Psychologie voor sociaal werk
Belang basiskennis psychologie:
Kern: Handvatten om je cliënt maar ook jezelf beter te begrijpen zodat je hulp kan bieden die
aanslaat.
– Wat denkt mijn cliënt?
– Wat voelt mijn cliënt?
– Waarom gedraagt mijn cliënt zich zo?
– Wat speelt er bij mij als hulpverlener?
• “Mijn werkelijkheid is persoonlijk en wordt bepaald door de manier waarop ik deze wekelijkheid
waarneem”
• De ruimte tussen objectieve en subjectieve werkelijkheid:
De plek waar psychologische processen zich afspelen (gedachten, gevoelens)
Die op hun beurt ons (toekomstig) gedrag bepalen
Bv. Een vrouw is 30 kilo afgevallen en stapt op bus maar niemand komt naast haar zitten: ze denkt
nog steeds dat ze er slecht uitziet en dat niemand iets met haar te maken wil hebben etc.
Objectieve subjectieve
werkelijkheid ? werkelijkheid
= psychologische processen die onze interpretatie kleuren
Geschiedenis van de psychologie
Psychologie = de wetenschap gericht op het beschrijven, verklaren en voorspellen van (1)gedrag
(2)gedachten & (3)emoties van mensen”
psychologie is begonnen met de filosofie
en filosofen, want vroeger waren er nog
geen psychologen. De vragen van die
oude filosofen spelen vandaag de dag nog
een centrale rol in de psychologie.
– Aard van de waarheid: er is niet
zoiets als dé waarheid, er zijn
Het antwoord van Descartes: meerdere waarheden Twijfel
• Zijn verschillen tussen mensen aangeboren of aangeleerd?
Aangeboren – Aard van de mens: combinatie
• Staan geest en lichaam met elkaar in verbinding of zijn het lichaam en geest
2 aparte entiteiten (delen)? Lichaam en geest in verbinding o Vertrekpunt: Goddelijke ziel
o Reflexen: buiten vrije wil (dierlijke
Descartes durfde nadenken over iets anders dan de goddelijke ziel)
ziel (gevaarlijk toen: brandstapel), ook reflexen: op ten minst o Dualisme: Onstoffelijke ziel stuurt
een dierlijke ziel. Samenwerking tussen ziel en lichaam. het lichaam aan
o Nature: eigenschappen zijn
aangeboren
,Het antwoord van Locke:
• Zijn verschillen tussen mensen aangeboren of aangeleerd?
Aangeleerd
Tabula Rasa (nurture): de mens als onbeschreven blad
3 basisprincipes
o A. Leren door associatie
o B. Leren door straffen en belonen
o C. Leren door imitatie
A. Leren door associatie
– Klassieke conditionering (hfdst 4)
– PAVLOV
– Een neutrale stimulus (bel) wordt geconditioneerd, wanneer hij samen voorkomt met een andere
stimulus (eten)
– Op die manier wordt de bel een voorspeller voor eten
→ Ook: mensen die chemo krijgen worden na een tijd al misselijk als ze in ziekenhuis komen
B. Leren door straffen en belonen
– Operante conditionering (hfdst 4): oorzaak en gevolg (ervaring)
o Iets positief toevoegen
o Iets negatief wegnemen
C. Leren door imitatie
– Modeling: sociaal leren
– Rolmodellen
o “it’s not what you say, it’s what you do”
o Gewenst gedrag voordoen
o Vooral in situaties van autoriteit
– Iedereen kan alles leren, zolang de omgeving geschikt is
Tweelingonderzoek: lijken toch andere
persoonlijkheden te ontwikkelen:
Het Nature nurture debat genetica, temperament
Aangeboren of aangeleerd?
Onderzoek
Immanuel Kant: een stap verder Met andere woorden: de manier waarop we de
Terugkeer naar nature: “Een onbeschreven blad leert niets”
wereld waarnemen met onze zintuigen is van
o Vermogen zinvol te interpreteren
belang
o Oorzaak-gevolg relaties
• Om van een wetenschap te spreken, is de
– Er bestaat meer dan 1 wereld mogelijkheid tot onderzoek van de werking van
o Objectieve wereld deze zintuigen nodig
o Subjectieve wereld: zintuigen
• Kant dacht dat het niet kon, anderen deden het
Baanbrekende onderzoeken wel
Hermann von Helmholtz (1867) Gustav Theodor Fechner (1860)
– OV: Hoe speelt ervaring een rol bij waarneming?
– OO: bril – OV: Wanneer zijn mensen in staat om verschillen waar te nemen?
– OO: 1-2 cm vs 180-181 cm
– Conclusie: gewenning – Conclusie: niet het objectief verschil maar de
verhouding tussen de verschillen is van belang
,De geboorte van psychologie als wetenschap
William James: the principles of psychology
o Wetenschappelijke kennis omzetten voor de praktijk
– Breuk tussen filosofie en psychologie
o Filosofie: wat is de waarheid?
o Psychologie: hoe nemen mensen de objectieve waarheid waar? Welke
mentale processen spelen hierbij een rol?
Heroïne verslaving:
– Klassieke conditionering
→ Neutraal: je voelt je slecht
→ Drugs toegevoegd
→ Slecht gevoel → drugs → beter gevoel
– Operante conditionering
→ Positief gevoel komt
→ Negatief gevoel verdwijnt
– Sociaal leren
→ Sociale druk
→ Voorbeelden in films
→ Evt. Omgeving
, je ziet een groene auto, je denkt dat alle auto’s groen zijn, je gaat deze hypothese testen, als je over
straat loopt zie je andere auto’s in andere kleuren, door verificatie en falsificatie kom je tot de
conclusie dat er ook andere kleuren zijn.
https://www.youtube.com/watchv=D3zKg7KTJEU&t=89s
Voorbeeld:
Waarneming: hoe komt het dat studenten uit sociaaleconomische lagere milieus soms vroeger
afhaken op studiegebied?
Theorievorming: Studenten uit sociaaleconomisch lagere milieus worden weinig gestimuleerd
door hun omgeving als het om schools presteren gaat, omdat hun ouders laag
opgeleid zijn.
Hypothese: Concreet en toetsbaar maken: men is deze studenten gaan bevragen
Studenten uit sociaaleconomisch lagere milieus hebben ouders die op 14 jaar gestopt
zijn met studeren
Steekproef: 5 hogescholen, Groep afhakers en groep afstudeerders uit sociaal-economisch
lagere milieus vragen naar de schoolloopbaan van de ouders
De resultaten publiceren, bekritiseren en repliceren
Soorten onderzoek:
A. Beschrijvend
B. Vergelijkend
C. Verklarend
D. Evaluerend
→ Zie powerpoint voor voorbeelden, les 2, ging te snel, ZEKER DOEN!
Belang basiskennis psychologie:
Kern: Handvatten om je cliënt maar ook jezelf beter te begrijpen zodat je hulp kan bieden die
aanslaat.
– Wat denkt mijn cliënt?
– Wat voelt mijn cliënt?
– Waarom gedraagt mijn cliënt zich zo?
– Wat speelt er bij mij als hulpverlener?
• “Mijn werkelijkheid is persoonlijk en wordt bepaald door de manier waarop ik deze wekelijkheid
waarneem”
• De ruimte tussen objectieve en subjectieve werkelijkheid:
De plek waar psychologische processen zich afspelen (gedachten, gevoelens)
Die op hun beurt ons (toekomstig) gedrag bepalen
Bv. Een vrouw is 30 kilo afgevallen en stapt op bus maar niemand komt naast haar zitten: ze denkt
nog steeds dat ze er slecht uitziet en dat niemand iets met haar te maken wil hebben etc.
Objectieve subjectieve
werkelijkheid ? werkelijkheid
= psychologische processen die onze interpretatie kleuren
Geschiedenis van de psychologie
Psychologie = de wetenschap gericht op het beschrijven, verklaren en voorspellen van (1)gedrag
(2)gedachten & (3)emoties van mensen”
psychologie is begonnen met de filosofie
en filosofen, want vroeger waren er nog
geen psychologen. De vragen van die
oude filosofen spelen vandaag de dag nog
een centrale rol in de psychologie.
– Aard van de waarheid: er is niet
zoiets als dé waarheid, er zijn
Het antwoord van Descartes: meerdere waarheden Twijfel
• Zijn verschillen tussen mensen aangeboren of aangeleerd?
Aangeboren – Aard van de mens: combinatie
• Staan geest en lichaam met elkaar in verbinding of zijn het lichaam en geest
2 aparte entiteiten (delen)? Lichaam en geest in verbinding o Vertrekpunt: Goddelijke ziel
o Reflexen: buiten vrije wil (dierlijke
Descartes durfde nadenken over iets anders dan de goddelijke ziel)
ziel (gevaarlijk toen: brandstapel), ook reflexen: op ten minst o Dualisme: Onstoffelijke ziel stuurt
een dierlijke ziel. Samenwerking tussen ziel en lichaam. het lichaam aan
o Nature: eigenschappen zijn
aangeboren
,Het antwoord van Locke:
• Zijn verschillen tussen mensen aangeboren of aangeleerd?
Aangeleerd
Tabula Rasa (nurture): de mens als onbeschreven blad
3 basisprincipes
o A. Leren door associatie
o B. Leren door straffen en belonen
o C. Leren door imitatie
A. Leren door associatie
– Klassieke conditionering (hfdst 4)
– PAVLOV
– Een neutrale stimulus (bel) wordt geconditioneerd, wanneer hij samen voorkomt met een andere
stimulus (eten)
– Op die manier wordt de bel een voorspeller voor eten
→ Ook: mensen die chemo krijgen worden na een tijd al misselijk als ze in ziekenhuis komen
B. Leren door straffen en belonen
– Operante conditionering (hfdst 4): oorzaak en gevolg (ervaring)
o Iets positief toevoegen
o Iets negatief wegnemen
C. Leren door imitatie
– Modeling: sociaal leren
– Rolmodellen
o “it’s not what you say, it’s what you do”
o Gewenst gedrag voordoen
o Vooral in situaties van autoriteit
– Iedereen kan alles leren, zolang de omgeving geschikt is
Tweelingonderzoek: lijken toch andere
persoonlijkheden te ontwikkelen:
Het Nature nurture debat genetica, temperament
Aangeboren of aangeleerd?
Onderzoek
Immanuel Kant: een stap verder Met andere woorden: de manier waarop we de
Terugkeer naar nature: “Een onbeschreven blad leert niets”
wereld waarnemen met onze zintuigen is van
o Vermogen zinvol te interpreteren
belang
o Oorzaak-gevolg relaties
• Om van een wetenschap te spreken, is de
– Er bestaat meer dan 1 wereld mogelijkheid tot onderzoek van de werking van
o Objectieve wereld deze zintuigen nodig
o Subjectieve wereld: zintuigen
• Kant dacht dat het niet kon, anderen deden het
Baanbrekende onderzoeken wel
Hermann von Helmholtz (1867) Gustav Theodor Fechner (1860)
– OV: Hoe speelt ervaring een rol bij waarneming?
– OO: bril – OV: Wanneer zijn mensen in staat om verschillen waar te nemen?
– OO: 1-2 cm vs 180-181 cm
– Conclusie: gewenning – Conclusie: niet het objectief verschil maar de
verhouding tussen de verschillen is van belang
,De geboorte van psychologie als wetenschap
William James: the principles of psychology
o Wetenschappelijke kennis omzetten voor de praktijk
– Breuk tussen filosofie en psychologie
o Filosofie: wat is de waarheid?
o Psychologie: hoe nemen mensen de objectieve waarheid waar? Welke
mentale processen spelen hierbij een rol?
Heroïne verslaving:
– Klassieke conditionering
→ Neutraal: je voelt je slecht
→ Drugs toegevoegd
→ Slecht gevoel → drugs → beter gevoel
– Operante conditionering
→ Positief gevoel komt
→ Negatief gevoel verdwijnt
– Sociaal leren
→ Sociale druk
→ Voorbeelden in films
→ Evt. Omgeving
, je ziet een groene auto, je denkt dat alle auto’s groen zijn, je gaat deze hypothese testen, als je over
straat loopt zie je andere auto’s in andere kleuren, door verificatie en falsificatie kom je tot de
conclusie dat er ook andere kleuren zijn.
https://www.youtube.com/watchv=D3zKg7KTJEU&t=89s
Voorbeeld:
Waarneming: hoe komt het dat studenten uit sociaaleconomische lagere milieus soms vroeger
afhaken op studiegebied?
Theorievorming: Studenten uit sociaaleconomisch lagere milieus worden weinig gestimuleerd
door hun omgeving als het om schools presteren gaat, omdat hun ouders laag
opgeleid zijn.
Hypothese: Concreet en toetsbaar maken: men is deze studenten gaan bevragen
Studenten uit sociaaleconomisch lagere milieus hebben ouders die op 14 jaar gestopt
zijn met studeren
Steekproef: 5 hogescholen, Groep afhakers en groep afstudeerders uit sociaal-economisch
lagere milieus vragen naar de schoolloopbaan van de ouders
De resultaten publiceren, bekritiseren en repliceren
Soorten onderzoek:
A. Beschrijvend
B. Vergelijkend
C. Verklarend
D. Evaluerend
→ Zie powerpoint voor voorbeelden, les 2, ging te snel, ZEKER DOEN!
