK:
1. 5-FU crème
2. Cryotherapie
3. Fotodynamische therapie
4. Excisie alleen bij therapieresistentie of op verzoek van de patiënt
Plaveiselcelcarcinoom
- Ontstaat (net als het basaalcelcarcinoom) in de keratinocyten van de
epidermis
- Risicofactoren: ioniserende straling, arsenicum, PUVA-behandeling,
chronische wonden, littekens, brandwonden, ulcera of fistels, HPV-infectie,
roken
- Het plaveiselcelcarcinoom komt vrijwel nooit voor bij patiënten < 45 jaar
- Na een plaveiselcelcarcinoom is het cumulatieve 5-jaarsrisico op een
tweede plaveiselcel- of basaalcelcarcinoom ongeveer 35-40%
- De prognose hangt af van het tumorstadium, dat onder andere bepaald
wordt door: de grootte en dikte van de tumor, eventuele doorgroei in
omliggende weefsels en eventuele metastasering (naar regionale
lymfeklieren en op afstand)
Kerato-acanthoom
- Huidtumor met centrale hoornprop
- Moeilijk te onderscheiden van een goed gedifferentieerd
plaveiselcelcarcinoom
- Qua diagnostiek, verwijzing en follow-up wordt kerato-acanthoom
beschouwd als PCC
Cornu cutaneum
- Hoornpilaar die zich kan ontwikkelen in actinische keratose of
plaveiselcelcarcinoom, maar ook in een verruca seborrhoica of
seborrhoïsch eczeem
Atypische/dysplastische naevus
- Benigne, maar wordt gezien als marker van een verhoogd melanoomrisico
- De diagnose ‘atypische naevus’ wordt klinisch gesteld
- Dysplastisch als bij histopathologisch onderzoek atypie/dysplasie
vastgesteld wordt
Lentigo maligna
- De meest voorkomende vorm van het in situ melanoom
- Intra-epidermaal melanoom
- Diagnostiek: dermatoscopie en afnemen van een biopt
(honingraatstructuur zichtbaar rondom follikels) voor histologische
beoordeling van de laesies
- Behandeling: chirurgisch verwijderen middels conventionele excisie met
5 mm marge
- Recidiefkans: 7-20%
Melanoom
Huidkanker
- De 3 meest voorkomende soorten van huidkanker zijn:
1. Basaalcelcarcinoom (BCC)
2. Plaveiselcelcarcinoom (PCC)
3. Melanoom (10%)
- 900 patiënten overlijden per jaar aan huidkanker, waarvan 800 aan een
melanoom
- Risicofactoren voor huidkanker:
1. Leeftijd en geslacht
2. UV-expositie
3. Dermato-oncologische voorgeschiedenis
4. Iatrogene factoren (immuunsuppressie, radiotherapie, fototherapie)
5. Leefstijl (roken, BMI, alcohol)
6. Chronische ulcera
7. Fenotype (huidtype 1)
8. Virusinfectie (HPV, HHV6)
9. Genetica (pigment (on)afhankelijke genen)
- Preventie richt zich op:
1. Weren: schaduw opzoeken
2. Kleren: beschermende kleding dragen
3. Smeren: zonnebrandcrème gebruiken
Verdachte huidafwijkingen
- Verdachte huidafwijkingen: huidafwijkingen waarbij, volgens de
huisarts, sprake zou kunnen zijn van een premaligne of maligne
huidafwijkingen
- Premaligne huidafwijkingen: huidafwijkingen waarbij het risico op
maligne ontaarding vermoedelijk verhoogd is
o Basaalcelcarcinoom heeft geen voorloper
o Plaveiselcelcarcinoom
Actinische keratose
Morbus Bowen
o Melanoom:
Melanoma in situ
Lentigo maligna
Giant congenitale naevus
- Maligne huidafwijkingen: BCC, PCC (inclusief kerato-acanthoom) en
melanoom
- Moedervlek/naevus: melanocytaire naevus (naevus naevocellularis), een
goedaardige huidafwijking opgebouwd uit pigmentcellen (melanocyten)
- Huidkleurig: dezelfde kleur als de huid van de patiënt
- Niet-huidkleurig: donkerder/lichter dan de huid van de patiënt of met
een andere kleur (blauw of rood). Bij het bepalen van de kleur wordt
roodheid door erytheem (dat berust op lokale vaatverwijding, en dus bij
druk verdwijnt) buiten beschouwing gelaten
,Actinische keratose
- Cutane maligniteit, met dysplasie in de onderste laag van het
basaalmembraan
- Verstoorde verhoorning die zich soms ontwikkelt tot een
plaveiselcelcarcinoom
- Vaak spontane regressie, maar recidiveert vaak
- Behandelopties:
1. Expectatief: geen directe oncologische noodzaak tot behandelen
2. Cryotherapie: geschikt voor solitaire AK’s snel en effectief maar kans
op littekens
3. 5-FU crème: behandelt ook niet-zichtbare AK’s, goede cosmetiek, maar
langdurig
4. Fotodynamische therapie: effectief, maar kostbaar en minder praktisch
(dagbehandeling nodig)
5. Radiotherapie, excisie en Mohs chirurgie zijn niet geïndiceerd
- Belangrijk bij LO:
1. Voorkeursplekken (aangezicht, oren, handruggen, onderarmen. Bij
mannen schele en bij vrouwen decolleté en onderbenen)
2. Palperen
3. Let op wondjes, zwelling en pijn
4. Totale huidinspectie
Basaalcelcarcinoom
- Ontstaat in keratinocyten van de epidermis
- 4 histologische groeitypen: nodulair, superficieel, sprieterig en
micronodulair
- Meest voorkomende vorm van huidkanker
- Vooral > 30 jaar toegenomen incidentie
- Aanwezigheid van een BCC verhoogt het risico op andere vormen van
huidkanker x 3
- metastaseert bijna nooit, maar kan door invasieve groei grote lokale
destructie van aangrenzende weefsels veroorzaken
- Hoogrisicokenmerken bij basaalcelcarcinoom:
1. Lokalisatie: H-zone: ogen, oren, lippen, neus, nasolabiale plooi
2. Grootte: > 2 cm
3. Eerdere therapie: recidieftumor (op dezelfde plaats)
4. Groeitype bij histopathologisch onderzoek: sprieterig, nodulair
- Bij aanwezigheid van > 1 hoogrisicokenmerken moet een
basaalcelcarcinoom agressiever behandeld worden
Ziekte van Bowen
- Solitair, ziet er op het eerste gezicht uit als eczeem
- De hele epidermis van de huid is aangedaan met dysplastische cellen
(grotere kans op kanker omdat meerdere cellen zijn aangedaan)
- Plaveiselcelcarcinoom in situ
- Kan ook op de slijmvliezen voorkomen
- Hoogrisicokenmerken: diameter > 2 cm en recidief
- Omdat het een echte premaligniteit is, is expectatief beleid niet gewenst
, - De behandeling is vergelijkbaar met die van AK:
1. 5-FU crème
2. Cryotherapie
3. Fotodynamische therapie
4. Excisie alleen bij therapieresistentie of op verzoek van de patiënt
Plaveiselcelcarcinoom
- Ontstaat (net als het basaalcelcarcinoom) in de keratinocyten van de
epidermis
- Risicofactoren: ioniserende straling, arsenicum, PUVA-behandeling,
chronische wonden, littekens, brandwonden, ulcera of fistels, HPV-infectie,
roken
- Het plaveiselcelcarcinoom komt vrijwel nooit voor bij patiënten < 45 jaar
- Na een plaveiselcelcarcinoom is het cumulatieve 5-jaarsrisico op een
tweede plaveiselcel- of basaalcelcarcinoom ongeveer 35-40%
- De prognose hangt af van het tumorstadium, dat onder andere bepaald
wordt door: de grootte en dikte van de tumor, eventuele doorgroei in
omliggende weefsels en eventuele metastasering (naar regionale
lymfeklieren en op afstand)
Kerato-acanthoom
- Huidtumor met centrale hoornprop
- Moeilijk te onderscheiden van een goed gedifferentieerd
plaveiselcelcarcinoom
- Qua diagnostiek, verwijzing en follow-up wordt kerato-acanthoom
beschouwd als PCC
Cornu cutaneum
- Hoornpilaar die zich kan ontwikkelen in actinische keratose of
plaveiselcelcarcinoom, maar ook in een verruca seborrhoica of
seborrhoïsch eczeem
Atypische/dysplastische naevus
- Benigne, maar wordt gezien als marker van een verhoogd melanoomrisico
- De diagnose ‘atypische naevus’ wordt klinisch gesteld
- Dysplastisch als bij histopathologisch onderzoek atypie/dysplasie
vastgesteld wordt
Lentigo maligna
- De meest voorkomende vorm van het in situ melanoom
- Intra-epidermaal melanoom
- Diagnostiek: dermatoscopie en afnemen van een biopt
(honingraatstructuur zichtbaar rondom follikels) voor histologische
beoordeling van de laesies
- Behandeling: chirurgisch verwijderen middels conventionele excisie met
5 mm marge
- Recidiefkans: 7-20%
Melanoom
