Samenvatting Design Context

Design Context
Examen: Meerkeuzevragen
Je (her)kent een stroming, pionier, werk, … in een bepaalde periode en de bepaalde kenmerken


1. PRE-HISTORIE TOT LATE MIDDELEEUWEN (1500)
Oorsprong van visuele communicatie en de evolutie van schrift

0. INLEIDING
0.1 HOMO HABILIS / HANDIGE MENS
Fossielen en stenenwerktuigen gevonden Oost-Afrika (2,4 miljoen jaar geleden)

 Begin van de mensheid = eerste mens die stenen werktuigen gebruikt
 Grotere hersenen dan voorgangers
 Stenen bewerken om snijranden te krijgen = basis technologische en cognitieve ontwikkeling
van de mens

o Bipedalisme = vermogen om recht te lopen
 Een van de belangrijkste ontwikkelingen in de evolutie van de mens
 Gevolg: langere afstanden afleggen, anatomische gevolgen (skelet), …

o Ontwikkeling hand: objecten en voedsel dragen/verplaatsen
Aangezien de handen nu vrijgemaakt werden voor andere taken (aangezien we nu
onze voeten gebruiken), ontwikkelde de hand zich.
 Meer behendigheid: duim leren gebruiken, betere fijne motoriek,
complexere taken uitvoeren, gebruiken van werktuigen werd mogelijk, …
 Coördinatie: gereedschappen oppakken, verplaatsen, eten meenemen, …

o Werktuigen maken van steen: hand bewerkt om te snijden en te slaan
 Gevolg: effiecienter jagen, voedsel bereiden, materialen bewerken, …
 Gevolg: leidt tot technolgische evolutie (bv. landbouw)
 Gevolg: grote mate van samenwerken en kennisoverdracht


0.2 HOMO SAPIENS / WIJZE MENS
Fossielen gevonden in Marroko, Jebel Irhoud (300 000 jaar geleden)

 Homo Sapiens zijn afkomstig uit Afrika en verspreidde zich zo over heel de wereld

 Naast fysieke, ook cognitieve en culturele evoloutie want men begint meer in
gemeenschappen te leven  gevolg: cultuur
o betere overlevingstechniek, kunst, rituelen, symbolisch communiceren, …
o eerste culturele expressie: grotschilderingen en gegraveerde voorwerpen, maar ook
sieraden en pigmenten werden teruggevonden
Dit toont aan dat men abstract kon denken en men visueel kon communiceren


CULTUUR EN COGNITIEVE KENMERKEN
- Taal en communicatie
Taal gebruiken om kennis en ervaring te delen, wat leidt tot sociale structuren en betere
samenwerking.

- Kunst en symboliek
Er zijn grotschilderingen, beeldjes, … teruggevonden dus men kon abstract nadenken en
symbolisch zaken neertekenen.

- Samenleving
Mensen leven meer in groep, waardoor er gedeelde normen, sociale hierarchieën,
rituelen, … ontstaan die zorgen voor een groepsgevoel.

1

, - Samenwerking (hunter-gatherers)
Samenwerking staan centraal om te overleven, want zowel het jagen als verzamelen van
voedsel gebeurde in groep.

- Innovatie en technologie
Naast stenen, gebruikt men ook naalden, botten en hout dus er is technologische
vooruitgang.

- Migratie
Vanwege de homo sapiens hun aanpassingsvermogen verspreiden ze zich vanuit Afrika
over de hele wereld.


1. PREHISTORIE VISUELE EXPRESSIE TIJDENS DE PALEOLITISCHE PERIODE / OUDE
STEENTIJD (2,5 miljoen – 10.000 v.Chr.)
- Cognitieve ontwikkeling: Mensen jagen en verzamelen, met behulp van stenen
werktuigen
- Culturele ontwikkeling: Eerste vormen van visuele communicatie en kunst


1.1 GROT VAN LASCAUX
Deze schilderingen brengen in beeld hoe mensen de wereld begrepen, communiceerden en zich
verbonden met hun omgeving vanuit verschillende lagen:

- Rituele/spirituele betekenis: dieren werden vereerd of gecontroleerd via rituelen
- Educatief: Visueel hulpmiddel om kennisoverdracht van jacht te doen
- Communicatie: symbolische taal om strategieën en groepscoördinatie over te brengen
- Sociale cohesie: samen maken van de schilderingen zorgt voor versterkte groepsband
- Mythologie: verhalen en mythes over dieren
- Artistieke expressie

Dus het toont eigenlijk hoe men technisch vaardig was om dit te maken, maar ook hoe cognitief
men was om pictogrammen en symbolen te gebruiken om een spirituele, culturele of educatieve
boodschap over te brengen.


1.2 VORMEN VAN PRE-HISTORISCHE CREATIEVE TECHNIEKEN (2D)

 Grotschilderingen / Cave-Paintings
Schilderingen gemaakt op wanden en plafonds van grotten, met behulp van natuurlijke
pigmenten zoals houtskool, oker en kalk.

Kenmerken
o Realistische en dynamische afbeeldingen van dieren (paard, bizon, hert en stier)
o Geometrisch en abstract
o Weinig menselijke figuren, behalve handafdrukken
o Moeilijkbereikbare plaatsen in grotten

Voorbeelden
o Grot van Lascaux (Frankrijk): paarden, stieren, verwonde man, …
o Altamira grot (Spanje): levendige afbeelding van bizons met rode en zwarte pigment
o Chauvet grot (Frankrijk): leeuwen, neushoorns en beren in realistische stijl

Betekenis
o Ritueel (jachtritueel) of spiritueel (respect voor dieren)
o Overdracht van kennis over dieren en hun gedrag
o Uitdrukking van symbolisch en esthetisch denken




2

, Petrogliefen / Rock Carvings
Petrogliefen zijn in steen gekerfde afbeeldingen en symbolen, vaak op openluchtlocaties

Kenmerken
o Afbeeldingen van dieren, mensen en abstracte symbolen
o Eenvoudige lijnen en vormen
o Soms overlappen oude en nieuwe gravures elkaar

Voorbeelden
o Val Camonica (Italie): dieren, jacht, geometrisch
o Bhimbetka-rock-shelters (India): gravures van dieren en mensen
o Twijfelfontein (Namibië): afrikaanse dieren en abstracte vormen

Betekenis
o Communicatie en informatiesysteem binnen een gemeenschap
o Vorm van territoriale markering of spirituele symboliek

 Geoglyphs (Landschapskunst)
Grote ontwerpen of afbeeldingen gemaakt door het verwijderen van de bovenste laag aarde
of stenen om zo een contrasterende kleuren te onthullen

Kenmerken
o Vaak enorme afmetingen, alleen zichtbaar vanuit de lucht
o Simpele geometrische vormen, lijnen of figuratieve afbeeldingen zoals dieren
o Vereiste samenwerking en planning door grotere groepen mensen

Bekende voorbeelden
o Nazcalijnen (Peru): reusachtige afbeeldingen van dieren zoals kolibries, apen en
spinnen
o CerneAbbasGiant (Engeland): Een groot figuur van een man in krijtrotsen
o UffingtonWhiteHorse (Engeland): Eenpaardvorminde heuvels van krijtrots

Betekenis
o Ceremonieel of religieus gebruik, mogelijk verbonden met astronomie
o Markering van belangrijke plekken of routes
o Statussymbool van een gemeenschap.

 Handafdrukken in Grotten
Gestencilde of geschilderde handafdrukken, vaak gevonden naast dierenschilderingen

Kenmerken
o Gemaakt door de hand tegen de muur te houden en pigment eromheen te blazen of te
schilderen
o Zowel negatieve (omtrek) als positieve (volledig geschilderde) afdrukken
o Soms versierd met patronen of symbolen

Bekende voorbeelden
o CuevadelasManos (Argentinië): Honderden handafdrukken in verschillende kleuren
o ElCastillo-grot (Spanje): Eenvandeoudste voorbeelden van handafdrukken in Europa.

Betekenis
o Mogelijk een vorm van persoonlijke of groepsidentiteit
o Spirituele betekenis, zoals bescherming of aanwezigheid in de ruimte
o Symbolische weergave van "ik was hier."




3

,  Gegraveerde stenen en botten (Engravings on Stones and Bones)
Geometrische patronen, symbolen en figuren gegraveerd in harde materialen zoals botten,
stenen of ivoor

Kenmerken
o Abstracte en figuratieve gravures
o Vaak klein en draagbaar
o Sommige gravures bevatten vroege kalenders of astronomische symboliek

Voorbeelden
- Ivoorfragmenten van Blombos Cave (Zuid-Afrika): Abstracte patronen op oker en
schelpen.
- Sungir-beenderen (Rusland): Decoratieve gravures op botten en wapens

 Rotsformaties en Cirkelstructuren (Stone Arrangements)
Constructies van stenen of andere natuurlijke materialen, gerangschikt in geometrische
patronen of cirkels

Kenmerken
- Vaak verbonden met ceremoniële of astronomische functies
- Grotere schaal dan petrogliefen, vereist samenwerking

Voorbeelden
- Göbekli Tepe (Turkije): Een vroege tempel met grote, versierde monolieten
- Stonehenge (Engeland): Een neolithische cirkel van monolieten die mogelijk
astronomische uitlijningen toont.

 Reliëfkunst (Reliefs)
Kunstwerken waarbij afbeeldingen en patronen uit steen of klei zijn gesneden, met delen die
boven het oppervlak uitsteken

Kenmerken
- Minder mobiel dan beeldjes of gravures.
- Vaak in heiligdommen of op muren van beschutte locaties.

Voorbeelden
- La Marche-grot (Frankrijk): Menselijke en dierlijke figuren in reliëf op kalksteenplaten
- Cap Blanc Shelter (Frankrijk): Reliëfs van paarden en andere dieren in kalksteen

 Beeldhouwwerk (Sculpture)
Vrijstaande driedimensionale kunstwerken gemaakt van steen, ivoor, klei of hout

Kenmerken
- Vaak klein, bedoeld om te dragen of te verplaatsen
- Symbolische betekenis, zoals vruchtbaarheid of religieuze thema's.

Voorbeelden
- Venus-beeldjes zoals de Venus van Willendorf (Oostenrijk):
vruchtbaarheidssymbolen
- Löwenmensch (Duitsland): Beeld van een hybride mens en leeuw, mogelijk een
sjamanistische voorstelling




4