Bremer Landesbank Headquarters, Bremen (Duitsland)
Caruso St John Architects
Het is een bank. Hoe begin je het ontwerpen van een bank? Velen gaan
op zoek naar andere banken en kijken naar hoe deze zijn vormgegeven.
Deze architecten stellen het volgende voor. Het is een strategie die heel
hard door constructie tot stand komt. Ze hebben een aantal beslissingen
genomen over hoe de bank eruit moet zien. Het is een contextueel
gebouw: het houdt rekening met de omgeving en versmelt ermee. Het is
een constructieve / ontwerpbeslissing.
De ingang wordt heel groot, zodat hij direct opvalt. Het is een duidelijk
signaal: het duidt dat het gebouw publiek toegankelijk is. Het toont dat
men welkom is. Er is veel geld gestoken in het waardig ontvangen van de
klanten
We zien een gebouw dat een soort basis heeft en een teruggetrokken dak
verdieping. Het basisvolume zoekt directe aansluiting met de buur: het
voegt zich naar volume naar de geometrie van de onmiddellijke
omgeving. Het past zelfs met het gebouw aan de overkant. Het gebouw
wordt niet gepersonaliseerd, maar wijkt terug zoals het gebouwen
rondom. Waarom zou men dit doen? Je zou kunnen stellen dat een bank
rekening wil houden met de maatschappij. Een bank die luistert naar de
omgeving geeft een positief gevoel.
Het gebouw is gemaakt uit een massief materiaal: baksteen. Opnieuw
een constructieve beslissing. Er werd gekozen voor een massief materiaal,
in plaats van een licht materiaal. Het toont de permanentie van de bank.
Je geld is er veilig. Het straalt stabiliteit uit.
Er moet wel licht in het gebouw komen via ramen. Deze moeten er zowel
goed uitzien als een functie vervullen. Er werd gekozen voor een raam als
typologie om de gevel transparant te maken. Geen glazen gevel of een
bandraam, maar gewone ramen in een grote hoeveelheid. Op veel
plaatsen ontstaat er een interactie van binnen naar buiten en omgekeerd. -
Deze types ramen zijn herkenbaar / vertrouwd, maar de schaal is wel fors:
ze zijn dubbel zo groot. Deze vermenging van vertrouwd en institutioneel
is ideaal.
We kijken naar de bakstenen die ze gebruikt hebben. We zien dat het
golvende gevels zijn met reliëf gemetst. Zelfs de pilasters zijn gelovend.
Iedereen kent bakstenen, maar de manier waarop het hier als een soort
gebreide trui, met deze precieze, ontworpen is geweest is bijzonder. Men
merkt dat het gebouw met zorg ontworpen is, waardoor zij zelf ook met
zorg ermee omgaan. Het gebouw heeft dus een invloed op de mensen
die het bezoeken.
,Tekeningen
Heinrich Tessenow
Het toont de kwaliteit. Het is verbonden met de constructie. We zien een
tafereel zonder mensen, maar we kunnen al direct inbeelden hoe we het
zouden gebruiken.
Bij de interieurtekening zien we dat de grens van de wanden en het
plafond niet zichtbaar zijn. We zien een stoel, bureau en raam en kastjes
tegen de wanden. Het is heel eenvoudig, maar het werkt: het raam zorgt
mooi voor natuurlijke lichtinval op het bureau. De positie en de
afmetingen van het raam is ideaal.
Villa Müller, Praag (Tsjechië)
Adolf Loos
Het gebouw is gebouwd voor een rijk gezin in Praag. Je komt toe in een
marmeren wereld met een zitbank, lampje,… Het is een koninklijk onthaal.
Naar de buitenwereld wordt de rijkdom niet echt getoond (bezwijgende
architectuur). Enkel bij het binnenkomen zie je de rijkdom. De
ontmoeting wordt gevierd.
Het plan wordt een raumplan genoemd. Je hebt kamerplannen en Le
Corbusier met het vrije plan. Loos zit hiertussen. De ene kamer is toch
ruimtelijk verbonden met de andere. Hij maakt veel snedes, waarop je ziet
dat veel ruimtes halfhoog,… zijn. Hierdoor worden de verschillende
ruimtes in verband gebracht met elkaar.
Mannen en vrouwen hadden nog sterk een andere positie. Loos benadert
ze wel beiden als evenwaardig. Vrouwen gaan naar rechts als ze binnen
toekomen. Binnen eenzelfde ruimte heb je 2 ruimtes: een hoge en lage:
het raum gevoel. Het is mooi afgewerkt. De mannen gingen naar links en
kwamen in een heel hoge, statige ruimte. Het marmer tegen de
kolommen waarbij de nerven verticaal lopen benadrukken de hoogte. Er
zijn veel ramen en dus ook veel licht. De vrouwen kunnen via een klein
raam binnenkijken.
De tekening van daarnet is juist hetzelfde. Je ziet een bureau met een
raam dat mooi licht geeft op het bureau. De zetels staan op een perfecte
afstand van elkaar dat de knieën elkaar niet geraken. Je zit dus niet te ver
van elkaar, maar ook niet te dicht. De schoorsteenmantel is net
afgemeten op de afstand tussen deze zetels. De kasten ernaast hebben
voldoende plaats. Alles is dus perfect doordacht. Het hoge licht van het
raam zorgt ervoor dat het licht ver de ruimte kan binnenvallen. De balken
hebben geen draagfunctie, ze dienen puur om zones te onderscheiden:
werk en zit zone.
1
,Studies in Tectonic Culture
Kenneth Frampton
Architectuur gaat over tektoniek. Tekton heeft te maken met de schrijnwerker, het bouwen met hout als het
ware. Het principieel principe, zegt Frampton, zit hem in de tektoniek. Tektoniek is hoe verschillende
constructieve elementen zijn samengebracht en de krachten die op het gebouw ingrijpen afleiden naar de aarde.
Het is een ingenieurs benadering. We zijn dan ook bezig met reële dingen. We puzzelen dingen samen en
geleiden ze naar de aarde. We zijn daar heel uniek in.
The feeling of things
Adam Caruso
Als architect ben je met constructie bezig.
We zijn bezig met zintuigen: hoog, laag, luid, stil, warm, koud,… We
organiseren alles wat ons lichaam voelt. We grijpen in op de mens.
Mensen in de mode komen nog dichter en chefs zelfs nog dichter. We zijn
bezig met mensen en wat ze voelen. Hiervoor heb je constructie nodig. Er
zijn veel gelijkenissen tussen mode en architectuur.
Hij verwijst naar 2 gebouwen: een klooster in Frankrijk en een fabriek in
Rotterdam. Hij vindt ze zodanig perfect gebouwd zodat iedereen die er
komt direct de schoonheid erin herkent en niet wil dat het ooit wordt
afgebroken.
Hoe licht binnenvalt is bijna hemels. Door de eenvoud van de constructie
en de zachtheid van het licht en de materialen, de akoestiek ontstaat er
een bijzonder effect.
Hetzelfde voor de fabriek. Een gebouw heeft een lichaam. Als je ernaar
kijkt en merkt dat het breekbaar is, merk je dat. Er ontstaat een fysieke
gewaarwording. Het glas is superdun. De combinatie van de robuustheid
van de kolommen en het dunne glas is bijzonder.
Atmospheres
Peter Zumthor
“How do people design things with such a beautiful, natural presence, things that move me every single time.
One wordt for it is atmosphere.”
2
,Serpentine Pavilion, Londen (VK)
Peter Zumthor
De tekeningen in zijn schetsboek zijn niet dood. Tekeningen moeten open
zijn, ze moeten vol twijfel zijn. Je moet er verschillende dingen in kunnen
zien. Zumthor tekent ongeveer dingen, ze zijn niet helemaal correct. Op
de tekening zie je het Serpentine Pavilion in Londen. Je ziet een donker
vlak: hij wil dus iets donker ontwerpen. Je ziet een grondplan, een snede
en een soort detail. Het kan niet duidelijker zijn. Hij is bezig met
atmosfeer, materialiteit, indrukken,.. Je ziet ook al een mens, wat de schaal
duidelijk maakt.
Als hij wat zekerder is doet hij dit al iets preciezer, maar nog niet helemaal
juist. De snede en het plan staan in verhouding met elkaar. Het donkere
werd verwerkt in de plannen. Er komt ineens kleur bij: in het midden. Het
vormt een kloppend hart. Hij maakt een tuin in een park. Het park wint
toch altijd? Het geniale is dat hij een dikke grens bouwt tussen park en
tuin. Anders zou de tuin nooit autonomie krijgen en zou het park altijd
overheersen. Hij plaatst dus niet de bezoekers in het midden, maar net de
tuin.
Hij gaat vervolgens nog iets verder: heel precies gaat hij alles
uittekeningen. Het is bijna een uitvoeringsplan.
De maat in de gang is genoeg om elkaar te kruisen. De hoogte van de
stoel is 45 cm. Het tafeltje en de stoel komen er nog naast. Toch is er dan
nog genoeg plaats om te passeren, zodat je niet in de planten moet
stappen. De dakgoot leidt het water naar de tuin. In Londen regent het
heel vaak, je zit dus veilig onder het afdak. Er is het kleine plezier in de
eenvoudige dingen van het leven / de natuur. 1 foutje in de afmetingen en
het gebouw werkt niet meer.
Je wandelt rond in een vrolijk Londens park, opeens staat er een donker
volume. Het ziet er ‘gevaarlijk’ uit. Mensen hebben weinig de neiging
ergens binnen te gaan waar het donker is, ze hebben net de neiging naar
licht / open ruimtes te wandelen. Zumthor doet dus net het omgekeerde.
Het is niet evident in Londen: een grootstad met veel criminaliteit. Hij
vindt het toch nodig, hij wil het zo. Het prikkelt.
Als je binnenkomt, kom je in de gevel terecht, de dikke grens. Je moet
naar links of rechts, je kunt niet rechtdoor. De deuren staan niet recht
tegenover elkaar. Hierdoor kan je de tuin niet van buitenaf het gebouw al
zien. Eens je binnen bent ga je dus naar het licht, dan krijg je een
geschenk: de tuin. Je ogen hebben je al aangepast aan het donker en
opeens kom je dan in de lichte tuin terecht. Je zit in de tuin, heel fragiel: er
staan maar een aantal planten met allemaal beestjes.
Belangrijke definities
Filigree construction: tektonisch bouwen of het gebouwen met lijnvormige elementen (kolommen,…). Een tent is
zo’n schoolvoorbeeld van filigree construction. Het onderscheid tussen de ene en andere ruimte wordt niet
gevormd door de constructie, er is nog iets anders nodig.
Solid construction: de ene ruimte wordt van de andere afgescheiden door de constructie (draagwanden).
Composite forms: een menging van de 2: een hybride constructie. Dakpannen scheiden binnen en buiten, maar
hebben geen constructieve functie. De structuur wel?
3
, Ricola Factory, Laufen (Zwitserland)
H&dM
Eén van de eerste gebouwen van het grootste architectenbureau: een
loods. Het is een opslagruimte voor snoepjes. Het gebouw is een
voorbeeld van tektonisch bouwen. Het voelt zwaar aan, ook al is het niet
massief gebouwd. Je ziet dat er lijnen zijn, ze zijn verder van elkaar
naarmate we naar boven gaan. De zwaarte wordt uitgedrukt door de
gevel, omdat de lijnen dicht op elkaar staan.
Het stapelen van dingen: opslag wordt op een abstracte manier
weergegeven in de gevel. De fundering komt uit de grond en aan de
dakrand kun je doorkijken. Constructief is het volledig beheerst.
De platen worden ondersteund door een regelwerk. Op de tekening zie je
de staalstructuur en het sandwichpaneel achter de gevelstructuur. Ze
hebben de schuinstaande platen die ondersteund worden door het
regelwerk toch nog toegevoegd, ook al was deze eigenlijk niet meer
nodig. Het is puur gebruikt om de zwaarte uit te drukken. Het is
onverwacht, omdat het gedaan is met lichte materialen.
2226
Baumschlager Eberle Architekten
What you see is what you get. Het gebouw is heel massief. Het bestaat uit
dikke muren in metselwerk. Er is geen pleister, isolatie,… Er zit ook geen
verwarming in het gebouw, daarom is er ook geen isolatie nodig: er is
geen warmte om te verliezen. De muren zijn dik genoeg en de zon die
door de ramen schijnt in combinatie met de lichaamswarmte van de
werknemers zorgt ervoor dat het gebouw wordt opgewarmd.
De ventilatiekanalen zou normaal deze warmte afvoeren, daarom voorziet
hij deze ook niet. Door ramen open te zetten heb je, indien nodig, verse
lucht.
Hij toont met het gebouw dat zijn aannemers heel goed metselen. De
voegen worden goed dichtgesmeerd en de muren zijn dus dik genoeg op
het gebouw te isoleren.
House Meuli
Bearth & Deplazes
Hybride gebouw / constructie: muren van isolerend beton (heel delicaat
gebruik). Het beton is op een heel specifieke manier samengesteld, zodat
het voldoende isoleert. Het is geen massieve constructie, aangezien beton
een composiet is. Het dak is van hout (basic). Het is een mooi voorbeeld
van tektonische structuur (lijnvormige elementen + schermende
elementen (dakpannen,…)).
4