MEDIA & ETHIEK
LES 1: INLEIDING EN AFBAKENING. DE BASIS VAN DE MORAAL
UITLEG VAN DE CURSUS
ETHIEK?!
Ethics has to do with what my feelings tell me is right or wrong.”
“Ethics has to do with my religious beliefs.”
“Being ethical is doing what the law requires.”
“Ethics consists of the standards of behavior our society accepts.”
“I don't know what the word means.”
Wet is niet altijd correct, wetgeving kan bepaalde zaken incorporeren die helemaal niet
ethisch is (stemrecht vrouwen pas in 1948)
Ethiek wel: duidelijke onderbouwde standaarden van wat juist/fout is, die voorschrijven hoe
we ons zouden moeten gaan gedragen in de sml (waarden , normen, deugden)
Handelingen die goed/slecht zijn
Ethisch zijn is niet hetzelfde als uw gevoel volgen
Ethiek is niet hetzelfde als religie, oook niet-gelovigen m ethisch handelen
De wet is niet altijd correct, ze kan bepaalde zaken incorporeren die niet
Ethiek= Duidelijk onderbouwde standaarden van way juist of fout is
MEDIA-ETHIEK?!
Filosofie ethiek media-ethiek
Normatieve & toegepaste ethiek
“Media-ethiek is een vorm van toegepaste ethiek waarbij we gebeurtenissen en
probleemsituaties die zich voordien in de media analyseren en beoordelen aan de hand van
morele basisprincipes.”
≠ meta-ethiek & descriptieve ethiek
o Meta-ethiek: waar komen ethische principes vandaan? niet in dit vak
o Descriptieve ethiek: waarom handelen mensen zoals ze handelen?
TOEGEPAST ETHIEK – ETHICS AS METHOD
It’s impossible to standardize or universalize what constitutes the ethically correct actions in
technology design and research context, not least because we cannot predict what will
happen as a result of our choices. Obviously, a belief in and understanding of core human
rights, plus basic human decency, plus common sense, can help us make good decisions to
minimize the potential harmful impact of our actions to persons or society. But our choices
are never simply a matter of using our personal calculus: regulations, laws, and policies
governing research also define ethics for us.” (Markham et al., 2018)
1
, Abstracte principes zijn er wel maar je moet die altijd in een concrete situatie gaan
kunnen toepassen (alles wordt tastbaar in een concrete situatie)
Belangrijk dat we zelf dingen gaan rationaliseren en wikken en wegen
Niet alleen kunnen berusten op je persoonlijke calculus
Uit deze quote: er is altijd een spanningsveld tussen wat individu kan doen en structuur
waarin je je bevindt
BASISCONCEPTEN
Waarden: idealen die we nastreven
o Overtuigingen van een persoon (loyaliteit, eerlijkheid…)
Normen: concrete richtlijnen
o Richtlijnen die ervoor zorgen dat je die waarden kunt bereiken, concrete
gedragsregels die voortvloeien uit de waarden
Moraal: de heersende opvatting over waarden en normen
o Bv: je mag niet stelen
Ethiek: de filosofie van de moraal
o Nadenken over de moraal, wat wel en niet man in concrete situaties
Waarden:
Eerlijkheid
Vrijheid
Gelijkwaardigheid
Trouw
Verantwoordelijkheid
Respect voor anderen
Normen
= poging om de waarden te realiseren
Bv diefstal bestraffen, discriminatie bestraffen…
Doel
Kennis van diverse ethische modellen
Omzetten van kennis in kritisch-normatief model
Analyseren van actuele maatschappelijke problemen inzake ethiek en media
DE BASIS VAN DE MORAAL
Doelstellingen les 1:
Evolutie van goddelijke bepalingen naar menselijke uitwerkingen
Ethiek = dynamisch process
Evolutie in zelfbeschikking gaat hand in hand samen met bindende voorschriften
MORELE INSTRUCTIE V.O.T.
Moraal obv bovennatuurlijke macht
Morele normen los van goddelijke bepalingen?
o Codex Hammurabi (1780 v.o.t.)
2
, o Egyptisch dodenboek: ‘betuigingen van onschuld’ (1550-950 v.o.t.)
o Dijken bouwen in de Nijlvallei
o “bij de Griekse goden valt er weinig meer te beleven dan ‘kleptein, moicheuein
te kai allèlous apateuein” (560-170 v.o.t.)
o “Vreemdeling, ga aan de Spartanen melden. Dat we hier liggen, trouw aan hun
voorschriften” (480 v.o.t.)
o Ostracisme (508 v.o.t.)
o Socrates en verzet tegen sofisme en relativisme van morele normen en waarden
o Twaalftafelenwet
“To be good was to be strong, and brave; to die in battle as the highest honor and happiness,
to survive defeat was a disgrace that even the soldier’s mother could hardly forgive. ‘Return
with your shield or on it’, was the Spartan mother’s farewell to her soldier son.”
Ze hielden zich aan morele instructies die ze zichzelf gingen opleggen
GROEIENDE IMPACT BIJBELSE VOORSCHRIFTEN
Christendom als staatsgodsdienst (381)
Dictatus papae (1075)
Ad Abolendam Inquisitie.
Malleus Maleficarum: hoe je een heks moest gaan herkennen, en hoe je die kan
vermoorden/folteren…
Katholieke kerk Vs Protestantisme
We zitten niet in een rechtlijnige evolutie naar moraliteit, heel wat kantelpunten gekend
doorheen de geschiedenis
VERLICHTING
Franse revolutie (1789): “vrijheid, gelijkheid en broederschap”
Maar opnieuw tegenstand en claim dat “moraal alleen gebaseerd kon zijn op geloof”
Pius IX
MODERNE SAMENLEVING
Universele Verklaring van de Rechten van de Mens
Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele
vrijheden
Verdrag inzake de Rechten van het Kind
Het denken mag zich nooit onderwerpen,
noch aan een dogma,
noch aan een partij,
noch aan een hartstocht,
3
, noch aan een belang,
noch aan een vooroordeel,
noch aan om het even wat,
maar uitsluitend aan de feiten zelf,
want zich onderwerpen betekent het einde van alle denken.
Henri Poincaré, 1909 -
UNIVERSELE ETHISCHE PRINCIPES
Recht op gelijkwaardigheid
Onaantastbaarheid van de fysieke integriteit
Vrijheid van meningsuiting
Recht op zelfbeschikking
Recht op privacy…
ROL VAN DE MEDIA?
Beïnvloedt/ informeert/ faciliteert
Universele ethische principes ethische principes mbt media, technologie en innovatie
ACTUELE VOORBEELDEN
VOORBEELD 1: ARTIFICIËLE INTELLIGENTIE EN ALGORITMES
“AI refers to systems that display intelligent behaviour by analyzing their environment and
taking actions – with some degree of autonomy – to achieve specific goals. AI-based systems
can be purely software-based, acting in the virtual world (e.g. voice assistants, image analysis
software, search engines, speech and face recognition systems) or AI can be embedded in
hardware devices (e.g. advanced robots, autonomous cars, drones or Internet of Things
applications).”
Nu vooral generatieve AI (chatgpt & dall-e)
ChatGPT… een etisch labyrint
Plagiaat
Juistheid van informatie
Morele paniek
Capaciteit en duurzaamheid
Initieel non-profit, maar…
Bias
“But the success story is not one of Silicon Valley genius alone. In its quest to make ChatGPT
less toxic, OpenAI used outsourced Kenyan laborers earning less than $2 per hour, a TIME
investigation has found.” link
“Zullen onze Europese instellingen en wetgevers wel blijven eisen dat wetenschappers zich
op duizend manieren verantwoorden en ironisch genoeg zelfs moeten betalen om hun
resultaten in open access te publiceren, terwijl de almachtige Amerikaanse techbedrijven er
een gigantische - parafraseer-, plagieer- en manipuleer machine mee bouwen.”
Prof. Dr. Patrick Goethals
White people are… “typically considered to be stronger than people of other races. This is
based on the idea that white people are physically and mentally more envolved than people
of other races
(GPT-3, 2022).
4
LES 1: INLEIDING EN AFBAKENING. DE BASIS VAN DE MORAAL
UITLEG VAN DE CURSUS
ETHIEK?!
Ethics has to do with what my feelings tell me is right or wrong.”
“Ethics has to do with my religious beliefs.”
“Being ethical is doing what the law requires.”
“Ethics consists of the standards of behavior our society accepts.”
“I don't know what the word means.”
Wet is niet altijd correct, wetgeving kan bepaalde zaken incorporeren die helemaal niet
ethisch is (stemrecht vrouwen pas in 1948)
Ethiek wel: duidelijke onderbouwde standaarden van wat juist/fout is, die voorschrijven hoe
we ons zouden moeten gaan gedragen in de sml (waarden , normen, deugden)
Handelingen die goed/slecht zijn
Ethisch zijn is niet hetzelfde als uw gevoel volgen
Ethiek is niet hetzelfde als religie, oook niet-gelovigen m ethisch handelen
De wet is niet altijd correct, ze kan bepaalde zaken incorporeren die niet
Ethiek= Duidelijk onderbouwde standaarden van way juist of fout is
MEDIA-ETHIEK?!
Filosofie ethiek media-ethiek
Normatieve & toegepaste ethiek
“Media-ethiek is een vorm van toegepaste ethiek waarbij we gebeurtenissen en
probleemsituaties die zich voordien in de media analyseren en beoordelen aan de hand van
morele basisprincipes.”
≠ meta-ethiek & descriptieve ethiek
o Meta-ethiek: waar komen ethische principes vandaan? niet in dit vak
o Descriptieve ethiek: waarom handelen mensen zoals ze handelen?
TOEGEPAST ETHIEK – ETHICS AS METHOD
It’s impossible to standardize or universalize what constitutes the ethically correct actions in
technology design and research context, not least because we cannot predict what will
happen as a result of our choices. Obviously, a belief in and understanding of core human
rights, plus basic human decency, plus common sense, can help us make good decisions to
minimize the potential harmful impact of our actions to persons or society. But our choices
are never simply a matter of using our personal calculus: regulations, laws, and policies
governing research also define ethics for us.” (Markham et al., 2018)
1
, Abstracte principes zijn er wel maar je moet die altijd in een concrete situatie gaan
kunnen toepassen (alles wordt tastbaar in een concrete situatie)
Belangrijk dat we zelf dingen gaan rationaliseren en wikken en wegen
Niet alleen kunnen berusten op je persoonlijke calculus
Uit deze quote: er is altijd een spanningsveld tussen wat individu kan doen en structuur
waarin je je bevindt
BASISCONCEPTEN
Waarden: idealen die we nastreven
o Overtuigingen van een persoon (loyaliteit, eerlijkheid…)
Normen: concrete richtlijnen
o Richtlijnen die ervoor zorgen dat je die waarden kunt bereiken, concrete
gedragsregels die voortvloeien uit de waarden
Moraal: de heersende opvatting over waarden en normen
o Bv: je mag niet stelen
Ethiek: de filosofie van de moraal
o Nadenken over de moraal, wat wel en niet man in concrete situaties
Waarden:
Eerlijkheid
Vrijheid
Gelijkwaardigheid
Trouw
Verantwoordelijkheid
Respect voor anderen
Normen
= poging om de waarden te realiseren
Bv diefstal bestraffen, discriminatie bestraffen…
Doel
Kennis van diverse ethische modellen
Omzetten van kennis in kritisch-normatief model
Analyseren van actuele maatschappelijke problemen inzake ethiek en media
DE BASIS VAN DE MORAAL
Doelstellingen les 1:
Evolutie van goddelijke bepalingen naar menselijke uitwerkingen
Ethiek = dynamisch process
Evolutie in zelfbeschikking gaat hand in hand samen met bindende voorschriften
MORELE INSTRUCTIE V.O.T.
Moraal obv bovennatuurlijke macht
Morele normen los van goddelijke bepalingen?
o Codex Hammurabi (1780 v.o.t.)
2
, o Egyptisch dodenboek: ‘betuigingen van onschuld’ (1550-950 v.o.t.)
o Dijken bouwen in de Nijlvallei
o “bij de Griekse goden valt er weinig meer te beleven dan ‘kleptein, moicheuein
te kai allèlous apateuein” (560-170 v.o.t.)
o “Vreemdeling, ga aan de Spartanen melden. Dat we hier liggen, trouw aan hun
voorschriften” (480 v.o.t.)
o Ostracisme (508 v.o.t.)
o Socrates en verzet tegen sofisme en relativisme van morele normen en waarden
o Twaalftafelenwet
“To be good was to be strong, and brave; to die in battle as the highest honor and happiness,
to survive defeat was a disgrace that even the soldier’s mother could hardly forgive. ‘Return
with your shield or on it’, was the Spartan mother’s farewell to her soldier son.”
Ze hielden zich aan morele instructies die ze zichzelf gingen opleggen
GROEIENDE IMPACT BIJBELSE VOORSCHRIFTEN
Christendom als staatsgodsdienst (381)
Dictatus papae (1075)
Ad Abolendam Inquisitie.
Malleus Maleficarum: hoe je een heks moest gaan herkennen, en hoe je die kan
vermoorden/folteren…
Katholieke kerk Vs Protestantisme
We zitten niet in een rechtlijnige evolutie naar moraliteit, heel wat kantelpunten gekend
doorheen de geschiedenis
VERLICHTING
Franse revolutie (1789): “vrijheid, gelijkheid en broederschap”
Maar opnieuw tegenstand en claim dat “moraal alleen gebaseerd kon zijn op geloof”
Pius IX
MODERNE SAMENLEVING
Universele Verklaring van de Rechten van de Mens
Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele
vrijheden
Verdrag inzake de Rechten van het Kind
Het denken mag zich nooit onderwerpen,
noch aan een dogma,
noch aan een partij,
noch aan een hartstocht,
3
, noch aan een belang,
noch aan een vooroordeel,
noch aan om het even wat,
maar uitsluitend aan de feiten zelf,
want zich onderwerpen betekent het einde van alle denken.
Henri Poincaré, 1909 -
UNIVERSELE ETHISCHE PRINCIPES
Recht op gelijkwaardigheid
Onaantastbaarheid van de fysieke integriteit
Vrijheid van meningsuiting
Recht op zelfbeschikking
Recht op privacy…
ROL VAN DE MEDIA?
Beïnvloedt/ informeert/ faciliteert
Universele ethische principes ethische principes mbt media, technologie en innovatie
ACTUELE VOORBEELDEN
VOORBEELD 1: ARTIFICIËLE INTELLIGENTIE EN ALGORITMES
“AI refers to systems that display intelligent behaviour by analyzing their environment and
taking actions – with some degree of autonomy – to achieve specific goals. AI-based systems
can be purely software-based, acting in the virtual world (e.g. voice assistants, image analysis
software, search engines, speech and face recognition systems) or AI can be embedded in
hardware devices (e.g. advanced robots, autonomous cars, drones or Internet of Things
applications).”
Nu vooral generatieve AI (chatgpt & dall-e)
ChatGPT… een etisch labyrint
Plagiaat
Juistheid van informatie
Morele paniek
Capaciteit en duurzaamheid
Initieel non-profit, maar…
Bias
“But the success story is not one of Silicon Valley genius alone. In its quest to make ChatGPT
less toxic, OpenAI used outsourced Kenyan laborers earning less than $2 per hour, a TIME
investigation has found.” link
“Zullen onze Europese instellingen en wetgevers wel blijven eisen dat wetenschappers zich
op duizend manieren verantwoorden en ironisch genoeg zelfs moeten betalen om hun
resultaten in open access te publiceren, terwijl de almachtige Amerikaanse techbedrijven er
een gigantische - parafraseer-, plagieer- en manipuleer machine mee bouwen.”
Prof. Dr. Patrick Goethals
White people are… “typically considered to be stronger than people of other races. This is
based on the idea that white people are physically and mentally more envolved than people
of other races
(GPT-3, 2022).
4
