FINANCIEEL RECHT
ALGEMENE INFORMATIE
Cursusmateriaal:
- Wetboek (Wetboek Financieel Recht van Larcier)
- Syllabus (beperkt in omvang en ENKEL over privaat bankrecht dus aanvullen met lesnota’s) +
documentatie (rechtspraak + rechtsleer) (via Ufora)
- Slides zijn van belang!
- Lesnota’s (lessen worden opgenomen)
Examen
Periodegebonden evaluatie aan de hand van een schriftelijk examen met open vragen:
- Casussen (50%): 3 casussen
o Casus rond kredietrecht: zie voorbeeldcasus laatste les!
o Casus rond verrassingsthema: meestal commerciële kredieten of betalingsverkeer
o Casus rond kapitaalmarktrecht
- Theorievragen (40%): 4 theorievragen
o Zie voorbeelden die worden gesteld in lescolleges
o Theoretisch inzicht zal gepeild worden
▪ Bv. gelijkenissen en verschillen of de voor- en nadelen van 2 kredietvormen
- Juist-onjuist stelling (met korte motivering)(10%)
Gebruik wetboek toegelaten cfr. wetboekenreglement!
Extra colleges na de lessen op maandag! Lessen zullen worden afgerond met een gastcollege over
sustainable finance (= duurzaamheid in het financieel recht). De toezichthouder zal aangeven welke
initiatieven er zijn geweest mbt duurzaamheid en hoe de toezichthouder daarmee omgaat in het
financieel recht.
Overzicht
Deel 1: Privaat bankrecht
- Rekeningen en betalingen
- Kredieten
o Commerciële kredieten
o Consumentenkrediet
o Hypothecair krediet
Deel 2: Statuut financiële instellingen
Deel 3: Kapitaalmarktrecht
- Regulering en werking van de primaire en secundaire kapitaalmarkten
- Beleggersbescherming (privaat bankrecht + kapitaalmarktrecht)
Deel 4: Sustainable Finance
1
,DEEL 1: PRIVAAT BANKRECHT
GELDREKENINGEN
Financieel recht is een technische materie = hoop aan regels. Alle regels in detail studeren is niet
mogelijk/wenselijk aangezien deze frequent wijzigen. De bedoeling van het vak is om de
basisprincipes bij te brengen alsook om de doelstellingen van deze regels te gaan achterhalen omdat
de doelstellingen belangrijker zijn dan de technische uitwerking van de principes op zich.
ALGEMEEN
Cliënt kan een consument of onderneming zijn: deze cliënt handelt met een financiële instelling.
Relatie tussen kredietinstelling en cliënt: geldverrichtingen vinden doorgaans plaats via rekening.
- Inboeking in een rekening: bv. geld afhalen bij een automaat geeft aanleiding tot debitering
van een eigen rekening. Als het gaat om gelden storten dan is er sprake van een creditering
van de eigen rekening.
= al die verrichtingen die tussen de cliënt en de financiële instelling plaatsvinden, leiden tot
een inboeking in een rekening hetgeen een rekening overeenkomst veronderstelt.
- Een NP/RP en financiële instelling: over the counter = zonder dat het leidt tot het openen van
een rekening overeenkomst = beperkte mogelijkheid die voortvloeit uit de anti-witwas
verplichtingen die rusten op financiële instellingen. Er moet een spoor achterblijven van
verrichtingen die plaatsvinden = nl. de boeking in een rekening. Er zijn nog altijd beperkte
verrichtingen die kunnen plaatsvinden zonder het openen van een rekening.
o Bv. toerist moet geen rekening openen om een wisseltransactie door te voeren in een
vreemd land. De wisseltransactie kan plaatsvinden zonder opening van een rekening.
= Beperkte mogelijkheid tot OTC-transacties
Verschillende types van rekeningen: geldrekeningen en effecten-rekeningen
- In effecten-rekeningen worden financiële instrumenten geboekt: aandelen of obligaties die
worden aangehouden via een financiële instelling, worden ingeboekt in een
effectenrekening. Deze rekening omvat een overzicht van de effecten die via de financiële
instelling worden aangehouden.
- Het juridisch statuut van een geldrekening en een effecten-rekening is volledig verschillend:
o Een geldrekening is een schuldvordering ten aanzien van de financiële instelling bij
wie men die rekening voert. Een gewone schuldvordering ten aanzien van de bank
voor zover er een credit op de rekening van de cliënt staat. Als het gaat om een debit
dan heeft de bank een schuldvordering ten aanzien van de cliënt.
= Het gaat om een gewone schuldvordering
o Bij effectenrekeningen is de verhouding zakenrechtelijk gekwalificeerd: de houders
van die effecten zijn mede-eigenaars die beschikken over een zakelijk recht. Het gaat
om een eigendomsrecht met betrekking tot die effecten ten aanzien van de
financiële instelling via dewelke zij die effecten gaan aanhouden. Dat heeft als
belangrijk gevolg dat wanneer er een faillissement is, zij die effecten kunnen
revindiceren. De depositobescherming is minder uitgebreid omdat het minder nodig
is aangezien men beschikt over een revindicatierecht.
Geldrekeningen moeten worden onderscheiden van effecten-rekeningen
2
,Types van geldrekeningen:
- Zicht- of betaalrekening
o Functie: vlot giraal betalen om volwaardig deel te nemen aan het economisch verkeer
+ veiliger om geld op een zichtrekening te hebben staan bij een financiële instelling.
o Regelgeving: boek 7 WER
o Fiscale behandeling: er zijn bijna geen interesten meer voor het geld op een
betaalrekening.
- Spaarrekening: verdere onderverdeling in gereglementeerde en niet-gereglementeerde
o Functie: geld laten renderen opdat een rendement kan gerealiseerd worden.
Er zijn tal van manieren waarop dat kan:
▪ Sparen via een spaarrekening waaraan weinig risico is gekoppeld
▪ Beleggen realiseert vaak een groter rendement dan sparen
o Regelgeving: gereglementeerde spaarrekeningen hebben eigen regelgeving.
Het soort rekening bepaalt de regelgeving die van toepassing is! Regelen zijn strenger
voor gereglementeerde dan voor niet-gereglementeerde spaarrekeningen.
o Fiscale behandeling van het rendement: er is een gunstige fiscale behandeling voor
interesten die worden bekomen via spaarrekeningen MAAR ENKEL VOOR DE
GEREGLEMENTEERDE! Deze moeten voldoen aan een reeks van voorwaarden opdat
ze kunnen genieten van de gunstigere fiscale behandeling.
▪ Niet-gereglementeerde spaarrekening er 30% roerende voorheffing op de
interesten die de spaarrekening oplevert.
▪ Gereglementeerde spaarrekening: interesten ten belope van een bepaald
bedrag zijn vrijgesteld van roerende voorheffing (= 1.050 euro per
rekeninghouder). Als de rekening wordt gehouden door 2 partners dan gaat
het om 2.100 euro aan interesten die vrijgesteld worden van roerende
voorheffing. Boven dat bedrag is het tarief van de roerende voorheffing
beperkt tot 15% in plaats van 30%.
- Termijnrekening
o Staatsbon van de regering opdat banken worden gestimuleerd om meer rente te
geven aan de spaarder. De staatsbon had een looptijd van 1 jaar. Deze staatsbonnen
kwamen op vervaldatum. De financiële instelling wou die gelden terugwinnen via het
lanceren van een aantal termijnrekeningen met een interessantere rentevoet (= 3%).
Veel geld dat bij de banken was weggevloeid in kader van de staatsbon, is op heden
teruggevloeid naar de financiële instelling aan de hand van die termijnrekeningen.
o Gelden op een spaarrekening kunnen in principe onmiddellijk worden opgevraagd. In
tegenstelling tot bij een termijnrekening hetgeen een contract van bepaalde duur is
die wordt afgesloten voor een vaste termijn. De termijn is door de partijen
overeengekomen: de bank gaat termijnrekeningen met verschillende duur aanbieden
en de cliënt kan gaan kiezen tussen de vooropgestelde termijnen.
o Fiscale behandeling: roerende voorheffing verschuldigd van 30%.
➔ Belang van het onderscheid: functie + toepasselijke regelgeving + fiscale behandeling van de
interesten die worden verkregen van de verschillende rekeningen.
Rechtsverhouding tussen kredietinstelling en cliënt: rekeningovereenkomst
3
, SOORTEN GELDREKENINGEN
Zicht- of betaalrekening
- Contract van onbepaalde duur
- Tegoeden opvraagbaar op zicht
- Mogelijkheid tot verrichten van betalingstransacties: overschrijvingen, gebruiken van een
bankkaart… = Gevolg: toepassing van de regelen inzake betalingsdiensten uit boek VII WER
(art. VII.4 ev WER) (infra). Deze regelen omvatten informatieverplichtingen: belangrijke
precontractuele informatieverplichting van zodra een zichtrekening wordt geopend.
o Bedoeling van een precontractuele informatieverplichting: cliënt kan een
geïnformeerd besluit nemen en kan met kennis van zaken beslissen om al dan niet
met een financiële instelling te gaan contracteren.
o Vb. verplichting om een informatiedocument betreffende de vergoedingen aan de
consument te verstrekken (art. VII.4/1 WER) = kosten worden vermeld die verbonden
zijn aan het gebruik van een betaalrekening en de belangrijkste diensten waarvan
gebruik kan worden gemaakt (domiciliëringen, overschrijvingen… = 13 diensten). De
kost die een instelling aanrekent voor het beheer van de rekening, wordt vrij door
elke instelling bepaald. De bedoeling van het informatiedocument is op voorhand
kunnen weten hetgeen de kost is en dat het mogelijk is om te gaan vergelijken. Dat
vergelijken komt duidelijk naar voor aangezien het informatiedocument een
gereglementeerd formulier is die bij elke bank er hetzelfde uitziet. De cliënt kan op
die manier eenvoudig gaan vergelijken.
= De wetgever heeft een vergelijking centraal gesteld opdat de doelstelling:
concurrentie vergroten, mogelijk wordt. Een grotere concurrentie moet kunnen
leiden tot een lagere tarifering. Dat is de achterliggende doelstelling.
o Risicoverdeling ingeval van betaalfraude zie boek VII WER.
- Al dan niet mogelijkheid tot het opnemen van krediet via de betaalrekening
(indien krediet: impact bepalingen Boek VII WER inzake consumentenkrediet).
- De betaalrekening kan de mogelijkheid bieden om onder 0 te gaan = kredietfaciliteit want er
wordt krediet opgenomen wanneer er effectief onder 0 wordt gegaan. Als de consument de
mogelijkheid heeft om onder 0 te gaan dan dan leidt dat tot toepassing van de regels van
boek VII WER mbt consumentenkrediet. Deze consument heeft daardoor recht op een
geoorloofde debetstand en een reeks van specifieke voorschriften zullen toepassing vinden
(art. VII.64 WER).
- De regelen van boek VII WER zijn niet van toepassing op spaarrekeningen!
Spaarrekening en gereglementeerde spaarrekening
- Contract van onbepaalde duur
- De spaarrekening biedt niet de mogelijkheid om betalingsdiensten te gebruiken: om de
gelden van een spaarrekening over te maken aan een 3e moeten deze eerst worden
overgemaakt naar de eigen zichtrekening. De regelen van boek VII WER mbt
betalingsdiensten zijn niet van toepassing.
- Tegoeden opvraagbaar op zicht (desgevallend contractueel gemodaliseerd)
- Nooit debetpositie/ kredietverlening (en dus ook geen toepassing van regelen
consumentenkrediet). Er kan nooit onder 0 worden gegaan dus er kan geen krediet aan
4
ALGEMENE INFORMATIE
Cursusmateriaal:
- Wetboek (Wetboek Financieel Recht van Larcier)
- Syllabus (beperkt in omvang en ENKEL over privaat bankrecht dus aanvullen met lesnota’s) +
documentatie (rechtspraak + rechtsleer) (via Ufora)
- Slides zijn van belang!
- Lesnota’s (lessen worden opgenomen)
Examen
Periodegebonden evaluatie aan de hand van een schriftelijk examen met open vragen:
- Casussen (50%): 3 casussen
o Casus rond kredietrecht: zie voorbeeldcasus laatste les!
o Casus rond verrassingsthema: meestal commerciële kredieten of betalingsverkeer
o Casus rond kapitaalmarktrecht
- Theorievragen (40%): 4 theorievragen
o Zie voorbeelden die worden gesteld in lescolleges
o Theoretisch inzicht zal gepeild worden
▪ Bv. gelijkenissen en verschillen of de voor- en nadelen van 2 kredietvormen
- Juist-onjuist stelling (met korte motivering)(10%)
Gebruik wetboek toegelaten cfr. wetboekenreglement!
Extra colleges na de lessen op maandag! Lessen zullen worden afgerond met een gastcollege over
sustainable finance (= duurzaamheid in het financieel recht). De toezichthouder zal aangeven welke
initiatieven er zijn geweest mbt duurzaamheid en hoe de toezichthouder daarmee omgaat in het
financieel recht.
Overzicht
Deel 1: Privaat bankrecht
- Rekeningen en betalingen
- Kredieten
o Commerciële kredieten
o Consumentenkrediet
o Hypothecair krediet
Deel 2: Statuut financiële instellingen
Deel 3: Kapitaalmarktrecht
- Regulering en werking van de primaire en secundaire kapitaalmarkten
- Beleggersbescherming (privaat bankrecht + kapitaalmarktrecht)
Deel 4: Sustainable Finance
1
,DEEL 1: PRIVAAT BANKRECHT
GELDREKENINGEN
Financieel recht is een technische materie = hoop aan regels. Alle regels in detail studeren is niet
mogelijk/wenselijk aangezien deze frequent wijzigen. De bedoeling van het vak is om de
basisprincipes bij te brengen alsook om de doelstellingen van deze regels te gaan achterhalen omdat
de doelstellingen belangrijker zijn dan de technische uitwerking van de principes op zich.
ALGEMEEN
Cliënt kan een consument of onderneming zijn: deze cliënt handelt met een financiële instelling.
Relatie tussen kredietinstelling en cliënt: geldverrichtingen vinden doorgaans plaats via rekening.
- Inboeking in een rekening: bv. geld afhalen bij een automaat geeft aanleiding tot debitering
van een eigen rekening. Als het gaat om gelden storten dan is er sprake van een creditering
van de eigen rekening.
= al die verrichtingen die tussen de cliënt en de financiële instelling plaatsvinden, leiden tot
een inboeking in een rekening hetgeen een rekening overeenkomst veronderstelt.
- Een NP/RP en financiële instelling: over the counter = zonder dat het leidt tot het openen van
een rekening overeenkomst = beperkte mogelijkheid die voortvloeit uit de anti-witwas
verplichtingen die rusten op financiële instellingen. Er moet een spoor achterblijven van
verrichtingen die plaatsvinden = nl. de boeking in een rekening. Er zijn nog altijd beperkte
verrichtingen die kunnen plaatsvinden zonder het openen van een rekening.
o Bv. toerist moet geen rekening openen om een wisseltransactie door te voeren in een
vreemd land. De wisseltransactie kan plaatsvinden zonder opening van een rekening.
= Beperkte mogelijkheid tot OTC-transacties
Verschillende types van rekeningen: geldrekeningen en effecten-rekeningen
- In effecten-rekeningen worden financiële instrumenten geboekt: aandelen of obligaties die
worden aangehouden via een financiële instelling, worden ingeboekt in een
effectenrekening. Deze rekening omvat een overzicht van de effecten die via de financiële
instelling worden aangehouden.
- Het juridisch statuut van een geldrekening en een effecten-rekening is volledig verschillend:
o Een geldrekening is een schuldvordering ten aanzien van de financiële instelling bij
wie men die rekening voert. Een gewone schuldvordering ten aanzien van de bank
voor zover er een credit op de rekening van de cliënt staat. Als het gaat om een debit
dan heeft de bank een schuldvordering ten aanzien van de cliënt.
= Het gaat om een gewone schuldvordering
o Bij effectenrekeningen is de verhouding zakenrechtelijk gekwalificeerd: de houders
van die effecten zijn mede-eigenaars die beschikken over een zakelijk recht. Het gaat
om een eigendomsrecht met betrekking tot die effecten ten aanzien van de
financiële instelling via dewelke zij die effecten gaan aanhouden. Dat heeft als
belangrijk gevolg dat wanneer er een faillissement is, zij die effecten kunnen
revindiceren. De depositobescherming is minder uitgebreid omdat het minder nodig
is aangezien men beschikt over een revindicatierecht.
Geldrekeningen moeten worden onderscheiden van effecten-rekeningen
2
,Types van geldrekeningen:
- Zicht- of betaalrekening
o Functie: vlot giraal betalen om volwaardig deel te nemen aan het economisch verkeer
+ veiliger om geld op een zichtrekening te hebben staan bij een financiële instelling.
o Regelgeving: boek 7 WER
o Fiscale behandeling: er zijn bijna geen interesten meer voor het geld op een
betaalrekening.
- Spaarrekening: verdere onderverdeling in gereglementeerde en niet-gereglementeerde
o Functie: geld laten renderen opdat een rendement kan gerealiseerd worden.
Er zijn tal van manieren waarop dat kan:
▪ Sparen via een spaarrekening waaraan weinig risico is gekoppeld
▪ Beleggen realiseert vaak een groter rendement dan sparen
o Regelgeving: gereglementeerde spaarrekeningen hebben eigen regelgeving.
Het soort rekening bepaalt de regelgeving die van toepassing is! Regelen zijn strenger
voor gereglementeerde dan voor niet-gereglementeerde spaarrekeningen.
o Fiscale behandeling van het rendement: er is een gunstige fiscale behandeling voor
interesten die worden bekomen via spaarrekeningen MAAR ENKEL VOOR DE
GEREGLEMENTEERDE! Deze moeten voldoen aan een reeks van voorwaarden opdat
ze kunnen genieten van de gunstigere fiscale behandeling.
▪ Niet-gereglementeerde spaarrekening er 30% roerende voorheffing op de
interesten die de spaarrekening oplevert.
▪ Gereglementeerde spaarrekening: interesten ten belope van een bepaald
bedrag zijn vrijgesteld van roerende voorheffing (= 1.050 euro per
rekeninghouder). Als de rekening wordt gehouden door 2 partners dan gaat
het om 2.100 euro aan interesten die vrijgesteld worden van roerende
voorheffing. Boven dat bedrag is het tarief van de roerende voorheffing
beperkt tot 15% in plaats van 30%.
- Termijnrekening
o Staatsbon van de regering opdat banken worden gestimuleerd om meer rente te
geven aan de spaarder. De staatsbon had een looptijd van 1 jaar. Deze staatsbonnen
kwamen op vervaldatum. De financiële instelling wou die gelden terugwinnen via het
lanceren van een aantal termijnrekeningen met een interessantere rentevoet (= 3%).
Veel geld dat bij de banken was weggevloeid in kader van de staatsbon, is op heden
teruggevloeid naar de financiële instelling aan de hand van die termijnrekeningen.
o Gelden op een spaarrekening kunnen in principe onmiddellijk worden opgevraagd. In
tegenstelling tot bij een termijnrekening hetgeen een contract van bepaalde duur is
die wordt afgesloten voor een vaste termijn. De termijn is door de partijen
overeengekomen: de bank gaat termijnrekeningen met verschillende duur aanbieden
en de cliënt kan gaan kiezen tussen de vooropgestelde termijnen.
o Fiscale behandeling: roerende voorheffing verschuldigd van 30%.
➔ Belang van het onderscheid: functie + toepasselijke regelgeving + fiscale behandeling van de
interesten die worden verkregen van de verschillende rekeningen.
Rechtsverhouding tussen kredietinstelling en cliënt: rekeningovereenkomst
3
, SOORTEN GELDREKENINGEN
Zicht- of betaalrekening
- Contract van onbepaalde duur
- Tegoeden opvraagbaar op zicht
- Mogelijkheid tot verrichten van betalingstransacties: overschrijvingen, gebruiken van een
bankkaart… = Gevolg: toepassing van de regelen inzake betalingsdiensten uit boek VII WER
(art. VII.4 ev WER) (infra). Deze regelen omvatten informatieverplichtingen: belangrijke
precontractuele informatieverplichting van zodra een zichtrekening wordt geopend.
o Bedoeling van een precontractuele informatieverplichting: cliënt kan een
geïnformeerd besluit nemen en kan met kennis van zaken beslissen om al dan niet
met een financiële instelling te gaan contracteren.
o Vb. verplichting om een informatiedocument betreffende de vergoedingen aan de
consument te verstrekken (art. VII.4/1 WER) = kosten worden vermeld die verbonden
zijn aan het gebruik van een betaalrekening en de belangrijkste diensten waarvan
gebruik kan worden gemaakt (domiciliëringen, overschrijvingen… = 13 diensten). De
kost die een instelling aanrekent voor het beheer van de rekening, wordt vrij door
elke instelling bepaald. De bedoeling van het informatiedocument is op voorhand
kunnen weten hetgeen de kost is en dat het mogelijk is om te gaan vergelijken. Dat
vergelijken komt duidelijk naar voor aangezien het informatiedocument een
gereglementeerd formulier is die bij elke bank er hetzelfde uitziet. De cliënt kan op
die manier eenvoudig gaan vergelijken.
= De wetgever heeft een vergelijking centraal gesteld opdat de doelstelling:
concurrentie vergroten, mogelijk wordt. Een grotere concurrentie moet kunnen
leiden tot een lagere tarifering. Dat is de achterliggende doelstelling.
o Risicoverdeling ingeval van betaalfraude zie boek VII WER.
- Al dan niet mogelijkheid tot het opnemen van krediet via de betaalrekening
(indien krediet: impact bepalingen Boek VII WER inzake consumentenkrediet).
- De betaalrekening kan de mogelijkheid bieden om onder 0 te gaan = kredietfaciliteit want er
wordt krediet opgenomen wanneer er effectief onder 0 wordt gegaan. Als de consument de
mogelijkheid heeft om onder 0 te gaan dan dan leidt dat tot toepassing van de regels van
boek VII WER mbt consumentenkrediet. Deze consument heeft daardoor recht op een
geoorloofde debetstand en een reeks van specifieke voorschriften zullen toepassing vinden
(art. VII.64 WER).
- De regelen van boek VII WER zijn niet van toepassing op spaarrekeningen!
Spaarrekening en gereglementeerde spaarrekening
- Contract van onbepaalde duur
- De spaarrekening biedt niet de mogelijkheid om betalingsdiensten te gebruiken: om de
gelden van een spaarrekening over te maken aan een 3e moeten deze eerst worden
overgemaakt naar de eigen zichtrekening. De regelen van boek VII WER mbt
betalingsdiensten zijn niet van toepassing.
- Tegoeden opvraagbaar op zicht (desgevallend contractueel gemodaliseerd)
- Nooit debetpositie/ kredietverlening (en dus ook geen toepassing van regelen
consumentenkrediet). Er kan nooit onder 0 worden gegaan dus er kan geen krediet aan
4
