INSOLVENTIERECHT – GOEDE NOTA’S
Insolventierecht
1. VERMOGEN EN VERHAAL ...................................................................................................... 1
1.1. DE SUMMA DIVISIO: ZAKELIJKE EN PERSOONLIJKE RECHTEN: ...............................................................1
1.1.1. Zakelijke rechten: ........................................................................................................1
1.1.2. Persoonlijke rechten: ..................................................................................................2
1.1.3. Nuancering van het onderscheid tussen PZ en ZR: ........................................................5
1.1.4. Voorbeelden van situaties waarin persoonlijke rechten en de positie van derden worden
onderzocht, en de gevolgen daarvan: ............................................................................................6
1.2. BESCHIKKINGSONBEVOEGDHEID .................................................................................................7
1.2.1. Regel..........................................................................................................................7
1.2.1.1. BOB .........................................................................................................................................7
1.2.1.2. Nuancering ..............................................................................................................................8
1.2.2. Beslag en faillissement ................................................................................................9
1.2.2.1. Beslag ......................................................................................................................................9
1.2.2.2. Faillissement..........................................................................................................................10
1.3. VEREISTEN GESTELD AAN HET VOORWERP VAN EEN ZAKELIJK RECHT..................................................... 12
1.3.1. Specialiteitsbeginsel ................................................................................................. 12
1.3.2. Bepaaldheidsbeginsel ............................................................................................... 13
1.3.3. Eenheidsbeginsel ..................................................................................................... 14
1.3.4. Goed moet bestaan .................................................................................................. 14
1.4. TEGENWERPELIJKHEID VAN DE OVEREENKOMST (OK)...................................................................... 15
1.4.1. Verbintenissenrechtelijk principe ................................................................................... 15
1.4.1.1. SE moet enkel de goederenrechtelijke toestand respecteren ...................................................15
1.4.1.2. Uitzonderingen .......................................................................................................................16
1.4.2. Onderzoekslat .......................................................................................................... 17
1.5. INSOLVENTIERECHT IS HARD CORE POLITIEK .................................................................................. 18
1.6. VERMOGENSOVERGANG EN VEREFFENING ................................................................................... 19
1.6.1. Afgeleide verkrijging onder bijzondere titel .................................................................. 19
1.6.2. Afgeleide verkrijging onder algemene titel ................................................................... 20
1.6.3. Voorwaarden voor afgeleide verkrijging onder bijzondere titel ........................................... 21
1.6.4. Causale aard van ons overdrachtstelsel : ................................................................... 22
1.7. VERMOGEN ALS VERHAALSOBJECT VAN DE SCHULDEISER ................................................................. 23
1.7.1. Artikel 3.35 ............................................................................................................... 23
1.7.2. Artikel 3.36 ............................................................................................................... 23
1.7.2.1. Hof van Cassatie 4 september 2020 ........................................................................................24
1.7.3. Van concurrent naar samenloop .................................................................................... 26
2. ALGEMEEN INLEIDING INSOLVENTIEPROCEDURES ...............................................................27
2.1. OVERZICHT VAN MODERNE INSOLVENTIERECHT ............................................................................. 27
2.1.1. Gegevensverzameling en waarschuwing..................................................................... 28
2.1.2. Buitengerechtelijke opties ......................................................................................... 28
2.1.3. Gerechtelijke reorganisatie: procédure voor de rechtbank ........................................... 28
2.1.4. Overdracht onder gerechtelijk gezag .......................................................................... 30
2.1.5. Gerechtelijke reorganisatie (GR) en gerechtelijke reorganisatie door overdracht onder
gerechtelijk gezag (GROG) .......................................................................................................... 30
2.1.6. Vereffeningsprocedure .................................................................................................. 31
2.1.7. Besloten voorbereiding van het faillissement.............................................................. 32
2.1.8. Andere vormen van ontbinding .................................................................................. 32
2.2. HET FAILLISSEMENT ............................................................................................................... 33
2.2.1. Faillissementsvonnis................................................................................................. 33
2.2.2. Faillissement ............................................................................................................ 35
2.2.3. Wat is het echte verschil tussen faillissementsvereffening en reorganisatie? ................. 36
, 2.2.4. Terminologie ................................................................................................................. 37
2.3. EVEN REFRESH : ONDERNEMING IN FORMELE FUNCTIONELE ZIN .................................................... 38
2.4. DE MAATSCHAP .................................................................................................................... 40
3. PUBLICITEIT IN HET VERMOGENSRECHT ..............................................................................42
3.1. OVERDRACHT, VESTIGING EN DERDENBESCHERMING ...................................................................... 42
3.1.1. Overdracht vs. Vestiging ............................................................................................ 42
3.1.1.1. Overdracht .............................................................................................................................42
3.1.1.2. Vestiging ................................................................................................................................42
3.1.1.3. Gemeenschappelijke kenmerken van overdracht en vestiging .................................................42
3.1.1.3.1. Beide rechtshandelingen hebben de volgende kenmerken: ................................................42
3.1.1.3.2. Verschil met oorspronkelijke wijzen van verkrijging .............................................................42
3.1.1.3.3. Cumulatieve voorwaarden (art. 3.14, §2 BW): .....................................................................43
3.1.2. Belang van de 10 en 30 jarige verkrijgende verjaring ..................................................... 44
3.1.3. Bescherming tegen beschikkingsonbevoegdheid vs. andere juridische problemen........ 45
3.1.4. Clash tussen 2 benaderingen..................................................................................... 46
3.1.5. Onderscheid tussen verkrijging onder bijzondere titel, algemene titel en declaratieve titel
46
3.2. PUBLICITEIT ......................................................................................................................... 47
3.2.1. Zakelijke rechten, hun erga omnes-karakter en de rol van publiciteit ............................. 47
3.2.2. Publiciteit: declaratief, niet constitutief (met uitzonderingen) ....................................... 48
3.2.3. Vormen van publiciteit ................................................................................................... 49
3.2.4. Quid met schuldvorderingen? .................................................................................... 50
3.2.5. Gevolgen van publiciteit ............................................................................................ 50
3.3. CONFLICTEN DOOR DUBBELE BESCHIKKING OF LATER BESLAG OF FAILLISSEMENT ................................... 51
3.3.1. Conflicterende zakelijke rechten ................................................................................ 51
3.3.2. Conflicterende rechten met zakelijke werking/tegenwerpelijkheid aan samenlopende SE
53
3.3.3. De verplichting van schuldeisers met een zakelijk zekerheidsrecht om snel actie te
ondernemen ............................................................................................................................. 54
3.3.4. De mogelijkheden voor een chirografaire schuldeiser: niet-tegenwerpelijkheid en
geveinsde toestanden ................................................................................................................ 55
3.3.5. De positieve werking van publiciteit en conflicten tussen verkrijgers ............................. 56
4. VERMOGENSSPLITSING .......................................................................................................59
4.1. VERMOGENSSPLITSING ........................................................................................................... 59
4.1.1. Principe .................................................................................................................... 59
4.1.2. Argumenter voor en tegen vermogenssplitsing ............................................................ 59
4.1.3. Externe en interne vermogenssplitsing ....................................................................... 60
4.2. EENMANSZAAK NV X.............................................................................................................. 62
4.3. FAILLISSEMENT IS EEN COLLECTIEVE BESLAGPROCEDURE ................................................................. 63
4.3.1. Principe .................................................................................................................... 63
4.3.2. Faillissement: collectieve beslagprocedure ................................................................ 63
4.3.3. Prof legt het anders uit ............................................................................................... 65
4.4. NA HET SLUITEN VAN EEN FAILLISSEMENT: GEVOLGEN VOOR RP EN NP................................................ 67
4.4.1. Rechtspersoon ......................................................................................................... 67
4.4.2. Natuurlijke persoon ................................................................................................... 67
5. EXECUTIERECHT: RECHT ALS GEWELD? ...............................................................................68
5.1. UITVOERING VAN VERBINTENISSEN EN UITVOERINGSRECHT ............................................................... 68
5.1.1. Non-recourse loan .................................................................................................... 69
5.2. REËLE EXECUTIE: DE UITVOERING VAN EEN VERBINTENIS IN NATURA..................................................... 70
5.2.1. Uitgangspunt ............................................................................................................ 70
5.2.2. Procedure ................................................................................................................ 71
5.3. DWANGSOM – 1385BIS GERW................................................................................................. 72
5.4. BESLAG .............................................................................................................................. 74
5.4.1. Algemene principes .................................................................................................. 75
5.4.1.1. Basisregels ............................................................................................................................75
, 5.4.1.2. Vormen van Beslag .................................................................................................................75
5.4.1.3. Onbeschikkbaarheid van de inbelsaggenomen goederen ........................................................75
5.4.2. Voor beslage vatbare goederen ...................................................................................... 76
5.4.2.1. Principe .................................................................................................................................76
5.4.3. Informatievergaring over het vermogen van de SA ....................................................... 77
5.4.3.1. Vermogensonderzoek .............................................................................................................77
5.4.4. Beslagrechter ........................................................................................................... 78
5.4.4.1. Materiële bevoegdheid ...........................................................................................................78
5.4.4.2. Territoriale bevoegdheid .........................................................................................................79
5.4.4.3. Beperkte rechtsmacht van de beslagrechter ...........................................................................80
5.4.4.4. Procédure zoals in kort geding ................................................................................................81
5.4.4.5. Beschikking van een beslagrechter hebben een relatief gezag van gewijsde .............................81
5.4.4.6. Geen toepassing van “le criminel tient le civil en état” .............................................................81
5.4.5. Uitvoerend beslag ..................................................................................................... 81
5.4.5.1. Begrip en voordwaarden .........................................................................................................81
5.4.5.2. Procedure ..............................................................................................................................83
5.4.6. Bewarden beslag ...................................................................................................... 86
5.4.6.1. Begrip en doel ........................................................................................................................86
5.4.6.2. Basisvoorwaarden van bewarden beslag.................................................................................86
5.4.6.3. Procedure voor roerend en onroerend bewarend beslag: gemeenschappelijke principes .........88
5.4.6.4. Duurtijd en vernieuwing ..........................................................................................................89
5.4.6.5. Omzetting van een bewarend besling in een uitvoerend beslag ................................................90
5.4.7. Beslag onder derden/derdenbeslag ............................................................................ 91
5.4.7.1. Algemeen ...............................................................................................................................91
5.4.7.2. Procedure ..............................................................................................................................92
5.4.8. Kantonnement .......................................................................................................... 97
5.4.9. Verhaalsonderworpenheid............................................................................................. 99
6. PERSOONLIJKE ZEKERHEDEN ............................................................................................ 101
6.1. DE PERSOONLIJKE ZEKERHEID ALS DRIEPARTIJENVERHOUDING ......................................................... 102
6.1.1. Principe .................................................................................................................. 102
6.1.2. In een vennootschap context ................................................................................... 104
6.1.3. Waar zijn PZ belangrijk in vennootschap? ................................................................. 106
6.1.4. Geen wettelijke regeling van de PZ............................................................................ 107
6.1.5. 3 begrippen die ervoor zorgen dat we de PZ van elkaar kunnen onderscheiden ............ 108
6.2. BORGTOCHT ...................................................................................................................... 111
6.2.1. Enkele begrippen .................................................................................................... 112
6.2.2. Kosteloze borgtocht ................................................................................................ 117
6.2.3. Aandachtspunten bij het sluiten van de borgtochtovereenkomst. ............................... 119
6.2.4. Gevolgen van de boegtocht tussen borg en SE (prestatieverhouding) .......................... 121
6.2.5. Gevolgen van de borgtocht tussen borg en hoofdSA (dekkingsverhouding) ................ 124
6.2.6. Aandachtspunten bij het einde van de borgtocht ....................................................... 126
6.3. AUTONOMOE GARANTIES ....................................................................................................... 126
6.4. RECHTSTREEKSE VORDERING VAN DE BENADEELDE TEGEN DE AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERAAR ............ 126
6.5. PATRONAATSVERKLARING (LETTER OF COMFORT) ......................................................................... 127
6.6. ZIJDELINGSE VORDERING....................................................................................................... 132
6.6.1. Basisprincipe.......................................................................................................... 132
6.6.2. Quid? ..................................................................................................................... 132
6.6.3. Meningen hierover .................................................................................................. 133
6.6.4. Driehoeksstructuur ................................................................................................. 133
6.7. RECHTSTREEKSE VORDERING.................................................................................................. 134
6.8. SAMENLOOP EN RANGSCHIKKING: EEN RECAP............................................................................. 136
6.8.1. Bijzonder beslag als algemeen beslag vormen collectieve realisatie ........................... 137
6.8.2. Waarom de SE met een ZR? ..................................................................................... 137
6.8.3. Rangschikking ........................................................................................................ 138
7. ZAKELIJKE ZEKERHEDEN.................................................................................................... 141
7.1. ALGEMEEN ........................................................................................................................ 141
7.1.1. Classificatie van ZZR (zakelijke zekerheidsrechten) ................................................... 141
, 7.1.2. Accessoir karakter .................................................................................................. 142
7.1.3. Niet abstracte rechtstreekse vordering ..................................................................... 143
7.1.3.1. Rechtsstreeks vordering in het algemeen .............................................................................. 143
7.1.3.2. Voorbeelden ........................................................................................................................ 144
7.1.3.3. Functies van de niet-abstracte rechtstreekse vordering ......................................................... 144
7.1.3.4. Onstaan van rechtstreekse vordering .................................................................................... 144
7.1.3.5. Belang van het moment van ontstaan ................................................................................... 145
7.2. HYPOTHEEK EN PAND ........................................................................................................... 145
7.2.1. Inleiding ................................................................................................................. 145
7.2.1.1. Vestiging van de zakelijk zekerheid ........................................................................................ 145
7.2.1.2. Zekerheidsovereenkomst ..................................................................................................... 147
7.2.1.3. Samenvatting algemene voorwaarden Hypothheek en pandrecht.......................................... 148
7.2.2. Hypotheken ............................................................................................................ 149
7.2.2.1. Hypotheek: "La reine des sûretés" ........................................................................................ 149
7.2.2.2. Hypothecaire registers ......................................................................................................... 150
7.2.2.3. Voorwerp: een overdraagbaar onroerend goed (met de accessoria) ....................................... 152
7.2.2.4. Belangrijke kenmerken en rechten ........................................................................................ 153
7.2.2.5. Rechten van hypotheekhouder en eigenaar ........................................................................... 153
7.2.2.6. Conventionele hypotheken ................................................................................................... 154
7.2.2.7. Wettelijke hypotheek (professor vindt het raar) ...................................................................... 156
7.2.2.8. Regeling van conflicten......................................................................................................... 157
7.2.3. Pand en eigendomsvoorbehoud ............................................................................... 158
7.2.3.1. Eigendomsvoorbehoud ........................................................................................................ 159
7.2.3.1.1. Positie van de verkooper .................................................................................................. 159
7.2.3.1.2. Positie van de koper bij eigendomsvoorbehoud ................................................................ 160
7.2.3.1.3. Totstandkoming(constitution) van het eigendomsvoorbehoud .......................................... 160
7.2.3.1.4. Tegenwerpelijkheid bij samenloop (art. 69 Pandwet) ......................................................... 160
7.2.3.1.5. Rechten van de verkoper onder eigendomsvoorbehoud ................................................... 161
7.2.3.1.6. Verzekerde schuldvordering ............................................................................................. 162
7.2.3.1.7. Vereisten aan het onderpand/de verkochte zaak ............................................................... 162
7.2.3.1.8. Gevolgen van uitoefening van het eigendomsvoorbehoud ................................................ 162
7.2.3.1.9. Positie van de curator bij faillissement ............................................................................. 163
7.2.3.1.10. Conflicten tussen voorbehouden zekerheden en door de koper gevestigde zekerheden .. 163
7.2.3.1.11. Verkoop door de koper ................................................................................................... 163
7.2.3.2. Pandrecht ............................................................................................................................ 164
7.2.3.2.1. Pand ............................................................................................................................... 164
7.2.3.2.2. Klassieke pand: in het algemeen ...................................................................................... 165
7.2.3.2.3. Derdenbescherming van de pandhouder ......................................................................... 167
7.2.3.2.4. Conflictuerende zakelijk recht (goed kennen: open vragen en MKV op examen!) ............... 168
7.2.3.2.5. Rangorde en rangconflicten bij pandrechten .................................................................... 170
7.2.3.2.6. Gevolgen van tegenwerpelijke conventionele pandrechten .............................................. 171
7.2.3.2.7. Retentierecht (impliciet vuistpandrecht) .......................................................................... 171
7.2.3.2.8. Pandrecht op een schuldvordering .................................................................................. 172
7.2.3.2.9. Pandrecht op financiële instrumenten en de Wet Financiële Zekerheden (WFZ) ................ 173
7.2.3.2.10. Eigendomsoverdracht tot zekerheid ............................................................................... 174
7.3. BIJZONDERE VOORRECHTEN, WETTELIJKE PANDRECHTEN EN ONTBINDINGSRECHT MET ZAKELIJKE WERKING . 175
7.3.1. Basiskenmerken algemene en bijzondere voorrechten .............................................. 176
7.3.1.1. Het Begrip Voorrecht ............................................................................................................ 176
7.3.1.2. Wettelijke Grondslag van Voorrechten .................................................................................. 176
7.3.1.3. Verkrijging van Voorrechten .................................................................................................. 176
7.3.1.4. Gevolg van Voorrechten: Voorrang ........................................................................................ 177
7.3.1.5. Effect bij samenloop............................................................................................................. 177
7.3.1.6. Soorten Voorrechten ............................................................................................................ 178
7.3.2. Basiskenmerken bijzondere voorrechten die wettelijke pandrecht zijn ........................ 179
7.3.3. Basiskenmerken van algemene voorrechten ............................................................. 180
7.3.4. Verwarde wetgever ...................................................................................................... 181
7.3.5. Rangorde van verschillende algemene en bijzondere voorrechten .............................. 182
7.3.6. Enkele bijzondere voorrechten ................................................................................. 183
7.3.6.1. Kostent tot behoud van de zaak ............................................................................................ 183
7.3.6.1.1. Vereisten met Betrekking tot het Onderpand .................................................................... 183
7.3.6.1.2. Vereisten met Betrekking tot de Beschermde Schuldvordering ......................................... 183
7.3.6.1.3. Rangorde ........................................................................................................................ 184
, 7.3.6.2. Voorrecht van de onbetaalde huurder ................................................................................... 184
7.3.6.2.1. Onderpand...................................................................................................................... 185
7.3.6.2.2. Verzekerde Schuldvorderingen ......................................................................................... 185
7.3.6.2.3. Kwalificatie: Wettelijk Pandrecht ..................................................................................... 185
7.3.6.2.4. Hoe wordt hier ouderom bepaald. ................................................................................... 186
7.3.6.3. Voorrecht van de onbetaalde verkoper van een roerend goed ................................................ 187
7.3.7. Negatieve zekerheden ............................................................................................. 191
7.4. SCHULDVERGELIJKING .......................................................................................................... 192
8. WAT GEBEURT ER MET DEZE SE IN PROCEDURES VAN BOEK XX? ......................................... 195
8.1. INLEIDING ......................................................................................................................... 195
8.1.1. Uitwinning .............................................................................................................. 195
8.1.2. Twee Centrale Vragen die we gaan antwoorden : ........................................................... 195
8.1.2.1. Wat gebeurt er met de executierechten tijdens de procedure? ............................................... 195
8.1.2.2. Hoe wordt de waarde van de onderneming verdeeld in de procedure? ................................... 197
8.1.2.3. Quid met de Aandeelhouders (ADH)? ................................................................................... 198
8.1.2.4. Waarom zou je voor faillissement kiezen? ............................................................................. 198
8.2. FAILLISSEMENT ................................................................................................................... 199
8.2.1. Timeline van faillissement ............................................................................................ 199
8.2.2. Derdenbescherming : wolfijzers en schietgeweren: Aandachtspunten ....................... 201
8.2.3. Wat gebeurt er met executierechten tijdens het faillissement ? .................................. 202
8.2.3.1. Fixatiebeginsel ..................................................................................................................... 203
8.2.3.1.1. Wat Houdt het Fixatiebeginsel In? .................................................................................... 203
8.2.3.1.2. Voor Wie Geldt het Fixatiebeginsel? ................................................................................. 204
8.2.4. Hoe wordt de waarde van de onderneming verdeeld in procedure? ............................ 208
8.3. GERECHTELIJKE REORGANISATIE .............................................................................................. 212
8.3.1. Wat gebeurt er met de executierechten tijdens de procedure? ................................... 213
8.3.2. Hoe wordt de opbrengst verdeeld ? .......................................................................... 216
8.3.2.1. Collectieve minnelijke akkoorden..................................................................................... 216
8.3.2.1.1. Random informatie van leraar (over de beschikte regels van toepassing) .......................... 216
8.3.2.2. Geen reële vereffening .......................................................................................................... 216
8.3.2.2.1. Openbaar collectief akkoord ........................................................................................... 216
8.3.2.2.1.1. Wat is collectief akkoord? ........................................................................................ 216
8.3.2.2.1.2. 2 regimes: KMO en grote ondernemingen ................................................................ 217
8.3.2.2.2. Besloten minnelijk en collectief akkoord .......................................................................... 229
9. WEDERSAMENSTELLING VAN DE BOEDEL ........................................................................... 232
9.1. ALGEMEEN ........................................................................................................................ 232
9.1.1. Voor het faillissement .................................................................................................. 232
9.1.1.1. NP: vrij beschikking .............................................................................................................. 232
9.1.1.2. Vennootschap: Bevoegdheden zijn doelgebonden ................................................................ 233
9.1.2. Vanaf het faillissement (vonnis is dus consitutief ne niet déclaratief) .............................. 234
9.2. ACTION PAUIANA ................................................................................................................ 235
9.2.1. Algemeen ............................................................................................................... 235
9.2.2. Hoe werkt de AP ? ................................................................................................... 236
9.2.2.1. Werking van de AP in haar meest effectieve vorm: ................................................................. 236
9.2.2.2. Als de AP niet in haar meest effectieve vorm werkt: ............................................................... 237
9.2.3. Voorwaarden van de AP ............................................................................................... 237
9.2.3.1. Wat zijn de voorwaarden ? .................................................................................................... 237
9.2.3.2. Objectieve en subjectieve criteria hebben............................................................................. 237
9.2.3.3. Vereenvoudige pauliana ....................................................................................................... 238
, 1. VERMOGEN EN VERHAAL
1.1. De Summa divisio: zakelijke en persoonlijke rechten:
1.1.1. Zakelijke rechten:
Zakelijke rechten hebben een erga omnes-karakter, wat betekent dat ze een
absolute werking hebben: de houder van een zakelijk recht kan dit recht tegenover
iedereen afdwingen, inclusief jongere verkrijgers van een zakelijk recht op hetzelfde
goed (art. 3.4, al. 2 BW). In geval van conflicten tussen meerdere zakelijke rechten geldt
de prioriteitsregel: het oudste recht (prior tempore) krijgt voorrang.
Dit erga omnes-karakter komt aanzienlijk tot uiting in situaties van insolventie. Wanneer
bijvoorbeeld een goed wordt bewaard door iemand die failliet gaat, blijft de houder van
een eigendomsrecht, mede-eigendomsrecht of zakelijk gebruiksrecht buiten de
samenloop die door de insolventie ontstaat (art. 3.5, al. 1 BW).
In geval van zakelijke zekerheden heeft de houder het recht om individueel te
executeren (separatistpositie) en ten minste voorrang op de verkoopopbrengst van het
onderpand. Dit betekent dat de houder van een zakelijke zekerheid minstens een recht
van afzondering heeft.
Een ander belangrijk kenmerk van zakelijke rechten is het volgrecht (art. 3.4, lid 2
BW): bij overdracht van een goed blijven de zakelijke rechten die erop rusten
tegenwerpelijk aan de nieuwe eigenaar. De nieuwe eigenaar is gebonden door de
bestaande zakelijke rechten. Indien de derde-verkrijger het goed verbeterd heeft, kan hij
echter een beroep doen op ongerechtvaardigde verrijking tegenover de houder van het
zakelijke recht (art. 103, tweede zin HypW). Soms kan een sanctie van "niet-
1
,tegenwerpelijkheid" worden opgelegd aan de houder van een ouder zakelijk recht,
bijvoorbeeld bij strijdige beschikkingen zoals de vestiging van een opstalrecht na een
hypotheek.
Daarnaast geldt het principe van de numerus clausus: enkel de zakelijke rechten
die wettelijk zijn bepaald, kunnen worden gevestigd. Ook gelden strikte vereisten aan het
voorwerp van zakelijke rechten, zoals specialiteit, eenheid en zakelijke subrogatie.
• Specialiteit houdt in dat een zakelijk recht enkel betrekking kan hebben op
specifieke, identificeerbare goederen (art. 3.8, §1 BW). Zakelijke rechten kunnen
niet op abstracte waarden, zoals een geldsom, gevestigd worden, maar wel op
een afgebakende universele verzameling van goederen (zoals een handelszaak).
Bij vermenging van goederen (bijvoorbeeld granen van verschillende eigenaars),
ontstaat mede-eigendom naar evenredigheid, zonder verlies van het
oorspronkelijke eigendomsrecht (art. 3.12 BW).
• Het eenheidsbeginsel bepaalt dat een zakelijk recht enkel kan rusten op een
autonoom vermogensbestanddeel, niet op inherente bestanddelen daarvan (art.
3.8, §2, lid 2 BW). Zo kan men geen zakelijk recht vestigen op de deur van een
auto of de verf ervan.
• Zakelijke subrogatie betekent dat bij verlies of waardevermindering van het
oorspronkelijke goed, het zakelijk recht overgaat op een ander bestanddeel dat in
de plaats treedt (art. 3.10 BW). Dit voorkomt dat de waarde van het zakelijke recht
in een ander vermogen terechtkomt.
1.1.2. Persoonlijke rechten:
Persoonlijke rechten (of schuldvorderingen) geven de titularis het recht om een
prestatie te vorderen van een andere partij (de schuldenaar). Deze prestatie kan bestaan
uit iets doen, iets niet doen of iets geven.
Dit recht ontstaat uit een verbintenisrechtelijke verhouding tussen de partijen en heeft
een relatief karakter, wat betekent dat het alleen afdwingbaar (tegenwerpelijk?) is
tegenover de schuldenaar, niet tegen derden.
In het geval van meerdere schuldeisers (SE) die persoonlijke rechten uitoefenen op
dezelfde goederen van een schuldenaar (bijvoorbeeld A, B en C), ontstaat er een
concurrentie tussen hen. Anders dan bij zakelijke rechten (waar de prioriteitsregel
geldt), worden persoonlijke rechten niet hiërarchisch gerangschikt. Bij insolventie of
uitwinning wordt de opbrengst van de goederen van de schuldenaar verdeeld onder de
schuldeisers naar evenredigheid van hun vorderingen (pari passu). Op het moment dat
een schuldeiser zijn persoonlijke recht uitoefent (dus uitwinning), wordt dat recht
"gerealiseerd."
De houder van een persoonlijk recht heeft dus een concurrentieel recht op het gehele
vermogen van de schuldenaar (art. 3.36, al. 1 BW). Dit recht wordt aangevuld met een
aantal accessoria zoals:
• De actio pauliana (art. 5.243 BW): een middel om handelingen van de
schuldenaar die schade toebrengen aan de schuldeisers aan te vechten.
2
, • De zijdelingse vordering(art. 5.242 BW): het recht om in de plaats van de
schuldenaar op te treden om zijn rechten te beschermen.
• Vordering tot herstel van collectieve schade, om schade die een groep
schuldeisers treft, te compenseren.
Een belangrijk punt is dat schuldeisers die hun rechten uitoefenen (individueel of
collectief) niet als medeplichtigen kunnen worden beschouwd als hun acties
conflicteren met de persoonlijke rechten van derden, zelfs als zij van die rechten op de
hoogte waren of hadden kunnen zijn. Dit benadrukt dat het onderscheid tussen
persoonlijke en zakelijke rechten wegvalt in situaties van insolventie.
Voorbeeld:
Stel dat A volgens een aandeelhoudersovereenkomst een voorkooprecht heeft op
aandelen van B in een NV. Dit recht is ingeschreven in het aandelenregister en is
dus bekend. Als C beslag legt op die aandelen, conflicteert dit met het
voorkooprecht van A. Echter, omdat een voorkooprecht een persoonlijk recht is,
hoeft C geen rekening te houden met dit recht. C is geen derde medeplichtige bij
het beslag leggen, want uitwinning door schuldeisers leidt nooit tot derde-
medeplichtigheid, zelfs niet als persoonlijke rechten worden geschonden.
(C is hier de SE en wint uit door beslag te leggen.)
Vrijheid bij persoonlijke rechten
Een belangrijk kenmerk van persoonlijke rechten is de vrijheid en flexibiliteit:
• Er is geen numerus clausus, zoals bij zakelijke rechten. Men kan vrij nieuwe
persoonlijke rechten en schuldvorderingen creëren, zolang deze binnen de
grenzen van het dwingend recht blijven.
• Er zijn geen specifieke vereisten voor het voorwerp van een persoonlijk recht, in
tegenstelling tot zakelijke rechten.
Beperkingen en problemen voor schuldeisers van persoonlijke rechten
Schuldeisers van persoonlijke rechten (ook wel chirografaire schuldeisers genoemd, het
zijn de SE die geen zekerheden hebben) worden vaak geconfronteerd met drie
belangrijke risico's:
1. Asset dilution: de goederen waarop zij zich kunnen verhalen, verdwijnen uit het
vermogen van de schuldenaar.
2. Claim dilution: de schuldenaar heeft bij het vestigen van het recht nog weinig
andere schuldvorderingen, maar tegen de tijd dat de schuldeiser zijn recht
uitoefent, zijn er veel andere schuldeisers met vorderingen op dezelfde activa.
3. Claim subordination: persoonlijke rechten kunnen achtergesteld worden omdat
zakelijke zekerheidsrechten (zoals hypotheken) voorrang hebben.
Voordeel van zakelijke rechten
In tegenstelling tot persoonlijke rechten bieden zakelijke rechten bescherming:
• Nieuwe vorderingen van andere schuldeisers komen altijd na een bestaand
zakelijk recht, dankzij de anterioriteitsregel.
• De titularis van een zakelijk zekerheidsrecht blijft beter beschermd tegen de
risico's van claim dilution en subordination, omdat hij voorrang heeft op de
verkoopopbrengst van het goed waarop het zakelijke recht rust.
3
,Het uitschakelen van de bescherming van derden betekent dat een persoonlijk recht (PR) of
zakelijk recht (ZR) tegenwerpelijk wordt gemaakt aan derden. Dit betekent dat derden vanaf dat
moment rekening moeten houden met het bestaande recht, en zij zich niet meer kunnen
beroepen op bescherming als te goeder trouw (TGT).
Hoe wordt een recht tegenwerpelijk gemaakt?
Dit gebeurt door middel van publiciteit. Publiciteit zorgt ervoor dat een recht zichtbaar en
kenbaar wordt voor derden, waardoor zij niet langer kunnen stellen dat zij onwetend waren van
het bestaande recht. De methode van publiciteit varieert afhankelijk van het type goed waarop
het recht betrekking heeft. Dit hangt samen met de aard van het bezit of gebruik en de praktische
gevolgen voor de eigenaar.
1. Bij roerende zaken: het bezit speelt een cruciale rol. Als iemand het feitelijk bezit van een
roerend goed (zoals een fles) heeft, is dit een sterk signaal dat de persoon bevoegd was
om het goed te vervreemden. Het bezit fungeert hier als een vorm van publiciteit, omdat
het voor derden een zichtbaar en betrouwbaar teken is dat zij op dit bezit kunnen
vertrouwen.
2. Bij onroerende goederen: publiciteit wordt gewaarborgd door middel van overschrijving
in de registers (hypothecaire publiciteit). Dit betekent dat de overdracht van eigendom of
andere rechten op een onroerend goed pas tegenwerpelijk wordt aan derden wanneer
deze correct is ingeschreven in de openbare registers. Zonder deze overschrijving kunnen
derden te goeder trouw blijven handelen.
3. Bij schuldvorderingen: publiciteit vindt plaats via kennisgeving aan de schuldenaar.
Wanneer een schuldvordering wordt overgedragen, moet de debiteur hiervan op de
hoogte worden gesteld. Pas na deze kennisgeving is de overdracht tegenwerpelijk aan
derden.
Waarom verschillen deze methoden?
De verschillen in publiciteitsvereisten zijn gebaseerd op twee belangrijke factoren:
1. Feitelijk bezit: Bij roerende goederen is het feitelijk bezit van een goed een belangrijk
signaal van vertrouwen. Als de vervreemder ooit feitelijk bezit had van het goed, wekt dit
de schijn dat hij bevoegd was om het over te dragen. Dit maakt het logisch om derden te
beschermen op basis van het zichtbare bezit.
2. Lasten voor eigenaars: De keuze voor een publiciteitsvorm houdt rekening met de lasten
die deze oplegt aan de eigenaar van het recht. Het is eenvoudiger om een overschrijving te
vereisen voor onroerende goederen (waar dit praktisch en administratief haalbaar is) dan
voor roerende goederen, waar bezit veel flexibeler en informeler is. Bij schuldvorderingen
is kennisgeving aan de debiteur een relatief lichte en efficiënte vorm van publiciteit.
Gevolg: Uitsluiting van derdenbescherming
Zodra de juiste publiciteitsvereisten zijn vervuld, kunnen derden zich niet meer beroepen op
bescherming als te goeder trouw. Ze worden geacht op de hoogte te zijn van het bestaande
recht en moeten dit respecteren. Bijvoorbeeld:
• Een derde die een roerend goed koopt, kan zich niet meer beroepen op bescherming als
TGT wanneer blijkt dat er een ouder recht bestond en dit correct openbaar was gemaakt.
• Bij onroerende goederen kan een derde koper geen bescherming meer genieten als de
oudere overdracht correct is ingeschreven in de registers.
• Bij schuldvorderingen kan de schuldenaar niet meer te goeder trouw betalen aan de
oorspronkelijke schuldeiser als hij op de hoogte is gesteld van de overdracht.
Door publiciteit wordt het recht dus volledig tegenwerpelijk, waardoor de bescherming van
derden te goeder trouw vervalt en eigenaars of rechthebbenden beter beschermd worden tegen
conflicterende aanspraken. 4
, 1.1.3. Nuancering van het onderscheid tussen PZ en ZR:
Nuance in de relativiteit van persoonlijke rechten:
Hoewel persoonlijke rechten normaal gesproken slechts afdwingbaar (tegenwerpelijk?)
zijn tegenover een specifieke schuldenaar (relativiteit), kunnen conflicterende
persoonlijke rechten in bepaalde situaties terzijde worden gesteld. Een voorbeeld
hiervan is te vinden in artikel 5.111 BW, dat betrekking heeft op de aansprakelijkheid
van derden voor medeplichtigheid aan andermans wanprestatie. Dit betekent dat een
derde die bewust meewerkt aan de schending van een contractuele verplichting,
aansprakelijk kan worden gesteld.
Daarnaast zijn er situaties waarin derden, ondanks het bestaan van persoonlijke
rechten, beschermd worden tegen de beschikkingsonbevoegdheid van anderen (van
een “dief”). Bijvoorbeeld, stel dat een professor eigenaar is van een fles. Normaal gezien
mag niemand deze fles verkopen of verhuren zonder toestemming van de eigenaar.
Echter, als iemand de fles steelt en verkoopt via een platform zoals eBay, en de koper
een te goeder trouw (TGT) is (dus niet op de hoogte van de diefstal) én het bezit feitelijk
wordt overgedragen, dan wordt de koper beschermd op basis van artikel 2279 BW. In
dergelijke gevallen geldt bezit als titel, zelfs als de verkoper beschikkingsonbevoegd
was. Dit betekent dat de professor als eigenaar zijn volgrecht niet meer kan uitoefenen.
Hierdoor wordt duidelijk dat zelfs bij zakelijke rechten de absolute werking (erga omnes)
soms moet wijken voor de bescherming van derden te goeder trouw.
Insolventie en het vervagen van het onderscheid
Bij insolventie vervaagt het onderscheid tussen persoonlijke en zakelijke rechten verder.
Wanneer schuldeisers hun rechten uitoefenen (individueel of collectief) en daarbij in
conflict komen met persoonlijke rechten van derden, kunnen zij niet als medeplichtig
worden beschouwd, zelfs niet als zij op de hoogte waren van die rechten. Dit betekent
dat het concept van te goeder trouw bij persoonlijke rechten geen rol speelt in een
insolventiescenario. De regels die normaal gesproken gelden bij persoonlijke rechten,
zoals de relativiteit, verliezen dus hun betekenis in deze context.
Nuance in de erga omnes-werking van zakelijke rechten
Hoewel zakelijke rechten normaal gezien een erga omnes-werking hebben en
onderworpen zijn aan de prioriteitsregel (ouder recht heeft voorrang), kan ook dit
principe worden genuanceerd. Wanneer een derde te goeder trouw een conflicterend
recht verkrijgt van iemand die beschikkingsonbevoegd is, kan deze derde alsnog
voorrang krijgen op het oudere zakelijke recht. Dit illustreert hoe de bescherming van
derden in bepaalde gevallen de absolute werking van zakelijke rechten kan beperken.
Aandeelhouders en de summa divisio
Aandeelhouders vallen niet binnen de klassieke tweedeling van rechten in persoonlijke
en zakelijke rechten. Een aandeelhouder in een vennootschap wordt beschouwd als een
post-concurrente schuldeiser, wat betekent dat hij pas na alle andere schuldeisers
(zelfs na de achtergestelde schuldeisers) in aanmerking komt voor een deel van het
vermogen bij vereffening. Dit komt omdat een aandeelhouder geen executierechten
heeft, noch de accessoria die daarbij horen. De rechten van een aandeelhouder worden
5
Insolventierecht
1. VERMOGEN EN VERHAAL ...................................................................................................... 1
1.1. DE SUMMA DIVISIO: ZAKELIJKE EN PERSOONLIJKE RECHTEN: ...............................................................1
1.1.1. Zakelijke rechten: ........................................................................................................1
1.1.2. Persoonlijke rechten: ..................................................................................................2
1.1.3. Nuancering van het onderscheid tussen PZ en ZR: ........................................................5
1.1.4. Voorbeelden van situaties waarin persoonlijke rechten en de positie van derden worden
onderzocht, en de gevolgen daarvan: ............................................................................................6
1.2. BESCHIKKINGSONBEVOEGDHEID .................................................................................................7
1.2.1. Regel..........................................................................................................................7
1.2.1.1. BOB .........................................................................................................................................7
1.2.1.2. Nuancering ..............................................................................................................................8
1.2.2. Beslag en faillissement ................................................................................................9
1.2.2.1. Beslag ......................................................................................................................................9
1.2.2.2. Faillissement..........................................................................................................................10
1.3. VEREISTEN GESTELD AAN HET VOORWERP VAN EEN ZAKELIJK RECHT..................................................... 12
1.3.1. Specialiteitsbeginsel ................................................................................................. 12
1.3.2. Bepaaldheidsbeginsel ............................................................................................... 13
1.3.3. Eenheidsbeginsel ..................................................................................................... 14
1.3.4. Goed moet bestaan .................................................................................................. 14
1.4. TEGENWERPELIJKHEID VAN DE OVEREENKOMST (OK)...................................................................... 15
1.4.1. Verbintenissenrechtelijk principe ................................................................................... 15
1.4.1.1. SE moet enkel de goederenrechtelijke toestand respecteren ...................................................15
1.4.1.2. Uitzonderingen .......................................................................................................................16
1.4.2. Onderzoekslat .......................................................................................................... 17
1.5. INSOLVENTIERECHT IS HARD CORE POLITIEK .................................................................................. 18
1.6. VERMOGENSOVERGANG EN VEREFFENING ................................................................................... 19
1.6.1. Afgeleide verkrijging onder bijzondere titel .................................................................. 19
1.6.2. Afgeleide verkrijging onder algemene titel ................................................................... 20
1.6.3. Voorwaarden voor afgeleide verkrijging onder bijzondere titel ........................................... 21
1.6.4. Causale aard van ons overdrachtstelsel : ................................................................... 22
1.7. VERMOGEN ALS VERHAALSOBJECT VAN DE SCHULDEISER ................................................................. 23
1.7.1. Artikel 3.35 ............................................................................................................... 23
1.7.2. Artikel 3.36 ............................................................................................................... 23
1.7.2.1. Hof van Cassatie 4 september 2020 ........................................................................................24
1.7.3. Van concurrent naar samenloop .................................................................................... 26
2. ALGEMEEN INLEIDING INSOLVENTIEPROCEDURES ...............................................................27
2.1. OVERZICHT VAN MODERNE INSOLVENTIERECHT ............................................................................. 27
2.1.1. Gegevensverzameling en waarschuwing..................................................................... 28
2.1.2. Buitengerechtelijke opties ......................................................................................... 28
2.1.3. Gerechtelijke reorganisatie: procédure voor de rechtbank ........................................... 28
2.1.4. Overdracht onder gerechtelijk gezag .......................................................................... 30
2.1.5. Gerechtelijke reorganisatie (GR) en gerechtelijke reorganisatie door overdracht onder
gerechtelijk gezag (GROG) .......................................................................................................... 30
2.1.6. Vereffeningsprocedure .................................................................................................. 31
2.1.7. Besloten voorbereiding van het faillissement.............................................................. 32
2.1.8. Andere vormen van ontbinding .................................................................................. 32
2.2. HET FAILLISSEMENT ............................................................................................................... 33
2.2.1. Faillissementsvonnis................................................................................................. 33
2.2.2. Faillissement ............................................................................................................ 35
2.2.3. Wat is het echte verschil tussen faillissementsvereffening en reorganisatie? ................. 36
, 2.2.4. Terminologie ................................................................................................................. 37
2.3. EVEN REFRESH : ONDERNEMING IN FORMELE FUNCTIONELE ZIN .................................................... 38
2.4. DE MAATSCHAP .................................................................................................................... 40
3. PUBLICITEIT IN HET VERMOGENSRECHT ..............................................................................42
3.1. OVERDRACHT, VESTIGING EN DERDENBESCHERMING ...................................................................... 42
3.1.1. Overdracht vs. Vestiging ............................................................................................ 42
3.1.1.1. Overdracht .............................................................................................................................42
3.1.1.2. Vestiging ................................................................................................................................42
3.1.1.3. Gemeenschappelijke kenmerken van overdracht en vestiging .................................................42
3.1.1.3.1. Beide rechtshandelingen hebben de volgende kenmerken: ................................................42
3.1.1.3.2. Verschil met oorspronkelijke wijzen van verkrijging .............................................................42
3.1.1.3.3. Cumulatieve voorwaarden (art. 3.14, §2 BW): .....................................................................43
3.1.2. Belang van de 10 en 30 jarige verkrijgende verjaring ..................................................... 44
3.1.3. Bescherming tegen beschikkingsonbevoegdheid vs. andere juridische problemen........ 45
3.1.4. Clash tussen 2 benaderingen..................................................................................... 46
3.1.5. Onderscheid tussen verkrijging onder bijzondere titel, algemene titel en declaratieve titel
46
3.2. PUBLICITEIT ......................................................................................................................... 47
3.2.1. Zakelijke rechten, hun erga omnes-karakter en de rol van publiciteit ............................. 47
3.2.2. Publiciteit: declaratief, niet constitutief (met uitzonderingen) ....................................... 48
3.2.3. Vormen van publiciteit ................................................................................................... 49
3.2.4. Quid met schuldvorderingen? .................................................................................... 50
3.2.5. Gevolgen van publiciteit ............................................................................................ 50
3.3. CONFLICTEN DOOR DUBBELE BESCHIKKING OF LATER BESLAG OF FAILLISSEMENT ................................... 51
3.3.1. Conflicterende zakelijke rechten ................................................................................ 51
3.3.2. Conflicterende rechten met zakelijke werking/tegenwerpelijkheid aan samenlopende SE
53
3.3.3. De verplichting van schuldeisers met een zakelijk zekerheidsrecht om snel actie te
ondernemen ............................................................................................................................. 54
3.3.4. De mogelijkheden voor een chirografaire schuldeiser: niet-tegenwerpelijkheid en
geveinsde toestanden ................................................................................................................ 55
3.3.5. De positieve werking van publiciteit en conflicten tussen verkrijgers ............................. 56
4. VERMOGENSSPLITSING .......................................................................................................59
4.1. VERMOGENSSPLITSING ........................................................................................................... 59
4.1.1. Principe .................................................................................................................... 59
4.1.2. Argumenter voor en tegen vermogenssplitsing ............................................................ 59
4.1.3. Externe en interne vermogenssplitsing ....................................................................... 60
4.2. EENMANSZAAK NV X.............................................................................................................. 62
4.3. FAILLISSEMENT IS EEN COLLECTIEVE BESLAGPROCEDURE ................................................................. 63
4.3.1. Principe .................................................................................................................... 63
4.3.2. Faillissement: collectieve beslagprocedure ................................................................ 63
4.3.3. Prof legt het anders uit ............................................................................................... 65
4.4. NA HET SLUITEN VAN EEN FAILLISSEMENT: GEVOLGEN VOOR RP EN NP................................................ 67
4.4.1. Rechtspersoon ......................................................................................................... 67
4.4.2. Natuurlijke persoon ................................................................................................... 67
5. EXECUTIERECHT: RECHT ALS GEWELD? ...............................................................................68
5.1. UITVOERING VAN VERBINTENISSEN EN UITVOERINGSRECHT ............................................................... 68
5.1.1. Non-recourse loan .................................................................................................... 69
5.2. REËLE EXECUTIE: DE UITVOERING VAN EEN VERBINTENIS IN NATURA..................................................... 70
5.2.1. Uitgangspunt ............................................................................................................ 70
5.2.2. Procedure ................................................................................................................ 71
5.3. DWANGSOM – 1385BIS GERW................................................................................................. 72
5.4. BESLAG .............................................................................................................................. 74
5.4.1. Algemene principes .................................................................................................. 75
5.4.1.1. Basisregels ............................................................................................................................75
, 5.4.1.2. Vormen van Beslag .................................................................................................................75
5.4.1.3. Onbeschikkbaarheid van de inbelsaggenomen goederen ........................................................75
5.4.2. Voor beslage vatbare goederen ...................................................................................... 76
5.4.2.1. Principe .................................................................................................................................76
5.4.3. Informatievergaring over het vermogen van de SA ....................................................... 77
5.4.3.1. Vermogensonderzoek .............................................................................................................77
5.4.4. Beslagrechter ........................................................................................................... 78
5.4.4.1. Materiële bevoegdheid ...........................................................................................................78
5.4.4.2. Territoriale bevoegdheid .........................................................................................................79
5.4.4.3. Beperkte rechtsmacht van de beslagrechter ...........................................................................80
5.4.4.4. Procédure zoals in kort geding ................................................................................................81
5.4.4.5. Beschikking van een beslagrechter hebben een relatief gezag van gewijsde .............................81
5.4.4.6. Geen toepassing van “le criminel tient le civil en état” .............................................................81
5.4.5. Uitvoerend beslag ..................................................................................................... 81
5.4.5.1. Begrip en voordwaarden .........................................................................................................81
5.4.5.2. Procedure ..............................................................................................................................83
5.4.6. Bewarden beslag ...................................................................................................... 86
5.4.6.1. Begrip en doel ........................................................................................................................86
5.4.6.2. Basisvoorwaarden van bewarden beslag.................................................................................86
5.4.6.3. Procedure voor roerend en onroerend bewarend beslag: gemeenschappelijke principes .........88
5.4.6.4. Duurtijd en vernieuwing ..........................................................................................................89
5.4.6.5. Omzetting van een bewarend besling in een uitvoerend beslag ................................................90
5.4.7. Beslag onder derden/derdenbeslag ............................................................................ 91
5.4.7.1. Algemeen ...............................................................................................................................91
5.4.7.2. Procedure ..............................................................................................................................92
5.4.8. Kantonnement .......................................................................................................... 97
5.4.9. Verhaalsonderworpenheid............................................................................................. 99
6. PERSOONLIJKE ZEKERHEDEN ............................................................................................ 101
6.1. DE PERSOONLIJKE ZEKERHEID ALS DRIEPARTIJENVERHOUDING ......................................................... 102
6.1.1. Principe .................................................................................................................. 102
6.1.2. In een vennootschap context ................................................................................... 104
6.1.3. Waar zijn PZ belangrijk in vennootschap? ................................................................. 106
6.1.4. Geen wettelijke regeling van de PZ............................................................................ 107
6.1.5. 3 begrippen die ervoor zorgen dat we de PZ van elkaar kunnen onderscheiden ............ 108
6.2. BORGTOCHT ...................................................................................................................... 111
6.2.1. Enkele begrippen .................................................................................................... 112
6.2.2. Kosteloze borgtocht ................................................................................................ 117
6.2.3. Aandachtspunten bij het sluiten van de borgtochtovereenkomst. ............................... 119
6.2.4. Gevolgen van de boegtocht tussen borg en SE (prestatieverhouding) .......................... 121
6.2.5. Gevolgen van de borgtocht tussen borg en hoofdSA (dekkingsverhouding) ................ 124
6.2.6. Aandachtspunten bij het einde van de borgtocht ....................................................... 126
6.3. AUTONOMOE GARANTIES ....................................................................................................... 126
6.4. RECHTSTREEKSE VORDERING VAN DE BENADEELDE TEGEN DE AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERAAR ............ 126
6.5. PATRONAATSVERKLARING (LETTER OF COMFORT) ......................................................................... 127
6.6. ZIJDELINGSE VORDERING....................................................................................................... 132
6.6.1. Basisprincipe.......................................................................................................... 132
6.6.2. Quid? ..................................................................................................................... 132
6.6.3. Meningen hierover .................................................................................................. 133
6.6.4. Driehoeksstructuur ................................................................................................. 133
6.7. RECHTSTREEKSE VORDERING.................................................................................................. 134
6.8. SAMENLOOP EN RANGSCHIKKING: EEN RECAP............................................................................. 136
6.8.1. Bijzonder beslag als algemeen beslag vormen collectieve realisatie ........................... 137
6.8.2. Waarom de SE met een ZR? ..................................................................................... 137
6.8.3. Rangschikking ........................................................................................................ 138
7. ZAKELIJKE ZEKERHEDEN.................................................................................................... 141
7.1. ALGEMEEN ........................................................................................................................ 141
7.1.1. Classificatie van ZZR (zakelijke zekerheidsrechten) ................................................... 141
, 7.1.2. Accessoir karakter .................................................................................................. 142
7.1.3. Niet abstracte rechtstreekse vordering ..................................................................... 143
7.1.3.1. Rechtsstreeks vordering in het algemeen .............................................................................. 143
7.1.3.2. Voorbeelden ........................................................................................................................ 144
7.1.3.3. Functies van de niet-abstracte rechtstreekse vordering ......................................................... 144
7.1.3.4. Onstaan van rechtstreekse vordering .................................................................................... 144
7.1.3.5. Belang van het moment van ontstaan ................................................................................... 145
7.2. HYPOTHEEK EN PAND ........................................................................................................... 145
7.2.1. Inleiding ................................................................................................................. 145
7.2.1.1. Vestiging van de zakelijk zekerheid ........................................................................................ 145
7.2.1.2. Zekerheidsovereenkomst ..................................................................................................... 147
7.2.1.3. Samenvatting algemene voorwaarden Hypothheek en pandrecht.......................................... 148
7.2.2. Hypotheken ............................................................................................................ 149
7.2.2.1. Hypotheek: "La reine des sûretés" ........................................................................................ 149
7.2.2.2. Hypothecaire registers ......................................................................................................... 150
7.2.2.3. Voorwerp: een overdraagbaar onroerend goed (met de accessoria) ....................................... 152
7.2.2.4. Belangrijke kenmerken en rechten ........................................................................................ 153
7.2.2.5. Rechten van hypotheekhouder en eigenaar ........................................................................... 153
7.2.2.6. Conventionele hypotheken ................................................................................................... 154
7.2.2.7. Wettelijke hypotheek (professor vindt het raar) ...................................................................... 156
7.2.2.8. Regeling van conflicten......................................................................................................... 157
7.2.3. Pand en eigendomsvoorbehoud ............................................................................... 158
7.2.3.1. Eigendomsvoorbehoud ........................................................................................................ 159
7.2.3.1.1. Positie van de verkooper .................................................................................................. 159
7.2.3.1.2. Positie van de koper bij eigendomsvoorbehoud ................................................................ 160
7.2.3.1.3. Totstandkoming(constitution) van het eigendomsvoorbehoud .......................................... 160
7.2.3.1.4. Tegenwerpelijkheid bij samenloop (art. 69 Pandwet) ......................................................... 160
7.2.3.1.5. Rechten van de verkoper onder eigendomsvoorbehoud ................................................... 161
7.2.3.1.6. Verzekerde schuldvordering ............................................................................................. 162
7.2.3.1.7. Vereisten aan het onderpand/de verkochte zaak ............................................................... 162
7.2.3.1.8. Gevolgen van uitoefening van het eigendomsvoorbehoud ................................................ 162
7.2.3.1.9. Positie van de curator bij faillissement ............................................................................. 163
7.2.3.1.10. Conflicten tussen voorbehouden zekerheden en door de koper gevestigde zekerheden .. 163
7.2.3.1.11. Verkoop door de koper ................................................................................................... 163
7.2.3.2. Pandrecht ............................................................................................................................ 164
7.2.3.2.1. Pand ............................................................................................................................... 164
7.2.3.2.2. Klassieke pand: in het algemeen ...................................................................................... 165
7.2.3.2.3. Derdenbescherming van de pandhouder ......................................................................... 167
7.2.3.2.4. Conflictuerende zakelijk recht (goed kennen: open vragen en MKV op examen!) ............... 168
7.2.3.2.5. Rangorde en rangconflicten bij pandrechten .................................................................... 170
7.2.3.2.6. Gevolgen van tegenwerpelijke conventionele pandrechten .............................................. 171
7.2.3.2.7. Retentierecht (impliciet vuistpandrecht) .......................................................................... 171
7.2.3.2.8. Pandrecht op een schuldvordering .................................................................................. 172
7.2.3.2.9. Pandrecht op financiële instrumenten en de Wet Financiële Zekerheden (WFZ) ................ 173
7.2.3.2.10. Eigendomsoverdracht tot zekerheid ............................................................................... 174
7.3. BIJZONDERE VOORRECHTEN, WETTELIJKE PANDRECHTEN EN ONTBINDINGSRECHT MET ZAKELIJKE WERKING . 175
7.3.1. Basiskenmerken algemene en bijzondere voorrechten .............................................. 176
7.3.1.1. Het Begrip Voorrecht ............................................................................................................ 176
7.3.1.2. Wettelijke Grondslag van Voorrechten .................................................................................. 176
7.3.1.3. Verkrijging van Voorrechten .................................................................................................. 176
7.3.1.4. Gevolg van Voorrechten: Voorrang ........................................................................................ 177
7.3.1.5. Effect bij samenloop............................................................................................................. 177
7.3.1.6. Soorten Voorrechten ............................................................................................................ 178
7.3.2. Basiskenmerken bijzondere voorrechten die wettelijke pandrecht zijn ........................ 179
7.3.3. Basiskenmerken van algemene voorrechten ............................................................. 180
7.3.4. Verwarde wetgever ...................................................................................................... 181
7.3.5. Rangorde van verschillende algemene en bijzondere voorrechten .............................. 182
7.3.6. Enkele bijzondere voorrechten ................................................................................. 183
7.3.6.1. Kostent tot behoud van de zaak ............................................................................................ 183
7.3.6.1.1. Vereisten met Betrekking tot het Onderpand .................................................................... 183
7.3.6.1.2. Vereisten met Betrekking tot de Beschermde Schuldvordering ......................................... 183
7.3.6.1.3. Rangorde ........................................................................................................................ 184
, 7.3.6.2. Voorrecht van de onbetaalde huurder ................................................................................... 184
7.3.6.2.1. Onderpand...................................................................................................................... 185
7.3.6.2.2. Verzekerde Schuldvorderingen ......................................................................................... 185
7.3.6.2.3. Kwalificatie: Wettelijk Pandrecht ..................................................................................... 185
7.3.6.2.4. Hoe wordt hier ouderom bepaald. ................................................................................... 186
7.3.6.3. Voorrecht van de onbetaalde verkoper van een roerend goed ................................................ 187
7.3.7. Negatieve zekerheden ............................................................................................. 191
7.4. SCHULDVERGELIJKING .......................................................................................................... 192
8. WAT GEBEURT ER MET DEZE SE IN PROCEDURES VAN BOEK XX? ......................................... 195
8.1. INLEIDING ......................................................................................................................... 195
8.1.1. Uitwinning .............................................................................................................. 195
8.1.2. Twee Centrale Vragen die we gaan antwoorden : ........................................................... 195
8.1.2.1. Wat gebeurt er met de executierechten tijdens de procedure? ............................................... 195
8.1.2.2. Hoe wordt de waarde van de onderneming verdeeld in de procedure? ................................... 197
8.1.2.3. Quid met de Aandeelhouders (ADH)? ................................................................................... 198
8.1.2.4. Waarom zou je voor faillissement kiezen? ............................................................................. 198
8.2. FAILLISSEMENT ................................................................................................................... 199
8.2.1. Timeline van faillissement ............................................................................................ 199
8.2.2. Derdenbescherming : wolfijzers en schietgeweren: Aandachtspunten ....................... 201
8.2.3. Wat gebeurt er met executierechten tijdens het faillissement ? .................................. 202
8.2.3.1. Fixatiebeginsel ..................................................................................................................... 203
8.2.3.1.1. Wat Houdt het Fixatiebeginsel In? .................................................................................... 203
8.2.3.1.2. Voor Wie Geldt het Fixatiebeginsel? ................................................................................. 204
8.2.4. Hoe wordt de waarde van de onderneming verdeeld in procedure? ............................ 208
8.3. GERECHTELIJKE REORGANISATIE .............................................................................................. 212
8.3.1. Wat gebeurt er met de executierechten tijdens de procedure? ................................... 213
8.3.2. Hoe wordt de opbrengst verdeeld ? .......................................................................... 216
8.3.2.1. Collectieve minnelijke akkoorden..................................................................................... 216
8.3.2.1.1. Random informatie van leraar (over de beschikte regels van toepassing) .......................... 216
8.3.2.2. Geen reële vereffening .......................................................................................................... 216
8.3.2.2.1. Openbaar collectief akkoord ........................................................................................... 216
8.3.2.2.1.1. Wat is collectief akkoord? ........................................................................................ 216
8.3.2.2.1.2. 2 regimes: KMO en grote ondernemingen ................................................................ 217
8.3.2.2.2. Besloten minnelijk en collectief akkoord .......................................................................... 229
9. WEDERSAMENSTELLING VAN DE BOEDEL ........................................................................... 232
9.1. ALGEMEEN ........................................................................................................................ 232
9.1.1. Voor het faillissement .................................................................................................. 232
9.1.1.1. NP: vrij beschikking .............................................................................................................. 232
9.1.1.2. Vennootschap: Bevoegdheden zijn doelgebonden ................................................................ 233
9.1.2. Vanaf het faillissement (vonnis is dus consitutief ne niet déclaratief) .............................. 234
9.2. ACTION PAUIANA ................................................................................................................ 235
9.2.1. Algemeen ............................................................................................................... 235
9.2.2. Hoe werkt de AP ? ................................................................................................... 236
9.2.2.1. Werking van de AP in haar meest effectieve vorm: ................................................................. 236
9.2.2.2. Als de AP niet in haar meest effectieve vorm werkt: ............................................................... 237
9.2.3. Voorwaarden van de AP ............................................................................................... 237
9.2.3.1. Wat zijn de voorwaarden ? .................................................................................................... 237
9.2.3.2. Objectieve en subjectieve criteria hebben............................................................................. 237
9.2.3.3. Vereenvoudige pauliana ....................................................................................................... 238
, 1. VERMOGEN EN VERHAAL
1.1. De Summa divisio: zakelijke en persoonlijke rechten:
1.1.1. Zakelijke rechten:
Zakelijke rechten hebben een erga omnes-karakter, wat betekent dat ze een
absolute werking hebben: de houder van een zakelijk recht kan dit recht tegenover
iedereen afdwingen, inclusief jongere verkrijgers van een zakelijk recht op hetzelfde
goed (art. 3.4, al. 2 BW). In geval van conflicten tussen meerdere zakelijke rechten geldt
de prioriteitsregel: het oudste recht (prior tempore) krijgt voorrang.
Dit erga omnes-karakter komt aanzienlijk tot uiting in situaties van insolventie. Wanneer
bijvoorbeeld een goed wordt bewaard door iemand die failliet gaat, blijft de houder van
een eigendomsrecht, mede-eigendomsrecht of zakelijk gebruiksrecht buiten de
samenloop die door de insolventie ontstaat (art. 3.5, al. 1 BW).
In geval van zakelijke zekerheden heeft de houder het recht om individueel te
executeren (separatistpositie) en ten minste voorrang op de verkoopopbrengst van het
onderpand. Dit betekent dat de houder van een zakelijke zekerheid minstens een recht
van afzondering heeft.
Een ander belangrijk kenmerk van zakelijke rechten is het volgrecht (art. 3.4, lid 2
BW): bij overdracht van een goed blijven de zakelijke rechten die erop rusten
tegenwerpelijk aan de nieuwe eigenaar. De nieuwe eigenaar is gebonden door de
bestaande zakelijke rechten. Indien de derde-verkrijger het goed verbeterd heeft, kan hij
echter een beroep doen op ongerechtvaardigde verrijking tegenover de houder van het
zakelijke recht (art. 103, tweede zin HypW). Soms kan een sanctie van "niet-
1
,tegenwerpelijkheid" worden opgelegd aan de houder van een ouder zakelijk recht,
bijvoorbeeld bij strijdige beschikkingen zoals de vestiging van een opstalrecht na een
hypotheek.
Daarnaast geldt het principe van de numerus clausus: enkel de zakelijke rechten
die wettelijk zijn bepaald, kunnen worden gevestigd. Ook gelden strikte vereisten aan het
voorwerp van zakelijke rechten, zoals specialiteit, eenheid en zakelijke subrogatie.
• Specialiteit houdt in dat een zakelijk recht enkel betrekking kan hebben op
specifieke, identificeerbare goederen (art. 3.8, §1 BW). Zakelijke rechten kunnen
niet op abstracte waarden, zoals een geldsom, gevestigd worden, maar wel op
een afgebakende universele verzameling van goederen (zoals een handelszaak).
Bij vermenging van goederen (bijvoorbeeld granen van verschillende eigenaars),
ontstaat mede-eigendom naar evenredigheid, zonder verlies van het
oorspronkelijke eigendomsrecht (art. 3.12 BW).
• Het eenheidsbeginsel bepaalt dat een zakelijk recht enkel kan rusten op een
autonoom vermogensbestanddeel, niet op inherente bestanddelen daarvan (art.
3.8, §2, lid 2 BW). Zo kan men geen zakelijk recht vestigen op de deur van een
auto of de verf ervan.
• Zakelijke subrogatie betekent dat bij verlies of waardevermindering van het
oorspronkelijke goed, het zakelijk recht overgaat op een ander bestanddeel dat in
de plaats treedt (art. 3.10 BW). Dit voorkomt dat de waarde van het zakelijke recht
in een ander vermogen terechtkomt.
1.1.2. Persoonlijke rechten:
Persoonlijke rechten (of schuldvorderingen) geven de titularis het recht om een
prestatie te vorderen van een andere partij (de schuldenaar). Deze prestatie kan bestaan
uit iets doen, iets niet doen of iets geven.
Dit recht ontstaat uit een verbintenisrechtelijke verhouding tussen de partijen en heeft
een relatief karakter, wat betekent dat het alleen afdwingbaar (tegenwerpelijk?) is
tegenover de schuldenaar, niet tegen derden.
In het geval van meerdere schuldeisers (SE) die persoonlijke rechten uitoefenen op
dezelfde goederen van een schuldenaar (bijvoorbeeld A, B en C), ontstaat er een
concurrentie tussen hen. Anders dan bij zakelijke rechten (waar de prioriteitsregel
geldt), worden persoonlijke rechten niet hiërarchisch gerangschikt. Bij insolventie of
uitwinning wordt de opbrengst van de goederen van de schuldenaar verdeeld onder de
schuldeisers naar evenredigheid van hun vorderingen (pari passu). Op het moment dat
een schuldeiser zijn persoonlijke recht uitoefent (dus uitwinning), wordt dat recht
"gerealiseerd."
De houder van een persoonlijk recht heeft dus een concurrentieel recht op het gehele
vermogen van de schuldenaar (art. 3.36, al. 1 BW). Dit recht wordt aangevuld met een
aantal accessoria zoals:
• De actio pauliana (art. 5.243 BW): een middel om handelingen van de
schuldenaar die schade toebrengen aan de schuldeisers aan te vechten.
2
, • De zijdelingse vordering(art. 5.242 BW): het recht om in de plaats van de
schuldenaar op te treden om zijn rechten te beschermen.
• Vordering tot herstel van collectieve schade, om schade die een groep
schuldeisers treft, te compenseren.
Een belangrijk punt is dat schuldeisers die hun rechten uitoefenen (individueel of
collectief) niet als medeplichtigen kunnen worden beschouwd als hun acties
conflicteren met de persoonlijke rechten van derden, zelfs als zij van die rechten op de
hoogte waren of hadden kunnen zijn. Dit benadrukt dat het onderscheid tussen
persoonlijke en zakelijke rechten wegvalt in situaties van insolventie.
Voorbeeld:
Stel dat A volgens een aandeelhoudersovereenkomst een voorkooprecht heeft op
aandelen van B in een NV. Dit recht is ingeschreven in het aandelenregister en is
dus bekend. Als C beslag legt op die aandelen, conflicteert dit met het
voorkooprecht van A. Echter, omdat een voorkooprecht een persoonlijk recht is,
hoeft C geen rekening te houden met dit recht. C is geen derde medeplichtige bij
het beslag leggen, want uitwinning door schuldeisers leidt nooit tot derde-
medeplichtigheid, zelfs niet als persoonlijke rechten worden geschonden.
(C is hier de SE en wint uit door beslag te leggen.)
Vrijheid bij persoonlijke rechten
Een belangrijk kenmerk van persoonlijke rechten is de vrijheid en flexibiliteit:
• Er is geen numerus clausus, zoals bij zakelijke rechten. Men kan vrij nieuwe
persoonlijke rechten en schuldvorderingen creëren, zolang deze binnen de
grenzen van het dwingend recht blijven.
• Er zijn geen specifieke vereisten voor het voorwerp van een persoonlijk recht, in
tegenstelling tot zakelijke rechten.
Beperkingen en problemen voor schuldeisers van persoonlijke rechten
Schuldeisers van persoonlijke rechten (ook wel chirografaire schuldeisers genoemd, het
zijn de SE die geen zekerheden hebben) worden vaak geconfronteerd met drie
belangrijke risico's:
1. Asset dilution: de goederen waarop zij zich kunnen verhalen, verdwijnen uit het
vermogen van de schuldenaar.
2. Claim dilution: de schuldenaar heeft bij het vestigen van het recht nog weinig
andere schuldvorderingen, maar tegen de tijd dat de schuldeiser zijn recht
uitoefent, zijn er veel andere schuldeisers met vorderingen op dezelfde activa.
3. Claim subordination: persoonlijke rechten kunnen achtergesteld worden omdat
zakelijke zekerheidsrechten (zoals hypotheken) voorrang hebben.
Voordeel van zakelijke rechten
In tegenstelling tot persoonlijke rechten bieden zakelijke rechten bescherming:
• Nieuwe vorderingen van andere schuldeisers komen altijd na een bestaand
zakelijk recht, dankzij de anterioriteitsregel.
• De titularis van een zakelijk zekerheidsrecht blijft beter beschermd tegen de
risico's van claim dilution en subordination, omdat hij voorrang heeft op de
verkoopopbrengst van het goed waarop het zakelijke recht rust.
3
,Het uitschakelen van de bescherming van derden betekent dat een persoonlijk recht (PR) of
zakelijk recht (ZR) tegenwerpelijk wordt gemaakt aan derden. Dit betekent dat derden vanaf dat
moment rekening moeten houden met het bestaande recht, en zij zich niet meer kunnen
beroepen op bescherming als te goeder trouw (TGT).
Hoe wordt een recht tegenwerpelijk gemaakt?
Dit gebeurt door middel van publiciteit. Publiciteit zorgt ervoor dat een recht zichtbaar en
kenbaar wordt voor derden, waardoor zij niet langer kunnen stellen dat zij onwetend waren van
het bestaande recht. De methode van publiciteit varieert afhankelijk van het type goed waarop
het recht betrekking heeft. Dit hangt samen met de aard van het bezit of gebruik en de praktische
gevolgen voor de eigenaar.
1. Bij roerende zaken: het bezit speelt een cruciale rol. Als iemand het feitelijk bezit van een
roerend goed (zoals een fles) heeft, is dit een sterk signaal dat de persoon bevoegd was
om het goed te vervreemden. Het bezit fungeert hier als een vorm van publiciteit, omdat
het voor derden een zichtbaar en betrouwbaar teken is dat zij op dit bezit kunnen
vertrouwen.
2. Bij onroerende goederen: publiciteit wordt gewaarborgd door middel van overschrijving
in de registers (hypothecaire publiciteit). Dit betekent dat de overdracht van eigendom of
andere rechten op een onroerend goed pas tegenwerpelijk wordt aan derden wanneer
deze correct is ingeschreven in de openbare registers. Zonder deze overschrijving kunnen
derden te goeder trouw blijven handelen.
3. Bij schuldvorderingen: publiciteit vindt plaats via kennisgeving aan de schuldenaar.
Wanneer een schuldvordering wordt overgedragen, moet de debiteur hiervan op de
hoogte worden gesteld. Pas na deze kennisgeving is de overdracht tegenwerpelijk aan
derden.
Waarom verschillen deze methoden?
De verschillen in publiciteitsvereisten zijn gebaseerd op twee belangrijke factoren:
1. Feitelijk bezit: Bij roerende goederen is het feitelijk bezit van een goed een belangrijk
signaal van vertrouwen. Als de vervreemder ooit feitelijk bezit had van het goed, wekt dit
de schijn dat hij bevoegd was om het over te dragen. Dit maakt het logisch om derden te
beschermen op basis van het zichtbare bezit.
2. Lasten voor eigenaars: De keuze voor een publiciteitsvorm houdt rekening met de lasten
die deze oplegt aan de eigenaar van het recht. Het is eenvoudiger om een overschrijving te
vereisen voor onroerende goederen (waar dit praktisch en administratief haalbaar is) dan
voor roerende goederen, waar bezit veel flexibeler en informeler is. Bij schuldvorderingen
is kennisgeving aan de debiteur een relatief lichte en efficiënte vorm van publiciteit.
Gevolg: Uitsluiting van derdenbescherming
Zodra de juiste publiciteitsvereisten zijn vervuld, kunnen derden zich niet meer beroepen op
bescherming als te goeder trouw. Ze worden geacht op de hoogte te zijn van het bestaande
recht en moeten dit respecteren. Bijvoorbeeld:
• Een derde die een roerend goed koopt, kan zich niet meer beroepen op bescherming als
TGT wanneer blijkt dat er een ouder recht bestond en dit correct openbaar was gemaakt.
• Bij onroerende goederen kan een derde koper geen bescherming meer genieten als de
oudere overdracht correct is ingeschreven in de registers.
• Bij schuldvorderingen kan de schuldenaar niet meer te goeder trouw betalen aan de
oorspronkelijke schuldeiser als hij op de hoogte is gesteld van de overdracht.
Door publiciteit wordt het recht dus volledig tegenwerpelijk, waardoor de bescherming van
derden te goeder trouw vervalt en eigenaars of rechthebbenden beter beschermd worden tegen
conflicterende aanspraken. 4
, 1.1.3. Nuancering van het onderscheid tussen PZ en ZR:
Nuance in de relativiteit van persoonlijke rechten:
Hoewel persoonlijke rechten normaal gesproken slechts afdwingbaar (tegenwerpelijk?)
zijn tegenover een specifieke schuldenaar (relativiteit), kunnen conflicterende
persoonlijke rechten in bepaalde situaties terzijde worden gesteld. Een voorbeeld
hiervan is te vinden in artikel 5.111 BW, dat betrekking heeft op de aansprakelijkheid
van derden voor medeplichtigheid aan andermans wanprestatie. Dit betekent dat een
derde die bewust meewerkt aan de schending van een contractuele verplichting,
aansprakelijk kan worden gesteld.
Daarnaast zijn er situaties waarin derden, ondanks het bestaan van persoonlijke
rechten, beschermd worden tegen de beschikkingsonbevoegdheid van anderen (van
een “dief”). Bijvoorbeeld, stel dat een professor eigenaar is van een fles. Normaal gezien
mag niemand deze fles verkopen of verhuren zonder toestemming van de eigenaar.
Echter, als iemand de fles steelt en verkoopt via een platform zoals eBay, en de koper
een te goeder trouw (TGT) is (dus niet op de hoogte van de diefstal) én het bezit feitelijk
wordt overgedragen, dan wordt de koper beschermd op basis van artikel 2279 BW. In
dergelijke gevallen geldt bezit als titel, zelfs als de verkoper beschikkingsonbevoegd
was. Dit betekent dat de professor als eigenaar zijn volgrecht niet meer kan uitoefenen.
Hierdoor wordt duidelijk dat zelfs bij zakelijke rechten de absolute werking (erga omnes)
soms moet wijken voor de bescherming van derden te goeder trouw.
Insolventie en het vervagen van het onderscheid
Bij insolventie vervaagt het onderscheid tussen persoonlijke en zakelijke rechten verder.
Wanneer schuldeisers hun rechten uitoefenen (individueel of collectief) en daarbij in
conflict komen met persoonlijke rechten van derden, kunnen zij niet als medeplichtig
worden beschouwd, zelfs niet als zij op de hoogte waren van die rechten. Dit betekent
dat het concept van te goeder trouw bij persoonlijke rechten geen rol speelt in een
insolventiescenario. De regels die normaal gesproken gelden bij persoonlijke rechten,
zoals de relativiteit, verliezen dus hun betekenis in deze context.
Nuance in de erga omnes-werking van zakelijke rechten
Hoewel zakelijke rechten normaal gezien een erga omnes-werking hebben en
onderworpen zijn aan de prioriteitsregel (ouder recht heeft voorrang), kan ook dit
principe worden genuanceerd. Wanneer een derde te goeder trouw een conflicterend
recht verkrijgt van iemand die beschikkingsonbevoegd is, kan deze derde alsnog
voorrang krijgen op het oudere zakelijke recht. Dit illustreert hoe de bescherming van
derden in bepaalde gevallen de absolute werking van zakelijke rechten kan beperken.
Aandeelhouders en de summa divisio
Aandeelhouders vallen niet binnen de klassieke tweedeling van rechten in persoonlijke
en zakelijke rechten. Een aandeelhouder in een vennootschap wordt beschouwd als een
post-concurrente schuldeiser, wat betekent dat hij pas na alle andere schuldeisers
(zelfs na de achtergestelde schuldeisers) in aanmerking komt voor een deel van het
vermogen bij vereffening. Dit komt omdat een aandeelhouder geen executierechten
heeft, noch de accessoria die daarbij horen. De rechten van een aandeelhouder worden
5
