Samenvatting leerdoelen HCP Editie 12
Hoofdstuk 1: Vreedzaam samenleven en vruchtbaar samenwerken De deelnemer moet na het
bestuderen van dit hoofdstuk
Begrijpen wat gezien kan worden als de kern van het antwoord op de vraag ‘Waar doen we het
allemaal voor?’
We leven in een wereld waarin we afhankelijk zijn van elkaar. Met ons handelen hebben we invloed
op derden. Compliance draagt bij aan een vreedzaam samenleven en vruchtbaar samenwerken.
Hoofdstuk 2: Vertrouwen als basis voor ondernemen
Compliance kunnen omschrijven en verschillende opvatting met betrekking tot de definitie van
compliance kunnen beschrijven
Compliance betekent letterlijk naleving. Compliance is verschoven van ‘toezien op naleving van
regels’ naar ‘het bevorderen van integriteit’. De reden hiervoor is dat op grond van wetgeving iets
toegestaan kan zijn maar dat dit vanuit integriteit niet acceptabel is (voorbeeld: Salarisstijging van
bestuursleden van grootbanken, publieke ophef). De definitie van compliance kan daarom zijn: het
versterken van de integriteit van de organisatie, haar klanten, haar medewerkers, de markt en haar
data.
Integriteit kunnen omschrijven
Integriteit is zorgvuldig, uitlegbaar en standvastig handelen.
Zorgvuldig handelen: steeds opnieuw kritisch en reflecterend vragen stellen zoals hoe doe ik
mijn werk goed, doe ik recht aan de situatie enz.
Uitlegbaar handelen: uit kunnen leggen hoe jouw handelen past bij verantwoordelijkheden,
taken, richtlijnen enz.
Standvastig handelen: rug recht houden bij weerstanden en verleidingen.
De samenhang tussen compliance en integriteit kunnen beschrijven
Vanuit compliance gaat het steeds meer over integriteit en komt er minder nadruk te liggen op
wetten en regels. Het wordt steeds belangrijker hoe dingen door de maatschappij worden ervaren, de
publieke opinie is belangrijk voor ondernemingen.
Moraal kunnen omschrijven
De moraal bestaat uit de waarden en normen waarmee wij vragen beantwoorden ten aanzien van
leven, samenleven en samenwerken.
Weten wat ethiek is
Ethiek gaat over de vraag: ‘wat is juist handelen?’. Het is de reflectie op moraal, een ander woord
voor ethiek is moraalwetenschap.
Weten wat het verband tussen ethiek en waarden en normen is
Moraal zijn de waarden (goed, gewenst, waardevol) en normen (geven grenzen aan) die sturing geven
aan het doen en laten en keuzes. Ethiek is daarover nadenken.
Weten wat het verschil is tussen morele problemen en morele dilemma’s
Morele problemen: het moeten kiezen tussen alternatieven, waarbij het duidelijk is wat het
goede en minder goede alternatief is. Ondanks dat laatste bestaat de verleiding om voor het
minder goede alternatief te kiezen. Voorbeeld: door rood rijden in een rustige stad
, Morele dilemma’s: het moeten kiezen tussen alternatieven die allemaal even goed (of slecht)
zijn.
Kunnen toelichten wat wordt bedoeld met morele ontkoppeling en een aantal verschijningsvormen
van morele ontkoppeling kunnen noemen
Morele ontkoppeling kun je zien als het uitzeten van jouw morele kompas zodat je kunt leven met de
uiteindelijke keuze die minder voor de hand ligt. Er zijn acht verschillenden vormen van morele
ontkoppeling:
1. Zelfrechtvaardiging
een moord in opdracht van God
2. Verhullend taalgebruik
geneutraliseerd in het gevecht
3. De gunstige vergelijking
de daad wordt vergeleken met een ernstiger gebeurtenis die niet in verhouding staat tot de
daad, om zo de ernst hiervan af te zwakken
4. Verleggen van verantwoordelijkheden
klant omkopen omdat je hiervoor opdracht hebt gekregen van zijn leidinggevende
5. Verwatering van verantwoordelijkheden
eigen rol klein maken, grootschalige fraude
6. Ontmenselijking van slachtoffers
refereren van bepaalde bevolkingsgroep als kakkerklakken
7. Schuld bij slachtoffers neerleggen
aanrander zegt: maar zij droeg een kort rokje
8. Bagatelliseren, ontkennen of vertekenen van de gevolgen
maar niemand heeft er last van, ik doe het maar één keer.
Kunnen toelichten hoe het moreel intervisiemodel werkt
Om een keuze te kunnen maken bij een moreel dilemma is het moreel intervisiemodel ontwikkeld:
1. Welke beslissing moet ik nemen?
Beschrijf problematiek vanuit persoonlijk perspectief en geef aan welke handeling wordt
overwogen. Behoor ik X te doen/na te laten?
2. Wie zijn de belanghebbenden?
Maak een inventarisatie van alle partijen, individuen en instanties van wie rechten of
belangen bij de beslissing in het geding zijn.
3. Wat zeggen de beroepsregels, bedrijfscodes of andere bindende voorschriften?
Zijn er kaders die behulpzaam kunnen zijn bij de beslissing, bijvoorbeeld beroepsregels?
4. Wat zijn de argumenten voor beide alternatieven?
Noteer de argumenten om X wel te doen en om X niet te doen.
5. Wat is de conclusie?
Zijn de argumenten voor en tegen uitgewisseld en gewogen, dan kan en moet er een
duidelijke conclusie worden geformuleerd. Geef aan welke argumenten hierbij de doorslag
hebben gegeven.
6. Wat kan ik doen om de schade te beperken die mogelijk ontstaat?
Onderzoek daarbij of er mogelijkheden zijn om de schade te verminderen die bepaalde
belanghebbenden ondervinden. Deze schade is terug te vinden in het rijtje argumenten dat
als minder zwaarwegend is beoordeeld.
7. Sta ik achter mijn conclusie ? Doe ik het ook?
Kan ik mezelf in de spiegel blijven aankijken? Kan ik het uitleggen? Ga ik het daadwerkelijk
doen?
Kunnen toelichten wat bedoeld wordt met moresprudentie
,Binnen een organisatie moeten morele dilemma’s besproken worden, zo ontwikkel je een eigen
morele identiteit. De verzameling van ingenomen standpunten en besluiten wordt ook wel
moresprudentie genoemd.
Het verband begrijpen tussen intrinsieke en extrinsieke motivatie om het goede te doen
Intrinsiek = het goede willen doen. Extrinsiek = het goede moeten doen. Samenhang tussen twee is
het voorbeeld: aardig willen zijn omdat het moet of omdat het verwacht wordt. Er is dan sprake van
een soort bezinkingstijd.
Begrijpen hoe reputatie van een organisatie tot stand komt
Elke ervaring van elke belanghebbende levert een beeld en dus reputatie op van de organisatie.
Reputatie kunnen omschrijven
De ‘goede naam’ van iemand of een organisatie: het beeld dat iemand van je heeft. In het kader van
compliance professional zijn met name de waarden vertrouwen, integriteit en betrouwbaarheid van
belang bij het bespreken van reputatie.
Het belang van reputatiemanagement voor een organisatie begrijpen
Reputatie kan veranderen en verschilt ook per persoon. Door dit te monitoren en bij te sturen
onderneemt een organisatie op tijd actie. Zie volgend leerdoel.
De vier factoren van reputatiemanagement kunnen beschrijven
Reputatiemanagement richt zich op de interactie van de organisatie met belanghebbenden. Voor het
kunnen beoordelen van deze communicatie zijn vier factoren van belang:
1. Competentie
In welke mate draagt de organisatie bij aan de behoeften van verschillende stakeholders?
2. Congruentie
In welke mate komt de boodschap overeen met het beeld van de organisatie?
3. Consistentie
In welke mate verkondigt de organisatie overal en altijd dezelfde boodschap, waardoor de
organisatie herkenbaar is? Consistent = consequent en niet tegenstrijdig.
4. Coherentie
In welke mate vormt alle communicatie vanuit de organisatie een samenhangend geheeld?
Kunnen toelichten waarom naast kansen pakken ook risico’s managen van belang is
Risicomanagement is een middel om de organisatiedoelen te behalen. Het beheersen van de risico’s
helpt ook bij het behalen van het doelen.
Begrijpen hoe risico’s kunnen worden gedefinieerd
Risico = Kans x Impact. De kans beschrijft de waarschijnlijkheid dat het risico/gebeurtenis zich
voordoet en de kans ligt ergens tussen nihil en met zekerheid (tussen nul en honderd procent). De
impact is het gevolg van de gebeurtenis, bijvoorbeeld de schade die optreedt.
De begrippen inherente/bruto risico’s, rest/netto risico’s, beheersmaatregelen en risicobereidheid
met elkaar in verband kunnen brengen
Inherente/bruto risico’s
Het risico dat samenhangt met de activiteiten van de organisatie.
Rest/netto risico’s
Het risico dat overblijft na het nemen van beheersmaatregelen.
Beheersmaatregelen
Beheersmaatregelen zijn maatregelen getroffen die het risico beperken (mitigeren) om zo
terug te brengen naar een aanvaardbaar niveau.
, Risicobereidheid
Het risico dat zij bereid en (financieel) in staat is om te lopen.
De verschillende onderdelen en stappen in het risicomanagementproces kunnen beschrijven
Voorbereiden (met actualiseren van risico-classificaties en risicobereidheid) risicoanalyse (zes
stappen, zie hieronder).
Het COSO management-model kunnen toelichten
COSO beschrijft interne controle als een proces dat door het management wordt uitgevoerd. In dit
proces worden gebeurtenissen vastgesteld die invloed kunnen hebben op de organisatie. Dit wordt
ook wel Enterprise Risk Management (ERM) genoemd. ERM helpt organisaties om risico’s te beheren
en kansen te benutten, zodat bedrijfsdoelen worden bereikt.
Integriteitsrisico kunnen omschrijven
Een gevaar voor aantasting van de reputatie of bestaande of toekomstige bedreiging van vermogen of
resultaat van een organisatie als gevolg van ontoereikende naleving van hetgeen bij of krachtens enig
wettelijk of beleidsmatig voorschrift is voorgeschreven. Met andere woorden: het niet (genoeg)
naleven van wet- en regelgeving of het niet voldoen aan verwachtingen van stakeholders.
Valkuilen in het risicomanagementproces kunnen toelichten
Niet (goed) werkende maatregelen
Het verschuiven van de focus naar beheersmaatregelen.
De risicoanalyse is ‘van risk’
De risicoanalyse is onderdeel van de PDCA-cyclus en daarmee eerstelijns
verantwoordelijkheid. De tweede lijn kan adviseren en de risk- of compliance-afdeling kan het
proces faciliteren en bewaken maar de inhoudelijke kant kunnen zij alleen kritisch bevragen.
Hanteren van een zero tolerance policy
Een risicobereidheid van nul is een utopie en niet werkbaar: zonder klanten, medewerkers en
producten zijn er geen risico’s maar ook geen organisatie.
Netto risico valt binnen de tolerantie dus geen actie vereist
Ook dan actie vereist, blijvend goede werking van beheersmaatregelen is een punt van
aandacht.
Netto risico is veel lager dan de risicobereidheid dus we hebben een veiligheidsbuffer want
maatregelen kosten per definitie tijd en geld.
Dit vergt een verdergaande analyse van de situatie om te bepalen of alle maatregelen wel
nodig zijn.
Netto risico is veel hoger dan de risicobereidheid dus we moeten veel meer doen
Past het product/dienst wel binnen de doelstelling van de organisatie, is het niet beter om te
kiezen voor ‘de-risking’?
Hoofdstuk 1: Vreedzaam samenleven en vruchtbaar samenwerken De deelnemer moet na het
bestuderen van dit hoofdstuk
Begrijpen wat gezien kan worden als de kern van het antwoord op de vraag ‘Waar doen we het
allemaal voor?’
We leven in een wereld waarin we afhankelijk zijn van elkaar. Met ons handelen hebben we invloed
op derden. Compliance draagt bij aan een vreedzaam samenleven en vruchtbaar samenwerken.
Hoofdstuk 2: Vertrouwen als basis voor ondernemen
Compliance kunnen omschrijven en verschillende opvatting met betrekking tot de definitie van
compliance kunnen beschrijven
Compliance betekent letterlijk naleving. Compliance is verschoven van ‘toezien op naleving van
regels’ naar ‘het bevorderen van integriteit’. De reden hiervoor is dat op grond van wetgeving iets
toegestaan kan zijn maar dat dit vanuit integriteit niet acceptabel is (voorbeeld: Salarisstijging van
bestuursleden van grootbanken, publieke ophef). De definitie van compliance kan daarom zijn: het
versterken van de integriteit van de organisatie, haar klanten, haar medewerkers, de markt en haar
data.
Integriteit kunnen omschrijven
Integriteit is zorgvuldig, uitlegbaar en standvastig handelen.
Zorgvuldig handelen: steeds opnieuw kritisch en reflecterend vragen stellen zoals hoe doe ik
mijn werk goed, doe ik recht aan de situatie enz.
Uitlegbaar handelen: uit kunnen leggen hoe jouw handelen past bij verantwoordelijkheden,
taken, richtlijnen enz.
Standvastig handelen: rug recht houden bij weerstanden en verleidingen.
De samenhang tussen compliance en integriteit kunnen beschrijven
Vanuit compliance gaat het steeds meer over integriteit en komt er minder nadruk te liggen op
wetten en regels. Het wordt steeds belangrijker hoe dingen door de maatschappij worden ervaren, de
publieke opinie is belangrijk voor ondernemingen.
Moraal kunnen omschrijven
De moraal bestaat uit de waarden en normen waarmee wij vragen beantwoorden ten aanzien van
leven, samenleven en samenwerken.
Weten wat ethiek is
Ethiek gaat over de vraag: ‘wat is juist handelen?’. Het is de reflectie op moraal, een ander woord
voor ethiek is moraalwetenschap.
Weten wat het verband tussen ethiek en waarden en normen is
Moraal zijn de waarden (goed, gewenst, waardevol) en normen (geven grenzen aan) die sturing geven
aan het doen en laten en keuzes. Ethiek is daarover nadenken.
Weten wat het verschil is tussen morele problemen en morele dilemma’s
Morele problemen: het moeten kiezen tussen alternatieven, waarbij het duidelijk is wat het
goede en minder goede alternatief is. Ondanks dat laatste bestaat de verleiding om voor het
minder goede alternatief te kiezen. Voorbeeld: door rood rijden in een rustige stad
, Morele dilemma’s: het moeten kiezen tussen alternatieven die allemaal even goed (of slecht)
zijn.
Kunnen toelichten wat wordt bedoeld met morele ontkoppeling en een aantal verschijningsvormen
van morele ontkoppeling kunnen noemen
Morele ontkoppeling kun je zien als het uitzeten van jouw morele kompas zodat je kunt leven met de
uiteindelijke keuze die minder voor de hand ligt. Er zijn acht verschillenden vormen van morele
ontkoppeling:
1. Zelfrechtvaardiging
een moord in opdracht van God
2. Verhullend taalgebruik
geneutraliseerd in het gevecht
3. De gunstige vergelijking
de daad wordt vergeleken met een ernstiger gebeurtenis die niet in verhouding staat tot de
daad, om zo de ernst hiervan af te zwakken
4. Verleggen van verantwoordelijkheden
klant omkopen omdat je hiervoor opdracht hebt gekregen van zijn leidinggevende
5. Verwatering van verantwoordelijkheden
eigen rol klein maken, grootschalige fraude
6. Ontmenselijking van slachtoffers
refereren van bepaalde bevolkingsgroep als kakkerklakken
7. Schuld bij slachtoffers neerleggen
aanrander zegt: maar zij droeg een kort rokje
8. Bagatelliseren, ontkennen of vertekenen van de gevolgen
maar niemand heeft er last van, ik doe het maar één keer.
Kunnen toelichten hoe het moreel intervisiemodel werkt
Om een keuze te kunnen maken bij een moreel dilemma is het moreel intervisiemodel ontwikkeld:
1. Welke beslissing moet ik nemen?
Beschrijf problematiek vanuit persoonlijk perspectief en geef aan welke handeling wordt
overwogen. Behoor ik X te doen/na te laten?
2. Wie zijn de belanghebbenden?
Maak een inventarisatie van alle partijen, individuen en instanties van wie rechten of
belangen bij de beslissing in het geding zijn.
3. Wat zeggen de beroepsregels, bedrijfscodes of andere bindende voorschriften?
Zijn er kaders die behulpzaam kunnen zijn bij de beslissing, bijvoorbeeld beroepsregels?
4. Wat zijn de argumenten voor beide alternatieven?
Noteer de argumenten om X wel te doen en om X niet te doen.
5. Wat is de conclusie?
Zijn de argumenten voor en tegen uitgewisseld en gewogen, dan kan en moet er een
duidelijke conclusie worden geformuleerd. Geef aan welke argumenten hierbij de doorslag
hebben gegeven.
6. Wat kan ik doen om de schade te beperken die mogelijk ontstaat?
Onderzoek daarbij of er mogelijkheden zijn om de schade te verminderen die bepaalde
belanghebbenden ondervinden. Deze schade is terug te vinden in het rijtje argumenten dat
als minder zwaarwegend is beoordeeld.
7. Sta ik achter mijn conclusie ? Doe ik het ook?
Kan ik mezelf in de spiegel blijven aankijken? Kan ik het uitleggen? Ga ik het daadwerkelijk
doen?
Kunnen toelichten wat bedoeld wordt met moresprudentie
,Binnen een organisatie moeten morele dilemma’s besproken worden, zo ontwikkel je een eigen
morele identiteit. De verzameling van ingenomen standpunten en besluiten wordt ook wel
moresprudentie genoemd.
Het verband begrijpen tussen intrinsieke en extrinsieke motivatie om het goede te doen
Intrinsiek = het goede willen doen. Extrinsiek = het goede moeten doen. Samenhang tussen twee is
het voorbeeld: aardig willen zijn omdat het moet of omdat het verwacht wordt. Er is dan sprake van
een soort bezinkingstijd.
Begrijpen hoe reputatie van een organisatie tot stand komt
Elke ervaring van elke belanghebbende levert een beeld en dus reputatie op van de organisatie.
Reputatie kunnen omschrijven
De ‘goede naam’ van iemand of een organisatie: het beeld dat iemand van je heeft. In het kader van
compliance professional zijn met name de waarden vertrouwen, integriteit en betrouwbaarheid van
belang bij het bespreken van reputatie.
Het belang van reputatiemanagement voor een organisatie begrijpen
Reputatie kan veranderen en verschilt ook per persoon. Door dit te monitoren en bij te sturen
onderneemt een organisatie op tijd actie. Zie volgend leerdoel.
De vier factoren van reputatiemanagement kunnen beschrijven
Reputatiemanagement richt zich op de interactie van de organisatie met belanghebbenden. Voor het
kunnen beoordelen van deze communicatie zijn vier factoren van belang:
1. Competentie
In welke mate draagt de organisatie bij aan de behoeften van verschillende stakeholders?
2. Congruentie
In welke mate komt de boodschap overeen met het beeld van de organisatie?
3. Consistentie
In welke mate verkondigt de organisatie overal en altijd dezelfde boodschap, waardoor de
organisatie herkenbaar is? Consistent = consequent en niet tegenstrijdig.
4. Coherentie
In welke mate vormt alle communicatie vanuit de organisatie een samenhangend geheeld?
Kunnen toelichten waarom naast kansen pakken ook risico’s managen van belang is
Risicomanagement is een middel om de organisatiedoelen te behalen. Het beheersen van de risico’s
helpt ook bij het behalen van het doelen.
Begrijpen hoe risico’s kunnen worden gedefinieerd
Risico = Kans x Impact. De kans beschrijft de waarschijnlijkheid dat het risico/gebeurtenis zich
voordoet en de kans ligt ergens tussen nihil en met zekerheid (tussen nul en honderd procent). De
impact is het gevolg van de gebeurtenis, bijvoorbeeld de schade die optreedt.
De begrippen inherente/bruto risico’s, rest/netto risico’s, beheersmaatregelen en risicobereidheid
met elkaar in verband kunnen brengen
Inherente/bruto risico’s
Het risico dat samenhangt met de activiteiten van de organisatie.
Rest/netto risico’s
Het risico dat overblijft na het nemen van beheersmaatregelen.
Beheersmaatregelen
Beheersmaatregelen zijn maatregelen getroffen die het risico beperken (mitigeren) om zo
terug te brengen naar een aanvaardbaar niveau.
, Risicobereidheid
Het risico dat zij bereid en (financieel) in staat is om te lopen.
De verschillende onderdelen en stappen in het risicomanagementproces kunnen beschrijven
Voorbereiden (met actualiseren van risico-classificaties en risicobereidheid) risicoanalyse (zes
stappen, zie hieronder).
Het COSO management-model kunnen toelichten
COSO beschrijft interne controle als een proces dat door het management wordt uitgevoerd. In dit
proces worden gebeurtenissen vastgesteld die invloed kunnen hebben op de organisatie. Dit wordt
ook wel Enterprise Risk Management (ERM) genoemd. ERM helpt organisaties om risico’s te beheren
en kansen te benutten, zodat bedrijfsdoelen worden bereikt.
Integriteitsrisico kunnen omschrijven
Een gevaar voor aantasting van de reputatie of bestaande of toekomstige bedreiging van vermogen of
resultaat van een organisatie als gevolg van ontoereikende naleving van hetgeen bij of krachtens enig
wettelijk of beleidsmatig voorschrift is voorgeschreven. Met andere woorden: het niet (genoeg)
naleven van wet- en regelgeving of het niet voldoen aan verwachtingen van stakeholders.
Valkuilen in het risicomanagementproces kunnen toelichten
Niet (goed) werkende maatregelen
Het verschuiven van de focus naar beheersmaatregelen.
De risicoanalyse is ‘van risk’
De risicoanalyse is onderdeel van de PDCA-cyclus en daarmee eerstelijns
verantwoordelijkheid. De tweede lijn kan adviseren en de risk- of compliance-afdeling kan het
proces faciliteren en bewaken maar de inhoudelijke kant kunnen zij alleen kritisch bevragen.
Hanteren van een zero tolerance policy
Een risicobereidheid van nul is een utopie en niet werkbaar: zonder klanten, medewerkers en
producten zijn er geen risico’s maar ook geen organisatie.
Netto risico valt binnen de tolerantie dus geen actie vereist
Ook dan actie vereist, blijvend goede werking van beheersmaatregelen is een punt van
aandacht.
Netto risico is veel lager dan de risicobereidheid dus we hebben een veiligheidsbuffer want
maatregelen kosten per definitie tijd en geld.
Dit vergt een verdergaande analyse van de situatie om te bepalen of alle maatregelen wel
nodig zijn.
Netto risico is veel hoger dan de risicobereidheid dus we moeten veel meer doen
Past het product/dienst wel binnen de doelstelling van de organisatie, is het niet beter om te
kiezen voor ‘de-risking’?
