Samenvatting Hoofdstuk 2 : Historische verklaringen en etiologie doorheen de tijd

Hoofdstuk 2 : Historische verklaringen en
etiologie doorheen de tijd
1. Inleiding
 Criminologie = ‘jonge’ sociale wetenschap
 Oorsprong : pre-wetenschappelijke kennisvormen die aandacht besteedden aan juridische
aspecten van misdaad en/of misdaadbestrijding
 Diverse scholen doorheen de tijd
o Pre-wetenschappelijke opvattingen
o Klassieke school
o Positivistische school

2. Pre-wetenschappelijke verklaringen
 Prewetenschappelijke verklaringen = bovennatuurlijke verklaringen
 Middeleeuwen : ziekte en dood  o.a. pest
 Religieuze verklaringen : doden op bevel van God (= Goddelijke bevelstheorie)
 Exorcisme (uitdrijven duivel) als remedie

3. Classicisme
 Classicisme = reactie op willekeur in strafrecht tijdens Ancien Régime
 Grondleggers
o Cesare Beccaria (1738-1794)
 ‘Over misdaad en straffen’ ( pleidooi voor humaan strafrecht)
 Tegen doodstraf en inquisitie
 Kosten-baten analyse
 Rol strafwet = afschrikking
 Generale preventie 1 & specifieke preventie2
o Jeremy Bentham (1748-1832)
 Utilitarisme = nutsmaximalisatie
 Zoveel mogelijk geluk (nut) voor zoveel mogelijk mensen
 Criminaliteit = NIET geluk bevorderend, maar voegt enkel leed toe
 Daarom : preventie door afschrikking en rationeel, consequent optreden tegen
criminaliteit
 Vrije wil-gedachte / kosten-baten analyse :
o Alle mensen kiezen om de wet te gehoorzamen of te overtreden door een rationele
afweging te maken tussen de kosten en de baten geassocieerd met een bepaalde
gedraging
 Doel strafwetgeving : afschrikken / voorkomen crimineel gedrag
o =/= Vergelding (‘oog om oog, tand om tand-principe’ uit Lex Talionis & Codex
Hammurabi)


1
Generale preventie : potentiële regelovertreders afraden om misdrijven te plegen
2
Specifieke preventie : recidivisme voorkomen

1
Etiologische Criminologie

, o Net genoeg ongemak toedienen om het voordeel van de criminele handeling teniet
te doen

4. Empiricisme en de zoektocht naar statistische
wetmatigheden
 Grondlegger : A. Quetelet (statisticus & wiskundige)
 Misdaad als ‘sociale categorie’ (opgelet : valse dichotomie)
 Criminele statistieken : regelmaat vaststellen, categorieën maken
 Correlaties met (demografische) kenmerken
o Geslacht, leeftijd, gezinskenmerken, SES ….
 Kritiek op het empiricisme
o A-theoretisch en blind : ‘van alles en nog wat’ onderzoeken
o De statistische analyse is een doel op zich
o De statisticus als ‘coole boekhouder’  geen kritische reflectie
o Enkel aandacht voor wat ‘uiterlijk waarneembaar’ is (typeert het oud-positivisme)

6. Positivisme
A. Kenmerken van het vroege 19e eeuwse positivisme
 Centraal : persoon van de dader
o Verschuiving : daad (act)  dader (actor)
o Onderscheid misdadiger – niet misdadiger (‘klassieke dichotomie’)
 Daad = symptoom van onderliggende pathologie
 Doctrine van Sociaal Verweer (Défense Sociale – A. Prins)
o Hierop ingrijpen op misdaad in toekomst te voorkomen

B. Groei naar verscheidenheid binnen de positivistische
verklaringsmodellen
 Oorzaken opsporen volgens wetenschappelijke methoden
 Determinatie : mens bepaald door factoren buiten vrije wil
 Ontwikkeling van …
o Biologische onderzoekstraditie : biologisch determinisme
o Psychologische onderzoekstraditie : psychologisch determinisme
o Sociologische onderzoekstraditie : sociologisch determinisme

C. De hoofdspelers van het biologisch positivisme
 Voorlopers : frenologie
o Dr. Spurzheim
o Franz Gall
o Inspireerden de Italiaans-antropologische school
 Charles Darwin : ‘survival of the fittest’
o Best aangepast aan milieu, niet de sterkste
o Kern biologische etiologie
 Criminele mens  niet goed aangepast aan omgeving
 Biologische afwijkingen liggen aan basis crimineel gedrag (atavisme &

2
Etiologische Criminologie