BEROEPSGERELATEERDE WETGEVING 2
1 WILS- EN/ OF HANDELINGSONBEKWAME ZORG ONTVANGER
BEKWAAMHEID VAN DE PERSOON
1. Feitelijke bekwaamheid (kunnen)
= feitelijk in staat zijn om iets te doen. (Bekwaam zijn om te schrijven, autorijden)
Toerekeningsvatbaarheid = feitelijke bekwaamheid om schuld te hebben aan een bepaald
gedrag -> is persoon verstandig genoeg om de gevolgen van z’n daad in te zien en z’n wil
voldoende onder controle heeft
Wilsbekwaamheid = feitelijke bekwaamheid om vrij en weldoordacht zijn wil te vormen
(beslissingen kunnen nemen) en die te uiten.
Wordt verondersteld in staat te zijn om:
- Info te begrijpen die relevant is voor uiteindelijke beslissing en deze te kunnen toepassen
op eigen concrete situatie
- Voor- en nadelen van keuzemogelijkheden kunnen afwegen
- Uiteindelijke keuze kunnen communiceren (verbaal/ non-verbaal)
Toestand moet in concreto beoordeeld worden (= beslissing per beslissing) -> hangt ook af
van de ernst en impact van beslissing op verdere leven. Bv. Wilsbekwaam vinden voor
tandheelkunde maar wilsonbekwaam voor sterilisatie
Bij medische beslissingen wordt door arts beslist of pt wilsbekwaam is.
2. Rechtsbekwaamheid (mogen)
= Over de mogelijkheid beschikken om rechten en plichten te hebben.
Alle personen zijn rechtsbekwaam. Sommige personen genieten echter niet alle rechten.
Daarnaast bestaan er ook specifieke en gedeeltelijke rechtsonbekwaamheden voor iedereen
die zich in een bepaalde verhouding met iemand anders bevindt.
Bijvoorbeeld:
- Vreemdelingen en minderjarigen niet rechtsbekwaam om te stemmen.
- Onbekwaamheid om te huwen met naaste bloed- en aanverwanten
- Onbekwaamheid voor artsen en anderen om bv. bij testament te erven van een persoon
die zij hebben bijgestaan bij zijn laatste ziekte
3. Handelingsbekwaamheid (zelf en zelfstandig mogen)
Over de mogelijkheid beschikken om de rechten en plichten die men heeft, zelf en zelfstandig
uit te oefenen.
In principe is iedere persoon handelingsbekwaam (zelfs wanneer hij feitelijk wilsonbekwaam
is!). Niettemin voorziet de wetgever in uitzonderingen of kan een rechter bepaalde personen
handelingsonbekwaam verklaren, door hen onder een zogenaamd privaatrechtelijk
beschermingsstatuut te plaatsen.
,3.1. Volledige versus beperkte handelingsonbekwaamheid
Volledige handelingsonbekwaamheid = wetgever/rechter bepaalt dat iemand bepaalde
rechten niet zelf mag uitvoeren. -> moet worden vertegenwoordigd, oefent rechten uit ipv
betrokkene
Beperkte handelingsonbekwaamheid = betrokkene bepaalde rechten zelf, maar niet
zelfstandig mag uitoefenen. -> geen vertegenwoordiging, wel gebruik gemaakt van andere
technieken:
- Bijstand: stellen van rechtshandelingen moet de handelingsonbekwame worden bijgestaan
door een andere persoon die met hem handelt.
- Toestemming: stellen van rechtshandelingen moet de handelingsonbekwame
voorafgaandelijk toestemming bekomen van een andere persoon. Bv. Minderjarigen
hebben toestemming nodig van ouders om te huwen
- Verzet: andere personen hebben de mogelijkheid om achteraf verzet aan te tekenen tegen
een door de betrokkene gestelde rechtshandeling.
3.2. Rechtshandelingen waarvoor personen handelingsonbekwaam kunnen zijn en worden
Niet in concerto maar in abstracto -> meteen voor alle rechtshandelingen of voor een grote
groep rechtshandelingen
- Soms persoon enkel handelingsonbekwaam voor rechtshandelingen die hun vermogen
betreffen: kopen, verkopen, huren, schenken, testament opstellen, huwelijkscontact
afsluiten, …
- Handelingsonbekwaam zijn voor rechtshandelingen die met hun persoon te maken
hebben: huwen, echtscheiding vragen, naamswijziging, toestemmen in adoptie, kind
erkennen, patiëntenrechten uitoefenen (medische handeling weigeren)
ONBEKWAME MEERDERJARIGE ZORGONTVANGERS
1. Handelingsonbekwame meerderjarige zorgontvanger: privaatrechtelijke
beschermingsstatuten
Meerderjarige in principe handelingsbekwaam. Volwassenen mogen in principe hun rechten
zelf en zelfstandig uitoefenen.
Wanneer dit niet meer kunnen (com, dementie, …) blijven er handelingsbekwaam -> moet
naar rechter gegaan worden om te verzoeken om privaatrechtelijk beschermingsstatuut
= handelingsbekwaamheid kan worden ingeperkt of eventueel zelfs volledig opgeheven.
1 globaal beschermingsstatuut voor volwassen personen
Belangrijkste krachtlijnen in nieuwe regeling:
- Alleen de vrederechter krijgt bevoegdheid om te oordelen of een meerderjarige persoon
moet worden beschermd
- Statuut kan worden opgelegd aan personen, die omwille van hun gezondheidstoestand
niet in staat zijn hun belangen zelf te beheren.
- Kan worden aangevraagd door de te beschermen persoon zelf, zijn familie of een andere
belanghebbend of door de procureur des Konings. Het verzoek moet vergezeld zijn van
een omstandig geneeskundig verslag
2
, - Nieuwe statuut bouwt verder op het vroegere statuut van voorlopig bewind. -> procedure
bij de vrederechter kan uitmonden in het aanstellen van een bewindvoerder. -> familielid,
advocaat
o Subsidiariteit: bewindvoerder enkel aangesteld wanneer geen voldoende
buitengerechtelijke bescherming is. -> iemand (lastgever)kan zorgvolmacht opstellen
en kan betrokkene (lasthebber) rechtshandelingen stellen. => buitengerechtelijke
bescherming voor op gerechtelijke bescherming -> wordt voorzien wanneer
buitengerechtelijk er niet is of niet voldoende is
o Proportionaliteit: beschermingsmaatregel mag niet verder gaan dan nodig -> rechter
maakt op maat gesneden beschermingsmaatregelen.
o Ook mogelijk om bescherming te voorzien bij handelingen die de persoon van de
betrokkene raken en handelingen mbt goederen -> kunnen 2 verschillende personen
zijn
o Rechter beslist of het om beperkte of volledige handelingsonbekwaamheid gaat
o Enkele rechtshandelingen die nooit door bewindvoerder kunnen gemaakt worden ->
huwen, scheiden, kind erkennen, sterilisatie, …
o Enkele wetten waar bewindvoerder mag optreden mits voorafgaande machtiging va
vrederechter -> wijzigen van verblijfsplaats van beschermde persoon, aangaan van
leningen, aankopen van onroerend goed
2. Wilsbekwame meerderjarige zorgontvangers
Patiënt kan wilsonbekwaam zijn maar daarom niet handelingsonbekwaam
2.1. Uitoefenen van patiënten rechten van onbekwame meerderjarige
Door wie:
1) Uitoefenen van patiëntenrechten van handelingsonbekwame zorgontvangers
- Iedereen die wilsbekwaam is, zijn patiëntenrechten zelf en zelfstandig uitoefenen.
- Pt handelingsonbekwaam -> niet beslissend voor beslissingen patiëntenrechten ->
wilsbekwaamheid is wel beslissend
- Wilsbekwaamheid door arts beslist geval per geval -> oordeel arts weegt zwaarder dan
eerder oordeel van rechter
- Handelingsonbekwame zorgontvangers die ook wilsonbekwaam worden bevonden door
hun arts, zullen niet zelf en zelfstandig kunnen optreden bij het uitoefenen van hun
patiëntenrechten:
o Pt zelf een zorgvolmacht aangeduid -> de door zorgontvanger aangeduide
vertegenwoordiger zal patiënten rechten uitoefenen. -> subsidiariteit (voorrang aan
buitengerechtelijke bescherming boven gerechtelijke)
o Geen vooraf aangeduide vertegenwoordiger -> Door bewindvoerder over persoon ->
geen aangesteld -> informele vertegenwoordiging uit cascaderegeling
2) Uitoefening van patiëntenrechten van handelingsonbekwame maar wilsbekwame
zorgontvanger
Meerderjarige die niet handelingsonbekwaam is maar wel wilsonbekwaam werd gevonden
door de arts -> moet vertegenwoordigd worden
o Vertegenwoordiger die zorgontvanger zelf heeft aangeduid
o Geen vertegenwoordiger aangeduid -> informele cascaderegeling
Hoe:
Op dezelfde manier als de zorgontvanger het zou moeten doen
3
1 WILS- EN/ OF HANDELINGSONBEKWAME ZORG ONTVANGER
BEKWAAMHEID VAN DE PERSOON
1. Feitelijke bekwaamheid (kunnen)
= feitelijk in staat zijn om iets te doen. (Bekwaam zijn om te schrijven, autorijden)
Toerekeningsvatbaarheid = feitelijke bekwaamheid om schuld te hebben aan een bepaald
gedrag -> is persoon verstandig genoeg om de gevolgen van z’n daad in te zien en z’n wil
voldoende onder controle heeft
Wilsbekwaamheid = feitelijke bekwaamheid om vrij en weldoordacht zijn wil te vormen
(beslissingen kunnen nemen) en die te uiten.
Wordt verondersteld in staat te zijn om:
- Info te begrijpen die relevant is voor uiteindelijke beslissing en deze te kunnen toepassen
op eigen concrete situatie
- Voor- en nadelen van keuzemogelijkheden kunnen afwegen
- Uiteindelijke keuze kunnen communiceren (verbaal/ non-verbaal)
Toestand moet in concreto beoordeeld worden (= beslissing per beslissing) -> hangt ook af
van de ernst en impact van beslissing op verdere leven. Bv. Wilsbekwaam vinden voor
tandheelkunde maar wilsonbekwaam voor sterilisatie
Bij medische beslissingen wordt door arts beslist of pt wilsbekwaam is.
2. Rechtsbekwaamheid (mogen)
= Over de mogelijkheid beschikken om rechten en plichten te hebben.
Alle personen zijn rechtsbekwaam. Sommige personen genieten echter niet alle rechten.
Daarnaast bestaan er ook specifieke en gedeeltelijke rechtsonbekwaamheden voor iedereen
die zich in een bepaalde verhouding met iemand anders bevindt.
Bijvoorbeeld:
- Vreemdelingen en minderjarigen niet rechtsbekwaam om te stemmen.
- Onbekwaamheid om te huwen met naaste bloed- en aanverwanten
- Onbekwaamheid voor artsen en anderen om bv. bij testament te erven van een persoon
die zij hebben bijgestaan bij zijn laatste ziekte
3. Handelingsbekwaamheid (zelf en zelfstandig mogen)
Over de mogelijkheid beschikken om de rechten en plichten die men heeft, zelf en zelfstandig
uit te oefenen.
In principe is iedere persoon handelingsbekwaam (zelfs wanneer hij feitelijk wilsonbekwaam
is!). Niettemin voorziet de wetgever in uitzonderingen of kan een rechter bepaalde personen
handelingsonbekwaam verklaren, door hen onder een zogenaamd privaatrechtelijk
beschermingsstatuut te plaatsen.
,3.1. Volledige versus beperkte handelingsonbekwaamheid
Volledige handelingsonbekwaamheid = wetgever/rechter bepaalt dat iemand bepaalde
rechten niet zelf mag uitvoeren. -> moet worden vertegenwoordigd, oefent rechten uit ipv
betrokkene
Beperkte handelingsonbekwaamheid = betrokkene bepaalde rechten zelf, maar niet
zelfstandig mag uitoefenen. -> geen vertegenwoordiging, wel gebruik gemaakt van andere
technieken:
- Bijstand: stellen van rechtshandelingen moet de handelingsonbekwame worden bijgestaan
door een andere persoon die met hem handelt.
- Toestemming: stellen van rechtshandelingen moet de handelingsonbekwame
voorafgaandelijk toestemming bekomen van een andere persoon. Bv. Minderjarigen
hebben toestemming nodig van ouders om te huwen
- Verzet: andere personen hebben de mogelijkheid om achteraf verzet aan te tekenen tegen
een door de betrokkene gestelde rechtshandeling.
3.2. Rechtshandelingen waarvoor personen handelingsonbekwaam kunnen zijn en worden
Niet in concerto maar in abstracto -> meteen voor alle rechtshandelingen of voor een grote
groep rechtshandelingen
- Soms persoon enkel handelingsonbekwaam voor rechtshandelingen die hun vermogen
betreffen: kopen, verkopen, huren, schenken, testament opstellen, huwelijkscontact
afsluiten, …
- Handelingsonbekwaam zijn voor rechtshandelingen die met hun persoon te maken
hebben: huwen, echtscheiding vragen, naamswijziging, toestemmen in adoptie, kind
erkennen, patiëntenrechten uitoefenen (medische handeling weigeren)
ONBEKWAME MEERDERJARIGE ZORGONTVANGERS
1. Handelingsonbekwame meerderjarige zorgontvanger: privaatrechtelijke
beschermingsstatuten
Meerderjarige in principe handelingsbekwaam. Volwassenen mogen in principe hun rechten
zelf en zelfstandig uitoefenen.
Wanneer dit niet meer kunnen (com, dementie, …) blijven er handelingsbekwaam -> moet
naar rechter gegaan worden om te verzoeken om privaatrechtelijk beschermingsstatuut
= handelingsbekwaamheid kan worden ingeperkt of eventueel zelfs volledig opgeheven.
1 globaal beschermingsstatuut voor volwassen personen
Belangrijkste krachtlijnen in nieuwe regeling:
- Alleen de vrederechter krijgt bevoegdheid om te oordelen of een meerderjarige persoon
moet worden beschermd
- Statuut kan worden opgelegd aan personen, die omwille van hun gezondheidstoestand
niet in staat zijn hun belangen zelf te beheren.
- Kan worden aangevraagd door de te beschermen persoon zelf, zijn familie of een andere
belanghebbend of door de procureur des Konings. Het verzoek moet vergezeld zijn van
een omstandig geneeskundig verslag
2
, - Nieuwe statuut bouwt verder op het vroegere statuut van voorlopig bewind. -> procedure
bij de vrederechter kan uitmonden in het aanstellen van een bewindvoerder. -> familielid,
advocaat
o Subsidiariteit: bewindvoerder enkel aangesteld wanneer geen voldoende
buitengerechtelijke bescherming is. -> iemand (lastgever)kan zorgvolmacht opstellen
en kan betrokkene (lasthebber) rechtshandelingen stellen. => buitengerechtelijke
bescherming voor op gerechtelijke bescherming -> wordt voorzien wanneer
buitengerechtelijk er niet is of niet voldoende is
o Proportionaliteit: beschermingsmaatregel mag niet verder gaan dan nodig -> rechter
maakt op maat gesneden beschermingsmaatregelen.
o Ook mogelijk om bescherming te voorzien bij handelingen die de persoon van de
betrokkene raken en handelingen mbt goederen -> kunnen 2 verschillende personen
zijn
o Rechter beslist of het om beperkte of volledige handelingsonbekwaamheid gaat
o Enkele rechtshandelingen die nooit door bewindvoerder kunnen gemaakt worden ->
huwen, scheiden, kind erkennen, sterilisatie, …
o Enkele wetten waar bewindvoerder mag optreden mits voorafgaande machtiging va
vrederechter -> wijzigen van verblijfsplaats van beschermde persoon, aangaan van
leningen, aankopen van onroerend goed
2. Wilsbekwame meerderjarige zorgontvangers
Patiënt kan wilsonbekwaam zijn maar daarom niet handelingsonbekwaam
2.1. Uitoefenen van patiënten rechten van onbekwame meerderjarige
Door wie:
1) Uitoefenen van patiëntenrechten van handelingsonbekwame zorgontvangers
- Iedereen die wilsbekwaam is, zijn patiëntenrechten zelf en zelfstandig uitoefenen.
- Pt handelingsonbekwaam -> niet beslissend voor beslissingen patiëntenrechten ->
wilsbekwaamheid is wel beslissend
- Wilsbekwaamheid door arts beslist geval per geval -> oordeel arts weegt zwaarder dan
eerder oordeel van rechter
- Handelingsonbekwame zorgontvangers die ook wilsonbekwaam worden bevonden door
hun arts, zullen niet zelf en zelfstandig kunnen optreden bij het uitoefenen van hun
patiëntenrechten:
o Pt zelf een zorgvolmacht aangeduid -> de door zorgontvanger aangeduide
vertegenwoordiger zal patiënten rechten uitoefenen. -> subsidiariteit (voorrang aan
buitengerechtelijke bescherming boven gerechtelijke)
o Geen vooraf aangeduide vertegenwoordiger -> Door bewindvoerder over persoon ->
geen aangesteld -> informele vertegenwoordiging uit cascaderegeling
2) Uitoefening van patiëntenrechten van handelingsonbekwame maar wilsbekwame
zorgontvanger
Meerderjarige die niet handelingsonbekwaam is maar wel wilsonbekwaam werd gevonden
door de arts -> moet vertegenwoordigd worden
o Vertegenwoordiger die zorgontvanger zelf heeft aangeduid
o Geen vertegenwoordiger aangeduid -> informele cascaderegeling
Hoe:
Op dezelfde manier als de zorgontvanger het zou moeten doen
3
