Summary - Levensbeschouwing: religie atheïsme en cultuur

Door Fien Elegheert



KORFVAK: LEVENSBESCHOUWING
– RELIGIE, ATHEÏSME & CULTUUR
INHOUDSTAFEL

LESSEN DOOR PATRICK LOOBUYCK

o Hoofdstuk 1: Christendom en Islam (zelfstudie)
> niet kennen: 1. Jodendom

o Hoofdstuk 2: Atheïsme (zelfstudie)
> niet kennen: pagina 63-76

o Hoofdstuk 3: Levensbeschouwing in België (7/10 en 25/11)
> niet kennen: 3.4 Huidige situatie

o Hoofdstuk 4: Tolerantie (2/12 en 9/12)
> niet kennen: 1.1 Machtsstrijd

o Hoofdstuk 5: Politiek liberalisme (16/12)

o Hoofdstuk 6: Geen leerstof

o Hoofdstuk 7: pagina 211-216 (30/09)


GASTCOLLEGES

o Trickster-myths door Nadia Sels (14/10)

o Invloed van Islamitisch denken door Koert Debeuf (21/10)

o Kathedraal van Antwerpen door Wendy Wouters (4/11)

o Protestantisme door Dick Wursten (18/11)




1

,Door Fien Elegheert


HOOFDSTUK 2: ATHEÏSME (ZELFSTUDIE)

NIET-GEAFFILIEERDEN

o 1 op 6 mensen, 16% van de wereldbevolking -> geen specifieke religie

 Binnen deze groep mensen: atheïsten, agnosten, onverschilligen en vaag spirituele mensen

 Grootste aantal niet-religieuzen: Azië

 China: meer dan 60% van de niet-geaffilieerde woont hier (maken daar ongeveer de helft
van de bevolking uit)

 Ruim 60 jaar communisme maakt dat vele Chinezen geen expliciete religieuze
bindingen meer hebben (maar neemt niet weg dat er in het dagelijks leven nog
steeds religieuze praktijken plaatsvinden)

 Nauwelijks niet-religieus geaffilieerde: Islamitische regio’s Midden-Oosten en Noord-Afrika

 Ongeveer 0,6 procent

 In de rest van Afrika en Zuid-Amerika

 Ongeveer drie tot 8 procent

 Door secularisering ligt dat percentage in Europa en Noord-Amerika een stuk hoger -> 16 tot 18
procent

o Binnen de religieus niet-geaffilieerde noemt slechts een kleine minderheid zich expliciet atheïst

 Het atheïsme is slechts één mogelijke uitkomst van secularisering


TERMINOLOGISCHE VERHELDERING

o Afkomstig uit het Grieks




HOOFDSTUK 7: PAGINA 211-216

INLEIDING

o In dit vak werken we verder op de humanistische gedachtegang



2

,Door Fien Elegheert


 Gekenmerkt door een breed opvoedingsideaal

 Bepaalde vorm van openheid en tolerantie
> maar genuanceerd: je moet dat zien in zijn tijdsgeest

 Deze gedachtegang heeft er altijd voor gepleit om geen oorlog te voeren en om mensen
die anders denken niet te gaan vervolgen

 Ze willen de levensbeschouwing en de levensbeschouwelijke vraagstukken ernstig
nemen (in tegenstelling tot waar pracht en praal meer de bovenhand neemt), we
moeten terug naar de bron gaan

 Centrale figuren: Erasmus, Thomas More, Pieter Gillis


PERSPECTIEF VAN DE COLLEGES

o Teaching about & niet <teaching into religion>

 Levensbeschouwelijke vakken worden georganiseerd vanuit een bepaalde levensbeschouwing: dit
is niet de bedoeling van dit vak

 Het vak is niet theologisch of apologetisch

 We gaan religie en levensbeschouwing bestuderen als ‘le fait religieux’: je kunt dat
bestuderen en daar aan de slag mee gaan

 We gaan geen uitspraken doen over wat de ‘ware’ Islam of het ‘ware’ Christendom zou
moeten zeggen

o Hanteren van het buitenperspectief

 Europees Hof: met respect voor pluralisme, het kritische en het objectieve -> we gaan dat ook
doen op een manier die bovenstaande woorden behartigd

 In de tradities zelf is er veel variatie

 Levensbeschouwing en religie verschijnen als zeer divers (intern en extern), dynamisch
en ambivalent fenomeen:

 Divers

 Religie is voor een groot stuk iets dat mensen er zelf van maken:
verklaard dat er binnen één traditie ook enorm veel variatie kan zijn


3

,Door Fien Elegheert


 Je moet opletten met essentialisering: vaak is het diverser dan je zou
denken

 Dynamisch

 Tradities zijn altijd in beweging: vergelijk met een beeld van een rivier

 Er zijn levensbeschouwelijke stromingen
> er bestaat een bron waar een stroompje ontstaat en dat stroompje
kan groter worden maar ook aftappen

 Zo is het Christendom begonnen als een Joodse sekte
> Jezus en zijn apostelen waren Joods
> achteraf gezien kunnen we vaststellen dat daar een stroom
uit is gebleken

 Tradities passen zich voortdurend aan aan nieuwe tijd -en ruimte
contexten

 Wat Christenen vandaag de dag belangrijk vinden, is niet
hetzelfde wat Christenen tijdens de Middeleeuwen of
daarvoor belangrijk vonden (ook al is dat dezelfde traditie)

 Vb.: het Christendom is begonnen als een
eindtijdbeweging -> het einde der tijdens was nabij
> geen kat binnen het Christendom is nu nog bezig
met het einde der tijden
> nu os dat totaal geen kernbegrip meer in de
Christelijke tradities, maar oorspronkelijk dus wel

 Ambivalent

 Religie en levensbeschouwing zijn hoogst ambivalente fenomenen
> het heeft goede kantjes en het heeft slechte kantjes

 Religie kan het beste en het lelijkste uit de mens halen

 Het kan mensen motiveren om dingen te doen, boven zichzelf
te doen uitstijgen  maar welke dingen dat zijn, dat kan alle
kanten uitgaan

 Je kan zo bijvoorbeeld compleet altruïstisch uw leven
gaan geven zoals Pater Damiaan


4

,Door Fien Elegheert


 Je kan zo bijvoorbeeld onder het motto van de Islam
in de Twin Towers van NY vliegen

o Op twee punten gaat de professor niet neutraal zijn in dit vak

 Inzake wetenschap: leven na de dood kan wetenschappelijk gezien niet

 Inzake democratie: heel veel regels en wetgeving die vanuit de overheid kwam, was gebaseerd
op het denken vanuit religies -> dit is een systeem waar we vanaf gestapt zijn. De wetten zijn het
gevolg van democratische processen gebaseerd op de scheiding der machten


HET LEVENSBESCHOUWELIJKE LANDSCHAP

o De levensbeschouwingen die het meest dominant waren, waren de religieuze levensbeschouwingen

 Religie?: datgene wat de mens in verband brengt met datgene dat hem/haar overstijgt (het
bovennatuurlijke)

 Historisch gezien is de religie universeel aanwezig

 Wij leven in West-Europa in een vrij geseculariseerde context

 Daarbij kunnen we ons de vraag stellen of West-Europa de uitzondering is op
religie dat universeel aanwezig is OF dat dit betekent dat religie aan het
verdwijnen is
> de vraag stelt zich waar het heen gaat met religie op wereldvlak

o Grootte van religieuze groepen

 Ongeveer 1/3de van de wereldbevolking is vandaag Christen

 ! Christen = containerbegrip -> vallen verschillende begrippen onder

 1/4de van de wereldbevolking is Moslim

 De Islam is de sterkst stijgende godsdienst op wereldvlak

 Men gaat ervanuit dat de Islam gaat stijgen naar 1/3 de van de wereldbevolking,
waardoor ze dus even groot worden als het Christendom

 Verklaring?: men gaat uit van demografische evolutie -> er zijn meer kinderen
geboren die Moslim zijn



5

, Door Fien Elegheert


 Het Jodendom is numeriek gezien heel klein

 ‘unaffiliated’: 16% zeggen niet te behoren tot één van de klassieke wereldgodsdiensten

 Daar zitten Atheïsten bij, maar dat is een stuk minder, wellicht onder de 10%

 Die andere 6% kunnen nog in iets anders geloven, wat dat ook zou mogen betekenen
(something-ism)

 In 2050 zullen er meer gelovigen op de wereld zijn dan vandaag het geval is

 ‘unaffiliated’ gaat numeriek een klein beetje naar boven (links), maar het gaat
procentueel naar beneden (rechts)
> procentueel, gezien op de wereldbevolking, is het aantal gezakt
> hoe komt de stijging? = vooral te maken met de secularisering (voor een stuk ook
begonnen in de VS)




 Die secularisering is nog niet aan het einde van haar latijn: het is een soort
sneeuwbaleffect (er is geen reden dat het zou stoppen)

 Het christendom kent twee tendensen

 Enerzijds secularisering in West-Europa: aanhang van het
Christelijk geloof verminderd

 Tegelijkertijd is de Evangelische kerk de sterkst groeiende
godsdienst binnen het Christendom in midden en Zuid-
Amerika (snelst groeiende groep binnen Christendom)

6