BEGINSELEN VAN HET RECHT
Inhoud
1 WAT IS RECHT ? ...............................................................................................................................................3
1.1 TAFEREEL VAN EEN VOORTSCHRIJDENDE MASSA ..................................................................................3
1.2 RECHTSREGELS .......................................................................................................................................3
1.3 DEFINITIE ................................................................................................................................................3
2 Objectief en subjectief recht ...........................................................................................................................4
1 ONTWIKKELING VAN OBJECTIEF RECHT ..........................................................................................................5
1.1 EEN ORDENING IN RUIMTE ....................................................................................................................5
1.2 EEN ORDENING IN TIJD ..........................................................................................................................6
2 BRONNEN VAN OBJECTIEF RECHT ...................................................................................................................7
2.1 OVER RECHTSBRONNEN .........................................................................................................................7
2.2 MATERIELE BRONNEN VAN HET RECHT..................................................................................................7
2.3 FORMELE BRONNEN VAN HET RECHT ....................................................................................................7
2.3.1 WETGEVING ...................................................................................................................................7
2.3.2 RECHTSPRAAK............................................................................................................................. 18
2.3.3 RECHTSLEER ................................................................................................................................ 23
2.3.4 ANDERE BRONNEN VAN RECHT .................................................................................................. 23
3 INDELING VAN OBJECTIEF RECHT ................................................................................................................. 24
3.1 INDELING IN RECHTSTAKKEN............................................................................................................... 24
3.2 PUBLIEKRECHT..................................................................................................................................... 24
3.2.1 STAATSRECHT .............................................................................................................................. 25
3.2.2 ADMINISTRATIEF RECHT ............................................................................................................. 25
3.2.3 STRAFRECHT EN STRAFPROCESRECHT........................................................................................ 25
3.2.4 FISCAAL RECHT ........................................................................................................................... 26
3.3 PRIVAATRECHT..................................................................................................................................... 27
3.3.1 BURGERLIJK RECHT ..................................................................................................................... 27
3.3.2 GERECHTELIJK RECHT ................................................................................................................. 29
3.3.3 INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT .............................................................................................. 31
3.4 GEMENGDE RECHTSTAKKEN................................................................................................................ 32
3.4.1 SOCIAAL RECHT........................................................................................................................... 32
3.4.2 FINANCIEEL RECHT ..................................................................................................................... 33
3.4.3 ONDERNEMINGSRECHT .............................................................................................................. 33
3.5 INTERNATIONAAL RECHT..................................................................................................................... 34
3.5.1 VOLKENRECHT ............................................................................................................................ 34
1
,1 BEGRIPSBEPALING......................................................................................................................................... 36
2 HET RECHTSSUBJECT..................................................................................................................................... 36
2.1 AFBAKENING ....................................................................................................................................... 36
2.2 NATUURLIJKE PERSONEN .................................................................................................................... 36
2.2.1 RECHTSBEKWAAMHEID .............................................................................................................. 36
2.2.2 HANDELINGSONBEKWAAMHEID ................................................................................................ 37
2.3 RECHTSPERSONEN............................................................................................................................... 37
3 RECHTSOBJECT.............................................................................................................................................. 37
4 HET ONTSTAAN, UITOEFENEN EN TENIETGAAN VAN SUBJECTIEVE RECHTEN EN PLICHTEN ....................... 37
4.1 HET ONTSTAAN VAN SUBJECTIEVE RECHTEN EN PLICHTEN ................................................................ 37
4.1.1 LOUTERE FEITEN ......................................................................................................................... 37
4.1.2 FEITELIJKE HANDELINGEN .......................................................................................................... 37
4.1.3 RECHTSHANDELINGEN................................................................................................................ 38
4.2 HET UITOEFENEN VAN SUBJECTIEVE RECHTEN EN PLICHTEN ............................................................. 38
4.3 TENIETGAAN VAN SUBJECTIEVE RECHTEN EN PLICHTEN .................................................................... 38
2
, DEEL 1: INLEIDING TOT RECHT
1 WAT IS RECHT ?
1.1 TAFEREEL VAN EEN VOORTSCHRIJDENDE MASSA
Wat is recht?
Recht kent veel verschijningsvormen en past zich voortdurend aan.
Een betere vraag is: Wat is het doel van recht?
Het doel van recht is het ordenen van de samenleving om chaos te vermijden, zoals Hobbes stelt dat het
maken van afspraken essentieel is voor samenleven. Recht wordt dan gezien als die afspraken.
In de rechtsliteratuur benoemt men dit als de rechtsidee.
1.2 RECHTSREGELS
Rechtsregels zijn gedragsregels die de samenleving ordenen en uitsluitend betrekking hebben op uiterlijk
menselijk gedrag. Ze bieden richtsnoeren voor hoe mensen zich moeten gedragen in een gemeenschap.
Rechtsregels hebben een afdwingbaar karakter en onderscheiden zich van andere regels (zoals
maatschappelijke gedragsregels) omdat ze sancties bevatten bij niet-naleving.
Het naleven van rechtsregels is belangrijk voor de rechtsorde en de sanctionering ervan kan variëren van
strafrechtelijke straffen tot civiele gevolgen.
De rechtsonderhorige moet zijn gedrag kunnen afstammen op de rechtsregel wil hij niet gesanctioneerd
kunnen worden wegens het niet naleven van de rechtsregel.
Er moet dus rechtszekerheid zijn. Rechtszekerheid betekent dat de regels duidelijk, voorspelbaar en stabiel
moeten zijn, zodat mensen weten wat van hen wordt verwacht en zich daarnaar kunnen gedragen.
Het recht moet niet allen duidelijk zijn maar moet ook de zekerheid hebben dat er via de rechter een einde
komt aan geschillen en de staat gebonden is door recht.
Het rechtszekerheidsbeginsel is een algemeen rechtsbeginsel. Maar met rechtszekerheid allen is er nog geen
recht.
1.3 DEFINITIE
Recht is de menselijke activiteit gericht op het ordenen van het samenleven van mensen door het opleggen
van rechtsregels.
3
, 2 Objectief en subjectief recht
Recht moet tweedelig begrepen worden.
Er valt een onderscheid te maken tussen objectief en subjectief recht:
Objectief recht is een geheel van rechtsregels dat op een bepaald moment in een bepaalde samenleving van
toepassing is.
Het recht dat in een bepaalde samenleving van toepassing is, wordt ook wel het ‘positief recht’ genoemd.
Het objectief valt uiteen in materieel recht en formeel recht. Materieel recht betreft de inhoudelijke bepaling
van rechtsregels.
Subjectief recht is het recht bekeken vanuit het standpunt van het individu.
4
Inhoud
1 WAT IS RECHT ? ...............................................................................................................................................3
1.1 TAFEREEL VAN EEN VOORTSCHRIJDENDE MASSA ..................................................................................3
1.2 RECHTSREGELS .......................................................................................................................................3
1.3 DEFINITIE ................................................................................................................................................3
2 Objectief en subjectief recht ...........................................................................................................................4
1 ONTWIKKELING VAN OBJECTIEF RECHT ..........................................................................................................5
1.1 EEN ORDENING IN RUIMTE ....................................................................................................................5
1.2 EEN ORDENING IN TIJD ..........................................................................................................................6
2 BRONNEN VAN OBJECTIEF RECHT ...................................................................................................................7
2.1 OVER RECHTSBRONNEN .........................................................................................................................7
2.2 MATERIELE BRONNEN VAN HET RECHT..................................................................................................7
2.3 FORMELE BRONNEN VAN HET RECHT ....................................................................................................7
2.3.1 WETGEVING ...................................................................................................................................7
2.3.2 RECHTSPRAAK............................................................................................................................. 18
2.3.3 RECHTSLEER ................................................................................................................................ 23
2.3.4 ANDERE BRONNEN VAN RECHT .................................................................................................. 23
3 INDELING VAN OBJECTIEF RECHT ................................................................................................................. 24
3.1 INDELING IN RECHTSTAKKEN............................................................................................................... 24
3.2 PUBLIEKRECHT..................................................................................................................................... 24
3.2.1 STAATSRECHT .............................................................................................................................. 25
3.2.2 ADMINISTRATIEF RECHT ............................................................................................................. 25
3.2.3 STRAFRECHT EN STRAFPROCESRECHT........................................................................................ 25
3.2.4 FISCAAL RECHT ........................................................................................................................... 26
3.3 PRIVAATRECHT..................................................................................................................................... 27
3.3.1 BURGERLIJK RECHT ..................................................................................................................... 27
3.3.2 GERECHTELIJK RECHT ................................................................................................................. 29
3.3.3 INTERNATIONAAL PRIVAATRECHT .............................................................................................. 31
3.4 GEMENGDE RECHTSTAKKEN................................................................................................................ 32
3.4.1 SOCIAAL RECHT........................................................................................................................... 32
3.4.2 FINANCIEEL RECHT ..................................................................................................................... 33
3.4.3 ONDERNEMINGSRECHT .............................................................................................................. 33
3.5 INTERNATIONAAL RECHT..................................................................................................................... 34
3.5.1 VOLKENRECHT ............................................................................................................................ 34
1
,1 BEGRIPSBEPALING......................................................................................................................................... 36
2 HET RECHTSSUBJECT..................................................................................................................................... 36
2.1 AFBAKENING ....................................................................................................................................... 36
2.2 NATUURLIJKE PERSONEN .................................................................................................................... 36
2.2.1 RECHTSBEKWAAMHEID .............................................................................................................. 36
2.2.2 HANDELINGSONBEKWAAMHEID ................................................................................................ 37
2.3 RECHTSPERSONEN............................................................................................................................... 37
3 RECHTSOBJECT.............................................................................................................................................. 37
4 HET ONTSTAAN, UITOEFENEN EN TENIETGAAN VAN SUBJECTIEVE RECHTEN EN PLICHTEN ....................... 37
4.1 HET ONTSTAAN VAN SUBJECTIEVE RECHTEN EN PLICHTEN ................................................................ 37
4.1.1 LOUTERE FEITEN ......................................................................................................................... 37
4.1.2 FEITELIJKE HANDELINGEN .......................................................................................................... 37
4.1.3 RECHTSHANDELINGEN................................................................................................................ 38
4.2 HET UITOEFENEN VAN SUBJECTIEVE RECHTEN EN PLICHTEN ............................................................. 38
4.3 TENIETGAAN VAN SUBJECTIEVE RECHTEN EN PLICHTEN .................................................................... 38
2
, DEEL 1: INLEIDING TOT RECHT
1 WAT IS RECHT ?
1.1 TAFEREEL VAN EEN VOORTSCHRIJDENDE MASSA
Wat is recht?
Recht kent veel verschijningsvormen en past zich voortdurend aan.
Een betere vraag is: Wat is het doel van recht?
Het doel van recht is het ordenen van de samenleving om chaos te vermijden, zoals Hobbes stelt dat het
maken van afspraken essentieel is voor samenleven. Recht wordt dan gezien als die afspraken.
In de rechtsliteratuur benoemt men dit als de rechtsidee.
1.2 RECHTSREGELS
Rechtsregels zijn gedragsregels die de samenleving ordenen en uitsluitend betrekking hebben op uiterlijk
menselijk gedrag. Ze bieden richtsnoeren voor hoe mensen zich moeten gedragen in een gemeenschap.
Rechtsregels hebben een afdwingbaar karakter en onderscheiden zich van andere regels (zoals
maatschappelijke gedragsregels) omdat ze sancties bevatten bij niet-naleving.
Het naleven van rechtsregels is belangrijk voor de rechtsorde en de sanctionering ervan kan variëren van
strafrechtelijke straffen tot civiele gevolgen.
De rechtsonderhorige moet zijn gedrag kunnen afstammen op de rechtsregel wil hij niet gesanctioneerd
kunnen worden wegens het niet naleven van de rechtsregel.
Er moet dus rechtszekerheid zijn. Rechtszekerheid betekent dat de regels duidelijk, voorspelbaar en stabiel
moeten zijn, zodat mensen weten wat van hen wordt verwacht en zich daarnaar kunnen gedragen.
Het recht moet niet allen duidelijk zijn maar moet ook de zekerheid hebben dat er via de rechter een einde
komt aan geschillen en de staat gebonden is door recht.
Het rechtszekerheidsbeginsel is een algemeen rechtsbeginsel. Maar met rechtszekerheid allen is er nog geen
recht.
1.3 DEFINITIE
Recht is de menselijke activiteit gericht op het ordenen van het samenleven van mensen door het opleggen
van rechtsregels.
3
, 2 Objectief en subjectief recht
Recht moet tweedelig begrepen worden.
Er valt een onderscheid te maken tussen objectief en subjectief recht:
Objectief recht is een geheel van rechtsregels dat op een bepaald moment in een bepaalde samenleving van
toepassing is.
Het recht dat in een bepaalde samenleving van toepassing is, wordt ook wel het ‘positief recht’ genoemd.
Het objectief valt uiteen in materieel recht en formeel recht. Materieel recht betreft de inhoudelijke bepaling
van rechtsregels.
Subjectief recht is het recht bekeken vanuit het standpunt van het individu.
4
