BIOPSYC HOLOGISCH
PE RSP EC TIE F OP
P SYCHOP A THO LOGIE
ACADEMIEJAAR 2024-2025
Luana Campus
Docent Nicolas Timmermans
,INHOUDSOPGAVE
Module 1: Biologische basis van psychologische concepten ............................................................ 5
HC 1: Emotieregulering & de Polyvagaal Theorie .....................................................................................5
1. Introductie ..............................................................................................................................5
2. Het drieledige brein (Paul McLean) ......................................................................................7
3. De polyvagaaltheorie ........................................................................................................ 18
4. Toepassing: de Window of Tolerance ................................................................................. 21
Leerdoelstellingen ...................................................................................................................... 22
HC 2: Extrinsieke & intrinsieke motivatie .......................................................................................... 23
1. Introductie ....................................................................................................................... 23
2. Wat is extrinsieke motivatie? ............................................................................................. 24
3. Welke neurale substraten zijn betrokken bij extrinsieke motivatie? ...................................... 26
4. Wat is intrinsieke motivatie?: ............................................................................................ 30
5. Welke neurale substraten zijn betrokken bij intrinsieke motivatie? ...................................... 31
Leerdoelstellingen ...................................................................................................................... 37
HC3: Leren & geheugen (1) .............................................................................................................. 38
1. Introductie ....................................................................................................................... 38
2. Leren en neuroplasticiteit ................................................................................................. 38
3. Kwetsbaarheid-stressmodel ............................................................................................. 49
Leerdoelstellingen ...................................................................................................................... 50
HC 4: leren & geheugen (2) .............................................................................................................. 51
Getuigenis .................................................................................................................................. 51
4. Geheugen – vraagstelling .................................................................................................. 51
Leerdoelstellingen ...................................................................................................................... 60
HC 5: seksualiteit ........................................................................................................................... 61
1. Introductie – vraagstelling ................................................................................................. 61
2. De seksuele responscyclus ............................................................................................... 61
3. Rol van het zenuwstelsel ................................................................................................... 63
4. Fysiologische processen bij de man .................................................................................. 65
, 5. Fysiologische processen bij de vrouw ................................................................................ 71
6. Seksuele prikkelverwerking ............................................................................................... 74
7. Hormonale en neuronale regulatie van seksuele ontwikkeling ............................................. 77
HC 6: Slaap en bewustzijn ................................................................................................................. 84
1. Introductie – vraagstelling ....................................................................................................... 84
2. Circadiane ritmiek.................................................................................................................. 84
3. Slaapstadia........................................................................................................................... 89
4. Slaapregulatie in de hersenen ........................................................................................... 91
5. Slaapstoornissen ................................................................................................................... 96
Module 2: Biopsychologisch perspectief op psychopathologie.............................................................99
Hoorcollege 7: Ontwikkelingsstoornissen – Autisme .............................................................................. 99
Introductie ................................................................................................................................... 99
Wat is autisme? ......................................................................................................................... 100
Neurobiologische processen bij ASS ............................................................................................. 104
Verklaringstheorieën voor ASS ...................................................................................................... 109
Leerdoelstellingen ...................................................................................................................... 113
Hoorcollege 8: shizofrenie & psychotische stoornissen ........................................................................ 114
Inhoud – vraagstelling .................................................................................................................. 114
Van pessimisme naar optimisme .................................................................................................. 114
Wat is een psychose? ................................................................................................................. 117
Wat is schizofrenie? .................................................................................................................... 125
Neurobiologische paden bij psychose ............................................................................................ 127
Psychose vanuit een traumaperspectief ......................................................................................... 131
Leerdoelstellingen ...................................................................................................................... 133
HC 9: emotionele stoornissen ....................................................................................................... 134
Depressieve stemmingsstoornissen .......................................................................................... 134
2. Wat is een depressie? ............................................................................................................ 137
3. Verloop ................................................................................................................................. 143
4. Neurobiologische paden bij ontstaan van depressie ................................................................ 144
, 1.Bipolaire stoornissen ............................................................................................................. 146
2. Manische episode ................................................................................................................. 146
3. Hypomane of hypomanische episode ..................................................................................... 147
4. Bipolaire I en II stoornis.......................................................................................................... 147
4. Manisch vs. depressieve episoden ......................................................................................... 149
HC10: Angststoornissen ................................................................................................................. 150
Inleiding .................................................................................................................................... 150
2. Specifieke fobie ...................................................................................................................... 152
3. Paniekstoornis ...................................................................................................................... 154
4. Gegeneraliseerde angststoornissen ........................................................................................... 156
5. Neurobiologie van angststoornissen ........................................................................................... 158
Casus ...................................................................................................................................... 164
Leerdoelstellingen .................................................................................................................... 164
HC11: Trauma- en stressgerelateerde stoornissen ......................................................................... 166
1. Inleiding ................................................................................................................................ 166
2. De gezichten van trauma ....................................................................................................... 173
3. Acute stresstoornis ............................................................................................................... 179
4. Posttraumatische stresstoornis ............................................................................................. 181
5. Complexe PTSS ..................................................................................................................... 185
Leerdoelstellingen .................................................................................................................... 186
Module 3: Rouw en verlies .......................................................................................................... 204
Hoorcollege 13: Rouw en verlies – integratief rouwmodel ................................................................ 204
1 Inleiding ................................................................................................................................. 204
2. De neurobiologie van rouw .................................................................................................... 204
3. Het duale procesmodel voor omgaan met rouw...................................................................... 207
4. Trajecten bij rouw – CLOC studie ........................................................................................... 208
5. Persisterende rouwstoornis .................................................................................................. 210
6. Relevante hersenstructuren .................................................................................................. 211
Doelstellingen .......................................................................................................................... 216
,
,MODULE 1: BIOLOGISCHE BASIS VAN PSYCHOLOGISCHE CONCEPTEN
HC 1: EMOTIEREGULERING & DE POLYVAGAAL THEORIE
1. INTRODUCTIE
Vraagstelling:
- De anatomie van het overleven:
o Welke hersenstructuren zijn betrokken in overlevingsstrategieën?
o Welke specifieke rol en functies hebben de verschillende betrokken hersenstructuren in
deze reacties?
o Welke therapeutische implicaties hebben deze beschermende (defensieve) reacties op
de therapeutische relatie?
(zie tekst Deel II. Hoofdstuk 7. Een helende relatie. Uit: Trauma en herstel. (1993). J.
Lewis)
Voorbeeld bungeejumping:
Je gaat naar boven, hoe hoger je gaat, hoe harder je gaat zweten, hoe sneller je ademt, hoe sneller je hart
begint te kloppen, … Wanneer je lichaam en hoofd realiseert dat het gevaar niet wijkt bevriest je lichaam.
Je staat vanboven voordat je gaat springen volledig bevroren. Alsof de spanning en energie uit je lichaam
verdwijnt en alsof je niet meer weet wat er gaat gebeuren.
Je lichaam bereidt zich voor om twee dingen te doen, te gaan lopen of te verdedigen. Volgende reactie
wanneer gevaar niet wijkt is bevriezen.
The Still Face Experiment
*video van baby die aandacht krijgt van moeder, waardat moeder zowel verbaal als met mymiek reageert
op de baby. Om hierna 1 minuut lang niet meer te reageren op de baby (zowel verbaal als non-verbaal).*
- Smv: We worden geboren met een ZS dat voorgeprogrammeerd is om zaken te doen die ons
moeten helpen om te overleven. We worden doorheen de evolutie uitgerust met een ZS die een
rijkelijk repertoire heeft om in een hierarchie vertoont, contact te herstellen. Als baby kan je je
emoties nog niet reguleren, via ouders kan je in coregulatie je lichaam reguleren tot de spanning
weer gezakt in een homeostase/ evenwicht.
- Tijdens filmpje wordt moeder gevraagd niet meer met haar mimiek of verbaal te reageren op haar
baby. Voorstellen als een heel depressieve moeder om te kijken wat er met die baby gebeurd.
o Twee vragen die je jezelf stelt tijdens het filmpje
▪ Welke repertoir stelt de baby om contact met moeder te herstellen.
• Wijzen: is een soort joint attention, baby denkt als ik wijs gaat mijn
mama ook kijken naar wat ik wijs, schept een band tussen de baby en
mama.
o In volwassen relaties passen wij dezelfde startegieën toe. Naar
de cinema, serie kijken op netflix daar samen naar kijken om
, erna erover te babbelen wat je goed of slecht vind is een soort
joint attention.
• Cru for attention: harde schreeuw
o Als je als baby niet de juiste respontie terugkrijgt zie je een
voedingsbodem ontwikkelen. Er ontwikkelt zich zo een angstige
gehechtheidsstijl, je kan er als baby niet op vertrouwen dat de
verzorger gaat reageren op jouw noden. Je hebt geen zekerheid
op de reactie van de ander.
• Klappen in handjes: is aangeleerd gedrag, verwacht reactie van andere
bij klappen in handjes
o Hoe zou dat eruit zien in een volwassen relatie?
▪ Sorry zeggen tijdens een discussie, is iets wat we
aangeleerd kregen om gewenste reactue/ resultaat te
krijgen.
• Wegkijken: wanneer je merkt dat er geen reactie zal komen vanuit de
hulpverlener
o Mama reageert niet en ik ben in nood, de arousal dat in het
lichaam meer blijft stijgen, je stresssysteem dat verhoogt.
o Op bebaald moment gaat de baby wegkijken, negeren van de
emotionele pijn. Je gaat jezelf een beetje wijsmaken dat je je
plan kan trekken en de andere niet nodig hebt.
o Kan vermijdende gehechtheid veroorzaken.
▪ Hoe reageert je eigen ZS op het bekijken van de video?
• Gedeeld gevoel van arousal van de baby
o Spiegelneuronen gaan het gevoel van baby overnemen tijdens
het bekijken van de video
• Situatie willen overnemen: baby willen oppakken of aan de mama geven
o Kunnen de fysiologie niet negeren, dient om tot actie over te
gaan.
Bruce Perry
“De basisprincipes van neurowetenschappen verstaan, samen met neuroplasticiteit en neuro-
ontwikkeling, kan ons helpen om onszelf en anderen beter te begrijpen.”
→ Goede kennis en begrip van neuroanatomie zal helpen om te weten wat het andere brein nodig
heeft om tot rust te komen en om op een gepaste manier te reageren.
,Het brein
→ Linker foto, middelste lijn is de centrale fisuur
→ Rechter foto, de horizontale lijn is de centrale fisuur van silvius
2. HET DRIELEDIGE BREIN (PAUL MCLEAN)
• McLean’s triune brain: het brein is drieledig
• Reptielenbrein, limbisch systeem, neo-cortex
• Het brein is hiërarchisch opgebouwd
• “Brein in een brein in een brein.” Paul McLean
McLean is een neurowetenschapper uit jaren 60, zegt dat je een brein moet beschouwen als een drieledig
iets. Heeft een zekere hierarchie en doorheen de evolutie is het brein op deze manier geevolueerd.
Kortom een brein in een brein in een brein (drieledig). Zegt dat een brein ontwikkelt vanuit de geboorte (en
tijdens zwangerschap moeder) van onder naar boven van binnen naar buiten en van achter naar voor.
Het drie-eenige brein model, ookwel het drieledige brein model
→ Als we de chronologische volgorde volgen, komen we tot deze volgorde
• Hersenregio’s:
1. Reptielenbrein (hersenstam)
o “Am I safe?”
o Reptielenbrein is antwoord op de vraag ben jij veilig. Als je niet
veilig bent gaat je hersenstam in actie schieten. Je homeostase
, wordt aangepast, je hartslag omhoog, ademhaling versneld, … alle ritmische functies zijn
vanaf bij geboorte aanwezzig, verweven in hersenstam en wordt vanuit daar gestuurd.
2. Zoogdierenbrein (limbisch systeem)
o “Am I loved?”
o Zoogdieren zijn uitgerust met limbisch systeem. Limbisch systeem is gericht op
antwoord vraag ‘ben je gelief, wordt je begrepen/ gehoord. Brent gevoelens met zich
mee. Verantwoordelijk voor de gevoelens in interactie met de ander.
3. Mensenbrein (neocortex)
o “What can I learn from this?”
o Om uiteindelijk het nieuwste stuk van brein, neocortex (buitenste laag), meest
ontwikkeld, hebben daardoor capaciteit om kennis door te geven via taal (2 tot 4
millimeter dik).
o Een hond heeft ook neocortex maar doorgaans minder dik dan die van ons waardoor hij
niet kan praten.. Wij zijn enige soort met voldoende ontwikkelde cortex waardoor we
talen kunnen gebruiken.
o ‘Wat is de slimste beslissing’
Het Reptielenbrein
• Basisfuncties van het lijf :
• voeding en spijsvertering, slapen-waken,
ademen, hartritme, temperatuur- en
bloeddrukregeling, evenwichtszin,
voortplanting, homeostase… Dus ook arousal
• Sensorimotorische processen:
, • gewaarwordingen en bewegingen. Dit gaat
over een globaal aanvoelen van het lijf.
Oudste diersoort is de weekdieren → hierna de vissen → hierna de reptielen → … → wij als laatste.
- Weekdieren is een verzameling van eknele neuronen dus je hebt die structuur nog niet (neuronen
die actief of dysactief zijn).
- Bij de vissen is er al een visuele cortex, ze kunnen bepaalde kleuren onderschijden, klein beetje
meer ontwikkelt en complexer.
- Reptielen is de hersenstam al duidelijker zichtbaar en de drie verschillende onderdelen begint te
vertonen.
- Zodra je bij de filogenese meer opschuift heb je een limbisch systeem die meer ontwikkelt is en
de neocortex die ons in staat stelt dingen te doen die andere diersoorten niet kunnen.
- Alle functies die ritme aanhouden wordt geïnnerveerd door de hersenstam.
Het limbisch systeem
- Bestaat uit amygdala, hippocampus en hypothalamus en ook thalamus. Thalamus aanduiden
straks!
- Hyppocampus is letterlijk vertaald zeepaartje, amygdala is amandel vormige kern, hypothalamys
is waar je stress wordt gelocaliseerd.
- Je limbisch systeem, je hippocampus is ook belangrijk want zorgt dat je beetje beseft hebt waar
en wanneer er iets aan het gebeuren is. Je hippocampus helpt je wanneer je een herinnering
oproept gaat die ervoor zorgen dat je niet terug in paniek schiet omdat hij weet dat het een
herinnering van het verleden was. Brengt me hierdoor niet in een ongemak.
o Bij mensen met PTSD die een flashback of herbeleving hebben gaat die hippocampus
niet meer optimaal functioneren. Hierdoor is tijdsbesef verloren, denken dat het opnieuw
gebeurt en dat het ook gaat blijven duren (geen besef wanneer het stopt).
PE RSP EC TIE F OP
P SYCHOP A THO LOGIE
ACADEMIEJAAR 2024-2025
Luana Campus
Docent Nicolas Timmermans
,INHOUDSOPGAVE
Module 1: Biologische basis van psychologische concepten ............................................................ 5
HC 1: Emotieregulering & de Polyvagaal Theorie .....................................................................................5
1. Introductie ..............................................................................................................................5
2. Het drieledige brein (Paul McLean) ......................................................................................7
3. De polyvagaaltheorie ........................................................................................................ 18
4. Toepassing: de Window of Tolerance ................................................................................. 21
Leerdoelstellingen ...................................................................................................................... 22
HC 2: Extrinsieke & intrinsieke motivatie .......................................................................................... 23
1. Introductie ....................................................................................................................... 23
2. Wat is extrinsieke motivatie? ............................................................................................. 24
3. Welke neurale substraten zijn betrokken bij extrinsieke motivatie? ...................................... 26
4. Wat is intrinsieke motivatie?: ............................................................................................ 30
5. Welke neurale substraten zijn betrokken bij intrinsieke motivatie? ...................................... 31
Leerdoelstellingen ...................................................................................................................... 37
HC3: Leren & geheugen (1) .............................................................................................................. 38
1. Introductie ....................................................................................................................... 38
2. Leren en neuroplasticiteit ................................................................................................. 38
3. Kwetsbaarheid-stressmodel ............................................................................................. 49
Leerdoelstellingen ...................................................................................................................... 50
HC 4: leren & geheugen (2) .............................................................................................................. 51
Getuigenis .................................................................................................................................. 51
4. Geheugen – vraagstelling .................................................................................................. 51
Leerdoelstellingen ...................................................................................................................... 60
HC 5: seksualiteit ........................................................................................................................... 61
1. Introductie – vraagstelling ................................................................................................. 61
2. De seksuele responscyclus ............................................................................................... 61
3. Rol van het zenuwstelsel ................................................................................................... 63
4. Fysiologische processen bij de man .................................................................................. 65
, 5. Fysiologische processen bij de vrouw ................................................................................ 71
6. Seksuele prikkelverwerking ............................................................................................... 74
7. Hormonale en neuronale regulatie van seksuele ontwikkeling ............................................. 77
HC 6: Slaap en bewustzijn ................................................................................................................. 84
1. Introductie – vraagstelling ....................................................................................................... 84
2. Circadiane ritmiek.................................................................................................................. 84
3. Slaapstadia........................................................................................................................... 89
4. Slaapregulatie in de hersenen ........................................................................................... 91
5. Slaapstoornissen ................................................................................................................... 96
Module 2: Biopsychologisch perspectief op psychopathologie.............................................................99
Hoorcollege 7: Ontwikkelingsstoornissen – Autisme .............................................................................. 99
Introductie ................................................................................................................................... 99
Wat is autisme? ......................................................................................................................... 100
Neurobiologische processen bij ASS ............................................................................................. 104
Verklaringstheorieën voor ASS ...................................................................................................... 109
Leerdoelstellingen ...................................................................................................................... 113
Hoorcollege 8: shizofrenie & psychotische stoornissen ........................................................................ 114
Inhoud – vraagstelling .................................................................................................................. 114
Van pessimisme naar optimisme .................................................................................................. 114
Wat is een psychose? ................................................................................................................. 117
Wat is schizofrenie? .................................................................................................................... 125
Neurobiologische paden bij psychose ............................................................................................ 127
Psychose vanuit een traumaperspectief ......................................................................................... 131
Leerdoelstellingen ...................................................................................................................... 133
HC 9: emotionele stoornissen ....................................................................................................... 134
Depressieve stemmingsstoornissen .......................................................................................... 134
2. Wat is een depressie? ............................................................................................................ 137
3. Verloop ................................................................................................................................. 143
4. Neurobiologische paden bij ontstaan van depressie ................................................................ 144
, 1.Bipolaire stoornissen ............................................................................................................. 146
2. Manische episode ................................................................................................................. 146
3. Hypomane of hypomanische episode ..................................................................................... 147
4. Bipolaire I en II stoornis.......................................................................................................... 147
4. Manisch vs. depressieve episoden ......................................................................................... 149
HC10: Angststoornissen ................................................................................................................. 150
Inleiding .................................................................................................................................... 150
2. Specifieke fobie ...................................................................................................................... 152
3. Paniekstoornis ...................................................................................................................... 154
4. Gegeneraliseerde angststoornissen ........................................................................................... 156
5. Neurobiologie van angststoornissen ........................................................................................... 158
Casus ...................................................................................................................................... 164
Leerdoelstellingen .................................................................................................................... 164
HC11: Trauma- en stressgerelateerde stoornissen ......................................................................... 166
1. Inleiding ................................................................................................................................ 166
2. De gezichten van trauma ....................................................................................................... 173
3. Acute stresstoornis ............................................................................................................... 179
4. Posttraumatische stresstoornis ............................................................................................. 181
5. Complexe PTSS ..................................................................................................................... 185
Leerdoelstellingen .................................................................................................................... 186
Module 3: Rouw en verlies .......................................................................................................... 204
Hoorcollege 13: Rouw en verlies – integratief rouwmodel ................................................................ 204
1 Inleiding ................................................................................................................................. 204
2. De neurobiologie van rouw .................................................................................................... 204
3. Het duale procesmodel voor omgaan met rouw...................................................................... 207
4. Trajecten bij rouw – CLOC studie ........................................................................................... 208
5. Persisterende rouwstoornis .................................................................................................. 210
6. Relevante hersenstructuren .................................................................................................. 211
Doelstellingen .......................................................................................................................... 216
,
,MODULE 1: BIOLOGISCHE BASIS VAN PSYCHOLOGISCHE CONCEPTEN
HC 1: EMOTIEREGULERING & DE POLYVAGAAL THEORIE
1. INTRODUCTIE
Vraagstelling:
- De anatomie van het overleven:
o Welke hersenstructuren zijn betrokken in overlevingsstrategieën?
o Welke specifieke rol en functies hebben de verschillende betrokken hersenstructuren in
deze reacties?
o Welke therapeutische implicaties hebben deze beschermende (defensieve) reacties op
de therapeutische relatie?
(zie tekst Deel II. Hoofdstuk 7. Een helende relatie. Uit: Trauma en herstel. (1993). J.
Lewis)
Voorbeeld bungeejumping:
Je gaat naar boven, hoe hoger je gaat, hoe harder je gaat zweten, hoe sneller je ademt, hoe sneller je hart
begint te kloppen, … Wanneer je lichaam en hoofd realiseert dat het gevaar niet wijkt bevriest je lichaam.
Je staat vanboven voordat je gaat springen volledig bevroren. Alsof de spanning en energie uit je lichaam
verdwijnt en alsof je niet meer weet wat er gaat gebeuren.
Je lichaam bereidt zich voor om twee dingen te doen, te gaan lopen of te verdedigen. Volgende reactie
wanneer gevaar niet wijkt is bevriezen.
The Still Face Experiment
*video van baby die aandacht krijgt van moeder, waardat moeder zowel verbaal als met mymiek reageert
op de baby. Om hierna 1 minuut lang niet meer te reageren op de baby (zowel verbaal als non-verbaal).*
- Smv: We worden geboren met een ZS dat voorgeprogrammeerd is om zaken te doen die ons
moeten helpen om te overleven. We worden doorheen de evolutie uitgerust met een ZS die een
rijkelijk repertoire heeft om in een hierarchie vertoont, contact te herstellen. Als baby kan je je
emoties nog niet reguleren, via ouders kan je in coregulatie je lichaam reguleren tot de spanning
weer gezakt in een homeostase/ evenwicht.
- Tijdens filmpje wordt moeder gevraagd niet meer met haar mimiek of verbaal te reageren op haar
baby. Voorstellen als een heel depressieve moeder om te kijken wat er met die baby gebeurd.
o Twee vragen die je jezelf stelt tijdens het filmpje
▪ Welke repertoir stelt de baby om contact met moeder te herstellen.
• Wijzen: is een soort joint attention, baby denkt als ik wijs gaat mijn
mama ook kijken naar wat ik wijs, schept een band tussen de baby en
mama.
o In volwassen relaties passen wij dezelfde startegieën toe. Naar
de cinema, serie kijken op netflix daar samen naar kijken om
, erna erover te babbelen wat je goed of slecht vind is een soort
joint attention.
• Cru for attention: harde schreeuw
o Als je als baby niet de juiste respontie terugkrijgt zie je een
voedingsbodem ontwikkelen. Er ontwikkelt zich zo een angstige
gehechtheidsstijl, je kan er als baby niet op vertrouwen dat de
verzorger gaat reageren op jouw noden. Je hebt geen zekerheid
op de reactie van de ander.
• Klappen in handjes: is aangeleerd gedrag, verwacht reactie van andere
bij klappen in handjes
o Hoe zou dat eruit zien in een volwassen relatie?
▪ Sorry zeggen tijdens een discussie, is iets wat we
aangeleerd kregen om gewenste reactue/ resultaat te
krijgen.
• Wegkijken: wanneer je merkt dat er geen reactie zal komen vanuit de
hulpverlener
o Mama reageert niet en ik ben in nood, de arousal dat in het
lichaam meer blijft stijgen, je stresssysteem dat verhoogt.
o Op bebaald moment gaat de baby wegkijken, negeren van de
emotionele pijn. Je gaat jezelf een beetje wijsmaken dat je je
plan kan trekken en de andere niet nodig hebt.
o Kan vermijdende gehechtheid veroorzaken.
▪ Hoe reageert je eigen ZS op het bekijken van de video?
• Gedeeld gevoel van arousal van de baby
o Spiegelneuronen gaan het gevoel van baby overnemen tijdens
het bekijken van de video
• Situatie willen overnemen: baby willen oppakken of aan de mama geven
o Kunnen de fysiologie niet negeren, dient om tot actie over te
gaan.
Bruce Perry
“De basisprincipes van neurowetenschappen verstaan, samen met neuroplasticiteit en neuro-
ontwikkeling, kan ons helpen om onszelf en anderen beter te begrijpen.”
→ Goede kennis en begrip van neuroanatomie zal helpen om te weten wat het andere brein nodig
heeft om tot rust te komen en om op een gepaste manier te reageren.
,Het brein
→ Linker foto, middelste lijn is de centrale fisuur
→ Rechter foto, de horizontale lijn is de centrale fisuur van silvius
2. HET DRIELEDIGE BREIN (PAUL MCLEAN)
• McLean’s triune brain: het brein is drieledig
• Reptielenbrein, limbisch systeem, neo-cortex
• Het brein is hiërarchisch opgebouwd
• “Brein in een brein in een brein.” Paul McLean
McLean is een neurowetenschapper uit jaren 60, zegt dat je een brein moet beschouwen als een drieledig
iets. Heeft een zekere hierarchie en doorheen de evolutie is het brein op deze manier geevolueerd.
Kortom een brein in een brein in een brein (drieledig). Zegt dat een brein ontwikkelt vanuit de geboorte (en
tijdens zwangerschap moeder) van onder naar boven van binnen naar buiten en van achter naar voor.
Het drie-eenige brein model, ookwel het drieledige brein model
→ Als we de chronologische volgorde volgen, komen we tot deze volgorde
• Hersenregio’s:
1. Reptielenbrein (hersenstam)
o “Am I safe?”
o Reptielenbrein is antwoord op de vraag ben jij veilig. Als je niet
veilig bent gaat je hersenstam in actie schieten. Je homeostase
, wordt aangepast, je hartslag omhoog, ademhaling versneld, … alle ritmische functies zijn
vanaf bij geboorte aanwezzig, verweven in hersenstam en wordt vanuit daar gestuurd.
2. Zoogdierenbrein (limbisch systeem)
o “Am I loved?”
o Zoogdieren zijn uitgerust met limbisch systeem. Limbisch systeem is gericht op
antwoord vraag ‘ben je gelief, wordt je begrepen/ gehoord. Brent gevoelens met zich
mee. Verantwoordelijk voor de gevoelens in interactie met de ander.
3. Mensenbrein (neocortex)
o “What can I learn from this?”
o Om uiteindelijk het nieuwste stuk van brein, neocortex (buitenste laag), meest
ontwikkeld, hebben daardoor capaciteit om kennis door te geven via taal (2 tot 4
millimeter dik).
o Een hond heeft ook neocortex maar doorgaans minder dik dan die van ons waardoor hij
niet kan praten.. Wij zijn enige soort met voldoende ontwikkelde cortex waardoor we
talen kunnen gebruiken.
o ‘Wat is de slimste beslissing’
Het Reptielenbrein
• Basisfuncties van het lijf :
• voeding en spijsvertering, slapen-waken,
ademen, hartritme, temperatuur- en
bloeddrukregeling, evenwichtszin,
voortplanting, homeostase… Dus ook arousal
• Sensorimotorische processen:
, • gewaarwordingen en bewegingen. Dit gaat
over een globaal aanvoelen van het lijf.
Oudste diersoort is de weekdieren → hierna de vissen → hierna de reptielen → … → wij als laatste.
- Weekdieren is een verzameling van eknele neuronen dus je hebt die structuur nog niet (neuronen
die actief of dysactief zijn).
- Bij de vissen is er al een visuele cortex, ze kunnen bepaalde kleuren onderschijden, klein beetje
meer ontwikkelt en complexer.
- Reptielen is de hersenstam al duidelijker zichtbaar en de drie verschillende onderdelen begint te
vertonen.
- Zodra je bij de filogenese meer opschuift heb je een limbisch systeem die meer ontwikkelt is en
de neocortex die ons in staat stelt dingen te doen die andere diersoorten niet kunnen.
- Alle functies die ritme aanhouden wordt geïnnerveerd door de hersenstam.
Het limbisch systeem
- Bestaat uit amygdala, hippocampus en hypothalamus en ook thalamus. Thalamus aanduiden
straks!
- Hyppocampus is letterlijk vertaald zeepaartje, amygdala is amandel vormige kern, hypothalamys
is waar je stress wordt gelocaliseerd.
- Je limbisch systeem, je hippocampus is ook belangrijk want zorgt dat je beetje beseft hebt waar
en wanneer er iets aan het gebeuren is. Je hippocampus helpt je wanneer je een herinnering
oproept gaat die ervoor zorgen dat je niet terug in paniek schiet omdat hij weet dat het een
herinnering van het verleden was. Brengt me hierdoor niet in een ongemak.
o Bij mensen met PTSD die een flashback of herbeleving hebben gaat die hippocampus
niet meer optimaal functioneren. Hierdoor is tijdsbesef verloren, denken dat het opnieuw
gebeurt en dat het ook gaat blijven duren (geen besef wanneer het stopt).
