Hoofdstuk 1 : het Nederlands in de Lage Landen
Waar is het Nederlands 1 vd officiële talen?
• Het Nederlands wordt wereldwijd door ca. 24 miljoen moedertaalsprekers gesproken. Het is een van de
officiële talen in Nederland, België, Suriname,
Aruba, Curaçao en Sint-Maarten.
• Dat het Nederlands in die landen een officiële taal is, betekent uiteraard niet dat er in die landen geen
andere officiële talen zijn:
• België: Nederlands, Frans, duits
• Nederland: Nederlands (fries , Papiaments, Engels)
• Suriname: Nederlands
• Curaçao: Nederlands, Engels, Papiaments
• Aruba: Nederlands, Papiaments
• Sint-Maarten: Nederlands, Engels
Waar heeft het Nederlands (andere) sporen achtergelaten
• Dat het Nederlands in de landen op de vorige slides een officiële taal is, betekent uiteraard niet dat er
nergens anders ter wereld Nederlands gesproken wordt (d.w.z. gebieden waar het Nederlands
gesproken wordt, maar waar het geen officiële taal is).
• Ook in Duitsland en Frankrijk zijn er gebieden waar de bewoners een taalvariëteit spreken die nauw
verwant is met het Nederlands:
• Dialecten stoppen niet aan (artificiële) landsgrenzen (dialectcontinuüm).
• Maar: de druk van nationale talen is natuurlijk wel groot, waardoor de dialecten van weleer
verloren dreigen te gaan.
• In het gebied rond Duinkerken (Dunkerque) werd/wordt er een Vlaams dialect gesproken (het
zogenaamde Frans-Vlaams)
• Ook in de regio rond Kleef in Duitsland (nabij Nijmegen) werd/wordt er een dialect gesproken
dat nauw verwant is met Nederlandse dialecten
HET NEDERLANDS IN DE WERELD: NEDERLANDSE HANDELSCOMPAGNIEËN
̶ Verenigde Oostindische Compagnie (VOC)
̶ 1602-1799
̶ handelsmonopolie voor de Oost
̶ specerijen; koffie
̶ o.a. Indonesisch archipel
̶ West-Indische Compagnie (WIC)
̶ 1621-1792
̶ handelsmonopolie voor de West
̶ suiker; slavenhandel
̶ o.a. Caraïbische eilanden
• Het Nederlands is deel van een grotere familie.
• Afrikaans is geen variëteit van het Nederlands, maar is een aparte taal; het is wel een dochtertaal van
het Nederlands.
Germaanse taalfamilie
West germaanse talen Noord germaanse talen Oost germaanse talen
Nederlands Deens Gotisch (uitgestorven)
Duits, Engels, Fries, Afrikaans Noors, Zweeds, IJslands, Faëroers
,HET NEDERLANDS IN DE WERELD: OVERZEESE MIGRATIE
̶ Eerste emigratiegolf
̶ tweede helft 19e eeuw
̶ VS (vooral Middenwesten, bijv. Pella)
̶ religieuze en economische redenen
̶ Tweede emigratiegolf
̶ na WOII
̶ naar de VS, Canada, Australië, Brazilië
̶ o.a. vanwege overbevolking
bv; er is een stad in Kentucky (amerika) die ‘Ghent’ heet
Wat is de juridische positie van het Nederlands?
• Belangrijk Vlaams decreet van 1973: Nederlands is de officiële taal in Vlaanderen (en dus niet Vlaams).
• Redenen voor die keuze: pragmatisch (praktisch), historisch, demografisch en puristisch
• 1980: het zgn. Taalunieverdrag, dat als doel heeft “de integratie van Nederland en de Nederlandse
gemeenschap in België op het gebied van de Nederlandse taal en letteren in de ruimste zin”.
Sinds 2004 is er ook een associatie-overeenkomst met Suriname
Welke vormen van meertaligheid zijn er?
VORMEN VAN MEERTALIGHEID
- individuele meertaligheid & maatschappelijke meertaligheid
- inwendige of interne meertaligheid vs. externe meertaligheid
- officiele meertaligheid
- Prestigieuze meertaligheid: CLIL
o sinds 2014/15 in het secundair onderwijs in Vlaanderen
o in het Frans, Engels en Duits
- Plebejische meertaligheid:
o Taalbarometer 5 (2024): 180 nationaliteiten,104 talen in Brussel
- Receptieve meertaligheid (luistertaal)
● het Fries is erkend als tweede officiële taal van Friesland
● de provincie Friesland heeft 649.950 inwoners
● ca. de helft heeft het Fries als moedertaal
● 89% verstaan het Fries
● het Fries hoort bij de West-Germaanse taalfamilie
● sprekers van het Fries beschouwen het Fries als eigen taal
, Hoofdstuk 2 : normen, taalnormen en
(taal)variatie
Taalnormen
• Taalnormen zijn niet-dwingende sociale normen die het taalgedrag reguleren in onze communicatie met
anderen
• Taalnormen hebben twee functies:
• Praktische (cognitieve) functie: ze maken communicatie mogelijk. Taalnormen garanderen dat
we andermans uitingen kunnen begrijpen en dat anderen onze uitingen kunnen begrijpen, en
die garantie is de beloning voor het volgen van de normen.
• Symbolische (affectieve) functie: leden drukken er hun lidmaatschap van en hun
verbondenheid met een taalgemeenschap mee uit. Taalnormen zijn op die manier een symbool
van eenheid en verbondenheid én benadrukken het anders-zijn t.a.v. andere
(taal)gemeenschappen. A.d.h.v. taal hoor je al dan niet bij een bepaalde groep.
Er worden verschillende soorten taalnormen onderscheiden:
• Productnormen: bepalen de correcte vorm van de taalmiddelen (grammatica, spelling, uitspraak…).
• Productienormen: bepalen de correcte gebruikswijze van taalmiddelen.
• Semantische normen: bepalen dat een taalvorm overeenkomt met een bepaalde betekenis
(accuraatheid).
• Pragmatische normen: bepalen dat een taalvorm gebruikt wordt in de gepaste omstandigheid
(adequaatheid).
• Het beheersen van de bovenstaande taalnormen, noemen we communicatieve competentie (Dell
Hymes)
Standaardtaal en taalnormen
• Expliciete normen
Waar is het Nederlands 1 vd officiële talen?
• Het Nederlands wordt wereldwijd door ca. 24 miljoen moedertaalsprekers gesproken. Het is een van de
officiële talen in Nederland, België, Suriname,
Aruba, Curaçao en Sint-Maarten.
• Dat het Nederlands in die landen een officiële taal is, betekent uiteraard niet dat er in die landen geen
andere officiële talen zijn:
• België: Nederlands, Frans, duits
• Nederland: Nederlands (fries , Papiaments, Engels)
• Suriname: Nederlands
• Curaçao: Nederlands, Engels, Papiaments
• Aruba: Nederlands, Papiaments
• Sint-Maarten: Nederlands, Engels
Waar heeft het Nederlands (andere) sporen achtergelaten
• Dat het Nederlands in de landen op de vorige slides een officiële taal is, betekent uiteraard niet dat er
nergens anders ter wereld Nederlands gesproken wordt (d.w.z. gebieden waar het Nederlands
gesproken wordt, maar waar het geen officiële taal is).
• Ook in Duitsland en Frankrijk zijn er gebieden waar de bewoners een taalvariëteit spreken die nauw
verwant is met het Nederlands:
• Dialecten stoppen niet aan (artificiële) landsgrenzen (dialectcontinuüm).
• Maar: de druk van nationale talen is natuurlijk wel groot, waardoor de dialecten van weleer
verloren dreigen te gaan.
• In het gebied rond Duinkerken (Dunkerque) werd/wordt er een Vlaams dialect gesproken (het
zogenaamde Frans-Vlaams)
• Ook in de regio rond Kleef in Duitsland (nabij Nijmegen) werd/wordt er een dialect gesproken
dat nauw verwant is met Nederlandse dialecten
HET NEDERLANDS IN DE WERELD: NEDERLANDSE HANDELSCOMPAGNIEËN
̶ Verenigde Oostindische Compagnie (VOC)
̶ 1602-1799
̶ handelsmonopolie voor de Oost
̶ specerijen; koffie
̶ o.a. Indonesisch archipel
̶ West-Indische Compagnie (WIC)
̶ 1621-1792
̶ handelsmonopolie voor de West
̶ suiker; slavenhandel
̶ o.a. Caraïbische eilanden
• Het Nederlands is deel van een grotere familie.
• Afrikaans is geen variëteit van het Nederlands, maar is een aparte taal; het is wel een dochtertaal van
het Nederlands.
Germaanse taalfamilie
West germaanse talen Noord germaanse talen Oost germaanse talen
Nederlands Deens Gotisch (uitgestorven)
Duits, Engels, Fries, Afrikaans Noors, Zweeds, IJslands, Faëroers
,HET NEDERLANDS IN DE WERELD: OVERZEESE MIGRATIE
̶ Eerste emigratiegolf
̶ tweede helft 19e eeuw
̶ VS (vooral Middenwesten, bijv. Pella)
̶ religieuze en economische redenen
̶ Tweede emigratiegolf
̶ na WOII
̶ naar de VS, Canada, Australië, Brazilië
̶ o.a. vanwege overbevolking
bv; er is een stad in Kentucky (amerika) die ‘Ghent’ heet
Wat is de juridische positie van het Nederlands?
• Belangrijk Vlaams decreet van 1973: Nederlands is de officiële taal in Vlaanderen (en dus niet Vlaams).
• Redenen voor die keuze: pragmatisch (praktisch), historisch, demografisch en puristisch
• 1980: het zgn. Taalunieverdrag, dat als doel heeft “de integratie van Nederland en de Nederlandse
gemeenschap in België op het gebied van de Nederlandse taal en letteren in de ruimste zin”.
Sinds 2004 is er ook een associatie-overeenkomst met Suriname
Welke vormen van meertaligheid zijn er?
VORMEN VAN MEERTALIGHEID
- individuele meertaligheid & maatschappelijke meertaligheid
- inwendige of interne meertaligheid vs. externe meertaligheid
- officiele meertaligheid
- Prestigieuze meertaligheid: CLIL
o sinds 2014/15 in het secundair onderwijs in Vlaanderen
o in het Frans, Engels en Duits
- Plebejische meertaligheid:
o Taalbarometer 5 (2024): 180 nationaliteiten,104 talen in Brussel
- Receptieve meertaligheid (luistertaal)
● het Fries is erkend als tweede officiële taal van Friesland
● de provincie Friesland heeft 649.950 inwoners
● ca. de helft heeft het Fries als moedertaal
● 89% verstaan het Fries
● het Fries hoort bij de West-Germaanse taalfamilie
● sprekers van het Fries beschouwen het Fries als eigen taal
, Hoofdstuk 2 : normen, taalnormen en
(taal)variatie
Taalnormen
• Taalnormen zijn niet-dwingende sociale normen die het taalgedrag reguleren in onze communicatie met
anderen
• Taalnormen hebben twee functies:
• Praktische (cognitieve) functie: ze maken communicatie mogelijk. Taalnormen garanderen dat
we andermans uitingen kunnen begrijpen en dat anderen onze uitingen kunnen begrijpen, en
die garantie is de beloning voor het volgen van de normen.
• Symbolische (affectieve) functie: leden drukken er hun lidmaatschap van en hun
verbondenheid met een taalgemeenschap mee uit. Taalnormen zijn op die manier een symbool
van eenheid en verbondenheid én benadrukken het anders-zijn t.a.v. andere
(taal)gemeenschappen. A.d.h.v. taal hoor je al dan niet bij een bepaalde groep.
Er worden verschillende soorten taalnormen onderscheiden:
• Productnormen: bepalen de correcte vorm van de taalmiddelen (grammatica, spelling, uitspraak…).
• Productienormen: bepalen de correcte gebruikswijze van taalmiddelen.
• Semantische normen: bepalen dat een taalvorm overeenkomt met een bepaalde betekenis
(accuraatheid).
• Pragmatische normen: bepalen dat een taalvorm gebruikt wordt in de gepaste omstandigheid
(adequaatheid).
• Het beheersen van de bovenstaande taalnormen, noemen we communicatieve competentie (Dell
Hymes)
Standaardtaal en taalnormen
• Expliciete normen
