Les 1
Globale Zuiden Een alternatieve term voor het gebied dat
vroeger aangeduid werd door
‘ontwikkelingslanden, derde wereld’…. De
term wijst op de ongelijkheden in de
wereldwijde machtsstructuren tussen de
verschillende geografische regio’s
- Globaal: context van mondialisering,
interconnectie
- Zuiden: landen met een koloniale
geschiedenis.
Manier om een machtsrelatie uit te drukken
en ‘de ander’ aan te wijzen.
Derde Wereld Term die tijdens de Koude Oorlog werd
gebruikt om te verwijzen naar landen die niet
tot het kapitalistische westen of het
communistische Oosten behoorden. Later
evolueerde het begrip naar
‘ontwikkelingslanden’. Het wijst op een lineair
idee van ontwikkeling van landen.
Eurocentrisme Eurocentrisme is het idee dat de Westerse
cultuur en geschiedenis universeel zijn en dat
andere samenlevingen die moeten imiteren
om ‘modern’ te worden. De Europese normen
en waarden worden als superieur gezien.
- Om het eurocentrisme te doorbreken
moeten we het Globale Zuiden als een
deel van onze globalisering zien en niet
als ‘de ander’.
Raciaal kapitalisme De theorie dat het kapitalistische systeem
vanaf het begin gebaseerd was op een raciale
hiërarchie en uitbuiting.
- Kapitaal en ras zijn manieren om
‘waarde’ creëren en ras wordt gebruikt
om arbeid goedkoper te maken of te
ontmenselijk (cf. slavernij).
Les 2
Zijderoute Een netwerk van handelsroutes dat grote
rijken in Azië met elkaar verbond, van China
tot het Middellandse Zeegebied. Er werden
zijde, porselein, specerijen, buskruit, papier,
maar ook ideeën en religiën uitgewisseld.
Cruciaal in het Aziatische wereldsysteem
waarbij China dominant was.
Bronzen beelden van Kunstwerk uit de 16de eeuw uit Benin. De
Benin beelden werden geroofd tijdens een Britse
, expeditie en in een museum tentoongesteld.
Getuigt van een geavanceerde Afrikaanse
beschaving voor de Europese kolonisatie.
Tenochtitlan Hoofdstad van het Azteekse rijk (huidig
Mexico-stad). Een van de grootste steden ter
wereld in 1500. Verwoest door Hernàn Cortès
tijdens de Spaanse conquista.
- Bij verovering door Europeanen werd dit
gelegitimeerd aan de hand van de
onjuiste koloniale mythe van de leegte.
Zheng He Chinese admiraal die in de 15de
ontdekkingsreiziger was en enorme
maritieme expedities leidde. Zijn reizen
bevorderen de handel en diplomatieke
relaties tussen China en andere regio’s en
toonden de technologische en
organisatorische superioriteit van de Chinese
vloot tegenover Europa. Symbool van niet-
Westerse globalisering.
Mansa Moussa Heerser van het Mali-rijk (14e eeuw), bekend
als de rijkste man ter wereld. Het Mali-empire
was toen bekend als een belangrijke macht in
Afrika. Zijn rijkdom toont de macht en rijkdom
van West-Afrika vóór Europese overheersing.
Mercantilisme Economisch systeem van internationale
handel en overschot. Goud en zilver zijn de
motor van de globalisering waardoor er een
opkomst is van de burgerij als klasse en de
compagnie. Materiële welvaart -> politieke
macht. Beginvorm van kapitalisme met
concurrentie tussen Leidde tot de integratie
van Europa in de wereldhandel met behulp
van het schip.
Feodalisme Economisch systeem met controle bij de
aristocratische klasse die politieke macht
heeft via landbezit. (politieke macht ->
materiële welvaart). Proto-kapitalisme
Protokapitalisme Voorstadia van het kapitalisme. Bv.:
stadsgroei, arbeidsdeling, privébezit. Kwam
voor in havensteden, handelsnetwerken of
zelfstandige markten buiten Europa.
Bijvoorbeeld in Malakka, China of West-Afrika.
Kapitalisme is niet uniek Europees.
- De ontdekking van Amerika zorgt voor
het begin van de Europese deelname
aan wereldhandel maar is niet het begin
van het kapitalisme.
Fernando Magellaan Portugese ontdekkingsreiziger in Spaanse
dienst. Zijn expeditie (1519–1522) was de
, eerste die rond de wereld voer, wat een
nieuwe geografische dimensie aan
globalisering gaf.
Cristobal Colon Ontdekkingsreiziger die bij de zoektocht naar
nieuwe handelsroutes in India het eiland
Hispaniola in 1492 ontdekt en daarmee ook
Amerika ontdekt. Door het gebrek aan
toegang tot specerijen, textiel, juwelen…
waren er zeer dure prijzen op die producten
waardoor hij een nieuwe handelsroute wou
vinden. Betekende het beginpunt van de
Europese kolonisering en een nieuw mondiaal
systeem gebaseerd op verovering, goudroof
en slavernij.
Vasco Da Gama Portugese ontdekkingsreiziger die in 1498
Calicut (India) bereikte via de zuidelijke route
rond Afrika. Opende de weg naar Portugees
kolonialisme en handelsimperium in Azië
waarbij ze de Indische en Arabisch handelaars
gingen verdrijven en de gebieden wouden
controleren (i.p.v. enkel handel voeren).
Waldseemuller Kaart uit 1507, de eerste die het continent
wereldkaart Amerika benoemt (naar Amerigo Vespucci).
Toont het besef van een nieuwe wereldorde.
Symboliseert kennis als macht en koloniale
framing van de wereld.
Verdragen van Verdragen rond de 15de eeuw die de verdeling
Tordesillas en Zaragoza tussen Spanje en Portugal van de niet-
Europese wereld inhielden. Spanje kreeg
Amerika, Portugal Afrika en Azië. Belichamen
het imperialistisch wereldbeeld van die tijd.
Hernàn Cortés Veroverde Tenochtitlan (hoofdstad van het
Azteekse rijk) tussen 1519 en 1521.
Tenochtitlan was op dat moment één van de
grootste en technologisch meest
geavanceerde steden ter wereld. Leidde een
alliantie tussen de Spanjaarden en de
vijanden van Tenochtitlan om de Azteken te
verdrijven. Start van het settler colonialism
Fransisco Pizarro Spaanse veroveraar van het Incarijk (1529–
1535), stichtte Lima. Breidde het Spaanse
koloniale rijk uit a.d.h.v. Hidalgos (lagere adel
die wou opklimmen via de conquista).
De zilvervloot Spaanse transportvloot die zilver uit Latijns-
Amerika (o.a. Potosí) naar Sevilla bracht.
Vormde het eerste kapitaal van het
wereldkapitalisme. 80% van het wereldzilver
kwam uit Amerika → leidde tot inflatie en
mondiale handelsnetwerken.
Globale Zuiden Een alternatieve term voor het gebied dat
vroeger aangeduid werd door
‘ontwikkelingslanden, derde wereld’…. De
term wijst op de ongelijkheden in de
wereldwijde machtsstructuren tussen de
verschillende geografische regio’s
- Globaal: context van mondialisering,
interconnectie
- Zuiden: landen met een koloniale
geschiedenis.
Manier om een machtsrelatie uit te drukken
en ‘de ander’ aan te wijzen.
Derde Wereld Term die tijdens de Koude Oorlog werd
gebruikt om te verwijzen naar landen die niet
tot het kapitalistische westen of het
communistische Oosten behoorden. Later
evolueerde het begrip naar
‘ontwikkelingslanden’. Het wijst op een lineair
idee van ontwikkeling van landen.
Eurocentrisme Eurocentrisme is het idee dat de Westerse
cultuur en geschiedenis universeel zijn en dat
andere samenlevingen die moeten imiteren
om ‘modern’ te worden. De Europese normen
en waarden worden als superieur gezien.
- Om het eurocentrisme te doorbreken
moeten we het Globale Zuiden als een
deel van onze globalisering zien en niet
als ‘de ander’.
Raciaal kapitalisme De theorie dat het kapitalistische systeem
vanaf het begin gebaseerd was op een raciale
hiërarchie en uitbuiting.
- Kapitaal en ras zijn manieren om
‘waarde’ creëren en ras wordt gebruikt
om arbeid goedkoper te maken of te
ontmenselijk (cf. slavernij).
Les 2
Zijderoute Een netwerk van handelsroutes dat grote
rijken in Azië met elkaar verbond, van China
tot het Middellandse Zeegebied. Er werden
zijde, porselein, specerijen, buskruit, papier,
maar ook ideeën en religiën uitgewisseld.
Cruciaal in het Aziatische wereldsysteem
waarbij China dominant was.
Bronzen beelden van Kunstwerk uit de 16de eeuw uit Benin. De
Benin beelden werden geroofd tijdens een Britse
, expeditie en in een museum tentoongesteld.
Getuigt van een geavanceerde Afrikaanse
beschaving voor de Europese kolonisatie.
Tenochtitlan Hoofdstad van het Azteekse rijk (huidig
Mexico-stad). Een van de grootste steden ter
wereld in 1500. Verwoest door Hernàn Cortès
tijdens de Spaanse conquista.
- Bij verovering door Europeanen werd dit
gelegitimeerd aan de hand van de
onjuiste koloniale mythe van de leegte.
Zheng He Chinese admiraal die in de 15de
ontdekkingsreiziger was en enorme
maritieme expedities leidde. Zijn reizen
bevorderen de handel en diplomatieke
relaties tussen China en andere regio’s en
toonden de technologische en
organisatorische superioriteit van de Chinese
vloot tegenover Europa. Symbool van niet-
Westerse globalisering.
Mansa Moussa Heerser van het Mali-rijk (14e eeuw), bekend
als de rijkste man ter wereld. Het Mali-empire
was toen bekend als een belangrijke macht in
Afrika. Zijn rijkdom toont de macht en rijkdom
van West-Afrika vóór Europese overheersing.
Mercantilisme Economisch systeem van internationale
handel en overschot. Goud en zilver zijn de
motor van de globalisering waardoor er een
opkomst is van de burgerij als klasse en de
compagnie. Materiële welvaart -> politieke
macht. Beginvorm van kapitalisme met
concurrentie tussen Leidde tot de integratie
van Europa in de wereldhandel met behulp
van het schip.
Feodalisme Economisch systeem met controle bij de
aristocratische klasse die politieke macht
heeft via landbezit. (politieke macht ->
materiële welvaart). Proto-kapitalisme
Protokapitalisme Voorstadia van het kapitalisme. Bv.:
stadsgroei, arbeidsdeling, privébezit. Kwam
voor in havensteden, handelsnetwerken of
zelfstandige markten buiten Europa.
Bijvoorbeeld in Malakka, China of West-Afrika.
Kapitalisme is niet uniek Europees.
- De ontdekking van Amerika zorgt voor
het begin van de Europese deelname
aan wereldhandel maar is niet het begin
van het kapitalisme.
Fernando Magellaan Portugese ontdekkingsreiziger in Spaanse
dienst. Zijn expeditie (1519–1522) was de
, eerste die rond de wereld voer, wat een
nieuwe geografische dimensie aan
globalisering gaf.
Cristobal Colon Ontdekkingsreiziger die bij de zoektocht naar
nieuwe handelsroutes in India het eiland
Hispaniola in 1492 ontdekt en daarmee ook
Amerika ontdekt. Door het gebrek aan
toegang tot specerijen, textiel, juwelen…
waren er zeer dure prijzen op die producten
waardoor hij een nieuwe handelsroute wou
vinden. Betekende het beginpunt van de
Europese kolonisering en een nieuw mondiaal
systeem gebaseerd op verovering, goudroof
en slavernij.
Vasco Da Gama Portugese ontdekkingsreiziger die in 1498
Calicut (India) bereikte via de zuidelijke route
rond Afrika. Opende de weg naar Portugees
kolonialisme en handelsimperium in Azië
waarbij ze de Indische en Arabisch handelaars
gingen verdrijven en de gebieden wouden
controleren (i.p.v. enkel handel voeren).
Waldseemuller Kaart uit 1507, de eerste die het continent
wereldkaart Amerika benoemt (naar Amerigo Vespucci).
Toont het besef van een nieuwe wereldorde.
Symboliseert kennis als macht en koloniale
framing van de wereld.
Verdragen van Verdragen rond de 15de eeuw die de verdeling
Tordesillas en Zaragoza tussen Spanje en Portugal van de niet-
Europese wereld inhielden. Spanje kreeg
Amerika, Portugal Afrika en Azië. Belichamen
het imperialistisch wereldbeeld van die tijd.
Hernàn Cortés Veroverde Tenochtitlan (hoofdstad van het
Azteekse rijk) tussen 1519 en 1521.
Tenochtitlan was op dat moment één van de
grootste en technologisch meest
geavanceerde steden ter wereld. Leidde een
alliantie tussen de Spanjaarden en de
vijanden van Tenochtitlan om de Azteken te
verdrijven. Start van het settler colonialism
Fransisco Pizarro Spaanse veroveraar van het Incarijk (1529–
1535), stichtte Lima. Breidde het Spaanse
koloniale rijk uit a.d.h.v. Hidalgos (lagere adel
die wou opklimmen via de conquista).
De zilvervloot Spaanse transportvloot die zilver uit Latijns-
Amerika (o.a. Potosí) naar Sevilla bracht.
Vormde het eerste kapitaal van het
wereldkapitalisme. 80% van het wereldzilver
kwam uit Amerika → leidde tot inflatie en
mondiale handelsnetwerken.
