SAMENVATTING FILOSOFIE –
SEMESTER 2
Humane Wetenschappen – Regina Pacis Hove – 2024 - 2025
THEMA 2 – DE MENS EN ZIJN VRIJHEID
, HOOFDSTUK 4 – VRIJHEID EN DETERMINISME
1) VRIJE KEUZES?
Determinisme belangrijke rol van causaliteit (= alles bepaald door oorzaken in het verleden)
Vrije wil beslissingen gebeuren autonoom + zelfbepaling
2) LOT EN TOEVAL
Determinisme
Lot = alles ligt op voorhand al vast
Vrije wil
Toeval = niet alles ligt vast (onverwachte wendingen mogelijk) + ruimte voor autonomie
- Acties niet op voorhand vastgelegd
2.1) HET LOT
Teleologisch determinisme = een hogere macht bepaalt het verloop van situaties. Alles staat vast omdat het bepaald wordt
door gebeurtenissen uit de toekomst (alles heeft een doel).
Theologisch determinisme = een goddelijke wil / hogere macht bepaalt het verloop van situaties
Causaal determinisme = alles verloopt volgens wetten van oorzaak en gevolg. Elke gebeurtenis wordt bepaald door andere
gebeurtenissen die al gebeurd zijn. Vrije wil is een vals gevoel, dat voortkomt uit onkunde om de oorzaken in een oneindige
causale keten3) te doorgronden.
Stoa/stoïcisme (filosofische stroming uit Oudheid) = alles is voorbestemd
Panlogisme = hele werkelijkheid volledig rationeel en logisch vastgelegd en gestructureerd (door de wet van
voorzienigheid)
Seneca (stoïcijn):
Aandacht voor persoonlijke ethiek + wat wel/niet in onze macht ligt
Zinloos tegen het lot verzetten (lot is deel v/d natuur + mens ook deel v/d natuur onredelijk verzetten tegen iets
waartoe je behoort)
Apatheia (gelijkmoedigheid) = geen emoties tonen / laten zien
Stoïcisme ~ determinisme universum gedetermineerd door natuurlijke wetten + toevallige gebeurtenissen bestaan niet
2.2) HET TOEVAL
Sylvia Wenmackers:
Toeval = twee gebeurtenissen zonder oorzakelijk verband die opmerkelijk samenvallen
5 factoren waarom we sommige gebeurtenissen als “magisch” zien, terwijl het puur kansmatig is :
- Wet van de grote aantallen er gebeurt veel
- Selectie-effect wij kiezen persoonlijk relevante gebeurtenissen
- Tolerantieprincipe gebeurtenissen gebeuren niet exact op hetzelfde moment
- Patroonzucht overinterpretatie van patronen
- Wensdenken verband willen zien, dus ook degelijk zien (~ spiritualiteit)
Stochastisch vs. coïncidentie:
Stochastisch = willekeurige / kansmatige gebeurtenissen
1
SEMESTER 2
Humane Wetenschappen – Regina Pacis Hove – 2024 - 2025
THEMA 2 – DE MENS EN ZIJN VRIJHEID
, HOOFDSTUK 4 – VRIJHEID EN DETERMINISME
1) VRIJE KEUZES?
Determinisme belangrijke rol van causaliteit (= alles bepaald door oorzaken in het verleden)
Vrije wil beslissingen gebeuren autonoom + zelfbepaling
2) LOT EN TOEVAL
Determinisme
Lot = alles ligt op voorhand al vast
Vrije wil
Toeval = niet alles ligt vast (onverwachte wendingen mogelijk) + ruimte voor autonomie
- Acties niet op voorhand vastgelegd
2.1) HET LOT
Teleologisch determinisme = een hogere macht bepaalt het verloop van situaties. Alles staat vast omdat het bepaald wordt
door gebeurtenissen uit de toekomst (alles heeft een doel).
Theologisch determinisme = een goddelijke wil / hogere macht bepaalt het verloop van situaties
Causaal determinisme = alles verloopt volgens wetten van oorzaak en gevolg. Elke gebeurtenis wordt bepaald door andere
gebeurtenissen die al gebeurd zijn. Vrije wil is een vals gevoel, dat voortkomt uit onkunde om de oorzaken in een oneindige
causale keten3) te doorgronden.
Stoa/stoïcisme (filosofische stroming uit Oudheid) = alles is voorbestemd
Panlogisme = hele werkelijkheid volledig rationeel en logisch vastgelegd en gestructureerd (door de wet van
voorzienigheid)
Seneca (stoïcijn):
Aandacht voor persoonlijke ethiek + wat wel/niet in onze macht ligt
Zinloos tegen het lot verzetten (lot is deel v/d natuur + mens ook deel v/d natuur onredelijk verzetten tegen iets
waartoe je behoort)
Apatheia (gelijkmoedigheid) = geen emoties tonen / laten zien
Stoïcisme ~ determinisme universum gedetermineerd door natuurlijke wetten + toevallige gebeurtenissen bestaan niet
2.2) HET TOEVAL
Sylvia Wenmackers:
Toeval = twee gebeurtenissen zonder oorzakelijk verband die opmerkelijk samenvallen
5 factoren waarom we sommige gebeurtenissen als “magisch” zien, terwijl het puur kansmatig is :
- Wet van de grote aantallen er gebeurt veel
- Selectie-effect wij kiezen persoonlijk relevante gebeurtenissen
- Tolerantieprincipe gebeurtenissen gebeuren niet exact op hetzelfde moment
- Patroonzucht overinterpretatie van patronen
- Wensdenken verband willen zien, dus ook degelijk zien (~ spiritualiteit)
Stochastisch vs. coïncidentie:
Stochastisch = willekeurige / kansmatige gebeurtenissen
1
