Tess Martens
Rechtssociologie
College 1 – (p.11-15)
1. Waarover gaat rechtssociologie?
Rechtssociologie Rechtswetenschap
doctrinaire methode
Methode Empirische methode die meerdere methoden 1.1.
omarmt en technieken omvat
intern perspectief
Perspectief Extern perspectief (deelnemer aan de 1.2.
rechtspraktijk)
1.1. Methode
Juridische (doctrinaire) methode (rechtswetenschap)
Regel
Subsumptie: feiten onder regel brengen
Feiten
Technieken:
- Feiten verzamelen (enkel de juridisch relevante) (beperkt) empirisch
- De regel moet worden ‘gevonden’ heuristiek
- De regel kan open / vage normen bevatten interpretatie volgens de juridische
technieken nodig
- De geldigheid ve norm controleren beoordelen volgens de interne systematiek,
formeel-juridische criteria
- Meerdere grondrechten z van toepassing afwegen
- Regelcreatie of bestaande regel kent gebreken/leegtes voorschrijven hoe het ‘zou
moeten’ (sollen/ ought to be) / verbeteren van de regel (normatief)
- Deze beslissingen / een standpunt moeten worden verdedigd argumentatie
Alles binnen grenzen vd doctrine met het oog op het bewaken vd coherentie vd doctrine
Empirische methode (rechtssociologie)
1
,Tess Martens
- Wetenschappelijke, systematische gegevensverzameling in de praktijk, in het ‘veld’.
- Criteria voor sociaal-wetenschappelijk onderzoek
Betrouwbaarheid repliceerbaarheid (als ik het opnieuw doe, zelfde resultaten?)
Externe validiteit – representativiteit ieder persoon denkt anders, elk antwoord
is belangrijk
Interne validiteit antwoorden hebben geen link met de vraag vh onderzoek
Objectiviteit van de data geen buikgevoel/common sense
- Technieken: oa. surveys, interviews, veldwerk en statistische analyses.
- Wetenschappelijke analyse van de verzamelde data.
- Recht in de samenleving.
Bv. Doctrinaire methode: genitale verminking/besnijdenis in
Senegal
1) Vaststelling van een onderzoeksprobleem ruimte om onderzoek te doen
2) Onderzoeksvragen in juridisch ‘doctrinair’ onderzoek:
- “Welke juridische instrumenten zijn relevant?” internationale verdragen, rechtspraak?
- “Hoe luidt het recht over genitale verminking/besnijdenis in Senegal?”
3) Zoeken en analyseren van juridische bronnen
- Verdragen, constitutioneel recht en wetgeving in Senegal.
- Rechtspraak.
- Rechtsleer (artikels en boeken).
- Analyse van juridische bronnen wijst op bestaan van een sterk mensenrechtelijk
kader: ‘probleem’ opgelost!
- Maar, zijn deze instrumenten ook effectief?
Waarom wel, waarom niet? Falende implementatie/handhaving? Weinig
maatschappelijke steun/naleving?
Deze vragen kunnen niet worden beantwoord d.m.v. een uitsluitend juridische
analyse, een empirisch onderzoek is nodig.
Bv. Doctrinaire methode: abortus in België
1) Vaststelling van een onderzoeksprobleem
2) Onderzoeksvragen in juridisch ‘doctrinair’ onderzoek
- “Welke juridische instrumenten zijn relevant?”
- “Hoe luidt het recht in België en in Nederland over vrijwillige zwangerschapsafbreking
op verzoek van de zwangere vrouw?“
3) Zoeken en analyseren van juridische bronnen
- Verdragen, constitutioneel recht & wetgeving België en Nederland
- Rechtspraak
- Rechtsleer (artikels & boeken)
- Analyse van juridische bronnen wijst op verschillend juridisch kader:
onderzoeks‘probleem’ en onderzoeksvragen opgelost!
- Maar, wat zijn de effecten van de regelgeving?
2
,Tess Martens
Wordt de regelgeving gevolgd? Waarom wel, waarom niet? Weinig
maatschappelijke steun/naleving? Leidt de regelgeving tot drempels bij vrijwillige
zwangerschapsafbreking? Zijn er verschillen in de effecten?
Deze vragen kunnen niet worden beantwoord d.m.v. een uitsluitend juridische
analyse, een empirisch onderzoek is nodig.
Doctrinaire trefwoorden, Law in the books Vragen
formuleringen en vragen
Privaatrecht, strafrecht, = antwoord op vragen te “Hoe luidt het recht?”
gerechtelijk recht, personen- en vinden in de boeken “Wat is het toepasselijke
familierecht, … Recht in de boeken recht?”
De rechtmatigheid van …, de “Hoe zou het recht moeten
bevoegdheid om …, de strijd van luiden?”
… met …, de aansprakelijkheid
van …, de strafbaarheid van …,
de gebondenheid aan …, de
rechtsgevolgen van …, de
geldigheid van ….,
(uitzonderings)gronden, rechten,
plichten, ... botsing, afweging, …
Inhoud van een verdrag, wet,
decreet, voorstel, procedure, …
Inhoud van een vonnis of een
arrest.
Doctrine, rechtssystematiek,
dogmatiek.
Empirische/ Law in action Vragen
rechtssociologische
trefwoorden, formuleringen en
vragen
De effectiviteit van …, de = uitvoering/naleving vh “Hoe is het recht ontstaan?”
doelmatigheid van …, de werking van recht “Hoe werkt het recht?”
…, de effecten of risico’s van …, het Wat doet het recht id “Wat doet het recht?”
functioneren van … samenleving?
De oorzaken van…, de
totstandkoming van…, de invloed
van…
Ervaringen met …, de perceptie
van…, de aanvaarding van…, de
waardering van…
Verklaring, gevolgen en oorzaken.
Bv. Regelgeving corona
1.2. Perspectief
3
, Tess Martens
Intern perspectief Extern perspectief
In rechtswetenschap In bv. rechtssociologie
Deelnemersperspectief Toeschouwersperspectief
Rolmodel van de rechter centraal Ook rollen voor wetgever, handhaver en
uitvoerder, onderzoeker.
Interne, autonome logica Relatie tot maatschappelijke
Rechtszekerheid en rechtseenheid context/samenleving
Onzekerheid en variatie
Structureel gericht op bewaken en Constructief 1 subversief 2
versterken van de coherentie vh recht
Is = ought 3 Is ≠ ought
Vooronderstelling dat recht praktisch een Toetsing van effectiviteit van het recht
verschil uitmaakt.
Gericht op rechtspraktijk Gericht op beleid/wetenschap
Monodisciplinair ; doctrinair
4 5
Interdisciplinair door aanvullende disciplines:
empirisch of normatief
Vooral ‘casus-methode’ en belang Verschillende methoden.
argumentatie. Juridisch-normatief. Hoe werkt het recht?
Hoe luidt het recht? Hoe ontstaat het recht?
Hoe zou het moeten luiden?
Bv. Activistische rechters: doen aan politiek 1 perspectief binnen rechtssociologie:
milieu beleid effectiviteit v wetten, OOK andere
perspectieven!
Illustratie externe perspectief
Vraag: Waarom wordt (werd) het wettelijk vastgelegde rookverbod quasi perfect nageleefd
in de VS en slechts gedeeltelijk in België?
- Waarom waren de eerste rookverboden succesvol in California in de jaren ’80 –
terwijl roken daarvoor erg populair was in de VS?
- Deze vraag is niet te beantwoorden vanuit een intern perspectief (en al evenmin
vanuit een doctrinaire methode).
Antwoord vanuit een extern perspectief: mate van “dubbele institutionalisering”
- Wat is de impact vd zogenaamde ‘juridisering’ op traditionele domeinen vd
samenleving, bv. onderwijs of zorgverlening? belang vh recht id samenleving ↑↑
- Hoe kan achterstand bij rechtbanken v 1e aanleg & hoven v beroep w weggewerkt?
- Waarom komt Online Dispute Resolution in civiele zaken zo moeizaam van de grond,
terwijl online bankieren/shoppen/administratie… zo succesvol is?
1
Op opbouwende manier contact zoeken met wetgever, samenwerken voor verbetering vh recht
2
Socioloog h vervelende conclusies/bevindingen recht id praktijk is anders dan recht id boeken
Wetgever: ervan uitgaan dat wet id praktijk zich zo uit is niet zo, socioloog toont dit aan
3
Manier dat het is = manier dat het zou moeten z
4
Binnen discipline vd rechtswetenschap blijven
5
op een manier die verband houdt met de leer
4
Rechtssociologie
College 1 – (p.11-15)
1. Waarover gaat rechtssociologie?
Rechtssociologie Rechtswetenschap
doctrinaire methode
Methode Empirische methode die meerdere methoden 1.1.
omarmt en technieken omvat
intern perspectief
Perspectief Extern perspectief (deelnemer aan de 1.2.
rechtspraktijk)
1.1. Methode
Juridische (doctrinaire) methode (rechtswetenschap)
Regel
Subsumptie: feiten onder regel brengen
Feiten
Technieken:
- Feiten verzamelen (enkel de juridisch relevante) (beperkt) empirisch
- De regel moet worden ‘gevonden’ heuristiek
- De regel kan open / vage normen bevatten interpretatie volgens de juridische
technieken nodig
- De geldigheid ve norm controleren beoordelen volgens de interne systematiek,
formeel-juridische criteria
- Meerdere grondrechten z van toepassing afwegen
- Regelcreatie of bestaande regel kent gebreken/leegtes voorschrijven hoe het ‘zou
moeten’ (sollen/ ought to be) / verbeteren van de regel (normatief)
- Deze beslissingen / een standpunt moeten worden verdedigd argumentatie
Alles binnen grenzen vd doctrine met het oog op het bewaken vd coherentie vd doctrine
Empirische methode (rechtssociologie)
1
,Tess Martens
- Wetenschappelijke, systematische gegevensverzameling in de praktijk, in het ‘veld’.
- Criteria voor sociaal-wetenschappelijk onderzoek
Betrouwbaarheid repliceerbaarheid (als ik het opnieuw doe, zelfde resultaten?)
Externe validiteit – representativiteit ieder persoon denkt anders, elk antwoord
is belangrijk
Interne validiteit antwoorden hebben geen link met de vraag vh onderzoek
Objectiviteit van de data geen buikgevoel/common sense
- Technieken: oa. surveys, interviews, veldwerk en statistische analyses.
- Wetenschappelijke analyse van de verzamelde data.
- Recht in de samenleving.
Bv. Doctrinaire methode: genitale verminking/besnijdenis in
Senegal
1) Vaststelling van een onderzoeksprobleem ruimte om onderzoek te doen
2) Onderzoeksvragen in juridisch ‘doctrinair’ onderzoek:
- “Welke juridische instrumenten zijn relevant?” internationale verdragen, rechtspraak?
- “Hoe luidt het recht over genitale verminking/besnijdenis in Senegal?”
3) Zoeken en analyseren van juridische bronnen
- Verdragen, constitutioneel recht en wetgeving in Senegal.
- Rechtspraak.
- Rechtsleer (artikels en boeken).
- Analyse van juridische bronnen wijst op bestaan van een sterk mensenrechtelijk
kader: ‘probleem’ opgelost!
- Maar, zijn deze instrumenten ook effectief?
Waarom wel, waarom niet? Falende implementatie/handhaving? Weinig
maatschappelijke steun/naleving?
Deze vragen kunnen niet worden beantwoord d.m.v. een uitsluitend juridische
analyse, een empirisch onderzoek is nodig.
Bv. Doctrinaire methode: abortus in België
1) Vaststelling van een onderzoeksprobleem
2) Onderzoeksvragen in juridisch ‘doctrinair’ onderzoek
- “Welke juridische instrumenten zijn relevant?”
- “Hoe luidt het recht in België en in Nederland over vrijwillige zwangerschapsafbreking
op verzoek van de zwangere vrouw?“
3) Zoeken en analyseren van juridische bronnen
- Verdragen, constitutioneel recht & wetgeving België en Nederland
- Rechtspraak
- Rechtsleer (artikels & boeken)
- Analyse van juridische bronnen wijst op verschillend juridisch kader:
onderzoeks‘probleem’ en onderzoeksvragen opgelost!
- Maar, wat zijn de effecten van de regelgeving?
2
,Tess Martens
Wordt de regelgeving gevolgd? Waarom wel, waarom niet? Weinig
maatschappelijke steun/naleving? Leidt de regelgeving tot drempels bij vrijwillige
zwangerschapsafbreking? Zijn er verschillen in de effecten?
Deze vragen kunnen niet worden beantwoord d.m.v. een uitsluitend juridische
analyse, een empirisch onderzoek is nodig.
Doctrinaire trefwoorden, Law in the books Vragen
formuleringen en vragen
Privaatrecht, strafrecht, = antwoord op vragen te “Hoe luidt het recht?”
gerechtelijk recht, personen- en vinden in de boeken “Wat is het toepasselijke
familierecht, … Recht in de boeken recht?”
De rechtmatigheid van …, de “Hoe zou het recht moeten
bevoegdheid om …, de strijd van luiden?”
… met …, de aansprakelijkheid
van …, de strafbaarheid van …,
de gebondenheid aan …, de
rechtsgevolgen van …, de
geldigheid van ….,
(uitzonderings)gronden, rechten,
plichten, ... botsing, afweging, …
Inhoud van een verdrag, wet,
decreet, voorstel, procedure, …
Inhoud van een vonnis of een
arrest.
Doctrine, rechtssystematiek,
dogmatiek.
Empirische/ Law in action Vragen
rechtssociologische
trefwoorden, formuleringen en
vragen
De effectiviteit van …, de = uitvoering/naleving vh “Hoe is het recht ontstaan?”
doelmatigheid van …, de werking van recht “Hoe werkt het recht?”
…, de effecten of risico’s van …, het Wat doet het recht id “Wat doet het recht?”
functioneren van … samenleving?
De oorzaken van…, de
totstandkoming van…, de invloed
van…
Ervaringen met …, de perceptie
van…, de aanvaarding van…, de
waardering van…
Verklaring, gevolgen en oorzaken.
Bv. Regelgeving corona
1.2. Perspectief
3
, Tess Martens
Intern perspectief Extern perspectief
In rechtswetenschap In bv. rechtssociologie
Deelnemersperspectief Toeschouwersperspectief
Rolmodel van de rechter centraal Ook rollen voor wetgever, handhaver en
uitvoerder, onderzoeker.
Interne, autonome logica Relatie tot maatschappelijke
Rechtszekerheid en rechtseenheid context/samenleving
Onzekerheid en variatie
Structureel gericht op bewaken en Constructief 1 subversief 2
versterken van de coherentie vh recht
Is = ought 3 Is ≠ ought
Vooronderstelling dat recht praktisch een Toetsing van effectiviteit van het recht
verschil uitmaakt.
Gericht op rechtspraktijk Gericht op beleid/wetenschap
Monodisciplinair ; doctrinair
4 5
Interdisciplinair door aanvullende disciplines:
empirisch of normatief
Vooral ‘casus-methode’ en belang Verschillende methoden.
argumentatie. Juridisch-normatief. Hoe werkt het recht?
Hoe luidt het recht? Hoe ontstaat het recht?
Hoe zou het moeten luiden?
Bv. Activistische rechters: doen aan politiek 1 perspectief binnen rechtssociologie:
milieu beleid effectiviteit v wetten, OOK andere
perspectieven!
Illustratie externe perspectief
Vraag: Waarom wordt (werd) het wettelijk vastgelegde rookverbod quasi perfect nageleefd
in de VS en slechts gedeeltelijk in België?
- Waarom waren de eerste rookverboden succesvol in California in de jaren ’80 –
terwijl roken daarvoor erg populair was in de VS?
- Deze vraag is niet te beantwoorden vanuit een intern perspectief (en al evenmin
vanuit een doctrinaire methode).
Antwoord vanuit een extern perspectief: mate van “dubbele institutionalisering”
- Wat is de impact vd zogenaamde ‘juridisering’ op traditionele domeinen vd
samenleving, bv. onderwijs of zorgverlening? belang vh recht id samenleving ↑↑
- Hoe kan achterstand bij rechtbanken v 1e aanleg & hoven v beroep w weggewerkt?
- Waarom komt Online Dispute Resolution in civiele zaken zo moeizaam van de grond,
terwijl online bankieren/shoppen/administratie… zo succesvol is?
1
Op opbouwende manier contact zoeken met wetgever, samenwerken voor verbetering vh recht
2
Socioloog h vervelende conclusies/bevindingen recht id praktijk is anders dan recht id boeken
Wetgever: ervan uitgaan dat wet id praktijk zich zo uit is niet zo, socioloog toont dit aan
3
Manier dat het is = manier dat het zou moeten z
4
Binnen discipline vd rechtswetenschap blijven
5
op een manier die verband houdt met de leer
4
