samenvatting 2024-25 docent: Benjamin d’Hollander
VERBINTENISSENRECHT
inhoudstafel:
HOOFDSTUK 1 - DE VERBINTENIS: BEGRIP, KENMERKEN EN SOORTEN
H1.1. Algemene inleiding
H1.2. Situering en vindplaats van het verbintenissenrecht
H1.3. Begripsomschrijving en karakteristieke eigenschappen van de verbintenis
H1.4. De bronnen van verbintenissen
H1.4.1. Meerzijdige rechtshandelingen (rechtshandeling)
H1.4.2. Eenzijdige rechtshandelingen (rechtshandeling)
H1.4.3. Oneigenlijke contracten (rechtsfeit)
H1.4.3.1. Zaakwaarneming
H1.4.3.2. Onverschuldigde betaling
H1.4.3.3. Ongerechtvaardigde verrijking
H1.4.4. Buitencontractuele aansprakelijkheid (rechtsfeit)
H1.5. Indeling van de verbintenissen
H1.5.1. Verbintenissen en hun bron
H1.5.2. Verbintenissen en hun aard
H1.5.2.1. Economisch of burgerlijk karakter
H1.5.2.2. Persoonsgebonden karakter
H1.5.3. Verbintenissen en hun voorwerp
H1.5.3.1. Doen / niet doen / geven / garanderen
H1.5.3.2. Inspannings- / resultaatsverbintenis
H1.5.3.3. Deelbare / ondeelbare verbintenis
H1.5.4. Verbintenissen met pluraliteit van subjecten
H1.5.4.1. Deelbare verbintenissen
H1.5.4.2. Hoofdelijke verbintenissen
H1.5.4.3. Ondeelbare verbintenissen
H1.5.4.4. Verbintenissen in solidum
H1.5.5. Verbintenissen met bijzondere modaliteiten
H1.5.5.1. Voorwaarde
H1.5.5.2. Tijdsbepaling
HOOFDSTUK 2 - VERBINTENISSEN UIT RECHTSHANDELINGEN
H2.1. Verbintenissen uit meerzijdige rechtshandeling: het contract
H2.1.1. Het begrip contract en diverse indelingen van de contracten
H2.1.1.1. Op welke wijze komt het contract tot stand? consensuele - vormelijke -
zakelijke
H2.1.1.2. Wie heeft verbintenissen? wederkerige - eenzijdige
H2.1.1.3. Wie haalt voordeel uit het contract? onder bezwarende titel - ten
kosteloze titel
H2.1.1.4. Wie heeft inspraak in de inhoud van het contract? toetredings -
onderhandelde
H2.1.1.5. Wie zijn de partijen? consument - …
H2.1.2. Basisbeginselen van het contractenrecht
H2.1.2.1. Wilsautonomie, contractsvrijheid en consensualisme
, H2.1.2.2. Bindende kracht van het contract
H2.1.2.3. De goede trouw
H2.1.3. Totstandkoming van het contract
H2.1.3.1. Precontractuele fase en aansprakelijkheid
H2.1.3.2. Fase van de daadwerkelijke totstandkoming van het contract
H2.1.3.2.1. Aanbod en aanvaarding
H2.1.3.2.2. Geldigheidsvereisten van contracten
H2.1.3.2.2.1. Vrije en bewuste toestemming
H2.1.3.2.2.1.1. Wilsgebreken
H2.1.3.2.2.1.1.1. Dwaling
H2.1.3.2.2.1.1.2. Bedrog
H2.1.3.2.2.1.1.3. Geweld
H2.1.3.2.2.1.1.4. Misbruik van omstandigheden
H2.1.3.2.2.1.1.5. (Benadeling)
H2.1.3.2.2.2. Bekwaamheid
H2.1.3.2.2.3. Bepaalbaar en geoorloofd voorwerp
H2.1.3.2.2.4. Geoorloofde oorzaak
H2.1.3.3. Sanctionering van een probleem bij de totstandkoming van het contract
H2.1.4. Tenietgaan van het contract
H2.1.4.1. De vrijwillige nakoming van het contract door de partijen
H2.1.4.2. De niet-nakoming van het contract door (een van) de partijen
H2.1.4.2.1. Ontoerekenbare niet-nakoming
H2.1.4.2.1.1. Overmacht
H2.1.4.2.1.2. Verandering van omstandigheden
H2.1.4.2.2. Toerekenbare niet-nakoming
H2.1.4.2.2.1. Ingebrekestelling
H2.1.4.2.2.2. De niet-uitvoeringsexceptie en het retentierecht
H2.1.4.2.2.3. Andere sancties bij blijvende niet-nakoming
H2.1.4.2.2.3.1. Uitvoering in natura van de verbintenis
H2.1.4.2.2.3.2. Herstel van de schade
H2.1.4.2.2.3.3. Ontbinding van het contract
H2.1.4.2.2.3.4. Prijsvermindering
H2.1.4.2.2.4. Contractuele clausules i.v.m. de niet-nakoming van het contract
H2.1.4.2.2.4.1. Bevrijdingsbedingen
H2.1.4.2.2.4.2. Schadebedingen
H2.1.4.2.2.4.3. Interestbedingen
H2.1.4.3. Andere vormen van tenietgaan van het contract
H2.1.4.3.1. Nietigverklaring van het contract
H2.1.4.3.2. Opzegging
H2.1.5. Gevolgen van het contract voor derden
H2.1.5.1. De relativiteit van het contract
H2.1.5.1.1. Nuances en uitzonderingen op het principe van de relativiteit
H2.1.5.1.1.1. Derdenbegunstiging
H2.1.5.1.1.1.1. Derdenbeding (o.g.v. contract)
H2.1.5.1.1.1.2. Rechtstreekse vordering (o.g.v. wet)
H2.1.5.1.1.2. Derdenbinding
H2.1.5.1.1.2.1. Sterkmaking
H2.1.5.2. De tegenwerpelijkheid aan derden van het bestaan van het contract
, H2.1.5.2.1. Derde-medeplichtigheid aan de miskenning van een contractuele
verplichting
H2.1.5.2.2. Uitzonderingen op de tegenwerpelijkheid aan derden van het
bestaan van het contract
(H2.1.5.2.2.1. Veinzing)
H2.1.5.2.2.2. Pauliaanse vordering
H2.2. Verbintenissen uit eenzijdige rechtshandeling: de eenzijdige wilsuiting
HOOFDSTUK 3 - VERBINTENISSEN UIT RECHTSFEITEN
H3.1. Verbintenissen uit oneigenlijk contract
H3.2. Verbintenissen uit tot aansprakelijkheid leidende feiten: buitencontractuele
aansprakelijkheid
H3.2.1. Feiten die tot aansprakelijkheid leiden
H3.2.1.1. Aansprakelijkheid voor eigen daad
H3.2.1.1.1. Definitie van de fout
H3.2.1.1.1.1. Schending wettelijke regel
H3.2.1.1.2.2. Schending algemene zorgvuldigheidsnorm
H3.2.1.1.2. Gronden van uitsluiting van aansprakelijkheid
H3.2.1.1.3. Aansprakelijkheid van minderjarigen
H3.2.1.1.4. Beperking van aansprakelijkheid
H3.2.1.2. Aansprakelijkheid voor andermans daad
H3.2.1.1. Titularissen van gezag over de persoon van minderjarigen
H3.2.1.2. Personen belast met het toezicht op anderen
H3.2.1.2.1. Personen (fysieke en rechtspersonen) die belast zijn met een
globaal en duurzaam toezicht op anderen
H3.2.1.2.2. Onderwijsinstellingen
H3.2.1.2.3. Aanstellers
H3.2.1.3. Aansprakelijkheid voor zaken en dieren
H3.2.1.3.1. Bewaarder van gebrekkige zaken
H3.2.1.3.2. Bewaarder van een dier
(H3.2.1.4. Bijzondere aansprakelijkheidsregimes)
H3.2.2. Oorzakelijk verband
H3.2.2.1. Conditio sine qua non
H3.2.2.2. Equivalentieleer
H3.2.2.3. Pluraliteit van aansprakelijken
H3.2.2.4. Verlies van een kans
H3.2.3. Schade
H3.2.3.1. Soorten schade
H3.2.3.2. Preventie van schade
H3.2.3.3. Voorbeschiktheid en vooraf bestaande toestand van de benadeelde
H3.2.4. Gevolgen van aansprakelijkheid
,HOOFDSTUK 1 - DE VERBINTENIS: BEGRIP, KENMERKEN EN SOORTEN
H1.1. Algemene inleiding
definitie verbintenis → art. 5.1 BW
➔ bevat minstens 2 rechtssubjecten
➔ de ene heeft een vorderingsrecht op een prestatie van de andere
bv. trein nemen: NMBS heeft vorderingsrecht → u bent hen een geldsom verplicht
➔ antw: optie 5
➔ betreft buitencontractuele aansprakelijkheid (BCA) (rechtsfeit)
➔ BW:
● vanaf 12 jaar kan men zelf aangesproken worden voor zijn daden
● ouders worden geacht aansprakelijk te zijn voor hun kinderen tot 16 jaar, tenzij zij
kunnen aantonen geen fout te hebben gemaakt in hun toezicht (moeilijk aan te tonen)
➔ mogelijks is er een klacht ingediend bij de politie, dan worden ze ook strafrechtelijk vervolgd
→ strafrechtelijk en burgerrechtelijk kan dus samenlopen
,➔ antw: er is sprake van een verbintenis, want de bonnenman heeft een vordering
➔ ‘u krijgt van mij het recht op een gratis tv’ = eenzijdige rechtshandeling → dus: persoon die tv
krijgt kan deze opeisen (= vordering)
➔ (rechtsmisbruik zou kunnen worden opgeworpen, maar neemt niet weg dat er in eerste
instantie een vordering is ontstaan)
➔ antw: ja, want dit is een onverschuldigde betaling (= oneigenlijk contract, rechtsfeit)
,➔ antw: nee, want er is een contract
➔ op basis van de whatsapp berichten is een contract tot stand gekomen → dat moet worden
nageleefd
➔ gelijkaardige situatie: tweedehands:
je stelt iets te koop voor €50 en iemand zegt ‘ik wil dat voor die prijs’, dan ontstaat er een
contract (afdwingbaar) (als er daarna iemand hoger biedt is dat jammer)
H1.2. Situering en vindplaats van het verbintenissenrecht
dwingend recht grotendeels aanvullend recht
ongelijke partijen: overheid kan in bepaalde
gevallen haar wil doordrukken
➔ overheid kan ook beroep doen op privaatrecht (optreden als particulier)
, bv. u heeft een huis met voortuin → overheid wil die wegdoen om een fietspad aan te leggen
overheid (gemeente) heeft 2 opties:
1. privaatrecht
overheid kan de tuin kopen (er ontstaat een koopovereenkomst tussen gelijke partijen)
2. publiekrecht
stel u wil de tuin niet verkopen, dan kan de overheid overgaan tot gedwongen overname
(overheid heeft namelijk een onteigeningsrecht, mits bepaalde voorwaarden)
➔ burgerlijk recht (en verbintenissenrecht) wordt de ‘moeder van het privaatrecht’ genoemd
→ want alle andere rechtstakken vallen daar altijd op terug
bv. huwelijk = contract (verbintenissenrecht)
Oud BW - 1804
➔ werd doorheen de jaren aangevuld door rechtspraak en rechtsleer → want maatschappij
wijzigde en OBW had daar geen regels voor
➔ sinds 2023 → NBW van toepassing
(OBW nog kennen voor contracten die opgesteld zijn voor die tijd)
➔ ! in dit vak focussen we op NBW
,H1.3. Begripsomschrijving en karakteristieke eigenschappen van de verbintenis
onderdelen definitie verbintenis → art. 5.1 BW
1. creëert een rechtsband (‘verbinding’) tussen personen
2. voorwerp van de verbintenis: een in geld waardeerbare prestatie
3. is afdwingbaar
prestatie / voorwerp:
1. doen
bv. tuin aanleggen
2. niet doen
bv. niet concurreren
3. geven
bv. geldsom
4. garanderen
1. verbintenis creëert een rechtsband tussen personen
➔ minstens 2 personen (SA - SE) (kan zowel natuurlijke als RP zijn)
➔ SA heeft een verbintenis / schuld tegenover SE
is “gehouden tot” (= verplicht) het leveren van een prestatie
➔ SE heeft een vorderingsrecht tegenover SA
kan een prestatie vorderen of eisen van de SA
, ➔ antw:
dit betreft een zakelijk recht,
namelijk erfdienstbaarheid
→ elke nieuwe eigenaar zal dat
recht moeten respecteren
(want dat heeft absolute werking)
➔ antw:
dit betreft een vorderingsrecht
→ Joris kan niets eisen van Amira
(zij is een derde en staat er
volledig buiten)
(Joris kan Tom wel aanspreken
wegens contractbreuk)
2. verbintenis heeft een in geld waardeerbare aanspraak tot voorwerp
het klassieke verbintenissenrecht concentreert zich op de vermogensrechtelijke
verbintenissen: vermogensrechtelijk → ‘in uw vermogen’ → in geld waardeerbaar
bv. auto kopen:
auto krijgen = positief vermogensbestanddeel
auto leveren = negatief vermogensbestanddeel (vertegenwoordigd een negatieve waarde)
bv. verplichting trouw te zijn in huwelijk = niet vermogensrechtelijk
3. verbintenis is afdwingbaar
principe: verbintenissen zijn juridisch afdwingbaar
uitzonderingen:
1. van nature (herenakkoord / gentlemen’s agreement)
sommige verbintenissen zijn uit hun aard / van nature niet juridisch afdwingbaar
bv. je spreekt af om te gaan eten en je komt niet opdagen
2. omdat je dat zo hebt afgesproken
bv. staking NMBS (men is niet tevreden met de uurregeling) → er zal onderhandelt worden
met de vakbonden en mogelijks zegt NMBS: “we zullen het aanpassen” → men zal hierbij ook
overeenkomen dat dit niet juridisch afdwingbaar is (bij niet-nakoming zal men waarschijnlijk
opnieuw staken)
➔ niet altijd even duidelijk of iets al dan niet afdwingbaar is
, ➔ dat David geen andere werken mocht verkopen was een herenakkoord → niet afdwingbaar
➔ Loes had wel afdwingbare afspraken die ze niet nakwam
verschil ‘gewone’ (civiele) verbintenis en natuurlijke verbintenis:
definitie natuurlijke verbintenis → art. 5.2 BW
➔ principe: uitvoering kan niet worden afgedwongen
➔ maar: bij vrijwillige uitvoering kan het niet worden teruggeëist
bv. uw ouders onderhouden u → later kunnen ze dat geld niet terugvragen
➔ ! natuurlijke verbintenis kan worden omgezet in een verbintenis door ze te erkennen /
bevestigen
bv. in een berichtje
➔ antw:
betalen van begrafeniskosten
= natuurlijke verbintenis
→ ze heeft die uitgevoerd dus
restitutie is niet mogelijk
VERBINTENISSENRECHT
inhoudstafel:
HOOFDSTUK 1 - DE VERBINTENIS: BEGRIP, KENMERKEN EN SOORTEN
H1.1. Algemene inleiding
H1.2. Situering en vindplaats van het verbintenissenrecht
H1.3. Begripsomschrijving en karakteristieke eigenschappen van de verbintenis
H1.4. De bronnen van verbintenissen
H1.4.1. Meerzijdige rechtshandelingen (rechtshandeling)
H1.4.2. Eenzijdige rechtshandelingen (rechtshandeling)
H1.4.3. Oneigenlijke contracten (rechtsfeit)
H1.4.3.1. Zaakwaarneming
H1.4.3.2. Onverschuldigde betaling
H1.4.3.3. Ongerechtvaardigde verrijking
H1.4.4. Buitencontractuele aansprakelijkheid (rechtsfeit)
H1.5. Indeling van de verbintenissen
H1.5.1. Verbintenissen en hun bron
H1.5.2. Verbintenissen en hun aard
H1.5.2.1. Economisch of burgerlijk karakter
H1.5.2.2. Persoonsgebonden karakter
H1.5.3. Verbintenissen en hun voorwerp
H1.5.3.1. Doen / niet doen / geven / garanderen
H1.5.3.2. Inspannings- / resultaatsverbintenis
H1.5.3.3. Deelbare / ondeelbare verbintenis
H1.5.4. Verbintenissen met pluraliteit van subjecten
H1.5.4.1. Deelbare verbintenissen
H1.5.4.2. Hoofdelijke verbintenissen
H1.5.4.3. Ondeelbare verbintenissen
H1.5.4.4. Verbintenissen in solidum
H1.5.5. Verbintenissen met bijzondere modaliteiten
H1.5.5.1. Voorwaarde
H1.5.5.2. Tijdsbepaling
HOOFDSTUK 2 - VERBINTENISSEN UIT RECHTSHANDELINGEN
H2.1. Verbintenissen uit meerzijdige rechtshandeling: het contract
H2.1.1. Het begrip contract en diverse indelingen van de contracten
H2.1.1.1. Op welke wijze komt het contract tot stand? consensuele - vormelijke -
zakelijke
H2.1.1.2. Wie heeft verbintenissen? wederkerige - eenzijdige
H2.1.1.3. Wie haalt voordeel uit het contract? onder bezwarende titel - ten
kosteloze titel
H2.1.1.4. Wie heeft inspraak in de inhoud van het contract? toetredings -
onderhandelde
H2.1.1.5. Wie zijn de partijen? consument - …
H2.1.2. Basisbeginselen van het contractenrecht
H2.1.2.1. Wilsautonomie, contractsvrijheid en consensualisme
, H2.1.2.2. Bindende kracht van het contract
H2.1.2.3. De goede trouw
H2.1.3. Totstandkoming van het contract
H2.1.3.1. Precontractuele fase en aansprakelijkheid
H2.1.3.2. Fase van de daadwerkelijke totstandkoming van het contract
H2.1.3.2.1. Aanbod en aanvaarding
H2.1.3.2.2. Geldigheidsvereisten van contracten
H2.1.3.2.2.1. Vrije en bewuste toestemming
H2.1.3.2.2.1.1. Wilsgebreken
H2.1.3.2.2.1.1.1. Dwaling
H2.1.3.2.2.1.1.2. Bedrog
H2.1.3.2.2.1.1.3. Geweld
H2.1.3.2.2.1.1.4. Misbruik van omstandigheden
H2.1.3.2.2.1.1.5. (Benadeling)
H2.1.3.2.2.2. Bekwaamheid
H2.1.3.2.2.3. Bepaalbaar en geoorloofd voorwerp
H2.1.3.2.2.4. Geoorloofde oorzaak
H2.1.3.3. Sanctionering van een probleem bij de totstandkoming van het contract
H2.1.4. Tenietgaan van het contract
H2.1.4.1. De vrijwillige nakoming van het contract door de partijen
H2.1.4.2. De niet-nakoming van het contract door (een van) de partijen
H2.1.4.2.1. Ontoerekenbare niet-nakoming
H2.1.4.2.1.1. Overmacht
H2.1.4.2.1.2. Verandering van omstandigheden
H2.1.4.2.2. Toerekenbare niet-nakoming
H2.1.4.2.2.1. Ingebrekestelling
H2.1.4.2.2.2. De niet-uitvoeringsexceptie en het retentierecht
H2.1.4.2.2.3. Andere sancties bij blijvende niet-nakoming
H2.1.4.2.2.3.1. Uitvoering in natura van de verbintenis
H2.1.4.2.2.3.2. Herstel van de schade
H2.1.4.2.2.3.3. Ontbinding van het contract
H2.1.4.2.2.3.4. Prijsvermindering
H2.1.4.2.2.4. Contractuele clausules i.v.m. de niet-nakoming van het contract
H2.1.4.2.2.4.1. Bevrijdingsbedingen
H2.1.4.2.2.4.2. Schadebedingen
H2.1.4.2.2.4.3. Interestbedingen
H2.1.4.3. Andere vormen van tenietgaan van het contract
H2.1.4.3.1. Nietigverklaring van het contract
H2.1.4.3.2. Opzegging
H2.1.5. Gevolgen van het contract voor derden
H2.1.5.1. De relativiteit van het contract
H2.1.5.1.1. Nuances en uitzonderingen op het principe van de relativiteit
H2.1.5.1.1.1. Derdenbegunstiging
H2.1.5.1.1.1.1. Derdenbeding (o.g.v. contract)
H2.1.5.1.1.1.2. Rechtstreekse vordering (o.g.v. wet)
H2.1.5.1.1.2. Derdenbinding
H2.1.5.1.1.2.1. Sterkmaking
H2.1.5.2. De tegenwerpelijkheid aan derden van het bestaan van het contract
, H2.1.5.2.1. Derde-medeplichtigheid aan de miskenning van een contractuele
verplichting
H2.1.5.2.2. Uitzonderingen op de tegenwerpelijkheid aan derden van het
bestaan van het contract
(H2.1.5.2.2.1. Veinzing)
H2.1.5.2.2.2. Pauliaanse vordering
H2.2. Verbintenissen uit eenzijdige rechtshandeling: de eenzijdige wilsuiting
HOOFDSTUK 3 - VERBINTENISSEN UIT RECHTSFEITEN
H3.1. Verbintenissen uit oneigenlijk contract
H3.2. Verbintenissen uit tot aansprakelijkheid leidende feiten: buitencontractuele
aansprakelijkheid
H3.2.1. Feiten die tot aansprakelijkheid leiden
H3.2.1.1. Aansprakelijkheid voor eigen daad
H3.2.1.1.1. Definitie van de fout
H3.2.1.1.1.1. Schending wettelijke regel
H3.2.1.1.2.2. Schending algemene zorgvuldigheidsnorm
H3.2.1.1.2. Gronden van uitsluiting van aansprakelijkheid
H3.2.1.1.3. Aansprakelijkheid van minderjarigen
H3.2.1.1.4. Beperking van aansprakelijkheid
H3.2.1.2. Aansprakelijkheid voor andermans daad
H3.2.1.1. Titularissen van gezag over de persoon van minderjarigen
H3.2.1.2. Personen belast met het toezicht op anderen
H3.2.1.2.1. Personen (fysieke en rechtspersonen) die belast zijn met een
globaal en duurzaam toezicht op anderen
H3.2.1.2.2. Onderwijsinstellingen
H3.2.1.2.3. Aanstellers
H3.2.1.3. Aansprakelijkheid voor zaken en dieren
H3.2.1.3.1. Bewaarder van gebrekkige zaken
H3.2.1.3.2. Bewaarder van een dier
(H3.2.1.4. Bijzondere aansprakelijkheidsregimes)
H3.2.2. Oorzakelijk verband
H3.2.2.1. Conditio sine qua non
H3.2.2.2. Equivalentieleer
H3.2.2.3. Pluraliteit van aansprakelijken
H3.2.2.4. Verlies van een kans
H3.2.3. Schade
H3.2.3.1. Soorten schade
H3.2.3.2. Preventie van schade
H3.2.3.3. Voorbeschiktheid en vooraf bestaande toestand van de benadeelde
H3.2.4. Gevolgen van aansprakelijkheid
,HOOFDSTUK 1 - DE VERBINTENIS: BEGRIP, KENMERKEN EN SOORTEN
H1.1. Algemene inleiding
definitie verbintenis → art. 5.1 BW
➔ bevat minstens 2 rechtssubjecten
➔ de ene heeft een vorderingsrecht op een prestatie van de andere
bv. trein nemen: NMBS heeft vorderingsrecht → u bent hen een geldsom verplicht
➔ antw: optie 5
➔ betreft buitencontractuele aansprakelijkheid (BCA) (rechtsfeit)
➔ BW:
● vanaf 12 jaar kan men zelf aangesproken worden voor zijn daden
● ouders worden geacht aansprakelijk te zijn voor hun kinderen tot 16 jaar, tenzij zij
kunnen aantonen geen fout te hebben gemaakt in hun toezicht (moeilijk aan te tonen)
➔ mogelijks is er een klacht ingediend bij de politie, dan worden ze ook strafrechtelijk vervolgd
→ strafrechtelijk en burgerrechtelijk kan dus samenlopen
,➔ antw: er is sprake van een verbintenis, want de bonnenman heeft een vordering
➔ ‘u krijgt van mij het recht op een gratis tv’ = eenzijdige rechtshandeling → dus: persoon die tv
krijgt kan deze opeisen (= vordering)
➔ (rechtsmisbruik zou kunnen worden opgeworpen, maar neemt niet weg dat er in eerste
instantie een vordering is ontstaan)
➔ antw: ja, want dit is een onverschuldigde betaling (= oneigenlijk contract, rechtsfeit)
,➔ antw: nee, want er is een contract
➔ op basis van de whatsapp berichten is een contract tot stand gekomen → dat moet worden
nageleefd
➔ gelijkaardige situatie: tweedehands:
je stelt iets te koop voor €50 en iemand zegt ‘ik wil dat voor die prijs’, dan ontstaat er een
contract (afdwingbaar) (als er daarna iemand hoger biedt is dat jammer)
H1.2. Situering en vindplaats van het verbintenissenrecht
dwingend recht grotendeels aanvullend recht
ongelijke partijen: overheid kan in bepaalde
gevallen haar wil doordrukken
➔ overheid kan ook beroep doen op privaatrecht (optreden als particulier)
, bv. u heeft een huis met voortuin → overheid wil die wegdoen om een fietspad aan te leggen
overheid (gemeente) heeft 2 opties:
1. privaatrecht
overheid kan de tuin kopen (er ontstaat een koopovereenkomst tussen gelijke partijen)
2. publiekrecht
stel u wil de tuin niet verkopen, dan kan de overheid overgaan tot gedwongen overname
(overheid heeft namelijk een onteigeningsrecht, mits bepaalde voorwaarden)
➔ burgerlijk recht (en verbintenissenrecht) wordt de ‘moeder van het privaatrecht’ genoemd
→ want alle andere rechtstakken vallen daar altijd op terug
bv. huwelijk = contract (verbintenissenrecht)
Oud BW - 1804
➔ werd doorheen de jaren aangevuld door rechtspraak en rechtsleer → want maatschappij
wijzigde en OBW had daar geen regels voor
➔ sinds 2023 → NBW van toepassing
(OBW nog kennen voor contracten die opgesteld zijn voor die tijd)
➔ ! in dit vak focussen we op NBW
,H1.3. Begripsomschrijving en karakteristieke eigenschappen van de verbintenis
onderdelen definitie verbintenis → art. 5.1 BW
1. creëert een rechtsband (‘verbinding’) tussen personen
2. voorwerp van de verbintenis: een in geld waardeerbare prestatie
3. is afdwingbaar
prestatie / voorwerp:
1. doen
bv. tuin aanleggen
2. niet doen
bv. niet concurreren
3. geven
bv. geldsom
4. garanderen
1. verbintenis creëert een rechtsband tussen personen
➔ minstens 2 personen (SA - SE) (kan zowel natuurlijke als RP zijn)
➔ SA heeft een verbintenis / schuld tegenover SE
is “gehouden tot” (= verplicht) het leveren van een prestatie
➔ SE heeft een vorderingsrecht tegenover SA
kan een prestatie vorderen of eisen van de SA
, ➔ antw:
dit betreft een zakelijk recht,
namelijk erfdienstbaarheid
→ elke nieuwe eigenaar zal dat
recht moeten respecteren
(want dat heeft absolute werking)
➔ antw:
dit betreft een vorderingsrecht
→ Joris kan niets eisen van Amira
(zij is een derde en staat er
volledig buiten)
(Joris kan Tom wel aanspreken
wegens contractbreuk)
2. verbintenis heeft een in geld waardeerbare aanspraak tot voorwerp
het klassieke verbintenissenrecht concentreert zich op de vermogensrechtelijke
verbintenissen: vermogensrechtelijk → ‘in uw vermogen’ → in geld waardeerbaar
bv. auto kopen:
auto krijgen = positief vermogensbestanddeel
auto leveren = negatief vermogensbestanddeel (vertegenwoordigd een negatieve waarde)
bv. verplichting trouw te zijn in huwelijk = niet vermogensrechtelijk
3. verbintenis is afdwingbaar
principe: verbintenissen zijn juridisch afdwingbaar
uitzonderingen:
1. van nature (herenakkoord / gentlemen’s agreement)
sommige verbintenissen zijn uit hun aard / van nature niet juridisch afdwingbaar
bv. je spreekt af om te gaan eten en je komt niet opdagen
2. omdat je dat zo hebt afgesproken
bv. staking NMBS (men is niet tevreden met de uurregeling) → er zal onderhandelt worden
met de vakbonden en mogelijks zegt NMBS: “we zullen het aanpassen” → men zal hierbij ook
overeenkomen dat dit niet juridisch afdwingbaar is (bij niet-nakoming zal men waarschijnlijk
opnieuw staken)
➔ niet altijd even duidelijk of iets al dan niet afdwingbaar is
, ➔ dat David geen andere werken mocht verkopen was een herenakkoord → niet afdwingbaar
➔ Loes had wel afdwingbare afspraken die ze niet nakwam
verschil ‘gewone’ (civiele) verbintenis en natuurlijke verbintenis:
definitie natuurlijke verbintenis → art. 5.2 BW
➔ principe: uitvoering kan niet worden afgedwongen
➔ maar: bij vrijwillige uitvoering kan het niet worden teruggeëist
bv. uw ouders onderhouden u → later kunnen ze dat geld niet terugvragen
➔ ! natuurlijke verbintenis kan worden omgezet in een verbintenis door ze te erkennen /
bevestigen
bv. in een berichtje
➔ antw:
betalen van begrafeniskosten
= natuurlijke verbintenis
→ ze heeft die uitgevoerd dus
restitutie is niet mogelijk
