19de eeuwse kunst: capita selecta: overzicht readers
Inhoud
Deel 1: Kunstwereld en kunstpraktijk ........................................................................................3
Vorming & creatie.................................................................................................................3
Reader 1: Patricia Mainardi – Writing Nineteenth-Century Art, Then and Now ......................3
Van atelier naar publiek ........................................................................................................6
Reader 2: Linda Van Santvoort & Marjan Sterckx – Inside sculptors’ studios in belle époque
Brussels ...........................................................................................................................6
Reader 3: Harriete Griffiths – The Academy and the Salon Jury, 1831-1845 ..........................8
Receptie en consumptie .................................................................................................... 10
Reader 4: Jan Dirk Baetens – Selling the Belgian school.................................................... 10
Reader 5: Tom Verschaffel – Een jury heeft geen reden van bestaan .................................. 13
Deel 2: Blik en beeldvorming .................................................................................................. 16
Portret en identiteit ............................................................................................................ 16
Reader 6: Bridget Alsdorf - Fellow Men, Fantin-Latour and the Problem of the Group in
Nineteenth-Century French Painting ............................................................................... 16
Reader 7: James Smalls – Slavery is a woman: "Race," Gender, and Visuality in Marie
Benoist's Portrait d'une négresse .................................................................................... 18
Verbrede horizonten........................................................................................................... 20
Reader 8: Mary Roberts - Istanbul’s Art Exhibitions .......................................................... 20
Reader 9: Monika Rutecka-Baynes - Jan Matejko and Polish Historical Painting ................. 22
Fotografie en kunst ............................................................................................................ 24
Reader 10: Malika M’rani Alaoui - Early Photography in the Rijksmuseum’s Collection: A
Group of Glass Negatives from the Estate of Laurens Lodewijk Kleijn (1826-1909) ............. 24
Reader 11: Michael Hervey – Ruskin and Photography ...................................................... 27
Deel 3: Monumenten en materie ............................................................................................ 29
Monumentale kunst ........................................................................................................... 29
Reader 12: Stefan Huygebaert – De salle des Pas-Perdus (1844-1926) in het Gentse
justitiepaleis .................................................................................................................. 29
Reader 13: Julian Treuherz - Ford Madox Brown and the Manchester murals ..................... 32
Techniek en materialiteit .................................................................................................... 35
Reader 14: Charlotte Hale & Silvia Centeno - Seurat’s Circus Sideshow: Materials,
Technique, Evolution ...................................................................................................... 35
Reader 15: Sharon Hecker – Fleeting revelations: The Demise of Duration in Medardo
Rosso’s Wax Sculpture ................................................................................................... 38
De eeuw van het monument ............................................................................................... 40
1
,Reader 16: Albert Boime – The Academy and French Painting in the Nineteenth Century ... 40
Reader 17: Marjan Sterckx – Goodbye Hero! .................................................................... 42
2
,Deel 1: Kunstwereld en kunstpraktijk
Vorming & creatie
Reader 1: Patricia Mainardi – Writing Nineteenth-Century Art, Then and Now
De studie van negentiende-eeuwse kunstgeschiedenis heeft de afgelopen decennia ingrijpende
veranderingen ondergaan. Waar de discipline ooit strak werd afgebakend door de modernistische
canon (met kunstenaars zoals David, Delacroix, Courbet en Cézanne), heeft een reeks theoretische
ontwikkelingen—zoals poststructuralisme, feminisme en postkolonialisme—geleid tot een verbreding
van de focus. Dit heeft niet alleen geleid tot nieuwe onderzoeksthema’s, maar ook tot institutionele en
methodologische transformaties.
Mainardi identificeert enkele belangrijke trends in de negentiende-eeuwse kunstgeschiedenis die
het onderzoeksveld drastisch hebben veranderd:
1. Institutionele transformatie van kunstgeschiedenis
De negentiende-eeuwse kunstgeschiedenis werd traditioneel gedomineerd door een beperkte
groep Franse kunstenaars, maar de canon is sindsdien verbreed. Nieuwe musea zoals het
Musée d'Orsay (1986), het Van Gogh Museum (1973) en het Dahesh Museum (1995) hebben
bijgedragen aan een grotere internationale en thematische diversiteit binnen het vakgebied.
Daarnaast hebben academische tijdschriften zoals Romantisme (1971) en Nineteenth-Century
Art Worldwide (2002) deze verbreding verder ondersteund door interdisciplinair en
internationaal onderzoek te stimuleren. Toch blijft er een kloof bestaan tussen kunsthistorici
en museumcuratoren. In de Verenigde Staten blijven musea sterk gefocust op
Impressionistische kunst, voornamelijk vanwege de commerciële aantrekkingskracht, terwijl
de academische kunstgeschiedenis vaak theoretischer is en minder gericht op individuele
objecten.
2. Nieuwe benaderingen in kunstgeschiedenis
Mainardi identificeert zes belangrijke theoretische en methodologische veranderingen in de
studie van negentiende-eeuwse kunst:
a. Institutionele analyse
- De focus is verschoven van individuele kunstwerken naar de bredere
structuren waarin kunst werd geproduceerd en tentoongesteld.
- Onderzoek naar de rol van salons, kunstmarkten en museumpraktijken is
toegenomen, o.a. door invloed van sociologen zoals Pierre Bourdieu en
Raymonde Moulin.
- Kunsthistorici hebben meer aandacht voor de wisselwerking tussen
kunstenaars en instituties, wat de dominantie van individuele
meesterwerken in de kunstgeschiedenis vermindert.
b. Identiteitspolitiek
- Gender en seksualiteit zijn een cruciaal onderzoeksgebied geworden.
- Feminisme heeft niet alleen geleid tot herwaardering van vrouwelijke
kunstenaars zoals Mary Cassatt en Rosa Bonheur, maar heeft ook de
mannelijke dominantie in de kunstgeschiedenis bekritiseerd.
3
, - Queer theory heeft de manier waarop we kunstenaars zoals Girodet en
Caillebotte interpreteren veranderd, en heeft homoseksuele en
homosociale dynamieken in de kunst zichtbaar gemaakt.
- Postkoloniale theorie heeft de studie van oriëntalisme radicaal
getransformeerd. Waar Oriëntalisme vroeger als exotisch en sensueel werd
gezien, wordt het nu bestudeerd als een visuele constructie van koloniale
macht.
c. Academische en salonkunst
- Academische kunstenaars zoals Cabanel, Meissonier, Gérôme en
Bouguereau werden lang genegeerd omdat ze buiten de modernistische
canon vielen.
- De herwaardering van salonkunst heeft geleid tot grote tentoonstellingen en
publicaties over deze kunstenaars.
- De klassieke tegenstelling tussen modernisten en academici is aan het
vervagen, en kunsthistorici beschouwen deze kunstenaars steeds vaker als
integraal onderdeel van de negentiende-eeuwse kunstwereld.
d. Volkskunst en visuele cultuur
- De traditionele hiërarchie tussen ‘hoge’ en ‘lage’ kunst wordt steeds minder
relevant.
- Kunsthistorici hebben steeds meer aandacht voor fotografie, illustraties,
affiches en populaire prenten.
- Fotografie is nu een essentieel onderdeel van negentiende-eeuwse
kunstgeschiedenis, met invloedrijke tentoonstellingen en onderzoek.
- Visuele cultuurstudies bieden een nieuwe benadering waarbij kunst niet
wordt geïsoleerd, maar als onderdeel van bredere culturele processen wordt
gezien.
e. Interdisciplinariteit
- Kunstgeschiedenis wordt steeds vaker gecombineerd met andere disciplines
zoals literatuur, antropologie, sociologie en psychologie.
- Studies zoals Parallel Lines van Stephen Bann tonen de wisselwerking tussen
schilderkunst, fotografie en prentkunst.
- Tentoonstellingen zoals La Révolution française et l’Europe (1789-1799)
combineren schilderkunst met populaire en politieke objecten om een
breder historisch beeld te schetsen.
f. Internationalisme
- De negentiende-eeuwse kunstgeschiedenis is lange tijd sterk gefocust
geweest op Franse kunst, maar dit verandert snel.
- Tentoonstellingen zoals Crossing the Channel (2003) laten de interactie
tussen Franse en Britse kunstenaars zien.
- Musea zoals het Musée d'Orsay tonen steeds vaker kunstenaars uit andere
landen, zoals Arnold Böcklin, Edvard Munch en Thomas Eakins.
- In plaats van nationale scholen los van elkaar te bestuderen, wordt nu
gekeken naar de onderlinge invloeden en wereldwijde kunstnetwerken.
4
Inhoud
Deel 1: Kunstwereld en kunstpraktijk ........................................................................................3
Vorming & creatie.................................................................................................................3
Reader 1: Patricia Mainardi – Writing Nineteenth-Century Art, Then and Now ......................3
Van atelier naar publiek ........................................................................................................6
Reader 2: Linda Van Santvoort & Marjan Sterckx – Inside sculptors’ studios in belle époque
Brussels ...........................................................................................................................6
Reader 3: Harriete Griffiths – The Academy and the Salon Jury, 1831-1845 ..........................8
Receptie en consumptie .................................................................................................... 10
Reader 4: Jan Dirk Baetens – Selling the Belgian school.................................................... 10
Reader 5: Tom Verschaffel – Een jury heeft geen reden van bestaan .................................. 13
Deel 2: Blik en beeldvorming .................................................................................................. 16
Portret en identiteit ............................................................................................................ 16
Reader 6: Bridget Alsdorf - Fellow Men, Fantin-Latour and the Problem of the Group in
Nineteenth-Century French Painting ............................................................................... 16
Reader 7: James Smalls – Slavery is a woman: "Race," Gender, and Visuality in Marie
Benoist's Portrait d'une négresse .................................................................................... 18
Verbrede horizonten........................................................................................................... 20
Reader 8: Mary Roberts - Istanbul’s Art Exhibitions .......................................................... 20
Reader 9: Monika Rutecka-Baynes - Jan Matejko and Polish Historical Painting ................. 22
Fotografie en kunst ............................................................................................................ 24
Reader 10: Malika M’rani Alaoui - Early Photography in the Rijksmuseum’s Collection: A
Group of Glass Negatives from the Estate of Laurens Lodewijk Kleijn (1826-1909) ............. 24
Reader 11: Michael Hervey – Ruskin and Photography ...................................................... 27
Deel 3: Monumenten en materie ............................................................................................ 29
Monumentale kunst ........................................................................................................... 29
Reader 12: Stefan Huygebaert – De salle des Pas-Perdus (1844-1926) in het Gentse
justitiepaleis .................................................................................................................. 29
Reader 13: Julian Treuherz - Ford Madox Brown and the Manchester murals ..................... 32
Techniek en materialiteit .................................................................................................... 35
Reader 14: Charlotte Hale & Silvia Centeno - Seurat’s Circus Sideshow: Materials,
Technique, Evolution ...................................................................................................... 35
Reader 15: Sharon Hecker – Fleeting revelations: The Demise of Duration in Medardo
Rosso’s Wax Sculpture ................................................................................................... 38
De eeuw van het monument ............................................................................................... 40
1
,Reader 16: Albert Boime – The Academy and French Painting in the Nineteenth Century ... 40
Reader 17: Marjan Sterckx – Goodbye Hero! .................................................................... 42
2
,Deel 1: Kunstwereld en kunstpraktijk
Vorming & creatie
Reader 1: Patricia Mainardi – Writing Nineteenth-Century Art, Then and Now
De studie van negentiende-eeuwse kunstgeschiedenis heeft de afgelopen decennia ingrijpende
veranderingen ondergaan. Waar de discipline ooit strak werd afgebakend door de modernistische
canon (met kunstenaars zoals David, Delacroix, Courbet en Cézanne), heeft een reeks theoretische
ontwikkelingen—zoals poststructuralisme, feminisme en postkolonialisme—geleid tot een verbreding
van de focus. Dit heeft niet alleen geleid tot nieuwe onderzoeksthema’s, maar ook tot institutionele en
methodologische transformaties.
Mainardi identificeert enkele belangrijke trends in de negentiende-eeuwse kunstgeschiedenis die
het onderzoeksveld drastisch hebben veranderd:
1. Institutionele transformatie van kunstgeschiedenis
De negentiende-eeuwse kunstgeschiedenis werd traditioneel gedomineerd door een beperkte
groep Franse kunstenaars, maar de canon is sindsdien verbreed. Nieuwe musea zoals het
Musée d'Orsay (1986), het Van Gogh Museum (1973) en het Dahesh Museum (1995) hebben
bijgedragen aan een grotere internationale en thematische diversiteit binnen het vakgebied.
Daarnaast hebben academische tijdschriften zoals Romantisme (1971) en Nineteenth-Century
Art Worldwide (2002) deze verbreding verder ondersteund door interdisciplinair en
internationaal onderzoek te stimuleren. Toch blijft er een kloof bestaan tussen kunsthistorici
en museumcuratoren. In de Verenigde Staten blijven musea sterk gefocust op
Impressionistische kunst, voornamelijk vanwege de commerciële aantrekkingskracht, terwijl
de academische kunstgeschiedenis vaak theoretischer is en minder gericht op individuele
objecten.
2. Nieuwe benaderingen in kunstgeschiedenis
Mainardi identificeert zes belangrijke theoretische en methodologische veranderingen in de
studie van negentiende-eeuwse kunst:
a. Institutionele analyse
- De focus is verschoven van individuele kunstwerken naar de bredere
structuren waarin kunst werd geproduceerd en tentoongesteld.
- Onderzoek naar de rol van salons, kunstmarkten en museumpraktijken is
toegenomen, o.a. door invloed van sociologen zoals Pierre Bourdieu en
Raymonde Moulin.
- Kunsthistorici hebben meer aandacht voor de wisselwerking tussen
kunstenaars en instituties, wat de dominantie van individuele
meesterwerken in de kunstgeschiedenis vermindert.
b. Identiteitspolitiek
- Gender en seksualiteit zijn een cruciaal onderzoeksgebied geworden.
- Feminisme heeft niet alleen geleid tot herwaardering van vrouwelijke
kunstenaars zoals Mary Cassatt en Rosa Bonheur, maar heeft ook de
mannelijke dominantie in de kunstgeschiedenis bekritiseerd.
3
, - Queer theory heeft de manier waarop we kunstenaars zoals Girodet en
Caillebotte interpreteren veranderd, en heeft homoseksuele en
homosociale dynamieken in de kunst zichtbaar gemaakt.
- Postkoloniale theorie heeft de studie van oriëntalisme radicaal
getransformeerd. Waar Oriëntalisme vroeger als exotisch en sensueel werd
gezien, wordt het nu bestudeerd als een visuele constructie van koloniale
macht.
c. Academische en salonkunst
- Academische kunstenaars zoals Cabanel, Meissonier, Gérôme en
Bouguereau werden lang genegeerd omdat ze buiten de modernistische
canon vielen.
- De herwaardering van salonkunst heeft geleid tot grote tentoonstellingen en
publicaties over deze kunstenaars.
- De klassieke tegenstelling tussen modernisten en academici is aan het
vervagen, en kunsthistorici beschouwen deze kunstenaars steeds vaker als
integraal onderdeel van de negentiende-eeuwse kunstwereld.
d. Volkskunst en visuele cultuur
- De traditionele hiërarchie tussen ‘hoge’ en ‘lage’ kunst wordt steeds minder
relevant.
- Kunsthistorici hebben steeds meer aandacht voor fotografie, illustraties,
affiches en populaire prenten.
- Fotografie is nu een essentieel onderdeel van negentiende-eeuwse
kunstgeschiedenis, met invloedrijke tentoonstellingen en onderzoek.
- Visuele cultuurstudies bieden een nieuwe benadering waarbij kunst niet
wordt geïsoleerd, maar als onderdeel van bredere culturele processen wordt
gezien.
e. Interdisciplinariteit
- Kunstgeschiedenis wordt steeds vaker gecombineerd met andere disciplines
zoals literatuur, antropologie, sociologie en psychologie.
- Studies zoals Parallel Lines van Stephen Bann tonen de wisselwerking tussen
schilderkunst, fotografie en prentkunst.
- Tentoonstellingen zoals La Révolution française et l’Europe (1789-1799)
combineren schilderkunst met populaire en politieke objecten om een
breder historisch beeld te schetsen.
f. Internationalisme
- De negentiende-eeuwse kunstgeschiedenis is lange tijd sterk gefocust
geweest op Franse kunst, maar dit verandert snel.
- Tentoonstellingen zoals Crossing the Channel (2003) laten de interactie
tussen Franse en Britse kunstenaars zien.
- Musea zoals het Musée d'Orsay tonen steeds vaker kunstenaars uit andere
landen, zoals Arnold Böcklin, Edvard Munch en Thomas Eakins.
- In plaats van nationale scholen los van elkaar te bestuderen, wordt nu
gekeken naar de onderlinge invloeden en wereldwijde kunstnetwerken.
4
