Examen PAV 1 – kritisch bewust
PAV 1 – k r i t i s c h b e w u s t
Aardrijkskunde
Hoofdstuk1: de wereld in kaart
Cartografie = wetenschap die alle methodes bestudeert om aardrijkskundige verschijnselen weer te
geven op kaart. = communicatiewetenschap die informatie d.m.v. kaarten doorgeeft.
1.2 Kaartvervaardiging (geschiedenis):
1ste plaats afgaan op waarnemingen
→ daardr enkele kaarten ontwikkeld die afweken vn realiteit
→ dr kaarten steeds te verfijnen, kwamen mt eenvoudige middelen tt betere kaarten
Psalterkaart, c. 1265 - Memoria 4 (2015), p.17
1 vn d oudste gevonden kaarten = Psalterkaart
→ klein mr gedetailleerd
→ 1ste mappae mundi Jeruzalem = middelpunt vd
wereld plaatste
→ te zien: ark van Noach & Bijbelse taferelen
(tocht vn Mozes dr de Rode zee)
→ hierbij niet d waarneming = uitgangspunt
MAAR religieuze elementen
→ verschillende varianten deze kaart gevonden
drm = OT-kaarten (vorm vn d letters erin herkenbaar)
‘wereldkaart’ vn Eratosthenes toont hoe groot d wereld ws id
3de eeuw v.C.
→ herkent d wereld > Romeinen heersten (gebied rond
Middellandse Zee → mare nostrum (onze zee))
Facsimile van de wereldkaart van Eratosthenes, 220 v.C.
Andere kaart dergelijke bekendheid = Vinlandkaart
→ genoemd nr Groenland > heel herkenbaar op stond
→ ontdekkingen vn Vikingen aangeduid
→ op dit moment Vinlandkaart = vervalsing beschouwd
Pagina 1 van 80
,Examen PAV 1 – kritisch bewust
Vnf 17de eeuw = trend onder d adel zo groot mogelijke verzameling authentieke kaarten bezitten
→ daarvr aantal commerciële ingestelde zielen tt ht idee een atlas te maken
= band waarin verschillende prachtig geïllustreerde kaarten verzameld w
→ Willem Blaeu = samensteller vd Atlas Maior
Vergelijke ve kaart v Mykonos 1658 mt exemplaar 2009 toont dt dr verdere verkenning vn h eiland
ook d vorm & oriëntatie bijgestuurd werden.
→ belangrijkste doel = dt schepen gemakkelijk & correct vh ene punt nr h andere konden
Hoekgetrouwe projectie – bijv. Mercatorprojectie (1569)
POSITIEF
→ hoeken tussen verschillende richtingen op d kaart = hoeken tussen die richtingen id werkelijkheid
→ correcte kompaskoers (rechte lijn = rechte lijn)
= voordeel voor de scheepvaart
NEGATIEF
→ oppervlakte op de kaart verschilt sterk van oppervlakte in de werkelijkheid
→ verkeerde inschatting van het geografisch belang van landen
→ Na Mercator verschenen diverse pogingen wereld correct mogelijk weer geven
→ andere projecties geven wel correct beeld vn d werkelijkheid qua oppervlakte → slagen er niet in
juiste richting aan te geven
Oppervlaktegetrouwe projectie – Gall-Petersprojectie
POSITIEF
→ Oppervlakte op de kaart = oppervlakte in de werkelijkheid
NEGATIEF
→ Vorm op de kaart verschilt sterk van vorm in de werkelijkheid
Jaren '80 verspreidde Unicef wereldkaarten, gebaseerd Mercatorprojectie
→ gebruikt meridianen & longitudinalen, maar introduceert vervormingen
→ Groenland = veel groter dn werkelijkheid, terwijl Afrika, niet proportioneel groter oogt
→ Moderne alternatieven (Peters-projectie) corrigeren deze vervormingen dr meer aandacht besteden aan
oppervlakteverhoudingen.
Dankzij komst vn satelliettechnologie = nauwkeurigheid vn kaarten verbeterd
→ zorgen vr gedetailleerde weergaven vn d aarde
→ Diensten zoals Google Maps maken gebruik vn deze gegevens > resulteert in kaarten die beter aansluiten bij d
werkelijkheid
→ Verschillende projecties blijven echter in gebruik, afhankelijk vn h doel vn d kaart.
Kaartvervaardiging
= methoden om ht gebogen aardoppervlak over brengen op vlakke kaart
= ONMOGELIJK om dit te doen zonder dt vervormingen optreden.
Je kn telkens maar 1 vn d 4 volgende eigenschappen correct afbeelden:
• Oppervlakte
• Vorm
• Hoek
• Afstand
Pagina 2 van 80
,Examen PAV 1 – kritisch bewust
1.3 Perspectieven
Plaats waar kaart gemaakt w, spelt rol
→ aangezien eerste atlassen werden gemaakt in Europa, zien we Europa centrale plaats innemen.
1.5 soorten kaarten
Natuurkundige overzichtskaarten: kaarten wrop werkelijkheid zo volledig mogelijk w
aangegeven, zoals hoogteverschil, gebergten, rivieren, dorpen, steden.
Staatskundige overzichtskaarten: kaarten wrop werkelijkheid zo volledig mogelijk w
aangegeven, zoals dorpen, steden en wegen, mr vral verschillende landen en hun grenzen.
Thematische kaarten: kaarten dei gaan over bepaald onderwerp. Denk aan h klimaat, industrie,
bevolkingsspreiding,...
Topografische kaarten: deze kaarten zijn zeer nauwkeurig & volledig. Andere naam = ‘stafkaart’.
Schaal vn deze kaart = 1:10.000 tt 1:100.000.
Figuur 4: topografische
Figuur 2: staatskundig Figuur 3: thematische
Figuur 1: natuurkundig
Soorten k aarten volg ens SCHAAL
Grootschalige kaart
= klein gebied wordt gedetailleerd weergegeven
= alles op d kaart wordt groot afgebeeld
Kleinschalige kaart
= groot gebied wordt weinig gedetailleerd weergegeven
= alles op d kaart wordt klein afgebeeld
Soorten k aarten volg ens GETRO UWHEID
Geografische kaart
= getrouwe afbeelding vn geografisch gebied op plat vlak
Schematische kaart
= kaart bedoeld om specifieke informatie over te brengen
zonder belang te hechten aan geografische details
Pagina 3 van 80
, Examen PAV 1 – kritisch bewust
1.6 Plaatsbepaling op aarde
Pagina 4 van 80
PAV 1 – k r i t i s c h b e w u s t
Aardrijkskunde
Hoofdstuk1: de wereld in kaart
Cartografie = wetenschap die alle methodes bestudeert om aardrijkskundige verschijnselen weer te
geven op kaart. = communicatiewetenschap die informatie d.m.v. kaarten doorgeeft.
1.2 Kaartvervaardiging (geschiedenis):
1ste plaats afgaan op waarnemingen
→ daardr enkele kaarten ontwikkeld die afweken vn realiteit
→ dr kaarten steeds te verfijnen, kwamen mt eenvoudige middelen tt betere kaarten
Psalterkaart, c. 1265 - Memoria 4 (2015), p.17
1 vn d oudste gevonden kaarten = Psalterkaart
→ klein mr gedetailleerd
→ 1ste mappae mundi Jeruzalem = middelpunt vd
wereld plaatste
→ te zien: ark van Noach & Bijbelse taferelen
(tocht vn Mozes dr de Rode zee)
→ hierbij niet d waarneming = uitgangspunt
MAAR religieuze elementen
→ verschillende varianten deze kaart gevonden
drm = OT-kaarten (vorm vn d letters erin herkenbaar)
‘wereldkaart’ vn Eratosthenes toont hoe groot d wereld ws id
3de eeuw v.C.
→ herkent d wereld > Romeinen heersten (gebied rond
Middellandse Zee → mare nostrum (onze zee))
Facsimile van de wereldkaart van Eratosthenes, 220 v.C.
Andere kaart dergelijke bekendheid = Vinlandkaart
→ genoemd nr Groenland > heel herkenbaar op stond
→ ontdekkingen vn Vikingen aangeduid
→ op dit moment Vinlandkaart = vervalsing beschouwd
Pagina 1 van 80
,Examen PAV 1 – kritisch bewust
Vnf 17de eeuw = trend onder d adel zo groot mogelijke verzameling authentieke kaarten bezitten
→ daarvr aantal commerciële ingestelde zielen tt ht idee een atlas te maken
= band waarin verschillende prachtig geïllustreerde kaarten verzameld w
→ Willem Blaeu = samensteller vd Atlas Maior
Vergelijke ve kaart v Mykonos 1658 mt exemplaar 2009 toont dt dr verdere verkenning vn h eiland
ook d vorm & oriëntatie bijgestuurd werden.
→ belangrijkste doel = dt schepen gemakkelijk & correct vh ene punt nr h andere konden
Hoekgetrouwe projectie – bijv. Mercatorprojectie (1569)
POSITIEF
→ hoeken tussen verschillende richtingen op d kaart = hoeken tussen die richtingen id werkelijkheid
→ correcte kompaskoers (rechte lijn = rechte lijn)
= voordeel voor de scheepvaart
NEGATIEF
→ oppervlakte op de kaart verschilt sterk van oppervlakte in de werkelijkheid
→ verkeerde inschatting van het geografisch belang van landen
→ Na Mercator verschenen diverse pogingen wereld correct mogelijk weer geven
→ andere projecties geven wel correct beeld vn d werkelijkheid qua oppervlakte → slagen er niet in
juiste richting aan te geven
Oppervlaktegetrouwe projectie – Gall-Petersprojectie
POSITIEF
→ Oppervlakte op de kaart = oppervlakte in de werkelijkheid
NEGATIEF
→ Vorm op de kaart verschilt sterk van vorm in de werkelijkheid
Jaren '80 verspreidde Unicef wereldkaarten, gebaseerd Mercatorprojectie
→ gebruikt meridianen & longitudinalen, maar introduceert vervormingen
→ Groenland = veel groter dn werkelijkheid, terwijl Afrika, niet proportioneel groter oogt
→ Moderne alternatieven (Peters-projectie) corrigeren deze vervormingen dr meer aandacht besteden aan
oppervlakteverhoudingen.
Dankzij komst vn satelliettechnologie = nauwkeurigheid vn kaarten verbeterd
→ zorgen vr gedetailleerde weergaven vn d aarde
→ Diensten zoals Google Maps maken gebruik vn deze gegevens > resulteert in kaarten die beter aansluiten bij d
werkelijkheid
→ Verschillende projecties blijven echter in gebruik, afhankelijk vn h doel vn d kaart.
Kaartvervaardiging
= methoden om ht gebogen aardoppervlak over brengen op vlakke kaart
= ONMOGELIJK om dit te doen zonder dt vervormingen optreden.
Je kn telkens maar 1 vn d 4 volgende eigenschappen correct afbeelden:
• Oppervlakte
• Vorm
• Hoek
• Afstand
Pagina 2 van 80
,Examen PAV 1 – kritisch bewust
1.3 Perspectieven
Plaats waar kaart gemaakt w, spelt rol
→ aangezien eerste atlassen werden gemaakt in Europa, zien we Europa centrale plaats innemen.
1.5 soorten kaarten
Natuurkundige overzichtskaarten: kaarten wrop werkelijkheid zo volledig mogelijk w
aangegeven, zoals hoogteverschil, gebergten, rivieren, dorpen, steden.
Staatskundige overzichtskaarten: kaarten wrop werkelijkheid zo volledig mogelijk w
aangegeven, zoals dorpen, steden en wegen, mr vral verschillende landen en hun grenzen.
Thematische kaarten: kaarten dei gaan over bepaald onderwerp. Denk aan h klimaat, industrie,
bevolkingsspreiding,...
Topografische kaarten: deze kaarten zijn zeer nauwkeurig & volledig. Andere naam = ‘stafkaart’.
Schaal vn deze kaart = 1:10.000 tt 1:100.000.
Figuur 4: topografische
Figuur 2: staatskundig Figuur 3: thematische
Figuur 1: natuurkundig
Soorten k aarten volg ens SCHAAL
Grootschalige kaart
= klein gebied wordt gedetailleerd weergegeven
= alles op d kaart wordt groot afgebeeld
Kleinschalige kaart
= groot gebied wordt weinig gedetailleerd weergegeven
= alles op d kaart wordt klein afgebeeld
Soorten k aarten volg ens GETRO UWHEID
Geografische kaart
= getrouwe afbeelding vn geografisch gebied op plat vlak
Schematische kaart
= kaart bedoeld om specifieke informatie over te brengen
zonder belang te hechten aan geografische details
Pagina 3 van 80
, Examen PAV 1 – kritisch bewust
1.6 Plaatsbepaling op aarde
Pagina 4 van 80
