Inleiding
Rechtsfilosofie: gaat over normen, waarde, hoe moet je je leven lijden,…
Politieke filosofie: wat is de juiste samenleving, hoe samenleven met anderen,…
Rechtsfilosofie heeft raakvlakken met:
- Ethiek (hoe leven, wat is de juiste manier)
- Politieke filosofie
- Metafysica (wat is de zin van het zijn?): recht begrepen als verlengstuk van het zijn
Poolse problematiek (recht en rechtvaaridgheid): ondermijning onafhankelijkheid,
achteruitgang burgerrechten en LGBTQ+, financiële criminaliteit,..
Gevolgen: (politieke en juridische strijd botsen)
Politieke strijd: we kunnen het over veel dingen oneens zijn, dat verschil is altijd legitiem
(geen extentiële bedreiging voor ons dat we oneens zijn over fundamentele waarden)
Juridische strijd: criteria niet bepaald in een vrij en democratisch debat maar liggen vast in
wetgeving, rechtspraak,… Inhoudelijk (wet vooraf opgesteld, overheid moet zich eraan
houden) en formeel (uitkomst van stemmen is afhankelijk van wat de mensen willen)
criterium
Uitdaging van rechtsfilosofie: onderscheid maken tussen politiek-morele (inhoudelijke)
waarden en het (formele) recht, onderzoeken naar een waarde die avn elke rechtsvorm een
de grondslag is
Bevelstheorie Austin
Rechtspositivisme: objectief, bestaan en inhoud van recht hangt af van sociale feiten, niet
van morele waarde (goed of slecht niet belangrijk voor definitie van recht)
Beveltheorie:
- Proberen te bepalen op systematische en analytische wijze wat recht is, wat is het
onderwerp van de rechtsgeleerdheid?
- Laat zien hoe moeilijk het is om tot een juist antwoord op de definitie van recht te
komen -> er is geen juiste definitie
- Definitie volgens Austin: verzameling van bevelen gegeven door een soeverein met
sancties bij niet-nakoming -> hij wou definitie maken zonder juridische termen te
gebruiken waarbij iedereen het toch kon snappen
- Wij voelen plicht een bevel na te leven uit angst voor sanctie
‘The province of jurisprudence determined’: onderwerp van rechtsgeleerdheid is positief
recht (wetten/regels in strikte zin)
Wetten/regels in algemene zin: ter sturing van gedrag van een redelijk wezen door een ander
redelijk wezen dat macht uitoefent over het eerste (redelijk wezen niet per se mens, kan god
zijn)
, Wetten of
regels
Goddelijk wetten: Figuurlijke ‘wetten’:
Menselijke wetten:
wetten/regels gesteld bv. ‘wetten’ van het
wetten/regels gesteld
door God aan mensen instinct, ‘wetten’ van de
door mensen aan mensen
(ook wel: ‘natuurrecht’) natuur
POSITIEF RECHT: POSITIEVE MORAAL:
wetten/regels gesteld feitelijk bestaande
door politiek superieur morele wetten/regels
‘wetten/regels’ gevestigd
wetten/regels gesteld door publieke opinie:
door niet politiek
superieur bv. ‘gewoonterecht’,
‘internationaal recht’
Vertrekpunt: wetten/regels zijn algemeen (meerdere keren toepasbaar) -> Austin wil tot
groen vakje geraken
Figuurlijke wetten: in figuurlijke zin want niet gesteld door een redelijk wezen aan een ander
redelijk wezen
Positief recht: eigenlijke domein van rechtsgeleerdheid, recht in strikte zin, wetten/regels
gesteld door een politiek persoon opgesteld aan politiek ondergeschikten
Positief moraal: gedrag en hoe ons gedrag eruit moet zien, kan religieus zijn of niet, geen
recht in strikte zin, wel feitelijk bestaande regels maar niet van juridische aard
Gesteld door niet-politiek superieur (bv regels van je ouders, leerkracht,…) -> om zich op
bepaalde manier te gedragen
Publieke opinie: wetten/regels niet gesteld en evenmin door superieur maar gevestigd door
publieke opinie (bestaan door menselijke opvatting of overtuiging)
Na bepalen van onderwerp van rechtsgeleerdheid (positief recht) maakt hij zijn bevelstheorie
-> afvragen wat een wet/regel in essentie is -> volgens hem in strikte zin een algemeen bevel
van een superieur (=soeverein) die een verplichting oplegt aan ondergeschikten en is gezien
als dreiging van een sanctie van niet-naleving
, Bevel:
- Wens van een redelijk wezen X dat ander redelijk wezen Y iets zal doen/nalaten
- Kwaad dat door X wordt aangedaan aan Y, ingeval Y niet voldoet aan wens van X
- Uitdrukking van wens door woorden of andere tekens
Verplichting ontstaat door blootstelling aan kwaad bij niet-nakoming van bevel
Sanctie is het kwaad dat Y wordt aangedaan wanneer hij beven van X niet gehoorzaamd
Wet/regel = algmeen bevel dat 1 of meerdere personen verplicht tot algemene klasse van
doen of nalaten (omgekeerde van incidentieel/bijzonder bevel)
Bij bevel altijd sprake van relatie tussen superieur en ondergeschikte in politieke zin waarin
superieuriteit macht betekent, vermogen van X om Y kwaad te treffen en dwingen tot
bepaald gewensd gedrag
Superieur X is soeverein als:
- Meerderheid van mensen binnen samenleving gewoon is te gehoorzamen aan
superieur
- Superieur heeft zelf niet gewoonte een superieur te gehoorzamen
Problemen bevelstheorie:
- Moeilijk vol te houden dat recht altijd vorm van bevel heeft met sanctie (bv huwelijk)
- Het hebben of voelen van juridische verplichting is niet altijd hetzelfde als het moeten
handelen onder dreiging van een sanctie
- Recht is niet altijd te herleiden tot een aanwijsbare soeverein, vereiste van soeverein
was wel dat de mensen gewoon waren eraan te gehoorzamen (volk niet altijd direct
gewoon te gehoorzamen aan een nieuwe overheid)
- Austin sluit aantal gebieden uit (bv gewoonterecht en internationaal recht) want die
doen tekort aan wat recht is en behoort te zijn
Kritiek op Austin:
Hart: rechtvaardigheid: vergelijking met roversbende, er ontbreekt morele waarde in
bevel van staat, staat kan ook zeggen ‘geef me je geld’ wat niet rechtvaardig is
Kelsen: legitimatie: vergelijking rover en belastinginner, belastinginner geeft bevel op
grond van wet (= hogeren norm), legitimatie van hogere normen ontbreekt
Augustinus: rechtvaardigheid: vergelijking roversbende en gerechtigdheid = Hart
Verschil Hart en Augustinus: staat beveelt aan hele groep mensen en is soeverein van die
groep, rover geen soeverein en beveelt slechts 1 persoon
Internationaal recht geen positief recht want niet opgelegd door soevereine macht en amper
sancties
Het zou wel positief recht kunnen zijn want:
- internationale gewoonte want algemene aanvaarding en naleving door samenleving
(eenmaal goedgekeurd door soeverein is het gewoonterecht ook recht volgens
Austin)
- Waarom zouden internationale staten geen soeverien zijn als ze mogen kiezen of ze
bij internationaal recht instappen?
Rechtsfilosofie: gaat over normen, waarde, hoe moet je je leven lijden,…
Politieke filosofie: wat is de juiste samenleving, hoe samenleven met anderen,…
Rechtsfilosofie heeft raakvlakken met:
- Ethiek (hoe leven, wat is de juiste manier)
- Politieke filosofie
- Metafysica (wat is de zin van het zijn?): recht begrepen als verlengstuk van het zijn
Poolse problematiek (recht en rechtvaaridgheid): ondermijning onafhankelijkheid,
achteruitgang burgerrechten en LGBTQ+, financiële criminaliteit,..
Gevolgen: (politieke en juridische strijd botsen)
Politieke strijd: we kunnen het over veel dingen oneens zijn, dat verschil is altijd legitiem
(geen extentiële bedreiging voor ons dat we oneens zijn over fundamentele waarden)
Juridische strijd: criteria niet bepaald in een vrij en democratisch debat maar liggen vast in
wetgeving, rechtspraak,… Inhoudelijk (wet vooraf opgesteld, overheid moet zich eraan
houden) en formeel (uitkomst van stemmen is afhankelijk van wat de mensen willen)
criterium
Uitdaging van rechtsfilosofie: onderscheid maken tussen politiek-morele (inhoudelijke)
waarden en het (formele) recht, onderzoeken naar een waarde die avn elke rechtsvorm een
de grondslag is
Bevelstheorie Austin
Rechtspositivisme: objectief, bestaan en inhoud van recht hangt af van sociale feiten, niet
van morele waarde (goed of slecht niet belangrijk voor definitie van recht)
Beveltheorie:
- Proberen te bepalen op systematische en analytische wijze wat recht is, wat is het
onderwerp van de rechtsgeleerdheid?
- Laat zien hoe moeilijk het is om tot een juist antwoord op de definitie van recht te
komen -> er is geen juiste definitie
- Definitie volgens Austin: verzameling van bevelen gegeven door een soeverein met
sancties bij niet-nakoming -> hij wou definitie maken zonder juridische termen te
gebruiken waarbij iedereen het toch kon snappen
- Wij voelen plicht een bevel na te leven uit angst voor sanctie
‘The province of jurisprudence determined’: onderwerp van rechtsgeleerdheid is positief
recht (wetten/regels in strikte zin)
Wetten/regels in algemene zin: ter sturing van gedrag van een redelijk wezen door een ander
redelijk wezen dat macht uitoefent over het eerste (redelijk wezen niet per se mens, kan god
zijn)
, Wetten of
regels
Goddelijk wetten: Figuurlijke ‘wetten’:
Menselijke wetten:
wetten/regels gesteld bv. ‘wetten’ van het
wetten/regels gesteld
door God aan mensen instinct, ‘wetten’ van de
door mensen aan mensen
(ook wel: ‘natuurrecht’) natuur
POSITIEF RECHT: POSITIEVE MORAAL:
wetten/regels gesteld feitelijk bestaande
door politiek superieur morele wetten/regels
‘wetten/regels’ gevestigd
wetten/regels gesteld door publieke opinie:
door niet politiek
superieur bv. ‘gewoonterecht’,
‘internationaal recht’
Vertrekpunt: wetten/regels zijn algemeen (meerdere keren toepasbaar) -> Austin wil tot
groen vakje geraken
Figuurlijke wetten: in figuurlijke zin want niet gesteld door een redelijk wezen aan een ander
redelijk wezen
Positief recht: eigenlijke domein van rechtsgeleerdheid, recht in strikte zin, wetten/regels
gesteld door een politiek persoon opgesteld aan politiek ondergeschikten
Positief moraal: gedrag en hoe ons gedrag eruit moet zien, kan religieus zijn of niet, geen
recht in strikte zin, wel feitelijk bestaande regels maar niet van juridische aard
Gesteld door niet-politiek superieur (bv regels van je ouders, leerkracht,…) -> om zich op
bepaalde manier te gedragen
Publieke opinie: wetten/regels niet gesteld en evenmin door superieur maar gevestigd door
publieke opinie (bestaan door menselijke opvatting of overtuiging)
Na bepalen van onderwerp van rechtsgeleerdheid (positief recht) maakt hij zijn bevelstheorie
-> afvragen wat een wet/regel in essentie is -> volgens hem in strikte zin een algemeen bevel
van een superieur (=soeverein) die een verplichting oplegt aan ondergeschikten en is gezien
als dreiging van een sanctie van niet-naleving
, Bevel:
- Wens van een redelijk wezen X dat ander redelijk wezen Y iets zal doen/nalaten
- Kwaad dat door X wordt aangedaan aan Y, ingeval Y niet voldoet aan wens van X
- Uitdrukking van wens door woorden of andere tekens
Verplichting ontstaat door blootstelling aan kwaad bij niet-nakoming van bevel
Sanctie is het kwaad dat Y wordt aangedaan wanneer hij beven van X niet gehoorzaamd
Wet/regel = algmeen bevel dat 1 of meerdere personen verplicht tot algemene klasse van
doen of nalaten (omgekeerde van incidentieel/bijzonder bevel)
Bij bevel altijd sprake van relatie tussen superieur en ondergeschikte in politieke zin waarin
superieuriteit macht betekent, vermogen van X om Y kwaad te treffen en dwingen tot
bepaald gewensd gedrag
Superieur X is soeverein als:
- Meerderheid van mensen binnen samenleving gewoon is te gehoorzamen aan
superieur
- Superieur heeft zelf niet gewoonte een superieur te gehoorzamen
Problemen bevelstheorie:
- Moeilijk vol te houden dat recht altijd vorm van bevel heeft met sanctie (bv huwelijk)
- Het hebben of voelen van juridische verplichting is niet altijd hetzelfde als het moeten
handelen onder dreiging van een sanctie
- Recht is niet altijd te herleiden tot een aanwijsbare soeverein, vereiste van soeverein
was wel dat de mensen gewoon waren eraan te gehoorzamen (volk niet altijd direct
gewoon te gehoorzamen aan een nieuwe overheid)
- Austin sluit aantal gebieden uit (bv gewoonterecht en internationaal recht) want die
doen tekort aan wat recht is en behoort te zijn
Kritiek op Austin:
Hart: rechtvaardigheid: vergelijking met roversbende, er ontbreekt morele waarde in
bevel van staat, staat kan ook zeggen ‘geef me je geld’ wat niet rechtvaardig is
Kelsen: legitimatie: vergelijking rover en belastinginner, belastinginner geeft bevel op
grond van wet (= hogeren norm), legitimatie van hogere normen ontbreekt
Augustinus: rechtvaardigheid: vergelijking roversbende en gerechtigdheid = Hart
Verschil Hart en Augustinus: staat beveelt aan hele groep mensen en is soeverein van die
groep, rover geen soeverein en beveelt slechts 1 persoon
Internationaal recht geen positief recht want niet opgelegd door soevereine macht en amper
sancties
Het zou wel positief recht kunnen zijn want:
- internationale gewoonte want algemene aanvaarding en naleving door samenleving
(eenmaal goedgekeurd door soeverein is het gewoonterecht ook recht volgens
Austin)
- Waarom zouden internationale staten geen soeverien zijn als ze mogen kiezen of ze
bij internationaal recht instappen?
