College aantekeningen Internationale relaties: 1815 tot 1945

INTERNATIONALE RELATIES: 1815 TOT 1945
LES 1: 12 FEB

Individuele data niet kennen, tenzij expliciet gezegd maar jaartallen wel te kennen

Citaten gevraagd

INLEIDING

28 feb 1913- 1924 focus van de cursus


28 FEB 1913: VERDRAG VAN KALISH

=Verdrag gesloten tussen Pruisen en Rusland over de verdeling van Polen omdat Franse troepen verdreven
waren uit Russische gebieden. Er heerste een grote angst van Pruisen dat Russische strijd tegen Fransen zal
stoppen. En wouden van Rusland de garantie dat zij de strijd zullen verderzetten. Pruisen geeft hiervoor een
deel van Polen (= een geografisch gebied, omdat het verdeeld geraakt was/veroverd door Rusland, Polen en
Oostenrijk)

 Polen is voor Rusland strategisch belangrijk
 Pruisen zal Rusland steunen in het verwerven van het volledige Poolse gebied (inclusief het gebied van
Polen dat Pruisen bezat)
 Vormt het startpunt van de cursus omdat de Poolse kwestie centraal staat, beginpunt van hele reeks
regelingen die uiteindelijk zullen vastgelegd worden in het Congres van Wenen (ruim concept)
o Erosie van het systeem van Wenen door revoluties en grensverschuivingen, doorbraak
nationalisme
o Verzwakking van Ottomaans rijk als belangrijke factor voor verval  zorgde voor spanningen
tussen grootmachten
 Klapstuk: Krimoorlog  verzwakt Rusland  opent de deur naar de Duits-Italiaanse
eenmaking
 Dit verandert de Europese kaart: Systeem van Wenen wordt vervangen
door alliantiesysteem (die door Bismarck wordt gevormd)
 Rusland en Oostenrijk-Hongarije aan de kant van Duitsland houden: moeilijk
want hebben vb ambities in Balkan na verzwakking Ottomaanse rijk  gaat
vele malen alliantiesysteem onder druk zetten
 MAAR deze alliantie is gevormd om Frankrijk in toon te houden
 => systeem stort in: vormt spanningen tussen Willem II en Bismarck
 => poort wordt geopend voor een alliantie tussen Frankrijk en Rusland (grote angst
van Bismarck) 1892  dit komt in 1895 tot stand (voorbode van de eerste
wereldoorlog : argwaan tussen triple alliantie en triple entente)

Triple alliantie (Oostenrijk-Hongarije, Italië en Duitsland)

 Italië is niet betrouwbaar: politieke leiders onbetrouwbaar…
o Bismarck vond dit ook maar was noodzakelijk kwaad om Frankrijk te isoleren

,2 processen die door elkaar gaan: TA en TE consellaties tegen elkaar, concurrentie, oppositie wordt sterker
maar ook angst in de allianties

 Als ze door de voorbode van WO I: Marokkaanse crisis (2), annexatie van Bosnië, eerste en tweede
Balkanoorlog  brengen dit proces met zich mee
 Steun annexatie Bosnië door Oostenrijk-Hongarije botst met Bismarcks idee om O-H niet te dicht bij
Balkan te laten komen

CONGRES VAN WENEN

Poging tot onderhandelingen zodat figuren zoals Napoleon niet meer zouden kunnen opkomen, en een
terugkeer naar het Ancien regime


3 COMPONENTEN

1) Legitimiteitsprincipe: terugkeer naar AR
 Terugkeer naar absolute vorsten: macht door god, grondwetten worden gezien als hinderlijk/niet-
noodzakelijk, revoluties waren totaal uit den boze
 Meer dan alleen liberale ideeën hadden zich al verspreidt  Napoleonistische oorlogen hadden hier al
een rol in gespeeld (verspreiding van deze revolutionaire ideëen) was dus moeilijk om terug te
keren

2) Machtsevenwicht
 Onderhandelen van situatie maakt, door trekking grenzen en maken van staten, dat geen enkele staat
een hegemonie/machtsoverwicht kon vormen => met als doel een constellatie tot stand te brengen
die zorgt voor machtsevenwicht
o Franse hegemonie gevormd door Napoleon: hierdoor kon 1 land een overwicht dreigde
verwerven over de coalitie van alle andere samen
 2 spelers die elkaar vinden/trekpaarden zijn van de regelingen die in context van Wenen tot stand
komen: Oostenrijk met Metternich en Groot-Brittannië Castlereagh
o Deze spelers hebben niet dezelfde ideologische ideeën maar divergeren genoeg
o Metternich: min BuitZ van Oostenrijk (pas van 1867 Oostenrijk-Hongarije)
 Is een Rijnlander: is gevoelig voor dreigingen van Fransen
o Castlereagh: min BuitZ van GB
 Plan van jonge eerste minister in 1804 bovenhalen: wilt een oplossing bieden op de
instabiliteit van Europa door focus op centraal Europa  besef cruciale rol van
Rusland (door hun grote leger,…)
 In de post-Napoleonistische periode zal er een situatie moeten worden gecreëerd
die zowel Rusland als Frankrijk weerhoudt om territoriale ambities in de rest van
Europa waar te maken
o => Samenwerken met Russen maar tegelijkertijd ook anticiperen wat erna zal kunnen komen
(hierin vinden ze elkaar) => situatie creëren op het terrein dat voorkomt dat Rusland een
grootmacht wordt maar ook binnenlandse componenten
 Metternich: Oostenrijk is etnisch lappendeken  grote zorg van Oostenrijkse keizer
Franz I om Oostenrijks territorium niet kwijt te spelen + politieke stabiliteit
 Voor dat laatste moest men een internationale stabiliteit => zorgt voor
minder oorlogen (die bijzonder veel kosten) + Oostenrijks belang in de
Duitse gebieden
 Napoleon valt Heilige Roomse Rijk (gebied van Duitsland, Italië en Oostenrijk) binnen
 vorsten in gebieden maken gebruik van om kleine relatief zwakke gebieden in te

, palmen  Door Napoleon wordt de Rijnbond opgericht (signaal naar Franz I: afstand
doen van voorzitterschap heilige roomse rijk  toe te staan dat het ontbonden
wordt)
 Wat doe je met dit gebied? Want is sterk versnipperd = zwak. Pruisen en Oostenrijk
worden belangrijke spelers => Metternich zegt dat het gebied een lokgebied is voor
Fransen en Russen
 => hier vinden Metternich en Castlereagh elkaar: hoe kunnen we ervoor
GB  erbuiten want Castlereagh zorgen dat het gebied voldoende sterk is zodat het ontradend kan werken
wilt splendid isolation bereiken voor de Russen en Fransen?
Zweden en Denemarken




Frankrijk Rusland

Oostenrijk


Italiaans gebieden


Grote vraagstuk is het midden

 Britse premier komt met plan voor oplossing van Duitse gebieden: William Pitt the Younger 
dilemma: we kunnen vermijden dat dit gebied wordt ingenomen door Frankrijk of Rusland door daar
een sterke staat te maken <> als je sterke staat maakt, wordt deze een bedreiging voor de landen die
errond ligt (door gedrag van het land maar ook landen die hierop anticiperen)
 => creëren van een soort van tussenstructuur: niet voldoende sterk om bedreiging te vormen voor de
flankerende gebieden en andere landen in het gebied maar wel genoeg voor Frankrijk en Rusland om
eraf te blijven

Het gebied leende zich voor de tussenoplossing:

 Versnippering (zie eerder)
 In het gebied 2 prominente spelers die voor een stuk elkaar in evenwicht kunnen houden (Pruisen en
Oostenrijk)
 Personele unie wordt gevormd tussen aantal vorstendommen en aantal Europese grootmachten
o vb Hannover heeft een personele unie met GB
o Personele unie= vorst van het gebied is vorst van ander gebied  door persoon van de vorst
ontstaat er een verbinding, ze hebben vaak hun eigen regering  verbroken omdat
vrouwelijke vorst in GB maar niet in Hannover (Salische wet die zegt dat dit niet kan)
o Vb Luxemburg is een personele unie met Nederland
o Congres van Wenen: Denemarken personele unie met twee vorstdommen uit het Duitse
gebied (Holstein en Lauenberg)

Belangrijke spelers is Duitse gebieden: Pruisen, Oostenrijk, Saksen, Beieren, Baden… en personele unies

 Heeft tot gevolg: oprichting van de Duitse Bond: configuratie waarin de 39 vorstendommen zitten,
bestuursstructuur, AV en dagelijks bestuur (belangrijkste vorstendommen hebben een permanente
zetel: Oostenrijk, Pruisen, GB, Nederland, Denemarken, Beieren, Saksen, Baden, Eltenberg)
o Belangrijkste bevoegdheid is zich verdedigen tegen aanvallen van buitenaf

, o Oostenrijk wordt als voorzitter aangeduid: Franz I (Oostenrijk) opnieuw hoofd van Duitse
Bond
 Pruisen en Oostenrijk hadden een bijzondere positie: niet volledige grondgebied van deze landen viel
binnen de Duitse bond  beklemtoont autonoom statuut
 Men wil een structuur creëren die het voor Frankrijk moeilijk maakt om terug militair op te rukken
o vb Rijnland-Westfalen toe te kennen aan Pruisen (gebied naast Nederland-België)
 Vroeger enkel om Pruisen te versterken in aanval van Frankrijk maar het gebied zat
vol ertsen, industriële revolutie => Pruisen zou dus grote macht kunnen worden
 Bedoeling was dat Franse tegenover nuttige tegenstander stonden ipv zwakke
vorstendommen
o Beieren krijgt een rol door controle over Palatinaat.
o °Verenigd koninkrijk der Nederlanden (= sterke bufferstaat ten noorden van Frankrijk maar
vragen over grenzen)
o Britten spellen pas actieve rol in onderhandelingen wanneer ze weten dat Napoleon na
nederlaag in Leipzig, ze leggen plannen neer waarin Frankrijk de grenzen krijgt die het in 1806
had.
 Anders krijgen ze controle over onderandere Antwerpen, wat voor hun echt niet kon
=> op dat moment gaat Castlereagh een belangrijke rol spelen, om dit te voorkomen
 => impact op de zuidgrens die wordt getrokken in VKDN
o Italiaanse schiereiland  Napoleon had Franse controle hierop gezet.
 Na zijn val:
 Piëmont-Sardinië werd versterkt en uitgebreid met Savoie als tegengewicht
tegen Franse invloed.
 In Centraal-Italië werden verschillende vorstendommen onder Oostenrijkse
invloed gebracht, maar lokale vorsten behielden de macht. (=Fazalstaten)
 Zuid-Italië (Napels en Sicilië) werd samengevoegd en werd uiteindelijk een
Oostenrijks protectoraat na een pact tussen Oostenrijk en lokale heersers.

Belangrijkste voor Oostenrijk is stabiliteit in het Duitse gebied!

Groot-Brittannië gaat twee doelstellingen realiseren via stabiliteit in Europa:

 Voorkomen dat in Europa een homogene macht tot stand komt die machtsevenwicht in gevaar brengt
 Britten geen overdreven militaire instrumenten moeten gebruiken in continentaal Europa
o = Splendid isolation
o Door industriële revolutie hebben ze toegang tot Europese afzetmarken en grondstoffen
wereldwijd nodig => controle over wereldzeëen en havens is van fundamenteel belang 
hebben hun militaire instrumenten dus elders nodig  convergentie van de belangen met
Oostenrijk



3) Diplomatieke instrumentarium

Rusland voorstander van maximalistisch interventieprincipe

 = grootmachten in elke revolutie, grensverschuiving optreden om deze neer te slaan
 <> probleem voor andere spelers: GB vindt dit onwenselijk omdat dit haaks staat op de splendid
isolation (meer fan van overleg, opgetreden indien Frankrijk militair optreedt) = minimalistisch
interventieprincipe

Oostenrijk is ook geen fan van maximalistisch interventieprincipe