Op weg met een groep
Hoofdstuk 1: Een model voor klashouden
Klashouden: een eerste situering
Klashouden: what’s in a name?
Klashouden ≠ klasmanagement
- Klasmanagement = afkomstig uit de economie, de manager staat in voor alle beslissingen in functie van zijn team
- Klashouden = brede interpretatie met de leerling centraal
Klashouden is het geheel aan proactieve en reactieve maatregelen die een leerkracht stelt, met als
doel een veilig, stimulerend en gestructureerd leer- en leefklimaat te hanteren. Het vraagt een
zekere ‘meesterschap’ dat hij inzet om de verbondenheid te stimuleren.
Het belang van klashouden blijkt zeer hoog te zijn en dit zowel voor leerkrachten als voor leerlingen. Onderzoek wijst uit
dat falend klashouden een grote invloed hebben op:
- De leerprestaties van leerlingen
- De mate van betrokkenheid, een toegenomen weerstand, ongewenst en in sommige gevallen agressief gedrag
- De zelfeffectiviteit van leraren, een sterke voorspeller van vroegtijdige uitstroom (burn-out, …)
Klashouden: een systemische benadering
Als je in de literatuur op zoek gaat naar informatie, beperken deze materialen zich vaak tot de proactieve of reactieve
handelingen die gesteld kunnen worden maar houden geen rekening met de specificiteit van de context en de actoren
die in deze situaties een rol spelen.
Klashouden is veel breder omdat de volledige onderwijssituatie beïnvloedt. We benaderen klashouden als een systemisch
geheel, een totaalaanpak waarin de verschillende actoren, processen en contextvariabelen in samenhang worden
gepresenteerd. In dit systeem speelt elke actor zijn rol en heeft elke beslissing die hij/zij maakt een gevolg voor de andere
actoren, processen en contextvariabelen.
Om dit meesterschap te kunnen toepassen heeft de leraar stevige kennis van de verschillende ingrediënten van goed
klasmanagement. .
Het model voor klashouden
Het model voor klashouden dat we in deze cursus hanteren, is van een
andere orde dan het pedagogisch en het didactisch model omdat het minder
een generiek en eerder een thematisch model is. De verschillende
variabelen die een rol spelen bij het klashouden worden in dit model
gevisualiseerd, het staat toe de systemische samenhang duidelijk te maken
en de complexiteit van het thema ‘klashouden’ samen te vatten.
!! Basiselementen klashouden:
1. Duidelijkheid
2. Controle
3. Tempo
4. Motivatie
,De klasgroep staat centraal
De volledige klasgroep staat hierbij centraal, de leerling komt door gepast klashouden in een veilige, stimulerende en
gestructureerde leeromgeving tot leren. De klasgroep wordt gezien als de centrale actor waarmee de leerkracht in
interactie treedt en waarop verschillende actoren uit de context een invloed hebben.
De klasgroep is een complex systeem dat in constante interactie staat met de andere kenmerken van de leerkracht
en met het veelvoud aan leerlingenkenmerken en -relaties.
Tussen klasgroepen bestaat er een grote diversiteit, de bronnen van die diversiteit liggen in de diversiteit tussen
individuele leerlingen, de manier waarop leerlingen in interactie treden. Het werk- en leefklimaat van de klasgroep
hangt af van zowel de kenmerken van individuele leerlingen als van verbondenheid en dynamiek binnen de groep.
Kenmerken van de leerling
De kenmerken van individuele leerlingen binnen een klasgroep bepalen in sterke mate het functioneren van de
klasgroep zelf. Deze bronnen van diversiteit staan niet los van elkaar maar staan vaak in relatie met elkaar.
We kunnen onmogelijk voor al deze bronnen een specifieke aanpak ontwikkelen, ook kunnen we de verschillen
tussen leerlingen vaak niet volledig wegwerken. Daarom focussen op motivatie (Valcke en De Craene) als
belangrijkste indicator van verschillen tussen leerlingen.
=> Motivatie blijkt de gemeenschappelijke noemer te zijn die bij problemen met leerlingen herhaaldelijk
opduikt. Motivatie heeft een betekenisvolle voorspeller voor betere leerprestaties, het hangt samen met alle
andere diversiteitsvariabelen. Als leerkracht heb je geen invloed op de thuissituatie van leerlingen, maar je kan
wel de motivatie van kinderen beïnvloeden en daarmee rekening houden.
Daarom is het ontzettend belangrijk om als leerkracht op de hoogte te zijn van de beginsituatie van de leerlingen
en hun basisbehoeften.
Kenmerken van de klas
Niet enkel de kenmerken van de individuele leerling maar ook de kenmerken van de klas als groep zijn
verantwoordelijk voor het leer- en leefklimaat. De unieke combinatie van leerlingen en de manier waarop deze
individuele leerlingen met elkaar in interactie treden, maken de klasgroep.
!! Een klasgroep is vrij gevoelig aan veranderingen: de komst of het vertrek van één leerling kan de dynamiek in
de klasgroep veranderen.
Als we het gedag van een individuele leerling willen begrijpen, moeten we het zien in relatie tot de klasgroep en
dit omdat de klasgroep een invloed heeft op het gedrag van individuele leerlingen.
Als leerkracht is het niet evident om tegenwicht te bieden wanneer de waarden niet overeenkomen met de
waarden die de leerkracht wil uitdragen. Het gedrag dat de leerkracht stelt, is minder ‘cool’ dan klasgenoten.
Toch kan je een tegenwicht bieden tegen een negatieve groepsidentiteit, leerkrachten kunnen de school-
identiteit ook positief beïnvloeden dat sterk bepaald wordt door het welbevinden, verbondenheid, competentie.
=> Door te voldoen aan de basisbehoeften van het kind, stel je het kind in staat om tot een meer geïntegreerde
identiteit te komen waardoor ze beter in staat zijn hun eigen keuzes te maken en de keuze van hun peers naast
zich neer te leggen. In hun relatie met de klasgroep van leerkrachten wordt verwacht dat ze hun meesterschap
inzetten om een veilig, stimulerend en gestructureerd leer- en leefklimaat te creëren.
,De leraar in de klasgroep
Klashouden doet beroep op alle competenties van de leraar
In het model voor klashouden krijgt ook de leraar een
prominente rol, zijn meesterschap zal bepalen in welke
mate er een veilig, stimulerend en gestructureerd leer- en
leefklimaat kan gerealiseerd worden. Dit meesterschap van
de leraar wordt in het model voorgesteld door de 5 bollen
die elk op zich één van de rollen voorstelt die de leerkracht
zal moeten innemen.
Een groot aantal actoren, processen, variabelen oefenen
invloed uit op het leer- en leefklimaat van de klas en op het
klashouden.
Goed klashouden is het resultaat van een complexe
interactie van zijn didactische, pedagogische,
communicatieve, inhoudelijke én organisatorische vaardigheden.
=> Hoe sterker deze rollen met elkaar vervlochten zijn, hoe sterker het klashouden zal zijn en hoe groter de
impact zal zijn op het leren. Klashouden maakt integraal deel uit van alle andere zaken die in de leer- en
leefomgeving plaatsvinden en die gericht zijn op leren. De vervlochtenheid wordt in het model voorgesteld door
de in elkaar lopende cirkels rond de rollen.
!! Enige compensatie tussen de rollen is mogelijk, de ene haalt de andere op. Indien een leerkracht sterk uitvalt
voor één van de rollen kunnen de andere rollen hier niet voor compenseren. Wanneer een leerkracht inhoudelijk
zwak staat, valt onmiddellijk door de mand en verliest zijn aanzien ten opzichte van de groep.
Kenmerk leerkracht Totaal aantal studies Effect prestaties Rang
Training van leraren 53 0,11 124
Leraarbeheersing van de domeinkennis 92 0,09 125
Kwaliteit van zijn/haar onderwijs 141 0,44 56
Relatie leerling-leraar 229 0,72 11
Professionele ontwikkeling 537 0,62 19
Verwachtingen van leraren 674 0,43 58
Leerlingen niet ‘etiketteren’ 79 0,61 21
Helderheid onderwijs leraar ? 0,75 8
HELDERHEID LERAAR » RELATIE LLN-LKR » PROFESSIONELE ONTWIKKELING » NIET ETIKETTEREN » KENNIS
De rol van inhoudelijk expert => kleinste effect
De rol van opvoeder => gemiddeld tot hoog effect
Leraar als didacticus en organisator => hoog effect
De leraar als opvoeder:
De mate waarin een leerkracht erin slaagt zijn rol als opvoeder op te nemen en een kwaliteitsvolle
relatie met zijn leerlingen aan te gaan, heeft een grote invloed op zijn klashouden en bijgevolg ook op
het klimaat. - Een positieve relatie tussen leerling-leerkracht heeft een direct en relatief groot effect
op de leerprestaties van de leerlingen. Daarom wordt de relatie tussen leerkracht en zijn leerlingen als
basis van klashouden gezien. - De vaardigheden van leraar als opvoeder hebben een groot effect op de
andere rollen die een leerkracht moet innemen, hoe sterker de verschillende rollen met elkaar
vervlochten zijn, hoe effectiever het klashouden.
De leraar als opvoeder – de leraar als didacticus:
De relatie tussen de leerkracht en de leerling heeft een groot effect op de manier waarop leerlingen het
leerklimaat beleven. Deze beleving van het instructieklimaat heeft een grote impact op de leerprestaties
van leerlingen. Er blijkt een duidelijk verband tussen de manier waarop leerlingen de relatie met hun
, leraar beleven en hun attitude tegenover de lessen van deze leraren. Leerlingen die een negatieve relatie
hebben met hun leerkracht hebben vaker een negatieve attitude.
De leraar als opvoeder – de leraar als organisator
Als een leraar een goede relatie heeft met zijn leerlingen, zullen de leerlingen eerder geneigd zijn regels,
routines en ordemaatregelen die het gevolg zijn van hun overtredingen, te accepteren.
De leraar als opvoeder – de leraar als teamspeler
Het verband hiertussen is de mate waarin een leerkracht erin slaagt te communiceren vanuit de
basishoudingen. Een leerkracht die erin slaagt om een team te vormen met de klasgroep zal in dit team
zijn rol als coach gemakkelijker kunnen opnemen.
De leraar als opvoeder – de leraar als inhoudelijk expert
Indien een leerkracht nog te veel moet focussen op de inhoud van de lessen is er tijdens zijn lessen
onvoldoende ruimte in zijn kortetermijngeheugen om naast de focus op de inhouden nog aandacht te
besteden aan waardeontwikkeling en attitudevorming.
!! De pedagogische vaardigheden waarmee een leerkracht een positieve relatie met zijn leerlingen
bestendigt zijn van cruciaal belang. De basishoudingen van een leerkracht kan een handvat zijn:
Ondersteunen Uitdagen Waarderen Vertrouwen
Ondersteunen vanuit Wanneer we Het waarderen van Vertrouwen geven
het oogpunt van leerlingen willen kinderen is een vanuit het
klashouden betekent uitdagen met het oog belangrijke perspectief van
het evenwicht vinden op effectief basishouding die kan klashouden houdt in
tussen autonomie en klashouden, is het ingezet worden om dat we kinderen
autoriteit. essentieel om de te komen tot laten ervaren dat je
sociale vaardigheden effectief klashouden in hen gelooft en je
Ontwikkelings- en attitudes die we en een fijne groep. erop vertrouwt dat
psychologisch gezien van leerlingen leerlingen mits
zijn kinderen nog niet verwachten ook Willen we een voldoende
klaar om hun gedrag effectief aan te leren. positieve relatie ondersteuning
volledig zelf te sturen. opbouwen met een problemen zelf
We dagen kinderen kind, dan moeten we kunnen oplossen.
In een veilig, uit hun eigen weg te dat kind waarderen
stimulerend en vinden in een groep, in wat het kan. Bij moeilijk gedrag
gestructureerd leer- en we zullen leerlingen geef je niet op en je
leefklimaat bieden aanmoedigen om De kwaliteiten in hebt vertrouwen in je
leerkrachten voor zichzelf grenzen groep moeten erkent eigen capaciteiten als
ondersteuning door de te verleggen, eigen worden en beroep op opvoeder om samen
autonomie van beslissingen laat doen in met de leerlingen dit
leerlingen in balans te nemen, … Op die groepsvorming, leerproces aan te
brengen met de eigen manier ontdekt een verantwoordelijkheid gaan.
autoriteit. kind wie het is geven binnen de
binnen een groep en groep en hen Leerlingen hebben
Effectief klashouden wat zijn talenten zijn betrekken bij het het vertrouwen in
streeft om leerlingen op sociaal vlak. opstellen van regels. hun mogelijkheden
aan te leren zelf nodig. Het daagt ons
verantwoordelijke Een essentieel uit om gericht naar
beslissingen te nemen kenmerk is gedrag te kijken en
en binnen het onvoorwaardelijke op zoek te gaan naar
raamwerk van regels acceptatie, je mag de achterliggende
en afspraken hiervoor zijn wie je bent. reden van het
voldoende vrijheid te gedrag.
geven.
Hoofdstuk 1: Een model voor klashouden
Klashouden: een eerste situering
Klashouden: what’s in a name?
Klashouden ≠ klasmanagement
- Klasmanagement = afkomstig uit de economie, de manager staat in voor alle beslissingen in functie van zijn team
- Klashouden = brede interpretatie met de leerling centraal
Klashouden is het geheel aan proactieve en reactieve maatregelen die een leerkracht stelt, met als
doel een veilig, stimulerend en gestructureerd leer- en leefklimaat te hanteren. Het vraagt een
zekere ‘meesterschap’ dat hij inzet om de verbondenheid te stimuleren.
Het belang van klashouden blijkt zeer hoog te zijn en dit zowel voor leerkrachten als voor leerlingen. Onderzoek wijst uit
dat falend klashouden een grote invloed hebben op:
- De leerprestaties van leerlingen
- De mate van betrokkenheid, een toegenomen weerstand, ongewenst en in sommige gevallen agressief gedrag
- De zelfeffectiviteit van leraren, een sterke voorspeller van vroegtijdige uitstroom (burn-out, …)
Klashouden: een systemische benadering
Als je in de literatuur op zoek gaat naar informatie, beperken deze materialen zich vaak tot de proactieve of reactieve
handelingen die gesteld kunnen worden maar houden geen rekening met de specificiteit van de context en de actoren
die in deze situaties een rol spelen.
Klashouden is veel breder omdat de volledige onderwijssituatie beïnvloedt. We benaderen klashouden als een systemisch
geheel, een totaalaanpak waarin de verschillende actoren, processen en contextvariabelen in samenhang worden
gepresenteerd. In dit systeem speelt elke actor zijn rol en heeft elke beslissing die hij/zij maakt een gevolg voor de andere
actoren, processen en contextvariabelen.
Om dit meesterschap te kunnen toepassen heeft de leraar stevige kennis van de verschillende ingrediënten van goed
klasmanagement. .
Het model voor klashouden
Het model voor klashouden dat we in deze cursus hanteren, is van een
andere orde dan het pedagogisch en het didactisch model omdat het minder
een generiek en eerder een thematisch model is. De verschillende
variabelen die een rol spelen bij het klashouden worden in dit model
gevisualiseerd, het staat toe de systemische samenhang duidelijk te maken
en de complexiteit van het thema ‘klashouden’ samen te vatten.
!! Basiselementen klashouden:
1. Duidelijkheid
2. Controle
3. Tempo
4. Motivatie
,De klasgroep staat centraal
De volledige klasgroep staat hierbij centraal, de leerling komt door gepast klashouden in een veilige, stimulerende en
gestructureerde leeromgeving tot leren. De klasgroep wordt gezien als de centrale actor waarmee de leerkracht in
interactie treedt en waarop verschillende actoren uit de context een invloed hebben.
De klasgroep is een complex systeem dat in constante interactie staat met de andere kenmerken van de leerkracht
en met het veelvoud aan leerlingenkenmerken en -relaties.
Tussen klasgroepen bestaat er een grote diversiteit, de bronnen van die diversiteit liggen in de diversiteit tussen
individuele leerlingen, de manier waarop leerlingen in interactie treden. Het werk- en leefklimaat van de klasgroep
hangt af van zowel de kenmerken van individuele leerlingen als van verbondenheid en dynamiek binnen de groep.
Kenmerken van de leerling
De kenmerken van individuele leerlingen binnen een klasgroep bepalen in sterke mate het functioneren van de
klasgroep zelf. Deze bronnen van diversiteit staan niet los van elkaar maar staan vaak in relatie met elkaar.
We kunnen onmogelijk voor al deze bronnen een specifieke aanpak ontwikkelen, ook kunnen we de verschillen
tussen leerlingen vaak niet volledig wegwerken. Daarom focussen op motivatie (Valcke en De Craene) als
belangrijkste indicator van verschillen tussen leerlingen.
=> Motivatie blijkt de gemeenschappelijke noemer te zijn die bij problemen met leerlingen herhaaldelijk
opduikt. Motivatie heeft een betekenisvolle voorspeller voor betere leerprestaties, het hangt samen met alle
andere diversiteitsvariabelen. Als leerkracht heb je geen invloed op de thuissituatie van leerlingen, maar je kan
wel de motivatie van kinderen beïnvloeden en daarmee rekening houden.
Daarom is het ontzettend belangrijk om als leerkracht op de hoogte te zijn van de beginsituatie van de leerlingen
en hun basisbehoeften.
Kenmerken van de klas
Niet enkel de kenmerken van de individuele leerling maar ook de kenmerken van de klas als groep zijn
verantwoordelijk voor het leer- en leefklimaat. De unieke combinatie van leerlingen en de manier waarop deze
individuele leerlingen met elkaar in interactie treden, maken de klasgroep.
!! Een klasgroep is vrij gevoelig aan veranderingen: de komst of het vertrek van één leerling kan de dynamiek in
de klasgroep veranderen.
Als we het gedag van een individuele leerling willen begrijpen, moeten we het zien in relatie tot de klasgroep en
dit omdat de klasgroep een invloed heeft op het gedrag van individuele leerlingen.
Als leerkracht is het niet evident om tegenwicht te bieden wanneer de waarden niet overeenkomen met de
waarden die de leerkracht wil uitdragen. Het gedrag dat de leerkracht stelt, is minder ‘cool’ dan klasgenoten.
Toch kan je een tegenwicht bieden tegen een negatieve groepsidentiteit, leerkrachten kunnen de school-
identiteit ook positief beïnvloeden dat sterk bepaald wordt door het welbevinden, verbondenheid, competentie.
=> Door te voldoen aan de basisbehoeften van het kind, stel je het kind in staat om tot een meer geïntegreerde
identiteit te komen waardoor ze beter in staat zijn hun eigen keuzes te maken en de keuze van hun peers naast
zich neer te leggen. In hun relatie met de klasgroep van leerkrachten wordt verwacht dat ze hun meesterschap
inzetten om een veilig, stimulerend en gestructureerd leer- en leefklimaat te creëren.
,De leraar in de klasgroep
Klashouden doet beroep op alle competenties van de leraar
In het model voor klashouden krijgt ook de leraar een
prominente rol, zijn meesterschap zal bepalen in welke
mate er een veilig, stimulerend en gestructureerd leer- en
leefklimaat kan gerealiseerd worden. Dit meesterschap van
de leraar wordt in het model voorgesteld door de 5 bollen
die elk op zich één van de rollen voorstelt die de leerkracht
zal moeten innemen.
Een groot aantal actoren, processen, variabelen oefenen
invloed uit op het leer- en leefklimaat van de klas en op het
klashouden.
Goed klashouden is het resultaat van een complexe
interactie van zijn didactische, pedagogische,
communicatieve, inhoudelijke én organisatorische vaardigheden.
=> Hoe sterker deze rollen met elkaar vervlochten zijn, hoe sterker het klashouden zal zijn en hoe groter de
impact zal zijn op het leren. Klashouden maakt integraal deel uit van alle andere zaken die in de leer- en
leefomgeving plaatsvinden en die gericht zijn op leren. De vervlochtenheid wordt in het model voorgesteld door
de in elkaar lopende cirkels rond de rollen.
!! Enige compensatie tussen de rollen is mogelijk, de ene haalt de andere op. Indien een leerkracht sterk uitvalt
voor één van de rollen kunnen de andere rollen hier niet voor compenseren. Wanneer een leerkracht inhoudelijk
zwak staat, valt onmiddellijk door de mand en verliest zijn aanzien ten opzichte van de groep.
Kenmerk leerkracht Totaal aantal studies Effect prestaties Rang
Training van leraren 53 0,11 124
Leraarbeheersing van de domeinkennis 92 0,09 125
Kwaliteit van zijn/haar onderwijs 141 0,44 56
Relatie leerling-leraar 229 0,72 11
Professionele ontwikkeling 537 0,62 19
Verwachtingen van leraren 674 0,43 58
Leerlingen niet ‘etiketteren’ 79 0,61 21
Helderheid onderwijs leraar ? 0,75 8
HELDERHEID LERAAR » RELATIE LLN-LKR » PROFESSIONELE ONTWIKKELING » NIET ETIKETTEREN » KENNIS
De rol van inhoudelijk expert => kleinste effect
De rol van opvoeder => gemiddeld tot hoog effect
Leraar als didacticus en organisator => hoog effect
De leraar als opvoeder:
De mate waarin een leerkracht erin slaagt zijn rol als opvoeder op te nemen en een kwaliteitsvolle
relatie met zijn leerlingen aan te gaan, heeft een grote invloed op zijn klashouden en bijgevolg ook op
het klimaat. - Een positieve relatie tussen leerling-leerkracht heeft een direct en relatief groot effect
op de leerprestaties van de leerlingen. Daarom wordt de relatie tussen leerkracht en zijn leerlingen als
basis van klashouden gezien. - De vaardigheden van leraar als opvoeder hebben een groot effect op de
andere rollen die een leerkracht moet innemen, hoe sterker de verschillende rollen met elkaar
vervlochten zijn, hoe effectiever het klashouden.
De leraar als opvoeder – de leraar als didacticus:
De relatie tussen de leerkracht en de leerling heeft een groot effect op de manier waarop leerlingen het
leerklimaat beleven. Deze beleving van het instructieklimaat heeft een grote impact op de leerprestaties
van leerlingen. Er blijkt een duidelijk verband tussen de manier waarop leerlingen de relatie met hun
, leraar beleven en hun attitude tegenover de lessen van deze leraren. Leerlingen die een negatieve relatie
hebben met hun leerkracht hebben vaker een negatieve attitude.
De leraar als opvoeder – de leraar als organisator
Als een leraar een goede relatie heeft met zijn leerlingen, zullen de leerlingen eerder geneigd zijn regels,
routines en ordemaatregelen die het gevolg zijn van hun overtredingen, te accepteren.
De leraar als opvoeder – de leraar als teamspeler
Het verband hiertussen is de mate waarin een leerkracht erin slaagt te communiceren vanuit de
basishoudingen. Een leerkracht die erin slaagt om een team te vormen met de klasgroep zal in dit team
zijn rol als coach gemakkelijker kunnen opnemen.
De leraar als opvoeder – de leraar als inhoudelijk expert
Indien een leerkracht nog te veel moet focussen op de inhoud van de lessen is er tijdens zijn lessen
onvoldoende ruimte in zijn kortetermijngeheugen om naast de focus op de inhouden nog aandacht te
besteden aan waardeontwikkeling en attitudevorming.
!! De pedagogische vaardigheden waarmee een leerkracht een positieve relatie met zijn leerlingen
bestendigt zijn van cruciaal belang. De basishoudingen van een leerkracht kan een handvat zijn:
Ondersteunen Uitdagen Waarderen Vertrouwen
Ondersteunen vanuit Wanneer we Het waarderen van Vertrouwen geven
het oogpunt van leerlingen willen kinderen is een vanuit het
klashouden betekent uitdagen met het oog belangrijke perspectief van
het evenwicht vinden op effectief basishouding die kan klashouden houdt in
tussen autonomie en klashouden, is het ingezet worden om dat we kinderen
autoriteit. essentieel om de te komen tot laten ervaren dat je
sociale vaardigheden effectief klashouden in hen gelooft en je
Ontwikkelings- en attitudes die we en een fijne groep. erop vertrouwt dat
psychologisch gezien van leerlingen leerlingen mits
zijn kinderen nog niet verwachten ook Willen we een voldoende
klaar om hun gedrag effectief aan te leren. positieve relatie ondersteuning
volledig zelf te sturen. opbouwen met een problemen zelf
We dagen kinderen kind, dan moeten we kunnen oplossen.
In een veilig, uit hun eigen weg te dat kind waarderen
stimulerend en vinden in een groep, in wat het kan. Bij moeilijk gedrag
gestructureerd leer- en we zullen leerlingen geef je niet op en je
leefklimaat bieden aanmoedigen om De kwaliteiten in hebt vertrouwen in je
leerkrachten voor zichzelf grenzen groep moeten erkent eigen capaciteiten als
ondersteuning door de te verleggen, eigen worden en beroep op opvoeder om samen
autonomie van beslissingen laat doen in met de leerlingen dit
leerlingen in balans te nemen, … Op die groepsvorming, leerproces aan te
brengen met de eigen manier ontdekt een verantwoordelijkheid gaan.
autoriteit. kind wie het is geven binnen de
binnen een groep en groep en hen Leerlingen hebben
Effectief klashouden wat zijn talenten zijn betrekken bij het het vertrouwen in
streeft om leerlingen op sociaal vlak. opstellen van regels. hun mogelijkheden
aan te leren zelf nodig. Het daagt ons
verantwoordelijke Een essentieel uit om gericht naar
beslissingen te nemen kenmerk is gedrag te kijken en
en binnen het onvoorwaardelijke op zoek te gaan naar
raamwerk van regels acceptatie, je mag de achterliggende
en afspraken hiervoor zijn wie je bent. reden van het
voldoende vrijheid te gedrag.
geven.
